Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 36, 6 September 1923 — Page 1

Page PDF (1.59 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hopuia O Austin E Ka Makai Nui Mauka Ae Nei O Pauoa

 

Holo e Pee i ka Maopopo ana e Hopuia ana Oia––he Holokaa ka Hana ma ka Poalima a Ahiahi––Loaa Aku Iloko o ka hale o Mrs. Vierra

 

            Ma ka po o ka Poalima o ka pule @@@@@ hoopaaia ne ai o J. D. Austin kahi haole kuai mea gula a o @@@@ hoi o na kanaka haiolelo ma @@@@@ alanui ma kekahi mau po @@@@ i hala o hailuku ana i ka @@@ makai o Honolulu, mahope @@@@ pa@ ana ae i ka hopuia @ @@@@ kai nui Rose ame na mamua @@@@ ka hora 11 o ka po Poalima @@@@ hala, maloko o kekahi wahi @@@@ mauka loa o ke poo o ka @@@@ o Pauoa ma ka huli pali o @@@@ kahi ana o ka holo ana e @@@@ ka manao e nalo ana, ma @@ iho o kona ike ana ua kakau @@ Kiaaina W. R. Farrington i ka p@@pala no ka hoihoiia aku ena i Kaleponi, mahope o ke k@k@uinoa @@ @@@ i@ ana no kekahi manawa p@k@l@, ma ke ano he lawehala na ka makaiktu E. J. Lynch o ka oihana makai o Kapalikiko a e hoi@@@@ aku ana oia i Kapalakiko.

 

Hoalaia Aku me ka Waha o ka Pu Panapana

 

            Lo@a aku o Austin e lapoe ana @@@@ o ka moe me kekahi wahi keiki uuku i ka manawa na makai i loaa aku ai i kela wahi pupuhale e Mrs. Elizabeth Vierra mauka loa @ ke poo o ke Awawa o Pauoa e hoohiahiamoe ana, a i ala ae oia m@ na lima on a e kau ana maluna o kona poo i ka manawa a ke Kapena Makai Bob Lillis i hou aku @@ i ka iwiaoao o ua Austin me ka @@ panapana a kahea iho la "Halo Austin."

            He mea puoho ino ka ia la o ua @@@ haole la a i ae la, "e hele aku @@@ @@@ e hele aku ana au me oe," @@ kona ike ana mai i ka Makai @@ Rose ame hope makaikiu Kel@@@ ku aku ana kahea mai la me @@ ko nui:

            "E ka Makai nui e hiki ana anei @@ ke kamailio ma kau kale@@@@@ Pane aku la ka makai nui @@@ aohe ana kalepona maloko o kona pakeke, a mahope iho o ka @@@ ana ae i ka halewai akahi no @@@ Austin a ike iho la he @@@ hiki ole nana ka hoopau @@@wa wale ana i ka makai Kapalakiko. Ua aeia mai nae ua @ Austin e ka makaikiu Lyneh e ka@@@ aku i mau meaai nana, ma @@@ o ka ua o Austin olelo ana @@@ pololi aole oia i ai iki i ke@@@ meaai mai ke kakahiaka mai, @@ kona hooleia mai e ka makaikiu @@@ e kamailio make kelepona.

 

Lawe@a Aku e Hoopaa i ka Halepaahao

 

            Mahope o ka pau ana o ka Austin @@na a ka makai nui i uku ponoi @@ kana mau meai ua laweia aku @@@ e ka Makai nui Rose, ke ka@@@ makai Bob Lillis ame ka Ma@@@ Lynch e hoopaa i ka halepaahao.

            @@@a ka ike ia Austin e hoopu@@@ mai ana ka palapala no ka hoihoi ana aku iaia i Kapalakiko @@@@ kakahiaka Poalima. Na ka pa@@@@ hopu no ka hopu ana i ua o @@@ aole i makaukau a i komo @@ @i ilokok o na lima o ka makai @@@ iki mahope iho o ka auinala; ua loaa ae nae he lono no ko Austin hoolimalima ana i kekahi kaa @@@@ ma ka hora 11 o ia kakahiaka a ua hoomau aku o Austin i @@@ ana maluna o ia kaa ahiki i ka hora 5:30 p.m. o ia auinala, @@@ ia manawa i holo aku ai iuka @@@ Awawa o Pauoa. Ua hooku@@@ mai eia ke kaa i ka hiki ana @@@ ma kahi e pau ai kahi maikai o ke alanui a pii wawae aku la aho@@ kahi o kahi pupuhale i hoike @@@ ae nei.

 

Hoao e Hiamoe Aohe Nae He Hiki

 

            I kona hoea ana aku i kahi pupuhale o Mrs. Vierra nonoi aku la i k@ on a hale e aeia mai oia e hookala i ka po malaila. Aohe i maopopo @@a o Mrs. Vierra, e like me @@na olelo o ka hoike ana mai i na makai ia Austin mamua, aka no ka Austin mau olelo mali nae he malihini kaahele oia, a ua maluhiluhi, a ua makemake hoi e hoomaha malaila ma ia po, ua aeia mai la kana @@. O ka hapa wale no ka o kona mau lole ka i weheia a he heluhelu nupepa kana hana ahiki he manawa p@kole mamu iho o ka hoea ana a@@ o na makai. Na ke aoa o ka @@@ i hoike mua aku iaia no ka hoea aku o kekahi mea, wahi a ua o Austin, ia manawa hoohiahiamoe iho la oia ahiki i kona o o'eia ana aku ma ka iwiaoao me ka waha o ka pu panapana a Bob Lillis.

            Mahope iho o ka loaa ana mai ka manao o ka Loio Kuhina Matthewman i kakau ai ke kiaaina i ka palapala hookuu no Austin mai Hawaii nei aku no ka hoihoi ana aku ia Austin i Kapalakiko, e like me ke noi i loaa ae mai ke kiaaina mai ma Kaleponi no ka hookuu ana aku ia Austin. I na makai e nae e huli ana ia Austin ia manawa like i hoomaka ai o Mrs. Austin e huli i mau loio no Austin, a no ka paa loa o ka Loio B. S. Ulrich i kekahi hihia a ua hoole hoi ka lunakanawai J. L. Coke aole oia e lawelawe i ka hihia o Austin ua waiwai ole ka Mrs. Austin hooikaika ana.

            Ua hopuia o Austin e ka makai nui kalana Rose he mau pule aku nei i hala eia nae ua hookuuia aku oia mamuli o ka bona ana ae $1,000 i kauia aku ai e ka lunakanawai J. J. Banks, mahope o ka holoheia ana o ka hihia o Austin i hookomoia ae ai e na loio o Austin. Ua hoopa@eenia ka hoolohe ana i ka hihia habeas corpus o Austin e ka makai nui Rose no ka manawa i maopopo ole. No ka mai ana oka Lunakanwai Banks ma ka Poalima aku la i hala i hoopaaneeia mai ai ka hoolohe hou ana i ka hihia a ka Poaono mai.

 

KE KAUA NUI HOU MA EUROPA

 

            CORFU, Helene, Aug. 31.—Ua komoia mai a paaia keia kulanakauhale ame ka mokupuni e na koa Italia i keia auwina la mahope o ke kiia ana ame ka haaleleia ana mai o na poka pa-hu mai na mokukaua mai, a ma ia kiia ana mai he 15 mau makaainana Helene i make a he lehulehu aku i hoehaia. Ma ka hora 2 o ka auwina la i hoopukaia mai na kauoha mailuna mi o na mokukaua no ka haawipio ana aku o ke kulanakauhale o Corfu a ma ka hora 5 p. m., i hoomakaia mai ai ke kiia ana o na pu hoolele poka pa-hu mailuna mai o na mokukaua. O ka hale kula o ka oihana makai ua pau i ka nahaha a o ka papu kahiko e hoopakele ai i ke awakumoku ua aia e ke ahi. Lehulehu na kanaka i poino maloko o ka papu. Mawaena o ka poe i auhee mailoko aku o ke kulanakauhale no ka aha'i ana i ko lakou mau ola he mau keiki maku ole lehulehu malalo o ka malama ana a ke komite malama ola Amerika ma kahi kokoke aku i ka Hikina i hoopoinoia e na poka pa-hu mai na mokukaua mai.

 

            LADANA, Aug. 31—E hoakaka ana na lono kelekalapa i hiki ole ke hooiaioia mai Roma mai no ko ke Kuhina Nui Mussolini o Italia manao e hoole i ka ike ana i ka hana ame ka manao  o Ka Ahahui a @a Lahui, ame kona hoakaka ana ae o keia hoopaapaa mawaena wale iho no o Helene ame Italia. E hoakaka ana hoi ka Nupepa Pelekane i kona manao kuhalahala o kela hana a ke Kuhina Nui o Italia, Mussolini i lawe ai ua oi loa aku mamua o ka mea kupono, ua like ia hana ana me ka Auseturia i hana mai ai i ke aupuni o Serebia i ka 1914.

 

            ROME, Aug 31—Ma ka po i hala iho la i kelekalapa aku ai ke Kuhina Nui Mussolini i na Elele Aupuni a Italia ma na aupuni apau e hoike aku ana o ka Helene pane no ka monao hope o Italia e koi ana ia Helene ua like no ia me ka hoole holookoa ana mai i na koi apau pela iho la i hoopukaia aku ai ke kauoha i na mokukaua Italia e hoolele aku i na koa no ka manawa wale @o maluna o Corfu i mea no Helene e ike iho ai i ke k@@koi o ka po@ne a ae mai oia i na koi apau a Italia.

 

            LADANA, Aug. 31.—E hoakaka ana na lono kelekalapa i hiki ole ke hooiaioia mai Roma mai no ko ke Kuhina Nui Mussolini o Italia manao e hoole i ka ike ana i ka hana ame ka manao o Ka Ahahui a na Lahui, ame kona hoakaka ana ae o keia hoopaapaa mawaena wale iho no o Helene ame Italia. E hoakaka ana hoi ka Nupepa Pelekane i kona manao kuhalahala o kela hana a ke Kuhina Nui o Italia, Mussolini i lawe ai ua oi loa aku mamua o ka mea kupono, ua like ia hana ana me ka Auseturia i hana mai ai i ke aupuni o Serebia i ka 1914.

 

            ROME, Aug. 31.—Ma ka po i hala iho la i kelekalapa aku ai ke Kuhina Nui MUssolini i na Elele Aupuni a Italia ma na aupuni apau e hoike aku ana o ka Helene pane no ka manao hope o Italia ma na aupuni apau e hoike aku ana o ka Helene pane no ka manao hope o Italia e koi ana ia Helene ua like no ia me ka hoole holookoa ana mai i na koi apau pela iho la i hoopukaia aku ai ke kauoha i na mokukaua Italia e hoolele aku i na koa no ka manawa wale no maluna o Corfu i mea no Helene e ike iho ai i ke koikoi o ka pono a ae mai oia i na koi apau a Italia.

 

            LADANA, Aug. 31—Ina no ka hele loa aku o ka hoopaapaa mawaena o Helene ame Italia i ka hahana loa a ala mai he kaua nui, ma ka manaoio o ka poe kilo aupuni o na aupuni huiia aohe i lawa ka ikaika ma ko Helene aoao e hoonahoa mai ai a e kupale mai ai paha i na koa Italia, ma ka aina a ma ka moana.

 

            O ka huakai hookahakaha a na limahana i maamau ka malamaia i na makahiki i kaahope aku aole ia i ikeia i nei makahiki oiai eia no ka lahui ke noho nei iloko o ke kanikau no ka Peresidena Warren R. Harding i make.

 

Paa He Mau Keiki Aihue I Ka Hopuia

O ka Hale o Kiaaina Frear ma Punahou ka i Komoia ma ke Aumoe

 

KIIA AE HE MAU POKA I KA LEWA

 

Hoppuiwaia ka Poe e Noho Kokoke Mai Ana i ka Loke Ana i ka Pu

 

            Iloko o na hora poniponi o ke kakahiaka onehinei, ua paa ae la i ka hopuia e na makaikiu kekahi mau keiki opiopio maloko o ka home o ke Kiaaina mua Frear, a ua manaoio, o keia mau keiki opio na mea na laua i lawelawe kekahi mau hana aihue ma na kauhale o Punahou ame kekahi mau wahi e ae o ke kulanakauhale nei.

            O na opio i paa ae, oia no o Joe Medeiros, 19 makahiki, ame Knagi Uichi, he 15 makahiki, he mau keiki i mahuka mai ke kula hoopololei mai o Waialee, a o ke kolu ua holo aku.

            Ua waihoia aku kekahi mau hoopii imua o ka oihana makai no ke komo aihueia ana o kekahi mau hale e pili kokoke ana i ko Frear hale ma ke alanui Punahou ame ke alanui Dole, ma kekahi manawa o keia pule. Ma kela po aku la, ua hoea aku na makaikiu Swift, Louis ame St. John no ka hakilo ana, a o ka mea i halawai mai ma ka lakou huakai, o ia no ka loaa ana aku o kela poe keiki maloko o ka hale o Frear, a paa ae he elua o lakou a pakele aku kekahi. O ke kumu o ka loaa ana o kela poe keiki i na makaikiu mamuli no ia o ko lakou ike ana i ka a o ke kukui maloko o kela hale, no ka mea ua maopopo i ka oihana makai, aohe o Frear ma maloko o kela hale i kela po, a no ka mea aia oia ame kona ohana ma kona home kuahiwi kahi i noho ai.

            Ua hoao kela poe keiki e loaa ia lakou ka lanakila mai na makaikiu aku ma o ka lele ana ma ka puka aniani a lakou i wehe ai i ko lakou wa o ke komo ana iloko o ela hale, eia nae ua paa kela hale i ka hoopuniia e na makai, aka, ua pakele aku he hookahi o lakou. ua alualu aku kekahi o na makai i k@ mea i holo aku maloko o na pa o kekahi poe kokoke mai malaila me ke ki ana i ka pu panapana iluna no ka hoomaka'uka'u ana, eia nae aohe wahi mea a ku mai o ka mea kolohe.

            Na ke kani paapaa'ina ana o ka pu panapana, i hoala aku i ka hiamoe o ka poe e noho kokoke ana malaila, me ka pau ana mai o na kane i ka puhee iwaho no ka ike ana i ke kumu o ke kani ana o ka pu, iloko o ko lakou mau lole moe po.

 

HILIIA KEKAHI KEIKI E KA MAKAI.

 

            Ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala i hiliia ae ai kekahi mau keiki opio e kekahi o na makai o na kamalii, ma o ke kauoha la a Lunakanawai J. R. Desha, a o kekahi mau keiki iho elua ua hoounaia aku no ke kula hoopololei ma Waialee.

            O keia mau keiki i hiliia ai, oia kekahi o na keiki o ka puulu e hoopihapiha mau ana ma ke Alanui Liliha ame ke Alanui Kunawai, a o kekahi no maluna aku o ke Alanui Kauka. Ua hopuia ae lakou no ka maau hele i ka po, me ka wahapaa wale ana aku no i ka poe e hele ana ma ke alanui, e noke ana i ka hanakuli me ka nou ana i ka pohaku iluna o kaupoku o ka hale o ekahi poe, he hana hoi i hoikeia ae ai i na makai.

            Ua manaoia o ka hiliia ana o kela poe keiki he mea ia e wiwo ai na puulu kamalii o ia ano o kekahi mau wahi e ae. He 50 a oi mau keiki i pau ae i ka huluiia imua o Lunakanawai Desha, he poe keiki wale no i emi iho na makahiki malalo o ka 18.

            Ma ka la o ko lakou ninaninauia ana, ua pihaku'i ae ke keena o ka lunakanawai Desha i na makua na lakou ia mau keiki no ka ike ana heaha la ka mea pono e hana ai no ka lakou mau keiki.

            Ua kauohaia aku na makua o kela poe keiki e malama i ka lakou mau keiki oo ole ma ko lakou mau home, me ka heluhelu pu ia ana aku o ke kanawai e pili ana no lakou ma ia mea, a ua hoouna pu ia aku hoi na palapala kauoh i na on a hale kiionioni, e kauoha ana ia lakou, aole e ae i kekahi keiki opio no lakou na makahiki i emi mai malalo o ka 15, e komo hou aku mako ia mau hale ma ka po.

 

HOOPA'IIA O ALMEIDA AME ADAMS E KA AHA

 

Hoike na Kaikamahine i Hoopoinoia i ka Mea Oiaio—Elua la o ka Paio ia ana—Hookahi Makahiki Paahao Pakahi me na Kala Hoopai

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poaono nei i kau mai ai ka Lunakanawai De Bolt i ka hoopa'i maluna o laua. No Alameida, he hookahi makahiki hoopaahao me ka uku pu ana i $1000.00 a no Adams hoi hookahi makahiki hoopaahao me ka uku i $500.00.

            Ua hopuia ae o Alameida ame Adams ma ka la 15 o Augate aku la no ka malama i kekahi hale hoohauka'e, malalo nae o na kumu hoopii ekolu, malama a kuai okolenao, waina ame ka bia, a o ka hoopa'i no kela ano hihia, he hookahi makahiki o laua pakahi e noho ai iloko o k ahalepaahao, me ka hoopa'i dala.

            O ka olelo hoholo a na kiure o ka hoopuka ana mai, mahope iho o ka hala ana o na la elua o ka hooukaia ana o kekahi paio hahana mawaena o ka loio o ke aupuni Patterson ame Loio Pittman o na mea i hoopiiia, maloko o ka aha hookolokolo o ka Lunakanawai De Bolt.

            "O kela kekahi o na hale hoohauka'e o ke ano haahaa loa; kahi nana e hoowalewale i na kaikamahine opiopio me ko lakou hoohainuia ana i ka rama alaila koi ia aku e hana i na hana hoohaumia a hookamakama, wahi a ka Hope Loio Kuhina Fred Patterson, ka loio ma ka aoao ku-e, o ka hoopuka ana ae ma kekahi o kana haiolelo imua o na kiure. Hoohaka'eia na Wahine Opio.

            Ua ku-e ikaika loa ae oia i na mea i hoopiiia me kona hoike ana ae, he mau mea malama laua i kekahi hale hoohauka'e haahaa loa, kahi hoi e haule ai na wahine opio iloko o na hewa haahaa loa. ua hoowalewale ia na kaikamahine mai ka lakou mau hana mai, kahi a lakou e hana ana me ka loaa o ka uku maikai, ma o na olelo hoowalewale, "he hana maalahi wale no ka loaa nui ana o ke dala ia lakou", in a lakou e hoolohe elike me ka mea e a'o ia aku ana ia lakou.

            Ua piha ku'i ae ka rumi hookolokolo i ka poe makaikai me ke kuku okoa o kekahi poe, oiai kekahi wahi o kela rumi ua piha me na pahu, na barela, na galani ame na omole okolehao, waisake, waina ame ka bia, a he kohu haleinu rama maoli no ke nana aku; a maluna hoi o ke pakaukau o ke kakauolelo o ka aha, e ku ana kekahi galani okolehao ame kekahi mau omole rama e ae. Ka Hoike a Kekahi mau kaikamahine

            Ua hoike ae kekahi mau kaikamahine opio i na mea a lakou i ike ai ame na mea i hanaia maloko o kela hale i ko lakou wa i ninaninauia ai e Loio Paterson.

            "He mea pono ia'u ka hoi ana a noho ma kela hale, i loaa nui ai ia'u ke dala elike me kekahi mau kaikamahine e ae, wahi a Adams i noke mai ai i ke koi ia'u, wahi a kekahi wahine opio o ka hoike ana ae.

            "Owau ka mea nana e kuai ka rama i ka poe e hoea ae ana malaila," wahi a Mrs. Nancy Richardson i hoike ae ai imua o ka aha. Ua hoike ae oia, he 25 keneka ke kuai o ke kiaha okolehao, 50 keneka no ke kiaha waina a he elua dala no ka omole bia, a o ka loaa o ka la aia ma kahi o ke 65 dala.

            "I mea e loaa nui ai ia'u ka'u dala, ua hoi aku au a noho paa ma kela hale," wahi a ka hoike a Vera Mary Nelson.

            Ua hoike ae hoi o Mrs. Ida Rivers Bleach, ua inu waina oia ma kela hale, he mea hoi nana i hooponiuniu i kona poo, me kona hoike hou ana ae, ma kekahi mau po ua hele aku oia ame Vera Nelson, Alameida ame Adams no kekahi hale aina no ka ai ana.

            "Ua hoowalewaleia na kaikamahine o Honolulu nei no kela hale; hoohainuia i ka rama, alaila, koiia aku la e hana i na hana hookamakama, e na mea i hoopiiia."

            "O keia mau lawehala e noho nei imua o oukou, ua makaukau loa laua e lawe i kau kaikamahine o 19 a i ole o 20 makahiki @o kela hale. a i ole ia i kekahi poe kaikamahine e ae paha a koi aku ia lakou e lilo i poe wahine hookamakama i mea e loaa ai ke dala me ka maalahi," wahi a ka Loio Patterson imua o na kiure, a i kona hooki ana iho i kana haiolelo imua o lakou, a he hapalua hora mahope iho ua hoopuka mai ke kiure i ka lakou olelo hooholo, e hoahewa ana i na mea i hoopiiia.

 

KIIA KEKAHI KANAKA HAWAII MA KA WAWAE.

 

            He kanaka Hawaii, o L. Kawaluna ka inoa, ka i kiiia ka wawae a ku e ka makai kauwai Roy Bradley, ma ka po Sabati nei malalo ae nei o Moanaluna ma kahi kokoke mai i na kihapai pua, ma ka manawa i ala ae ai he hakaka mawaena o kekahi puulu kanaka hoohaunaele ame W. C. Beck.

            I kulike me ka hoakaka a ka makai Jardin o ka hoihoi ana ae i ka halewai e hoi mai ana o Beck i ke kaona nei mai kuaaina mai ma kela po maluna o ke kaa oto me kekahi mau keiki lehulehu e kau pu ana me ia maloko o kana kaa oto. I kekokoke ana mai o ka Beck kaa i Kapukaki hoea aku ana he kaa oto e kalaiwaia ana e John Camaeho, me B. T. Bright, Thomas Bright ame Joseph SOusa e kau pu ana iluna o kana kaa, a no na manawa lehulehu ka ke kaalo ana ae a ia kaa mamua o ka Beck wahi e holo aku ana a i ka hope loa o ke kaalo ana ae ku iho la.

            Ma ka hoike a ka Makai Jardin i ka manawa i ku iho ai o ke kaa e kalaiwa ia ana e Camacho ua lele mai la o Camacho a pii mai la iluna o ka Beck kaa me ka uumi pu ana mai i ke kaniai o Beck. Ua hakaka aku la o Beck me ia a o ka hoomaka ana hoi ia o ka hakaka. Iluna o ko Beck kaa o Kawaluna kahi i kau ai, i ko Kawaluna manawa i ike ai i ka hakaka o Beck me Camacho, ua komo pu aku la oia e hakaka, o ka manawa ka ia i lele mai ai na kanaka e kau ana maluna o ko Camacho kaa. Ma kela manawa e hahana ana ka hakaka ua hoe aku la ka Makai Bradley malaila ia manawa a kauoha mai la ia Kawaluna e ku malie ma kahi a Kawaluna e ku ana, a i ka hoolohe ole ana o Kawaluna i kana kauoha me ka hoomalu i kana hele ana no kahi o na kanaka e e e kau ana i kekahi kaa, ia manawa i ki ae ai ka Makai Bradley i kana pu panapana i ka lewa a mahope iho ki mai la ka wawae o Kawaluna. Ke hoao mai nei ka oihana makai e hoopauia ae na pohihihi o na oleloike huikau i mea e maopopo ai ka mea oiaio. No kela eha i loaa ia Kawaluna i laweia mai ai oia no ka halema'i Moiwahine. Ma ka lono i hoikeia ae ma ia po Sabati aole no ka he koikoi loa o ka eha o Kawaluna e lilo ai i mea hoopoino i kona ola kino.

 

E POKOLE ANA KA LAIKI MA HAWAII NEI.

 

            Mamuli o ka poino nui i loaa i ke Aupuni o Iapana mamuli o ke ola'i ame ke ahi, ke kai mimiki ame ka makani, na mea nana i ulupa mai la i kekahi o kona mau kulanakauhale nui, he mea ia nana e hoemi mai i ke komo nui ana mai o kolaila mau waiwai iloko nei o ka aina, a o ka oi loa aku o ka laiki.

            O na mea i nuneia ae ma na uwapo i kela la aku la, o ia no ka pau loa o ke komo hou ana mai o ka laiki ianei, a hala kekahi wa loihi, a no ka mea e paa ia ana ka laiki iloko o Iapana no ke kokua ana i na tausani o na tausani o kona mau olulo e noho mai la iloko o ka hune ame ka nele mamuli o kela mau pilikia i hoea mai maluna o ko lakou aina. Mamuli o keia kumu ka pokole o ka laiki ma Hawaii nei, a imea e lawa ai na haneri tausani Kepani e noho nei ma Hawaii nei, e kono ia ae ana ka poe kalepa e komo nui mai i ka laiki o Kaleponi i Hawaii nei.

            Ua manaoia, e paa ia ana na mea ai Kepani apau i maa mau ia i ke komo mai i Hawaii nei, no ka hoolawa ana i ka poe iloko o ka nele ma na wahi like ole o Iapana.

            Oiai ka mokuahi Korea Maru, e hoomakaukau ana e haalele iho i ke awa o Iokohama, me kekahi piha ukana nui no Hawaii nei, ua hoea mai la kela poino maluna o ka aina, nolaila ua paaia aku ia no ka haawi ana i na kokua ana, a in a he heluna nui o na meaai aia maluna on a, e pau ana lakou i ke kiolaia iuka o ka aina no ka maheleheleia ana aku iwaena o ka poe i pilikia. No kona manwa e hoea hou mai ai i Hawaii nei, aole i maopopo.

 

Ku I Ka Weliweli Ka Lukuia Ma Iapana

 

He mau Haneri Kaukani Ola i Poino i ke Olai, ke Ahi Ame ke Kai Hoee

 

HE MILIONA A OI I HOONELEIA I NA HOME

 

He mau Haneri Kaukani o na Hale i Lukuia ma Tokio a ma Iokohama

 

            OSAKA, Sept. 3.—O ka pihoihoi, ka haunaele ame ka weliweli ka i nohoalii iho ma ka po i hala maluna o na kanaka maloko o na kulanakauhale o Tokio ame Yokohama i hoohioloia a i holapuia ae e ke ahi, me na alanui i uhiia e na apana laau e mokaki ana maluna o na alanui a i pihakui i na kanaka me ka poe i nele i na home a i make hoi i ka pololi, a he mau kaukani poe e aku i hoakoakoa ae maloko o na paka nui o Tokio a ma na wahi akea e ae kokoke mai i ke kulanakauhale.

            O na olai, ke ahi ke kai hoee ame ka luaipele i hoomaka ai ma ka Poaono aneane loa e pulumiia aku ke kapitala ame ke awakumoku ano nui o ka mokupuni o Iapana, na mea na lakou i lawe aku i na ola i kol@ wale ia i nei manawa aia mawaena o ka 120,000 ame ka 200,000 a oi aku, me na hale i hoopoinoia maluna aku o 200,000 i lilo i puulehu maloko o na kulanakauhale poo aupuni.

            Na na olai i wawahi i na paipuwai nunui a i lilo ai hoi i hana hua ole na hooikaika ana  e kinai i ke ahi mahope iho nana i hoopoino nui i na lako meaai. He mau kaukani o ka poe e ahai ana i ko lakou mau ola i hiki ole ke komo aku iloko o ka hale hoolulu kaaahi ma Tokio i hoakoakoaia ae maloko o ka Paka Ueno, a he aneane 800 po@ i komo ae maloko o ka hale hoolulu kaaahi me ka hele a pihaku'i.

            Na ka ula ahi mai ka paipu gas nui mai i pa-hu ai i hoopioloke i na noonoo o na kanaka, a ua hoomahuahuaia aku i ka manawa i pahaola ae ai na ulaahi i ka hale hoolulu kaaahi. Aohe huina o ka poe i poino i kohoia, aka ma ka olelo nae a kekahi poe i ikemaka he mea manaonao no ka ike ana aku i ke ku o ke ahua o ka poe i make e kau ana kekahi kino maluna iho o kekahi. Ma ka oleloia he oi aku ka weliweli o keia luku ana a ke o@ai, ke ahi, ke kai hoee ame ka luaipele mamu o ka pau ahi ma Kapalakiko i kekahi mau makahiki lehulehu i kaahope aku.

 

Nuhou Kuwaho

 

            SHONGHAI, Aug. 30.—Ua kiia a make o W. A. Whiteside ame F. J. Watt, he mau mikanele Pelekane e na Pake powa ma ka la 14 o Augate, oiai laua e kaahele ana maloko o ka okana aina o Szechwan, i kulkie me ka hoakaka a kekahi leka o ka loaa ana mai ianei i keia la mai Mienchow mai.

           

            DUESSELDORF, Aug. 30.—Ua haoia me ka limaikaika e na koa Palani e noho nei maanei i keia la 1,300,000,000,000 Marks mailoko mai o ka halepa'i nupepa maanei. O keia ka huina nui loa i lawe limanui ia mai ka manawa mai o na koa Palani i komo mai ai a noho maanei.

 

            OTTAWA, Aug. 30.—Ua kauoha mai nei ke aupuni o Kina ia Dr.Chi Lien-tsu, ke Kanikela-kenerala i Kanada nei, e hoi aku, ma ke ano he hoohalahala no ka aponoia ana o ke kanawai e k;u-e ana i ka hookomo hou ana mai i na Pake ianei, elike me ka moolelo i paiia maloko o ka nupepa Ottawa Journal o keia la.

 

            LADANA, Aug. 30.—Ua hanaia a paa e kekahi hui a ka poe hana pu kekahi pukaa hou loa, ma ke ano o ke kaa e lawe ana i ka pu (tank) i hiki ke huki i kekahi mau kaa e kau ana o na pu kuniahi i ka wa kaua a he pukaa no hoi i hiki ke hoohana iaia iho i ka manawa kaua. Ua hookauia he mau pu kuniahi iluna o ia kaa, he papu kona me kekahi wahi i hookaawaleia a moloko olaila he mau pu i hiki ke kiia a oi aku ka mamao loa o kahi o ka poka e lele ai mamua o na pu i hookau ia maluna o na kaa i hanaia ai mamua.

 

Ua Lako Na F@@ipino I Pepehi Ai Ia Francis Wright Me Na Pu

 

I Maopopo Keia Mamuli o na Oleloike a na Hoike ma ka Manawa o ka Ninaninauia Ana a he Hamare ka Kekahi me na Paipuhao

 

            Ma ka hooloheia an ao ka hihia o ka poe Pilipino na lakou i pepehi o Francis Wright a make ma kekahi wahi kokoke i kona home, ma ke ahiahi o ka la 19 o Augate aku la i hala, ma Kalihi, he eha o kela poe Pilipino i lako me na pu pnapana, oiai kekahi poe Pilipino e ae ua lako me na hamare ame na paipu, wahi a na olelo ike a na hoike, ma ke kakahiaka Poalua nei maloko o ka Aha Apana.

            O na hoike i kaheaia ma ka Poalua nei oia no o Manuel Furtado Reis, ame John Micitchel Cruz, he mau kanaka opio i hoike ae, o laua pu kekahi me Wright ma ke ahiahi o ka hanaia ana o kela pepehi kanaka.

            Ma ka hoike a Reis, oiai oia e hele ana ma ke Alanui Kalihi, ua ike mai la oia i kekahi puulu Pilipino e kuku ana ma ke alo o kekahi halehuai Pake. Ua kaalo iho la oia mamua o kela puulu, a oiai oia e hoi ana no kona home ua ike aku la oia ia Francis Wright e holo mai ana maluna o ke kaa hehiwawae me kona ku ana iho no ke kamailio pu ana me Wright. Mahope koke iho o ko laua kamailio ana, ua hele aku la o Wright no kekahi aoao o ke alanui no kahi a John Cruz e ku ana me ka haalele ana iho i kona kaa hehiwawae mahope, a olelo aku la oia ia Cruz e hele aku oia a ninau i kela puulu Pilipino, heaha la ko lakou makemake o ke kuku ana malaila. Ua hooko aku o Cruz elike me ke kauoha a Wright a o ka pane i loaa mai ia Cruz mai kekahi mai o na Pilipino, e huli ana lakou i ke kanaka i hakaka me kekahi Pilipino ma ka Paka ma kela auwina la. I keia wa i hele aku ai o Wright a hoike aku la i kela poe Pilipino, oia ka mea i hakakaka Pilipino ma kela auwina la.

            I kela wa koke no i unuhi ae ai kekahi Pilipino i kana pu panapana, a hoomaka aku la o Wright e holo. O Reis kekahi i holo pu, oia naie, ua hihia aku la kona wawae me kekahi kaa hehiwawae me kona palaha ana ilalo, a o kona wa no ia i lohe ai i ke kani o ka pu. Ua hoike ae o Reis, ua ike oia, he ehe o kela poe PIlipino me na pu panapana. Ua alualu aku la kela puulu Pilipino mahope o Wright me ka hoopilikia ole aku iaia, aka, hoomau no ke alualu ana mahope o Wright. Ua holo aku la o Reis @oloko o kekahi hale e pili kokoke ana malaila, me kona lohe pu ana mai i ke kani an ao kekahi mau pu no elima a eono paha manawa. Ua hoike ae o Reis maloko o ka aha i kela la, he elima o kela poe PIlipino i paa ae i ka hopuia, o lakou kekahi iwaena o kela poe na lakou i hana i kela hana.

            No ka Cruz hook hoi, ua like no ia me ka Reis, eia nae, ua hoike hou ae oia, no kona ikemaka ana i ka hili ana aku o kekahi poo Pilipino ia Wright me ka hamare, o kekahi o lakou e hahau ana me na paipu, oiai o Wright e waiho ana ilalo.

            Ua hoopaneeia kela hihia a ka la apopo ka @ ai kahea ai ke aupuni i kekahi mau hoike hou aku.

 

Nuhou Kuloko

 

            Iloko o keia mau la iho la aneane ma kahi o Elima kaukani dala i luluia mai e ka poe kokua no ke kokua ana aku i ka lahui o Iapana i halawai mai la me na popilikia weliweli.

 

            Kakoo k apapa o na lunakiai kulanakauhale i ke kuahaua a ke kiaaina no ka hoeueu a hoolalelale ana i na hana kokua i ka lahui pilikia o Iapana, ma ka hana ala a ke komite.

 

            O ke kahua hoomoana o ka lehulehu ma Hauula, ma ka huli Koolau o Oahu, ua makaukau i nei manawa no ka hoohanaia e ka lehulehu, me ka hoike a ka Enekinia kulanakauhale Orht o ka hoike ana ae.

 

            Ma ka hora 4 o ka auwina la o nehinei i noho ai ka halawai a ke Komite Kalana Repubalika, i noho lunahoomaluia e Joel C. Cohen, maloko o ke keena hana o ka lunahoomalu ma ka halekeaka Hawaii.

 

            He oia mau ka loheia aku o ke kukuku o ka mau o ka ipuhao kalaiaina ma na mokupuni like ole, a he lehulehu no hoi na moho e loheloheia aku nei e alualu ana no na kulana like ole iloko o na aupuni kalana.

 

            Mamuli o kela pilikia nui ma Iapana i hoopoinoia mai la e ke olai, ka pauahi, ke kai hoee, e holo aku ana kekahi mau kauka ame na kahuma'i lehulehu no Iapana, no ka haawi ana aku i na kokua i ka poe i ola mahunehune mai.

 

            I kulike me ka hooholo ana a ka Ahahui Euanelio Ahahuina Hawaii ma ke kau i noho ai ma Kahuku, e noho ana ka halawai a ia ahahui ma ka pule mua o Okatoba, e hoomaka ana ma ka Poaha apau ma ka Poaono, Okatoba 4, 5, 6.

 

            No ka pepehi hoomainoino o M. Moniz i kana wahine i paa ae ai oia i ka hopuia e ka Makai Abel Kia ma ka po o ke Sabati nei maloko o kona hale ma ke alanui Francis, Kapahulu.

 

            No ka lilo o ka Poakahi nei i la kulaia no na limahana, a he elua wale no la no ka hoopiha ana i ke Kuokoa, a ua hoemiia mai no @oi na aoao o ke Kuokoa mai ka mau o ewalu aoao a i ka eono, e hooma@anui mai no ka poe na lakou na manao i kakau mai ahiki i ka wa pono, o ia mau no ke ku o ke ahua e ku nei o na palapala a na makamaka.

           

            O na moho mua loa no ke kulana lunakiai i hookomo ae i ka lana mau palapala noi no @@@@@@@@@ i moho @ @ @@ koho balo@@@@@@ ho e noho mai ana ma ka la 13 o Okatoba oia o Sylvester o ka Advertiser, ame John L. Pa@@, lunakanasai apana mua o Koolauloa.

 

            O ka lawehala a ka makaikiu Lynch, J. D. Austin, i manaoia ai e kau aku ana ma ka mokuahi Maui ma ka hora 10 o ke kakahiaka o nehinei, ua haule hou, a e hala ana paha he pule mamua o kona hoihoiia ana aku i Kapalakiko no kona hookolokoloia mai.

 

            Mauka ae nei o ke Awawa o Pauoa i loaa aku ai i na makai hopuhopu opiuma he 40 mau barela rama i hoawaawaia me kekahi mau kini opiuma ame kekahi ipuhao puhi rama nui 1,160 galani, me kekahi mau galani okolehao, a he elua mau Pake i paa i ka hopuia ma ka po o ka Poalua nei, a hookomoia ae he hoopii no laua i ka aha federala.

 

            No ka moku ana o kekahi papalina akau ame ka wawae hema o Jos Pachecco mamuli o kona hooku'iia ana aku e kekahi mea e kau ana maluna o ke kaa motokaikala ma ke kihi o na alanui Kula ame alanui Pupule, i hookomo ae ai oia i ka hoopii i ka oihana makai, mahope o kona waiho ana me ka eha ma@ai o ke alanui no hookahi hora mamua o ka hiki ana iaia ke ala ae ame ke kokua hoi a kekahi mea i maalo aku malaila, ma ka po Sabati nei.

 

NA MARE.

 

            Alexander Kipaki ia Annie Kalua, Aug. 27.

            Matthew Holzinger ia Elizabeht M. Smith Aug. 28.

 

NA HANAU.

 

            Na ALbert K. Naukana ame Nancy Todd, he keikikane, Iulai 17.

            Na Ed. Ah Nee Young ame Elizabeth P. Johnson, he kaikamahina, Aug. 28.

            Na Edward Chang ame Lora Naukana, he kaikamahine, Aug. 29.

            Na Frank Akau âme Azalia Wedemeyer, he keikikane, Aug. 29.

            Na William M. Kalama ame Lily Ua, he kaikamahine, Aug. 31.

            Na Ed. L. L. Miner ame Rebecca Kauikaua, he keikikane, Sept 2.

            Na Chas. Kahawai âme Elizabeth Levi, he keikikane, Aug. 31.

 

NA MAKE.

 

            Gabriel Sasua, ma ke alanui Ri@e, Aug. 27.

            Kau Iokua, ma ke alanui A@waiolimu ,Aug. 30

            Naone Kekoa, ma ke alanui Halema'i Pupule, Aug. 31.

            F. A. Achibald Cameron, ma ke alanui Moi, Sept. 1.

            Kahawai, ma ke alanui Kamanu@@i, Aug. 31.