Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 35, 30 August 1923 — Page 4

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

EHA                                                                           NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H.. POAHA, AUGATE 20, 1923.

 

He Moolelo no

KA MEAHUNA POHIHIHI

A  1 OLE

Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka

Mea Lili - He Moolelo i Piha me na

Wiliau o ke Aloha

 

            "Me kela manao paa e hoopakele iaʻu iho, hooikaika akua la au ahiki i ke komo ana o koaʻu kino iloko o kela puka, o ka mean nae nana i hoohauoli loa main i koʻu manao, he mau kapuai wale no koʻu nee ana mai, hoea mai la au no kahi oi loa ae o ka nui o kela puka, nolaila maalahi loa iho la koʻu nee ana mai imua me ka hikiwawae.

            "Ma keia wahi he mea pono e hoakaka ae au i ke kumu i ike ole ia ai kela puka, e na makaikaiu i hoounaia no ka huli ana ialoko o ka luawai, ua paa kela puka, i ka puna, o ke kapalaia ana ma ka paia o ka luawai, a in a hhe kanalua kekahi no keia mau lohakaka aʻu, e hoopauia ana ia, ke hele hou ia e nana m akela luawai.

            "No na kaupai paha he kanalima kela kokolo malie ana oʻu maloko o ka puka, hoea aku la au ma kekahi wahi, aʻu i lohe aku ai i kekahi mea wawalo, nolaila ku iho la au hoolohe, eia ka he wawalo kela no ka makani e pa ana me ka ikaika ; ke lana loa mai la koʻu manao, no ka palekana, nolaila hoomau aku la no au i ke kokolo ana, ahiki i koʻu ike ana iho, i na kulu pakaua e ha@le makawalu i ho ana maluna o kuu poo ame kuu mau lima, akahi no au a ike, aia au iwaho o ka aina paa kahhi i hele ai, a ua kaawale hoi ka poino mai iaʻu aku.

            "O ka põe apau i ike a i kamaaina i ke kahua o ka luakini e ku nei ma Welafika, e loaa ana ka hoomaopopo ana ia lakou, o ka @ komohana-akau o kela kahua, he kiekie ae ia iluna, mamua o ke kahua o ka halepule i ku ai. Aia ma kela wahi kekahi lua @, i uluia nae knoa mau aoao e na kumulaau, a he wahi no hoi kela e hoahuia ai na opala no kekahi mau makahiki ; a ma ka oleloia o kela kahi i ku ai o ka luawai hookiʻo, nana e hookako ana i ka wai no na kauhale o na kanaka, ahiki loa aku i ka poe e noho ana e kiai i ka ilina iloko o ka o ka honua.

            "Ma kela manawa o kaoʻu hoea ana aku nowaho o ka aina paa, ike koke iho la au i kahi aʻu e ku ana ; a oiai ua hele a pau koʻu @ho, a ke mau la hoi ka eha o kuu poo, noho iho la au e hoomaha.  Hamohamo ae la koʻu lima ma ke poo, e kahe ana ke koko, ma kekahi wahi i eha, o keia kahi i loaa pono mai ai ke kai a Keoni i hahau mai ai iaʻu me ka ikaika, a he mau palapu hoi kekahi ma koʻu mau lala, a ke hooia nei au i ka pololei o na mea a ka makaikiu i hoakaka iho nei, no ka hoopaa ana o Keoni Naika iaʻu me knoa kihei hoopumehana a-i, me ia mea oia i hookuukuu ai iaʻu noloko o ka luawai, a pela i loaa aku ai i ka makaikiu kela apana lole iloko o ka luawai.

            "I ka loaa maoli ana o ka maha iaʻu hele aku la au e huli i kekahi wahi kupono noʻu e noho ai, me ka hoopilikia ole ia mai @ ka makni ame ka ua, ma kekahi puka ma ka aoao o ka halepule malaila au i komo ae ai a hoea no kekahilanai, o koʻu wahi ia @ ka noho ana no kekahi mau hora ahiki i ka malie ana ae o ka ua.

            "Oiai e noho ana ma kela wahi, ke noonoo la au i kaʻu mea @  aku ai, alaila hooholo iho la, aole loa e hehi hou koʻu mau kapuai wawae maluna o ke lepo o Welafika, aka e hele au no kekahi wahi mamao loa. Ua lilo na mea a Keoni Naika i hoike mai ai iaʻu, no kana mea i hana aku ai ia Tiodora Lanada, i hana hookahaha loa i kuu noonoo. Ua nana mau aku au ia Keoni ma ke ano he makuakane noʻu, e hilinai piha ana maluna ma, ma ke ano ua aloha mai oia iaʻu, elike me ka makua i kana keiki, eia ka auanei he aloha hookamani.

            "Ua hookaakaa pono ia ae nae kuu mau maka, a ua ike aku me ka maopopo loa, ua hele oia a piha i ka hoowahawaha iaʻu : @ ala no hoi kekahi mau olelo ana i kamailio mai ai o ka wa  @ala, ma ke ano hoopaani,he mau olelo oiaio loa ia a ua kamai@ mai hoi me kona manao ponoi.

            "Ua maoppo iaʻu, e haʻohaʻoia ana koʻu nalowale honua ana me ka pohihihi loa me ka loaa ole nae he manao hoohuio iloko @, e lilo ana ia nalowale ana i kumu e kau aku ai na pilikia @ na poino malua o Mr. Wakona. Ina i ala ae kekahi noonoo o kela ano, no ka auamo o kuu hoalohha i na ehaeha ana he @, in a aole loa au e hele no na aina mamao.

            "No ka nele o na noonoo o kela ano iloko oʻu, nolaila aole aʻu @ pono e ae e hooko ai ma koʻu aoao, o ka hookaawale wale @ iho, mai kuu makuakane mai, aole loa he hana maikai @ ka ike hou ana aku i kona mau maka, mahope o kana mea @ mai ai maluna oʻu. Aole e hiki iaʻu ke lawe mai i kekahi mau hana e kau aku ai ka pilikia maluna on a, oiai ua kau aku koʻu hilinai ana maluna on a, a ua aloha aku no hoi iaia, mai koʻu mau la opio mai ahiki wale no i ke kanaka makua ana.

            "Mahoe o ka noonoo akahele ana, hooholo iho la au i koʻu mamae, na oi aku koʻu hele ana no kekahi wahi mamao, mamua o ka ahewa ana aku i kuu makuakane, e ku ai oia imua o ka a@ hookolokolo, aʻe hookauia mai ai paha he hoopaʻi hoopaahao maa@na on a.  Nana ae la au ma koʻu mau aoao, aohe oʻu ohana i k@ ma Welafika, na hoike mai o Keoni Naika ma kana mau h@ he enemi oia noʻu a ua kaawale loa hoi o Tiodora mai iaʻu aku, mamuli o ka pau ana o ka hoopalau mawaena o maua, nolaila @e oi akua ka pono o ka hookaawale loa mai kela kanaka ino mai.

            "Me kela noonoo iloko oʻu, aole oʻu ohana i koe, oiai na hoolilo ma o Keoni Naika iaʻu i enemi ino loa nona, nolaila hooholo iho la kuʻu manao, e waiho au i koʻu mau waiwai apau mahoe nei,i@ he mea e kaa aku ai malalo o Keoni Naika, oiai o ke kumu mai ia o kona lawelawe ana i ka hana pepehikanaka ma@ oʻu.

            "Nana iho la au iaʻu iho, he kanaka opiopio loa au, a ua hiki n@ iaʻu ke @uli aku i koʻu waiwai iho, ma ka hooikaika ana ma kekahi mau hana, nolaila aole he kanalua hou ana iho, i kela manao e hele no kekahi aina mamao loa, a e haalele iho ia Wefika, me ka ike ole ia mai e kekahi mea.

            "Iaʻu nae e noonoo ana no kaʻu mea pono e hana aku ai, kani ana no ka uwaki o ka halepule, o ka hora elima ia o ke kakahiaka, haha iho la au i kuu uwaki, aole maloko o ka pakeke o kuu lolewawawe, aka ua lilo aku ia i ka aihueia e ka mea nana au i pepehi, pela hoi me kekahi komolima pipii, mailoko aku o ka pakeke o kuu puliki ; a mawaho ae o kela mau waiwai, na lilo pu aku kuu paa pihi pulima me ke pine omou, ame kuu eke dala.

            "Manana nae o kuu haalele ana aku i ke kulana kauhale o La@ nei, a holo aku la no Welafika, ua kikoo au he hookahi ha@ paona iloko o ka banako, a ua haawiia mai kela mau @ iaʻu ma ka pepa me kuu komo ana maloko o kekahi wa-hi @ a hookomo maloko o kekahi pakeke huna o kuu kuka, @ lilo kela mau dala ia Keoni Naika, a manao ae la koʻu @kana mai ka pilikia mai.

            "Aole he manawa hou aku no ke kakali ana, ioai ke hoomaka ae la e wehewehe kaiao, nolaila haalele iho laua i koʻu wahi e pee ana, a hoomaka aku la e hele, iloko no o ka ino a ka makani e pa ana ame ka ua hoi e haluku ana, aole nae hoi i ka ikaika loa. Me koʻu nana ole ae i ka loa o ke alahele, hoomaka aku la au e hele ahiki i ka hoea ana no Wikama, he wahi kela ma kahi o ka eono mile ka mamao, hoea no hoi ilaila, malie ka ua, a poha mai la ka malamalama o ka la.

            "Aole oʻu makemake e ike wale ia mai au e kekahi hale o na kanaka mahiai, a maloko o kekahi paila mauu maloo i hoopuupuuia a kiekie, i komo aku ai au, me ka uhi ana iaʻu iho a paa i ka mauu, alaila haule aku la hiamoe. Aole au i puoho koke mai ahiki i na hora o ke ahiahi ma kela la, eia nae hele mai la koʻu mau wawae ame na lima a eha me ka laau pu, he hookahi no aʻu hana, o ka moe hoololo malie.

            "I ka uhi ana mai o ka pouli maluna o ka aina, ala ae la au, no ka manao e hoomau aku i ka hele ana nomua. Ua hele au a nawaliwali maoli, i kau a mea o ka nui o ka pololi, uumi hoomanawanui wale iho la no ia pololi no ka mea ua paa loa kuu manao, aole au e hooikeike wale iaʻu iho imua o kekahi poe, ahiki i koʻu kaawale loa ana i kahi mamao.

            "I hele wale ia no e aʻu ma kela po, a kokoke no hoi e ao, hoea aku la au i ka awakumoku o ke taona o Boga, He hale aina me na rumi hoolimalima ke ku kokoke ana ma ke alanui, komo aku la au iloko olaila, me ka ai ana i kekahi mau meaai, alaila hoolimalima aku la i kekahi rumi noʻu e hiamoe ai, a oiai ua hele a luhi, o koʻu haule aku la no ia hiamoe.

            "Ua hoohala ua i kela po malaila, a i ke ao ana ae ma kekahi la mai, iaʻu e hele holoholo ana a hoea loa aku no ka uwapo, loaa iho la iaʻu kekahi mokupeʻa e makaukau ana e holo no kekahi wahi ma Auseteralia ma kela la, hooholo iho la koʻu manao e kau aku au ma kela moku, a haalele iho i kuu ainahanau me ka hoohiki ana aole e hehi hou koʻu mau wawae maluna o kona lepo aloha.

 

MOKUNA XXX.

 

            "Mahope o ka hala ana o kekahi mau la lehulehu ma ka moana, ua ku aku la ko makou moku no Kikane, a malaila i loaa ai iaʻu he hana, me ka hui kuai huluhipa o Buna & Renola, ma ke ano he mea malama buke, me kekahi uku mahina maikai. Iloko o na mahina mua o koʻu noho hana ana aku malalo o kela hui, ua lilo i hana makemake loa naʻu, ka hooikaika ana i wahi e pono ai koʻu noho ana ; eia nae aole no i nele ka ala mai o na hoomanao ana no ua la aʻu e nohon ana ma Enelani nei, iloko o ka hanohano, ka lako ame ka waiwai.

            "Ma kekahi la nae, oiai au e nana ana i kekahi mau nupepa kahiko o Enelani nei halawai aku la ka ike a koʻu mau maka, me ka moolelo no koʻu pepehiia ana a make, ua piha okoa ka aoao mua o kela nupepa, me ka moolelo o ke karaima pepehikanaka i hanaia, pela hoi ka hookauia ana aku o na manao hoohuoi maluna o Mr. Wakona, me knoa hopuia ana no ke karaima pepehikanka.

            "Ike pu iho la au i na manao hoakaka, no ka nui o ke kaumaha i kau aku maluna o kuu makuakane, me kona noke ana i ka huli me ka pauaho ole no koʻu kino, e kokua ana hoi i na kanaka o ke aupuni ma na ano apau, e kau aku ai ka hoopaiʻi maluna o Mr. Wakona.  Ma kela heluhelu ana i na hoakaka e pili ana i na hana a kuu makuakane, e manaoioia aku ai, aia iloko on a ka manao kaumaha ame ka minamina noʻu ua ku a hoonaukiuki maoli au ; me koʻu mihi maoli i koʻu hewa o ka haalele ana aku ia Ladana, a holo mai la no kela aina malihini.

            "Ala coke ae la kekahi manao iloko oʻu, he oi aku koʻu pono o ka noho ana ma Welafika, a ahewa aku i kuu makuakane, no kona hoao ana e pepehi iaʻu a make, a i ole noho malie, no, me ke kamailio ole i kekahi mea; oiai ua lilo koʻu kaawale ana i kahi mamao, i kumu e hoopilikia wale ia aku ai kekahi mea hewa ole ; a e hookauia aku hoi na hana hoomaewaewa me ka hoohilohila maluna ona.

            "Me kela manao e hoopakeleia ae ia Mr. Wakona mai ka poino ae, waiho koke aku la au i kaʻu hana, a kau mai la maluna o kekahi mokuahi mua loa, i loaa iaʻu e holo ana no Enelani nei. Aole i holopono keia huakai au moana aʻu, elike me kela huakai mua, no ka mea, i ko makou mokuahi ma na kapakai o Palani, ua a ae la kekahi ahi maluna o ka moku, o ka palekana wale no o na kanaka ame na ohua maluna on a, o ke kau maluna o na waapa, o holo aku no kahi e loaa mai ai na moku hoopakele.

            "Ua hookuuia na waapa iloko o ke kai, eia nae ua oi aku ka nui o na ohua ame na kanaka mamua o ka hiki i na waana ke halihali ia lakou, nolaila ua hookuuia aku la kela mau waapa e holo me ka poe apau i kau maluna o lakou, a koe iho la au, me kekahi poe luina maluna o ka moku pauahi.

            "No ka hoopakele ana nae i ko makou mau ola, ua hanaia i mau lapa-papa, a he elima ko makou nui maluna o kekahi lapapapa, a kau mai la makou, me ka maopopo ole o ka hopena iwaena o kela moana kai akea.  He manawa uuku wale no ka pili like ana o na lapa-papa i kahi hookahi, alaila kaawale ae la makou mai na waapa mai.  He mau apana palena kakaikahi wale no ka makou mau meaai, me kahi wai uuku, a no na la lehulehu o ka paialewaia ana maluna o ka moana, aole he ikeia aku o kekahi moku, a komo mai la na manao hophopo, no ko makou pau i ka make, ke ole a loaa koke mai i kekahi moku hoopakele.

 

            "I ka hala ana o kekahi mau la lehulehu, ua loaa iho la he ekolu o makou i ka maʻi, a make, a koe wale iho la no he elua maua maluna o ke lapa-papa, me kaheleno nae a pau na manaolana no ka palekana, oiai ua hele ke kino a nawaliwali i ka ua mea o ka pololi, ame ka nui o na poino ma kela huakai moana.  Iloko o ke kulana kupouli o ka noonoo, i loaa mai ai au, i kekahi moku hoopakele, aka no koʻu kokoolua ua ukali aku oia mahope o ke alahele a ko maua mau hoa i hala mua aku ai.

 

            "O Mr. Ede Kuena ka on a nona kela moku, nana i hoopakele ae iaʻu, ua ike mai oia i ka have a makou i kukulu ai iwaena o ka lapa-papa, nolaila, i koʻu hookauia ana maluna o kela moku, ua laweia aku la au a hoolele ma ke awakumoku kokoke loa ma La Rokele, a no na mahina eha koʻu hakoko ana mawaena o ke ola ame ka make, me ka hiki ole iaʻu ke hoi mai no Enelani nei, no ka hoopakele ana i kuu hoaloha iloko o ka poino.

 

            "I ka manawa i loaa aku ai o ka ike ia Mr. Kuena no koʻu inoa, a oiai ua lohe mua oia i na mea e pili ana i ka hihia pepehikanaka pohihihi i hanaia ma Welafika, hoouna koke mai la oia he kelekalapa ia Mr. Kelekolio o Ladana nei, e hoike mai ana no koʻu loaa ana iaia, a i ko laua halawai pu ana, a kukakuka i kekahi alahele pono e hana ai, hooholo iho laua, e noho hamau loa, me ke kamailio ole i ka laua mau mea i ike ai noʻu, ahiki i ka wa kupono.

 

            "Ua pii liilii ae la ka ikaika o koʻu kino, me ka hiki ole no nae ke haalele koke aku i kela wahi, a he ekolu wale ae nei no pule i hala, akahi no a maopopo loa ka hiki iaʻu ke huli hoi mai no Enelani nei, pela iho la i hoea mai ai au maloko nei o keia keena hookolokolo, a huaʻi ae i kekahi hana ekaeka loa i hookauia mai maluna oʻu e koʻu makuakane hanauna ; i make no o Pamano i ka iʻo ponoi."

 

            I kela hooki ana iho o ka Habaki Naika hoakaka ana mai i ka moolelo e pili ana i ke karaima a Keoni Naika i hana aku ai maluna ona, maopopo iho la i ka poe apau maloko o kela keena, e hookuuia ae ana o Gai Wakona me ka leʻaleʻa loa a he oiaio, i ka manawa a ka lunakanawai, i hoopuka mai ai i ka manao o ka aha, e hookuu ana ia Gai Wakona no ka pili ole o ka hewa iaia, a ua haawiia ae la he ekolu mau loa huro e ka aha kanaka, me ka piha ohohia maoli, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i lulumi mai ai na mea apau, no ka lululima ana me Habaki Naika, ame Gai Wakona, alaila ua hookuuia ka aha o ka hoea ana mai hoi i ka hopena o kekahi hihia pohihihi loa i loaa ole kona lua i ikeia ma Ladana.

 

            I ke kaawale ana ae o Habaki Naika mai ka lulumi ana aku o na kanaka e ike iaia, akahi no a loaa he manawa ia Tiodora a me Josepine, a pela pu hoi me ka rev. Edimona, e hele mai ai e haawi i ko lakou aloha, no ka mea o kela no ka wa mua loa a lakou i ike ai ia Habaki, oiai nae he hookahi pule okoa o ka noho ana o ke kanaka opio maloko o kela kulanakauhale, me ko lakou maopopo mua ole, koe wale no o Mr. Kelekolio hookahi, ke hoea mau aku ana ma ka aoao o kona moe i na la apau, mawaho ae o ka mea malama maʻi.

 

            He hookahi nae kumu o ka hunakele loa ia ana o Habaki Naika, me ka hoikeike ole ia o kona wahi i noho ai, mamuli no ia o na aʻo ana a ka makaikiu, nana i hookolo ahiki i ka loaa pono ana o na hana a Keoni Naika, ma kona olelo okoa ana ae imua o ka loio o Gai ame Mr. Kelekolio :

 

            "Ua ike kakou apau, o Keoni Naika kekahi o na kanaka hana karaima ino loa, nolaila ke makemake nei au e kiola aku i kekahi poka pa-hu imua o kona alo, e ike iho ai kela kanaka, ua hoopahuʻaia kana mau hana apau," ua hooiaioia kela mau olelo a ka makaikiu, no ka mea iloko o ka minuke a Keoni Naika i maopopo ole ai, aia hoi, ku ana imua o kona mau maka o Habuki Naika, o hookau aku i na ahewa ana maluna on a ; a o ka hoea ana mai hoi i knoa poho ana maloko no o ka lua i eli ai no haʻi.

 

            Oiai na hoalohha e lululima ana iloko o ka hauoli, hawanawana aku la o Tiodora ia Mr. Kelekolio i ka i ana mai :

 

            "E hoihoi kakou ia Habaki ame Gai no ko kaua home, a e haawiia kekahi paina hoohauoli i keia po, aole wale no ka hanohano o ka mea i make a ola hou mai, aka no ka hanohano pu o ka kakou hana a lanakila.

 

            "Ua pono kena manao ou e kuu kaikamahine," i pane ae ai o Mr. Kelekolio, nolaila kono aku la oia i na kanaka opio e lilo i  mau malihini nana ame Tiodora a e huli hoi lakou apau no ko lakou home, a ua maikai no hoi kela i ka manao o na kanaka opio.

 

            Oiai nae lakou e hoomakaukau ana e haalele iho ialoko o ke keena hookolokolo, au ae la ka Habaki Naika nana ana ialako o kela keena, me ka hooho ana ae :

 

            "Eia ihea i laweia aku nei kuu makuakane, a heaha ka lakou mea i hana aku ai maluna ona"

 

            "Ua laweia aku nei oia no kekahi wahi e loaa ai iaia na lapaau ana, oiai ua maule kou makuakane, iaia i ike aku ai i kou komo ana mai iloko nei o keia keena hookolokolo."

 

            "Ua maopopo ia mea iaʻu, aka eia ihea oia kahi i nohon ai i keia manawa?"

 

            "Aia oia maloko o ka hokele e noho mai la," i pane ae ai kekahi mea.

 

            "Ina pela, e oluolu hoi kekahi mea, e hele aku e nana, pehea la kona kulana a e haawina na lapaau akamai loa ana no ka palekana o kona ola, no ka mea aole e hiki iaʻu ke nanamaka wale aku iaia iloko o kona wa o ka poino."

 

            O ka loio o Gai Wakona, ka i olelo mai, oia ke hele e nana ia Keoni Naika, alaila hele aku la oia ma kana misiona, aole no hoi i loihi aku, hoea hou mai la oia, a hoike ae la, aia no o Keoni Naika iloko o ke kulana kupouli o kona noonoo, aka aia nae he elua mau kauka akamai loa ma kona moe kahi i noho ai, me ka lawelawe ana i na hana apau e hoi hou mai ai ke ola ame ka ikaika i kona kino.

 

            "Pehea ka nui o na hoolilo, in a ia he kumu e loaa ai i kuu makuakane ke ola ame ka ikaika, e makemake nei au e hanaia aku pela," wahi a Habaki Naika me ka manao aloha, alaila kaha mai la hele me kona mau  hoa, no ka hemo ana aku iwaho o ke keena hookolokolo.

 

            I ka hoea ana aku o na mea apau mawaho o ke keen ahookolokolo, hele mai la o Tiodora, a peʻa ae la i kona lima malalo o ka lima o Gai Wakona, me ka pane ana mai :

 

            "Oiai owau ke kamaaina o ka home, he kuleana nui koʻu e koho ai i koʻu hoa kuikuilima," me ka awihi ana mai o kana nana ana maluna o kana kae hoopalau, ka mea hoi nana i hoopii ae i ka ula ma na papalina o ke kanaka opio, oiai nae ke maopopo wale la no kona oili me ka hauoli, no ka nui makee o Tiodora iaia.

 

            "Auhea oe e Tiodora, aole he manawa hauoli e ae i loaa iloko o kuu ola ana, o keia manawa wale no," i pane iho ai o Gai Wakona, me ke kaomi malie ana iho i ka lima o Tiodora ana o ka hopu ana mai.

 

            "Aole oe i ike pono ia mea he hauoli, he lihilihi wale no keia, aia kaua a komo aku iloko o ka paredaiso, ilaila oe e ike ai, he haku oe maluna o ka honua holookoa, aka aole a kaua kamailio ana no ia mea, aia no a hoea mai ka wa pono, pau na manao kanalua apau."

 

            Ke hele la o tiodora me Gai mamua, a mahope aku o Josepine me Mr. Kuene, a o Habaki Naika me Silia Haukona, a o Kelekolio ame Mr. Edimona mahope loa.

 

            Aia he elua mau kaa e ku mai ana no lakou nei, a i haklia no a kau na mea apau maluna o na kaa, o ka lilo aku la no ia, aia ke kaohi ana o ka holo o na lio i ka puka-pa o ka home o Tiodora.

 

            Ma kela ahiahi iho, ua malamaia he paina hoohauoli no na mea apau, oiai aole he mau mea hookaumaha hou i ka noonoo, a ua hoohalawai hou ia hoi lakou apau me he mea la, aole loa he haawina maikai ole i kau mai maluna o lakou, o na la aku la i hala. 

 

            Mamuli o ka ikaika ole o ko Habaki kino, ua lilo oia i mea nui loa i kona mau hoaloha, me ka hoike okoa ana mai i ka nui o ko lakou hauoli, no kona oili hou ana mai, ka nui o ko lakou hauoli, no kona oili hou ana mai, ka mea a lakou i kuhihewa loa ai ua make.

 

            Aia nae iloko o Gai Wakona kekahi manao maikai ole, no kona hoopalauia ana me tiodora, malia e lilo ana paha ia i kumu hoano-e aku i ka noonoo o kona hoaloha, eia nae, aole no o Habaki Naika i noho pouliuli, ua hiki loa iaia ke ike aku i ke kulana mawaena o Tiodora ame Gai Wakona, o ka mea oiaio no, aole on a noonoo hou aku no Tiodora, mai kela manawa mai i hoopauia ai ko laua hoopalau.

 

            "Aole anei ou manao e Gai, ua oi loa ae ka uʻi o tiodora mai koʻu ike hope ana iaia?" i ninau aku ai o Habaki i kona hoalohha, iaia e nana ana i ka hoomakaukau o Tiodora i na meaai no ka paina o kela ahiahi.

 

            "Ae, ua hooi loa ia ae kona wahine uʻi i keia manawa, a mawaho ae olaila he kulana heihie a kilakila maoli no kona," i pane aku ai no hoi o Gai Wakona, me ka haaheo iloko on a, no kana wahine hoopalau.

 

            "He keu aku no paha a ka mea kupaianaha ko maua aloha ole ana kekahi i kekahi, elike me ka makemake o ka maua mau makua," i kamailio hou ae ai o Habaki.  "O ko maua kulana aʻu i nana aku ai, iloko o kela mau makahiki i hala, me he kaikunane la  ame ke kaikuahine : a ke hauoli loa nei au i ka loaa ana ia maua o ka ike, aole loa e loaa ka noho oluolu ana, in a nei no ka hookoia o ka mare mawaena o maua. Nou ame Tiodora, ua kupono maoli no olua, aohe aʻu mau mea e hoohalahala ai."

 

            "Alaila ua maopopo ka paha ia oe ea?  Ua hoike mai anei o Tiodora ia oe?"

 

            "Aohe ana mea i hoike mai ai iaʻu, aka ua hiki loa kekahi mea me ka moe o kekahi maka on a, ke ike aku i ko olua kulana oiaio kekahi me kekahi, a i hoike aku no au ia oe i ka mea oiaio, ua hele au a piha me ka hauoli, in a ua hoopalauia olua, oiai mamua aku o ko maua hoopau ana i kela hoopalau, ua komo ka manao hoohuoi iloko oʻu, aia iloko o Tiodora ka hoohihi ia oe, pela oia i koi mai ai e hoopau ko maua noonoo ana i ka hoopalau mare i hanaia e ko maua mau makua."

 

            "O ka mea oiaio no ea, oiai olua e paa ana malalo o kela hoopalau, aole loa au i hoikeike ae ma kekahi ano, no ka mana hoohihi iloko oʻu no tiodora, oiai ua ike no au, he hana @ loa ia, e hoopilikiaia aku ai ko olua mau noonoo pakahi, a @ na nei kuu manao, aole oe e hoahewa mai ana iaʻu, no koʻu @ ana mai, a lilo i kumu no Tiodora e kapae ae ai kela aelike @ palau.

           

            "Aole loa aʻu mau hoahewa wale ana aku ia oe e Mr. Wak@ aka he mahalo nui koʻu, no kou ano keonimana a makee i ka po lolei, a ua mihi maoli iho no au i ke kulike ole o koʻu mau @ me kou. Ma koʻu aoao, ke haawi aku nei au i kaʻu mau hooma@ kai ana he nui, no ke kaa ana aku maluna ou, ka hanohano, ke papahi ana i ke aloha o Tiodora, o kaʻu wale no nao e @ ae ai, aole no hoi paha oe e ku-e mai ana iaʻu, ina e nana @ ana au maluna o tiodora ma ke ano he kaikuahine, oiai ua @ ko maua holoholo like ana mai ka wa liilii loa mai ahiki i ke @ naka makua ana, nolaila aole e hiki ia maua ke hookaawale @ kahi mai kekahi mai ; a ua aloha aku no hoi maua ia maua iho, ma ke ano he mau keiki, me he mea la mai na makua hookahi mai."

 

            "He mau mea oiaio loa kena au e kamailio mai la e Habaki, @ ua pinepine koʻu lohe ana i ko Tiodora kamailio nou, ma ke @ elike me kau e olelo mai nei, he kaikuahine a he kaikunane."

 

            "O oe kekahi kanaka laki loa ma ka honua nei," i pane @ i pane mai ai o Habaki Naika, me ka nana ana aku ma kahi a Josepine e ku mai ana, kamailio me Silia ame Mr. Kuene:  He keu aka a ka maikai o kou kaikuahine !"

 

MOKUNA XXX1.

 

            Ua hoohalaia kela po e na malihini ame na kamaaina ahiki i na hora o ke aumoe, alaila hoi aku la e hiamoe, a i ke ao a@ ma kekahi kakahiaka mai, mahope o ka aina kakahiaka, hele aku la o Gai Wakona, a loaa o Mr. Kelekolio, nonoi aku la iaia, e @ he manawa no laua e kamailio ai me ka hoopilikia ole ia mai, @ loko o ke keena heluhelu buke.

            Ia laua maloko o kela keena, i aku la o Gai Wakona, i ka pane ana aku : "Aole he kumu e ae o koʻu makemake ana e kamilio pu kaua, no ka ninau ana aku no ia ia oe, in a paha na loaa iaʻu ke kuleana i keia manawa, e koi aku ai no kela aloha a Mi@ Lanada, i hoike ae ai imua o kakou, oiai au e hoopuniia ana e na haawina pohihihj i na mahina aku nei i hala?"

            "Ua loaa ia oe ke kuleana ma na ano apau e hele aku ai e hui pu me ia, no ka mea ua laa kona aloha nou hookahi wale no, a@ mawaho ae olaila, ua ukali pu aku kaʻu mau hoomaikai piha ana maluna ou, me kuu puuwai apau," wahi a Mr. Kelekolio, me ka lalau ana mai i ka lima o ke kanaka opio a lulu iho la, me ka h@ mau hou ana mai  i kana kamailio ana :

            "Aole au i ike i kekahi kanaka opio kupono hookahi elike me oe, aʻu e haawi aku nei i koʻu hilinai piha no ka loaa o ka hanohano, ame ka noho hauoli ana i kuu kaikamahine."

            Me kela mau hooia ana mai ia Mr. Kelekolio aku, aohe mea a Gai Wakona e hopohopo hou iho ai, nolaila ma na manawa apau mahope mai, e hui mau ana oia me Tiodora, me ka hoike okoa ia ana ae o ko laua hoopalau imua o ke akea, me ka hele okoa ana o Gai e kuai i kekahi komo hoopalau, a hookomo aku la ma ka manamanalima o Tiodora, he hoailona, no ka hoea mai i ka @ e hooliloia ae ai laua i hookahi.

            I ka maopopo loa ana ae o kela hoopalauia o na opio, ua @ mai la no o Tiodora ia Josepine e noho pu me ia, oiai wahi a ke@ kaikamahine, aole e loaa ka hauoli iaia, ke kaawale aku kona hoaloha a ua ike no hoi o Gai Wakona, i ka maikai o kela manao, nolaila hoonoho iho la oia i kona kaikuahine ma ka home o Tiadora, oiai e hele mau mai ana no oia e ike ia laua i kela ame @ la.

            O Habaki Naika kekahi i auʻaia aku e noho no ma kela ho@ahiki i ka hoi pono ana mai o ka ikaika maikai i kona kino; nolaila aole a lakou mau mea e hookaumaha hou ia ai ka noonoo koe wale no o ka hoolala i na mea e hoohauoliia ai ko lakou noho ana aku omua.

            He mea pono i ka mea kakau moolelo ke hoakaka aku ma keia wahi, i na mea e pili ana i ka huakai awiwi i kauahaia mai ai @ Silia Haukona e holo awiwi aku e hui pu me Mr. Kuene, oiai @ awiwi loa aku nei kaua e ka makamaka heluhelu imua, i ka hooloheia ana o ka hihia o Gai Wakona.

            Ma ka manawa i loaa mai ai o ke kelekalapa kauoha a Mr. Kuene ia Silia e holo aku me ka awiwi e hui pu me ia ma @ Rocele, o ka noonoo mua loa i oili ae iloko o ka wahine opio, @ loohia o Mr. Kuene i kekahi maʻi nolaila aia mau ka hopohopo iloko on a, iaia e hele la ma kana huakai no ka aina mamao.

            Ia Silia nae i hoea aku ai no ka hale hoolulu kaaahi, halawa@ aku la oia me Mr. Kuene, me ka hoailona ole o ka maʻi malu@ o kela kanaka, eia nae, hoakaka mai la o Mr. Kuene i ke @ nui o kona kauoha ana mai i ua o Silia e holo aku, mamuli no@ o ka loaa ana o kekahi kanaka i aneane e make iaia iluna o ke@ lapa papa ma ka moana, a hookauia maluna o kona moku. M@ kona hoomaopopo he keonimana ua kanaka nei, a oiai nae @ he manaolana no ka palekana o kona ola, ua paa no nae k@ manao, e hana ma na ano apau e hoopakele ae iaia mai ka ma@ mai, no kela kumu, i kelekalapa mai ai oia i ua o Silia e holo aku no ka malama ana i ka mea iloko o ke kulana nawaliwali.

            "Aole au i ike i kekahi mea e hiki ai iaʻu ke hilinai aku, el@ me oe e Silia. O kou makaukau i ka malama ana i ka poe @ kela hoomanawanui iloko ou, me ka makee i ka pono o ha@ na mea ia e hiki ai ke hoohanaia no keia mea maʻi, aole oe e ha@ ana me ka ikaika, oiai e kokua mai ana oe e ka wahine a kek@ o na aliimoku, oluna o koʻu moku, he kuke ka hana a kela wah@ he makaukau no oia i ka makaala ana i na maʻi, aole nae oʻu @ nai e waiho holookoa aku i keia kanaka poino malalo o ko@ malu.

            "Ina hoi paha no ka maopopo iaʻu o ka inoa o kela mea @ in a ua hiki iaʻu ke hoike aku i ka lohe i kona ohana, no k@ ana mai iaia, a hoihoi aku no kekahi wahi kupono, e lapaa@ia m@ ai.  He elua keia mau kanaka o ka hoopakeleia ana e makou ma ka moana, o ke kokoolua, ua palekana loa oia i keia wa, a @ kana wale no i kamailio mai ai, aole ana mau mea i ike no ka mea maʻi, koe wale no kona inoa oia o Nole, me kona ike @ i kahi mua o keia kanaka i noho ai, a oki loa aku hoi na mea e pili ana i kona ohana."

            O keia na hoakaka mua i loaa aku ia Silia iaia o ka hoea ana a hui pu me Mr. Kuene, aka nae i kona manawa i hoea aku @ imua o ka mea maʻi, aole i hoohewahewa kona mau maka, i @ kanaka nei, oiai no nae, ua hele a nawaliwali, me ka wiwi o kona kino, oia no o Habaki Naika.

            "Aole keia he mea okoa ae, aka o Habaki Naika keia ka m@ i manaoia ua make," i hooho ae ai o Silia Haukona, me kona piha me ke kahaha ame ka pihoihoi pu.

            "He hana paakiki iaʻu paakiki iaʻu ka manaoio ana aku i kena mau ole@ au!" wahi a Mr. Kuene me kona piha pu i ke kahaha i ka wa lohe mai ai na hoakaka a Silia.

            "Aole loa i kuhihewa iki ka ike a koʻu mau maka no ka m@ ua kamaaina loa au ia Habaki Naika mai kona wa kamalii makahiki wale no i ke kanaka makua ana," i hooia aku ai o Silia @ ka elua o ka manawa.

            "Ina o Habaki Naika iʻo keia, alaila e hoopakeleia oia m@ ka make mai e pono ai, a ke paa nei kuu manao, in a e ae ma@ ana ke Akua, alaila ma ou la e Silia e hookoia ai Kona manao paa."

 

(Aole i pau.)