Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 37, 13 September 1923 — KE ALANUI IMI DALA NO NA HANA KOKUA [ARTICLE]

KE ALANUI IMI DALA NO NA HANA KOKUA

H hoomaka ana ma ka po 0 ka la 15 o keia mahina e malamaia ana irsa Aala Paka, he mau hana hooikaika kino, hukihuki, ame na hana •ior.hci pipi, a kau lio owala, no ka imi dala ana no kekalii mau hana 1 manaoia e na Ahahui Hawaii, Kamehameha, ame Hawaiian Civic. O 31 a dala e*loaa mai ana e maheleia . na. hookahi hapa no ka hoonaauao .-,na i na keiki Hawaii, a hookahi )iapa, no ka malama ana i na keiki iiilii ame ko ao ana i na makuahine, i ke ano o ka hanai ana i nakeki. Ina paha me ko lakou waiu ponoi, a i ole me ka. waiu pipi & kini paha. E ike mai no kakou e na hoa Ha•wai:, he mau hana keia no ko kakou pono, a e"pono no e lilo mai kakou na Hawaii i poe e kokua nui :-na i keia mau hana imi dala, no na kumu no hoi 0 ikeia ae la maluna.

I keia miu la e nee nei, o keia paha na ninau loa iloko o ka noho lahui una o na Hawaii. Ka mua no ka hoonaauao ana i na keiki Hawaii, i makemake e imi hou aku i ka naauao mahope o ka hemo f,na mai na kula liilii mai o kakou. I keia la o na kumu Hawaii <i kakou, e ia no lakou i na kula 'iilii, aole hookahi ma na kula kie]:ie ae o kakou, hookahi wale no o V. K. Beckley, wale no, a o ke kuLma ana e paa nei oia no ke kulana ;; o 3 ka olelo Hawaii, ua hiki ia kakan ike mai, no ka loaa. ole no o ko kumu okoa ae, ke *kumu i loaa i-i Īaia. Aka, he hana jano koikoi r.ae na kakou na Hawaii Y»%e a*a i keia meaEin na kulana pookula ke paaia īnai nei e na lahui e, a o ke kumu 0 keia, no ka loaa ole o na hoonauno kiekie ia ana o na keiki HaWaii ma keia kulana o ke kumukula. Ma kekahi ano ua oiaio keia, a no keia kumu, ua manao kekahi mau Hawaii he hana maikai a ku i ka pono ka lioonaauao ana i na keiki e makemal;e mai ana, aka, ua nele i ke dala. «le. ī keia la, ua ku ae he kula kiekie no kakou na Hawaii, na kanaka e makemake ana e loaa ka hoonaauao kiekie ia ana o na'keiki. A o ka liana nni o ka loaa ana o kekahi mau kokua i keia mau keiki e makemake ana, a i ka loaa ana, e lilo nna kela mau.keiki i mau keiki kokuaia. He nui na oihana ano nui iwaena o ko kakou noho lahui ana, :ika, aole paha he mau kulana i oi :iku mamua o ke kulana hoonaauao 1 na kanaka o keia lahui. E like me na mea i hoikeia ae nei, aole he mau .kumukula ano kulana kiekie iw-aena o kakou, a he mea pono no V hoikaika kakou i na keiki a kakou e komo aku no ka' imi ana i keia mau kulana o kakou ma kula kiekie o Hawaii nei.

O ke kulana kumukula, he kulana maikai, a kiekie ma Hawaii nei, He uku kupono, a he kulana hamama mau ia oo e na keiki Hawaii. I keia la, ke kiiia nei na kumu mai na kula a wahi hoonaauao kiekie o Amelika mai, a ke laweia mai nei na kumu i Hawaii nei ma na haneri. He oiaio he mau wahine ka hapanui o keia mau kumu aka, lie haawina keia e hoike mai ana ia kakou, aole kakou i lawa me na kumukula no ka hoopiha ana i na knla o ko kakou nei aina. Na keia mau hana kakou o hpomaopopo mai, «ia keia mau kulana ko koi mai nei i mau keiki Hawaii.

I na la i hala aku, he hookahi no ano kula o Hawaii nei, oia lioi, l:e mau kula liilii wale no. Aka, i keia la, ua pii ae, a he ekolu ano kula o kakou. Aole i pau na kula liilii, aka, us kiekie ae kekahi mau kula, a he kula kiekie loa kekaH! ke Kula o nei. No keia mau mea, ua hiki ia kakou e ike mai, e tike me ka pii ana ae o na kula o kakou mai ke kulana liaahaa a i ke kulana kiekie, ac_. pela no ka pii ana o na kakou. Mamua i e kula Ao Kumu ao ua lawa, aka, o kela kulana ua hala aku, a eia kakou i ke kulana hou. Na keia mea i koi mai ia kakou, e hooikaika e loaa na kumuknla no keia mau kulana kiekie e koi mai nei ia kakou. Mamua aole i hiki aku i ka hanen dala o ka mahina, ma na kula liilii o kakou, aka, i keia la, o ka uku haahaa loa keia e ukuia uei i na kumukula. Ua pii aku e

like me ka nui 0 ka naauao i manaoia e haawi aku i na keiki e komo ana i keia mau kula 0 kakou. Ma na kula liilii, oia hoi haahaa, ua pii aku ka uku a hiki i ka hookahi haneri me kanalima. A 0 na poo kumu hoi ua pii ae e like me ka nui 0 na rumi iloko 0 kana kula. A mamuli o keia, eia kekahi poe kumu poo ke ohi mai nei i na dala i hiki aku i ka ekolu haneri 0 ka inahina. Aka, ma na kula kiekie oia hoi, High Bchool, eia na uku i ka elua haneri dala a pii aleu a hiki i ka elua haneri me kanalima 0 ka mahina. A ma na kula kiekie loa o kakou, ua pii aku a hiki i ka ekolu haneri me kanalima. Ma keia :tnau uku kakou e ike mai ai, ua lavrsi ka uku no ka hooikaika ana e lona i ka kakou mau keiki ka ike kiekie ae, a e hooikaika hoi e loaa mai kekahi o na kulana kumukula no na keiki Hawaii. Ma ke kula kiekie loa 0 kakou, ua pii aku a liiki i ka haneri me kanalima. Ma keia mau uku kakou e ike mai ai, ua lawa ka uiu no ka hooikaika ana e loaa i ka kakou mau keiki ka> ike kiekie ae, a e hoikaika hoi e loaa mai kekahi 0 na kulana kumukula ma na keiki Hawaii. Ma ke kula kiekie o Hawaii, ke ukuia nei na kumukula ma na uku kiekie loa, a he mau kulana no 0 hiki e hoopihaia e kekalii mau keiki Hawaii, ina e loaa ana ka naauao kupono no ka

paa ana ia mau papa. O kekahi pilikia nui o na keiki a kakou, oia no ka loaa ole o na kulana kupono no ka ike i loaa ia lakou. Ua hele aku kekahi mau keiki a kakou, a ua imi io no i ka naauao kiekie, i ka*s?emo ana mai, ua loaa ole na kulana kupono no ka mea, he mau kulana i piha no i na kanaka i makaukau no ia mau •wahi. Aka, ina na keiki e alualu ana i ke kulana e hamama mau ana no na keiki Hawaii, alaila, e pa'ii ana ka hele imi ana o kela keiki i kulana nona i kupono me kona naauao. No keia kumu, he mea pono e ike kakou i keia, a ē alualu na keiki a kakou ma na wahi he nui na': kulana e hamama mai ana no lakou. O na kularfā kumukula., aole manawa e nele ai oe e ke keiki Ha-1 waii i ke kulana no ka mea, aole kakou e lawa ana i na makahiki loihi e nee mai ana, a e mau ana no ke kiiia o na kumukula mai Amelika mai, a aole e lawa ana kakou i na kumu mai Hawaii nei ae, no ka mea, he poe wahine ka hapanui, a i ka hiki ana mai o ka manawa e mare ai, ua pau iho la kekahi poe i ka haalele. He oihana maikni no hoi keia. Iloko o ka makahiki, e loaa ana i ke kumukula he mau mahina hoomaha me ka ohi no i ka uku mau e like me ka manawa o ao ana. Ma keia lianaia ana pela, ua loaa i ke kumukula he manawa hoomaha. A he mau hora uuku wale. no hoi o ka la na hora e hoohanaia ana. Nolaila, e na makua mea leeiki, mai pauaho i ka hoeikaika ana e loaa i na keiki a kakou ka jiaauao kiekie ae i hiki ai e loaa keia mau kulana maikai ma na kula aupuni o kakou. 0 ka lua o ka ninau, ame :djT dala e hooliloia aku ana, ke loaa mai keia kumu hana ma Aala Paka, eia no ka loaa ana o kekahi waihona, no ka uku ana i kekahi mau wahine Hawaii o kakou i ike a i lawa hoi ka naauao no ka hele ana e ao aku i na makuahinai hanau keiki hou, no ke ano o ka hanai ana i na keiki. 1 na hoike makahiki apau no ka heluna kanaka o Hawaii nei,. aole he manawa i ikeia ai, e pii ae ana na kanaka Hawaii. Aole loa, o ka mea e ike mau ia nei o ka oi aku o na make mamua o na lahui e ;ae o kakou ma Hawaii nei. A o keia make, eia iwaena o na keiki liiliii hanau hou o kakou. No keia ku:mu, aole i paakiki ka huli ana aku i ke kumu o ka make ana. Ua hoike mai ka Papa-ola o kakou, o na keiki ai waiu ka oi aku o na make. Na keia hoike i hooia mai, ua hemahema ka malamaia ana o keia mau keiki liilii. A ke ninau nei kakeu, pehea la e hiki ai e hooemiia mai keia he* luna kiekie o ka make o na k'eiki ai waiu? Hookahi no haina, o kēia ninau, oia no ka hoopau :ana ae i keia mau hemahema. A o ke alanui 'i manaoia e ko oukou nieakakau, oia no ka hoonaauao ana aku i keia mau makuahine hanau liou i ke ano o ka hanai ana.

Ua kamaaina kakou, he elua no ano hauai 0 na keiki ai waiu. O | ka mua no, 0 ka waiu 0 kona makuaj hine, a 0 ka lua 0 ka waiu pipi a i ole kini paha. 0 ka waiu 0 kona I makuahine ka v/aiu oi aku 0 ka mai- ' kai. No keia kumu, ua hoomakaukau mua mai no ke ka. mea nana i hfina ko kānaka, i ai na kela keiki ame keia keiki e hanau mai ana i keia ao. I ke kauoha ana mai 0 ke Akua i na kanaka mua, e hoonui laua, a e hoopiha i ka honua, ua haawi pu mai la no ke Akua, i ke kumu 0 keia hoonui ana ame keia hoopiha ana i'ka honua. O ka mea mua, 0 ka loaa i ka mea e hanau mai ana mai leo laua mau puhaka mai, he ai kupono no na keiki liilii. Aole makuahine i nele ka loaa ana he mau waiu ma kona umauma, a o ka mea mua o ka malama o ka makuahine e Jtahe mau keia waiu ona. Ua hana mai no hoi ke Akua 0 kahe keia mau waiu i ka manawa e hanau mai ai ka makuahine. Nolaila, ma ka aoao 0 ka mea nana i hana mai ko ua makaukau ka makuaJiine menameaehiki eolahaua keiki ke hanau mai. Aka, i kekahi manawa ua kahe ole mai ka waiu; a i kekahi manawa, ua makemake ole ka makuahine e hanai i ke keiki me kona waiu. No na kumu, ua imi no lee kanaka i mea e ola ai he mau hana nui ana i mea e ola ai kela uliane a ka Akua i haawi

īnai ai i na makua. Ina ua kahe ole ka u, ua pono io no ka imi ana o na makua i mea e ola ai kela keiki. A o na ai i makaukau, oia no na ai, like no me keia waiu kona maku£.hine. Ua nui na keiki i ola i ka hunaiia ana me ka waiu pipi. He waiu maikai, a he waiu hoomomona i na keiki liilii. Pela no na waiu kao. Oia waiu maikai no ia. A eia no hoi na waiu kini. I keia manawa, ua loaa mai he waiu maloo, ma ke pauda. He waiu maikai no keia. Ma na ano apau he mau waiu maikai wale no keia i imiia e ka naauao o ke kanaka, o ka apiki aia ma ka hanai ana ame na mea e paa ai o ka waiu oi ai ke keiki e hanaiia ana, oia hoi ma na omole, ame na oinaka e hoopaaia ana ma keia mau omole. Ina lee keiki e hanaiia ana me ka wrftu o kona makuahine, aole he mau omole, a aole no lioi he mau omaka. Aka, ina e hanaiia ana ke keiki me ka waiu okoa ae, alaila e lilo ana keia hanaiia ana pela i mea makaala loa ia e ka makuahine.

Ka mua, e maikai ka -waiu. Ina e maikai ana ka waiu, aole 110 lie pilikia ma ia wahi. Oia hoi e hou mau kela waiu. Aole e awaawa; aole e loihi loa ka malama ia ana. A e loaa ka huihui maikai o kela vraiu. I ka manawa e okoa ae ai, ua mai ke leeiki, a o ka hopena o lilo ana i mea hoopilikia mai i na makua, a e make ana kela keiki ke hoomaopopo ole ia aku. Nolaila o ka mea mua io no o ka maikai o ka waiu. O ka lua, o ka maemae 9 ka omole. Aole ka omole e waihoia a i ka manawa e makemake ai ka makuahine e hanai i ke keiki, kii aku no i ka omole kahiko me ka holoi oleia a maemae, 0 kēla mnu koena waiu iloko 0 ka omole, ua awaawa, a ua komoia 0 na anoano mai he mau tausani„ a na keia mau anoano mai e hookomo aku i ka mai iloko 0 ke keiki liilii. Nolaila, lio mea ano nui a koikoi ka malama mau ana i ka omole e maemae mau, a he holoi mau me ka wai wela, i na manawa apau e pau ai ka ai ana a ke keiki. A mawaho ae o keia omole, o keia omaka kekahi e hoomaemae mau ia. He rula maikai e malama mau i?., ka hookomo ana i ka omaka iloko 0 kekahi kiaha wai wela i na ma7iawa apau e pau ai ka ai ana a ke keiki. I keia hookomo ana oa i ka omaka iloko 0 ka wai wela,»ua u.ake iho la na anoano mai, a i ka hoo* komo hou ana iloko 0 ka oinole i maemae, me ka waiu i maikai, aole he alanui e k«yno ai ka mai, koe wale no a ua makaala ole oe i lea hana lepo 0 ke ktjki. Ina ua mau hemo ana mai me ka wali maikai, aole oe e ike ana i ka luhi i ka malama ana i ke keiki mai. No keia mau kumu, e kohoia aku ana kekahi -mau wahine Hawaii, i hiki ai e ike mai na wahine HawaiL 1 ka lakou kamailio, a i ike mai no hoi, aole i heleia aku no ka hoopilikia, aka, no ka makemake e ko-

kua. O na wahine Hawaii i makemakeia, e ike wai no kakou, he inau wahine kanaka makua, a i kamaaina no hoi i ka hanai keiki ana. E hoomaka ana ka imi ana a keia mau wahine Hawaii mai ka manawa ilio mamua o ka hanau ana o ke keiki. Ina ua loaa ka mea palo keiki, alaila ua pono, ina aole, e kokua aku no keia mau wahine, ma o*ke kii | ana i mea pale keiki, a i ole ma ka hoouna ana i kahi lianau keikima Kapiolani Home. A"i ka manawa e hanau mai ai, e hoomaka aku no keia. mau wahine i ke ao ana i ka hanai ana i kela keiki, ina ua nele ka makuahine i ka waiu, a i ua makemake paha e hanai i na wai'u okoa ae. Ka manao nei ko oukou meakakau, aole he alanui e ae 0 ka hiki ana ia kakou e na Hawaii e imi aku i na hana kokua ana i mea e emi mai ai ka heluna make o keia mau keiki liilii e hanau mai nei iwaena 0 na makua Hawaii. O keia pilikia o kakou, ua pomaikai kakou, aole he kumu okoa ae 0 keia lieluna nui 0 ka make. Ina 0 ka hanau' ole ke alanui i pilikia ai keia lahui, ina la ua paakilfi ka imi aua aku i mea e laha hou ai, aka, ua ikeia kahi o ka pilikia, aia ma kahi o ka hanai ana amo ka malama ana i na keiki liilii. Nolaila, ua leaukahi lee alanui 0 ka hele ana aku e hoopau ae i keia haawina kaumaha i kau mai maluna o keia lahui.

O ka hakalia wale no o ka loaa 0 keia waihona. I ka loaa ana, e hoomaka ana ke kaheaia 0 na Ahahui Hawaii like ole, a i ke akoakoa āna mai, e hoomaka koke no ka imi ana i mau makuahine Hawaii i kupono no keia oihana. A 0 kekahi no hoi, i ka hoomaka ana o ka hana, e komo pu aku ana kakou e koi i na waliine Hawaii waiwai, e haawi mai i leekahi mau kokua ana, a i ole e uku i kekahi wahino Hawaii no keia hana o ka hoopakele ana i na keiki Hawaii fiilii.

He hana oi ae keia a na ahahui Hawaii e lawelawe ai, mamua o ka nana wale iho no i na lala, mai a make paha. 0 ko kaleou ala ana mai o e hoopakele i ko kakou mau keiki liilii na makua hoi o keia mua aku, oia ka hana oi aku, a e loaa ana no ka uku mai ke Aleua mai, ka mea nana i haawi mai i keia mau uhane liilii e ola ma keia honua ana i liaawi mai ai no ka pono oka lahui Hawaii. Nana no e kokua mai i keia mau hana hoao ana e hoopakele i na keiki lnlii o ka lahui Hawaii.

E koiia aku ana na Hawaii e hele ae e lu i ka oukou mau kokua ma keia mau hana ma Aala Paka i na po e hoomaka ana mai ka la 15 aku o keia mahina, a e mau ana no hookahi pule holookoa.