Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 38, 20 September 1923 — KA NAAUAO LOAA WALE O KEIA MAU LA. [ARTICLE]

KA NAAUAO LOAA WALE O KEIA MAU LA.

I ka huli ana aku e imi i k aimi 1 ana o ko kakou mau kupuna i ka naauao i ko lakpu mau la, a i ka hoomaopopo ana iho no hoi i ka imi ana o na inakua o keia mau la i ko lakou mau naauao, e lilo ana keia loaa wale amo keia nui hewahewa o ke kiekie o ka naauao o keia mau Ia i mea noonoo nui ia, a i mea makehehiia no hoi. I ka la o ko kakou mju kupuna, ua uuku loa na kula, a ua uuku loa no hoi na buke. Ua loihi kahi e hele mai ai i ke kula, a ua.uuku loa no' hoi n ahora o ka la e haawiia aku ai ina haumana. Ia mau'la o ka-* lehulehu wale no ka mea nui, a kamau n>ai kahi huahelu. Aka, nae ua nui ka naauao o na kupuna o kakou, i ōi ae i ko na moopuna 0 keia mau la. Ia manawa no hoi ma ka wawae wale no ka hele ana. 1 a ua lilo no nae ia loihi i mea ole i k apoe makemake e loaa ka naauao. Pela mai no hoi i na la o na makua o keia la. Ke hoomanao nei ko oukou meakakau, he mau milp loihi kona e hele ai i ke kula, ma ( ka wawae ka nui, ahe manawa ka'kaikahi wale no ka, loaa o kahi lio e kau ai. Aka, i ka nui o ka manawa ma ka wawae wale no e kuoi hele ai, i ka ua, ka la ame ka makani. Aole no hoi he nui o na buke, aole he loaa wale mai no ka kula o ia mau la. Aole no hoi: he mau meaai i hanaia no na haumana. Aka, ua hele mai ka Jiapanui mo ka nele i kalii meaai o ke awakea. 0 ka hapanui, 0 na wahi hua kuawa ame ohia o ke alanui, i ko laua kau e pala ai. 1 kekahi manawa o na mikana ka mea ai o ke awakea. aka, i ka manawa nui, aole he meaai. 0 na wahi hana loaa i ka manawa hoomaha, o ke kuamakahiki no, ka hana ko, ame na' hana liilii loa e loaa ai he hapaha o ka la, a emi mai. Iloko no nae o keia uuku o ka loaa ua nui no na mea e loaa ana i ke keiki hoomanawanui. I ko'u wa liilii loa no ua make ko'u makuakane, a ua kaa mai maluna o'u amo ko'u makuahine ilihune ke kaumaha i ka imi ana i mea e loaa ai na mea i makemakeia no ka hele ana i ke kula oia mau la. A i ka manawa hoomaha, ua kakaikahi wale no na manawa o ko'u hoi ana e īke i ko'u makuahine, no lea mea ua noho i ke kula e hana ai i loaa ka uku kula ame kahi lole i makei'iake ai. 0 ko'u haawinn o ia 110 ka haawina i ioaa i ka hapanui o na keiki ilihuno o ia mau la. 0 na wahi haawina i loaa mni n» kumu mai ilalo loa no, ina o liookukuia ana me na naauao o keia mau la. Aka, ua lilo no nae ia mea liilii i mea ake nuiia a ua hoomanawanui ka imi ana o ka naauao Ia kakou o hookuku ae ai me ko keia mau la, eia ka mea e loaa ana i na keiki hele kula. No kakou nei 0 ko Kulanakauhale. ua laweia mai na kula a i kou home, a ua kokoke kahi e hele ai, ina ma ka wawae. A ina ua loaa ka uku kaa, ua laweia akvw ka haumana nhiki 1 ka ipuka o ka halekula. Nolaila, i keia mau la o ka imi ana, aole h« hana nui ka imi ana o ka naauao. 1 ka hoomaha ana o ke kula ua nui kahi a pa keiki, makemake hana e helo ai o imi hana. Aole o ke ku iloko o ka la holookoa. Aole paha he hana oi aku o ke kaumaha eliko me ka hana iloko o na apana ko o ko kakou nei aina. Aole hana koikoi oi aku i ko na mahiko. Aka, ua hoomanawanuiia e na keiki o na la i hala aku. I keia la, ua hiki i na keiki makemaleo hana ko loaa na hana mama loa. A ua pii pu ae no hoi ka uku. I ka nana aku nae, ua ol aku lea nui o na keiki mai ka ahiki i ka 21 makahiki, e hele wale ana ma na alanui o keia kūlanakauhale, aole i ka manawa hoomaha, aka, i na manawa no apau a kakou e hele nei, e ike waleia aku ana no na keiki e noho wale ana ma na ipuka 0 na hale pahupahu. I keia la ma na kuaaina, o na keiki o noho ana ma njf wahi loihi iki aku, ua hoolawaia lakou me na kaa otomobile o ke aupuni, a ua hiki i keia mau keiki ke hele'i ke kula me ka pulu ole i ka ua, ame ka ike ole i.ka luhi o ka hele ana 1 ke kula o keia mau la. Eia na kula o kakou ua hamama no na keiki apau e makemake ana e loaa ka naauao aka, ua "nui no nae na keiki Hawaii e helo wale ana no ma na alanui, aole i lawa ka naauao no na mea i manaoia e na makua. He kula kiekie ko kakou i keia mau la i loaa ole *i na la i hale, aku. He naauao loa ole i na keiki o na kula kahiko o kakou, aka, ke hoomaunauna waleia nei no nae e na keiki HawaiL Aole pela na keiki o na lahui e ae i komo mai iloko nei 0 kakou. Eia na keiki Kepani ame na keiki Pake ko hoopiha mau nei 1 aa kula kiekie o kakou ma Hawaii neL Eia lakou ke omo mai nei i ka naauao me he mau meli la ke omo 4 ka momona o na pua.

I na keiki o ko na aina o e imi ikaika nei i ka naauao no ko lakou pono o keia mua aku, eia na keiki Hawaii ke hele wale nei ma na alanui o kakou. me ka nana 010 i keia mau pomaikai. I na makahiki pokele wale no i hala aku, ua hoea mai na makua o keia poe ma kd kakou nei aina ma ke ano he poo limahana i hoopaaia ma ke ano aelike, ua kepaia hoi ma kekahi olelo ana, aka, nae i ka lua wale no o 'ka hanauna mahope o ka pae ana mai o keia poe limahana, ua pii ae ka lakou mau keiki, a ke oi mai nei mamua o na keiki Hawaii. He oiaio ua pii ae na keiki Kepani a o lakou ka oi o na keiki e hele mai nei i na kula o kakou. Aka, o ka mea kupanaha, aolo na Pake i oi ae mamua o na Hawaii ma ka helu kanaka ana, e ia nae ua oi aku na keiki Pake e hele mai nei ma ko kakou mau kula, mamua o na keiki Hawaii. E nlu mai ana ka ninau, no keaha hoi na keiki Hawaii e hele ole nei i na kula kiekie 1 E pane ia mai ana keia ninau a kakou e na keiki a na lahlii e aku o kakou, no ka molowa o na leeiki Hawaii, amo ka hooikaika ole o na makua Hawaii e loaa i ka lakou mau keiki ka naauao oi aku. A o. lilo ana paha keia pane i mea ole ia kakou ke f hoole aku, a i ole hoololi ae paha i pane okoa. Aole loa e hiki ana no ka mea ua pololei ka pane, a ua molowa ib no na makua Hawaii i ka hooikaika ana i lea lakou poe keiki e hooniau aku i ka imi ana i ka naauao. ! • Eia ke aupuni ko hookaawale nei he puu dala mahuahua maoli no ka hoonaauao ana i na keiki o Hawaii noi, a ke nana wale aku nei no na keiki mo ko komo ole aku o lawe mai no lakou kekahi oia mau pomaikai. Aolo paha kakou e hiki ana e hookau aku i keia hemahema maluna wale no o na keiki a kakou, aka, o na makua paha ka oi aku o koia hoohemahema ana, no ka mea, ina lakou o ikaika i ke ao ana, e lilo ana no kela a'o ana i mea e hooloho mai ai na keiki. Aka, ma ka nana aku ua nawaliwali maoli na makua Hawaii o kakou, a «mamuli 0 ia nawaliwali ana, ua loaa keia pilikia iwaena o ko kakou noho lahui ana, oia hoi ka oi ana ae o ke iini e loaa ka naauao 1 na lahui i komo mai iloko o Hawaii nei ma ke ano he poe limahana kepa ia. He ninau ano nui a koikoi keia. Ina wa makoe kakou e mau ka pii ana o ko kakou lahui iluna, aole e hiki ana e pii iluna» ina pela iho la kakou e hoohemahema ai i na mea nana e hoonui ae i ka naauao iwena o keia mua aku. ka nana aku, ina kakou e hoomau ana i keia hoohemahema ana, e hoea mai ana ka la e lilo ai kakou na Hawaii uia na kulana haaiaa loa, a o kakou aku ana na limahana o keia mua aku, a o na keiki a na limahana a kakou i lawe mai ai e lilo ae ana lakou i poe haku no na Hawaii o keia mua aku. A o ko leumu nui e hoea mai ai kekahi leulana pela, oia no ka haalele ana o na keiki Hawaii i ke alualu ana i ka naauao 1 waiho waleia mai imua o lakou. Iloko o na kula apau a kakou e hele aku ai e nana, o ike kakou ua haule loa iho na keiii Hawaii, a ua oi ae na laliui okoa aku. Hē kulana hilahila keia i ko'u manao ana. Eia kakou na kanaka nona keia aina, ua hoihoiia malalo o na kanaka a kakou i lawe mai ai i mau limnhana kepaia no ko kakou mau mahina kanu ko a halakahiki paha, a iloko wale no o hookahi hanauna mai ka hoea ana mai o keia poe, ua oi ae lakou mamua 0 kakou na kanaka kupa o ka aina. Aole kakou e manao ana e pii ae ko kakou mau kulana, ina aolo e loaa ana ka naauao ia kakou. A pela aku no i na keiki a kakou. Ina kakou e molowa wale ana i ka hookikina aua i na keiki o hele i ke kula, e lilo io aku ana no kakou 1 poe huelo no na lahui e aku, i hele huelo mai no kakou. I keia la o ka makemakeia o na kanaka naauao ma na alanui apau 0 na hana like ole ma Hawaii nei, ke koiia mai nei na kanaka e lilo 1 poe akamai a noeau ma na hana like 010 o ka aina. Ma na hana aupuni, eia no na keena ke.koi mai nei i na kanaka hiki (? hilinaiia a me na kanaka naauao, no ka mea o keia aku ana na kanaka paa kulana o keia mua aku. He nui a lehulehu na ano naauao e ao ia mai nei ma na kula o kakou i keia mau la. Mawaho ae o na ike buke, ke a'oia mai nei na keiki i na ike hanalima, a ua hiki ia kakou ke ike o ke kulana o ka imi naauao ana o keia la, ua oi aa mamua o na la i ko kakou mau kupuna amO na makua o keia mau keiki o keia la. "He naauao keia koi mai ana i na keiki a kakou e komo aku e omo mai i hiki ai ia lakou ke ku no lakou iho i ka la e loaa ai ia lakou ka hele ana e imi hana na lakou. [ ka hana e hele «aai ana i ke kanaka |hupo, aka, i kekahi manawa e hele mai ana i ke kanaka naauao, aka. o ka mea oi aku o ka hele aku i kahi o ka hana, a na ka hana e nana mai a e hakilo mai i ka hiki pono ia oe, a i ole aole paha. O ke kanaka naauao aole o nele ana ia

kanaka i ka hana. 0 ke kanaka naauao e oi ae ana kona uku mahina i ko ke kanaka aolo i hoonaauaoia. Ma keia mau mea kakou e hiki ai e hoomaopopo i ka mea o hoohana aku ai i ka kakou mau keiki. I na la aku, o ko keiki e haule hope ana ifia kona mau haawina ma na buke, ua hookuuia mai oia me ka ole o ka nee mua ana ia keiki. Ua pau ae la oia. a ua hoi j aku, a hookahi no hana loaa i ke! kanaka lawa ole o ka naauao o kaj hana kumakahiki, a i ole o ka noho! lawelawe aku malalo o na kanaka naauao. Aka, i keia mau la ke a'o ia mal nei na keiki a kßkbu i na hanalima like ole. Ina ua ike oe aole lie naauao ma na buke e loaa ana i leau keiki, ua hiki e hookomo aku iaia ma na hana a'o lima. A malia no hoi o loaa i kela keiki ka ike ma na hanalima, ua loaa kona makua o keia mua a^u. I keia mau la ua komo mai nei na ike mikanika hana otomobile, a ke huli nui nei na kanaka ma keia f oihana no ka mea, he oihana nui a pii o ka uku. Eia na kula o kakou ke a'o mai nei i keia mau hana, a he mea hiki wale no i na keiki manao hana o komo aku iloko o ia mahele o na hoonaauao ana o na kula kiekie o kakou i keia la, aka, i na la i hala aku aole i loaa keia kulana i na keiki. Ke koi mai nei na oihana like ole i poe ike a naauao. Ke a'oia mai nei iloko o na kula na oihana i manaoia he mau oihana i kupono no kela nme keia keiki. A o ka mea hooikaika loaa ana no ka pomaikai, a e ohi ana i na uku kiekie. . a «