Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 38, 20 September 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

"Ma ka'u mau mea i hoomaopopo, ua huikala mai ka poe apau au i hana hewa aku ai, ma ka manawa a lakou i ike ai i ka haawina popilikia i kau mai maluna ou, a aia iloko o ko lakou mau noonoo apau, na manao kaumaha me ke aloha nou. E hoao oe e hoopoii\a i ka noonoo ana i na mea o keia ao, a e kau aku i kou mau maHfi maluna o ke Keiki liiwahiwa a ke Akua, ka mea nana e lawe aku i ko kakoil mau h&la; no ka mea he mana iloko o ke Keiki a kē'Kanaka e huikala mai i na apau." "Ua lioao no au elike me kau e Hahaki e olelo mai nei ,aka ke leanalua loa nei nae au, oiai ua.lohi loa ko'u mihi ana,*ua hala ka wa pono. He keu aku maoli no au a ke kanaka lapuwale, ua hoolilo au ia'u iho, i kanaka ino, a i mea paahana malalo o ka mana o ke diabolo," wahi a Keoni Naika me ka manaolana poho ma kona mau maka. Mahope aku o kela mau olelo a Keoni Naika i kamailio mai ai, ua hiamoe aku la oia, me ka puoho ole mai no kekahi manawa loihi, eia nae, e walaau olohewa ana oia iloko o kona wa e hiamoe me ka hoopuka ana i ka huaolelo opiuma, me ka olelo i ka mea ino, a i ka hoolilo iaia i kanaka lapuwale. No kekahi mau hora lehulehu, aia o Habaki Naika, ame na kahuma'i, ke kiai la me ka manao, ua kokoke loa mai ka hopena o kela kanaka poino. O ka hele ia ahiki ika napoo ana o ka la, akahi no a huli ae kona poo ma kekahi aoao, me he mea la, ua lohe aku oia i kekāhi mea nakeke, alaila eueu ae la kona mau lehelehe, ia "wa i kulou iho ai o Habaki, no ka hoolohe ana i na huaolelo a kona makuakane e kamailio ae ana a o kana mea i lohe pono iho ai, o ia no ke kahea ana ae o Keoni Naika ia Silia, me ka uwalo ana aku imua o kela wahine, • V. e huikala mai iaia. Ma ke kakahiaka ana ae o kekahi la mai, i pauaho mai ai o j Keoni Naika, a waiho iho la ke kino lepo, a hoi aku la ka uhane i ka Mea Nana i hana, a ma kona anaina hoolewa ame kona liuakai hoolewa, i ukali pu aku ai ka poe apau ana i hana he- | wa ai, me ko lakou hoao ana e hoopoina, i na mea o ka wa i hala, koe wale no na manao iloko o lakou rfo Keoni Naika, aka nae me na manaolana iloko o lakou apau, ina lia loaa i'o i kela kanaka ka manao mihi oiaio, alaila ua huikala mai no ke Akua i kona mau hewa apau, a ua hookipa aku hoi i kona uhane, me na manao hiipoi o ka Makua i Kana Keiki. MOKUNA XXXV. I kela nalo ana aku o Keoni Naika, hoi aku la o Habaki me kona mau hoa no ka horse o Tiodora, a ma ia ahiahi no, i hoike ae ai o Mr. Kuene i kona manao, no ka hooko koke ia 0 ka mare mawaena ona ame Silia, no ka mea wahi ana, aole e hiki iaia ke kakali no ka manawa loihi, oiai ua makemake oia e komo koke laua iloko o na hauoli o keia noho kino ana. He mau kumu maikai no nae ka kela kanaka opio i makemake loa'ai e mare koke oia i kana wahine, o ia ke ku wale mai o kona home me ke kanaka ole maloko, a no ka makaala ana aku i kela h6me, me kona mau aina, a hui pu iho no hoi, me kona makemake e hoopau i ka hele auwana ana, pela oia 1 iini loa ai e mare i kana wahine, a hoihoi aku i haku maloko o a maluna hoi o kona mau waiwai. Mamuli o keia manao o Mr. Kuene, ua hooholoia iho la ka la e mareia ai laua, a i ka wa i hoikeia aku ai ka lohe ia Mr. K-elekolio no ia mea, ua noi okoa mai la oia ia Silia, oia ka mea nana e haawi mai i ka wahine opio i kana kane, elike, me ka rula o ka mare ana o ka poe hanohano. "Aole ou makuakane e Silia, nana e haawi aku ia oe imua 0 kau kane, a he nani hoi ia, ua loihi ko kakou noho pu ana iho.nei, ua manao au, e kaa ia'u ka hanohano, o ka lilo ana r i mea nana e haawi aku ia oe na kekahi kanaka elike me Sr. Kuene i wahine a ua pomaikai loa oe e Silia i ka loaa ana ia oe he makua kupono, a ke hauoli nei au, no ko olua Icomo aku iloko o ola^ou.',' • I ka lohe ana o Silia i na hoakaka a Mr. Kelekolio, halo'ilo'i ae la na waimaka: ma kona mau lihilihi, aoie wale no ka hoomaopopo ana iho, i na hana oluolu a lokomaikai a kela loio, aka no ka hoomaonao ana mai i kona makuakane i hala, aole ana mea e hoole aku ai, koe wale no ka haawi ana mai i ka ae me ka mahalo pu ana mai ia Mr. Kelekolio. "He keu aku maoli no paha a ka nui o na mea kamahao," i pane ae ai o Tiodora, iaia i lohe aku ai, o i.lr. Kelekolio, ke ku ana he makuakane no Silia, a haawi aku i kela wahine opio imua o Sr. "He kanaka o Mr. Kelekolio i nui kona mau makahiki, ua ike a kamaaina i ka mare ana o kekahi poe hanohano oka aina, nolaila ua pau ae la k'aua pilikia e Josepine, aia no hoi a hoei mai i ko kaua la e mare ai i ka kaua mau kane, alaila o Mr. Kelekolio no ka mea nana e lawe aku ia kaua a haawi i na kane, aole he hoaa ana i koe, ua lakj maoli kakou, ua loaa ka makua kupono, he kanaka i maa ma keia hana, oiai aole o kakou mau makua e ola nei i keia wa." ame Silia, ua maopopo ko olua mare, a ua kupono kou hoakaka ana mai nei e pili ana ia Mr. Kelekolio, aka no'u nei la, aole au i hoopalau i ke kane, nolaila aole he kohu iki, o kou hoohuikau wale ana aku nei no ia'u me ko plua mare," 1 pane aku ai o Josepine me ka hele nae a pii ka ula ma kona mau papalina. "Ua ike no au e Josepine, aole oe i hoopalauia, aka nae aole ia he kumu e hewa ai ka'u mea i kamailio mua ae nei, malia no hoi paha e hoea mai ana no i "ka la e hoopalauia ai oe no ka mare aku me kekahi kane, nolaila ua loaa ka makuakane ma kou aoao, oia*o Mr. Kelekolio, he hewa ia la?" "Aole no hoi paha he hewa, aka nae he hana kohu ole na kakou ke kamailio wgle ana no i na mea i maopopo mua ole," wahi a. Josepine i pa.ne hoolalau wale aku ai no, me ka mau no nae o ka ula ma kona mau papalina. Ua maopopo.ia Tiodora ke kuniu o ka pii o ka ula ma na papalina o Josepine,~aole nae oia i kamailio mai aka ku ae la iluna. a hemo aku aku o ka rumi, me ka nalu ana iho iloko ona, aole he loihi o na la a lakou e kakali aku ai, o ka hoea mai no ia i ka hoopalauia ana o Jōsepiiie rrte Habaki Naika, oiai e pili mau ana kela niau opio ma ka hapanui o na manawa a lakou e noho ai i ka hale. Ma kela manawa i maopopo ae ai ka hōopalau mawaena o Silia ame Mr. Kuene, ua hoolala„o Silia e hōolimalima 1 k'ekahi mau rumi, maloko o kekahi hale e pili kokoke mai i ko Tiodora home, no kona hoi aku e noho malaila, ahiki i ko laua mareia ana; oiai ua manao o Silia, ua law r a kona noho ana, ma ke he malihini na kela kaikamahine lokomaikai, nolaila he pono iaia, e hoi aku i wahi okoa e noho ai, malalo o na hooHlo o kana kane e mare aku ai. , I ka wa i lohe ai o Tiodora i kela manao o Silia, ua ku-e loa oia, me ka olelo okoa ana mai: • "Aole he kupono iki o kou hoi ana e Silia a noho hookahi maloko o kekahi rumi, me kekahi kauwa lawelawe i malihini •\ i .

loa ia oe, ma ke ano oia kou kokoolua e noho pu ai. He keu no hoi, e noho mai no kakou, a e lilo maua o Josepine i inau : mea nana e kokua aku ma ka hoomakaukau ana i kou mau lako mare, no kela la ano nui, a ua ike no oe, he mea hauoli loa na na kaikamahine opio ka hana ana i na mea u'i apau e nani ai ka lole mare; a hoi no hoi, ina e haalele mai ana oe ia ia, alaila aole e e hoea hou mai ana o Mr. Kuene, e hqomauia : aku ai ko lakou noho hauoli ana, elike me na la i hala aku nei." No keia mau hoakaka a Tiodora, ua noke ae la o Josepinc . ame Silia i ka akaaka, ahiki i ke kamailio hookolohe ana aku * o Josepine: ".Malia paha he makemake ko Silia e hoi i wahi kaawale e noho ai, o lilo auanei oe e Tiodora i mea hoohihia aku i ka noonoo o Mr..Kuene!" : "Heaha auaiiei kana mea e hopohopo ai' no'u, no ka mea ua hauhoaia kuu puuwai a paa malalo o ka mea okoa, e nana mai no hoi olua i keia komo hoopalau, ma kuu manamanalima nei, a oiai ke pii mau ae nei ko Hahaki maikai i kela ame keia la, aole loa ana mau kumu e hopohopo ai, no ke koino hewa 0 kekahi mea ma kona ahupuaa." Ua loaa pono mai la o Josepine i na olelo a kona hoaloha, me kona kamailio hou ole aku, aka noke ae la nae o Silia i ka akaaka, alaila i aku la: "Ua hiki ole ia'u ke hoole aku i kau aij'a e Tiodora: a ke ae aku nei au e noho no kakou, ahiki i ka lawe ana aku o Mr. Kuene ia'il no ko home hou. He oiaio, e mehameha ana au, i ka noho hookahi, ma kekahi wahi malihini; aka nae e ae ana au i kau au'a malalo o keia kumu wale no." "O, e hoike mai ia kuinu, a mai huna aku oe." wahi a Tiodora, nie ke pa'i ana ae kona lima ma ka umauma. "Ina no oe e noi mai ana i ka napaluao kuu aupuni, e haawi aku no au ia oe me ka minamina ole." "Owai no la ia mea nele ole o ke aloha ia oe e Tiodora, I kou piha lokomaikai maoli! Ua lilo oe i malamalama no keia home, a ua makaukau mau oe i na olelo kupono "i na manawa apau e kamailio mai ai, no ka hoohauoli ana i ka manao," i pane aku ai o Silia, me ke kulou okoa ana aku imua, a honi aku la ia Tiodora. "Eia ke kumu e ae ai au e noho pu me olua, o ia no ko olua ae ana mai e lilo 1 mau kuaoao no'u, a o Gai Wakona ame Habaki Naika na kuaoao o Mr. Kuene!" "Ua pilikia kaua e Josepine ia'u, mamuli o ka'u mau hana pupuahulu," wahi a Tiodora me kona piha i ke kahaiha, eia nae aohe ana mea e hoole aku ai i kela noi, o ka hooko wale no, alaila liuli ae la ia Josepine a kamailio aku la: "Pehea oe o kaua. aole anei, o keia kekahi o na han ama'kai ole a Silia? Mai kanalua iki oe e Josepine, e hooko aku kaua i keia noi a Silia, me ka manaolana e lilo ana ia, i mea no kakou e pomaikai like ai." Aohe a Josepine pane no kela mau olelo hoomakeaka a kona mau hoa, oiai no nae, ua inaopopo no iaia, ke hookolohe mai la o Tiodora ame Silia iaia, e pili ana no Ilahaki Naika a o ia ka Silia o ka kamailio ana mai: "Mamuli o ka makaukau mau o kou mau lehelehe e Tiodora, 1 na olelo hookolohe, ua konoia mai au, e kuai i kekahi laka, -a hoopaa i kela mau lehelehe, fto ka mea ke hopohopo nei au, Ho kou kamailio mai i kekahi mau mea e hoehaehaia ai ka manao; aka ua hala aku la ia, ke makemake nei au e kolma mai olua ig'u, ma' ko kakou nana ana ae i keia mau apana lole hoikeike, o ka hoounaia ana mai nei i keia kakahiaka," me ka wehe ana ae o ua o Silia he apana lole silika, he veleveka ame ke satina, o ka lulumi iho la no ia o ua mau wahine opio nei, no ka nana ana i kela mau apana lole hoik.eike, ipe ko lakou hoakaka ana i ho lakou mau manaO' pakahi, ko ka lole kupono e hanaia ai i lole mare. Ua hala okoa he mahina, ma ka hoomakaukau ana i na mea e pili ana i ka mare o Silia me Mr. Kuene, a i ka hoea ana mai i ka la, i hooholoia ai, no ka hoohui ana ia laua, ua haalele iho la ka paamare, i lea home o Mr. Kelekolio, i ukaliia e ko laua mau hoaloha, maluna o na kaa, noloko o ka hale pule, kahi e hookoia ai ka mare. Ma na ano apau ke nana aku ma kela kakahiaka, me he mea la o Silia kekahi o na wahine hauoli loa, me ka maemae pu o kona mau ano apau, he wahine hoi i haawi pau aku i kona aloha oiaio, no ke kanaka ana i koho ai i kane nana; ua kahikoia oia me kekahi lole satina, aole no he nui o na mea ,hoonani i hanaia, eia nae he ku i ka u'i ke nana aku, a iloko o ka hora hookahi .mahope iho o ko lakou haalele ana i ka home, aia hoi ua kau aku la he inoa hou maluna o Silia, o ia no ka Lede Kuene, i ka manawa a ke kahunapule i hooko mai ai i kana oihana mare, e hoolilo ana i ke kane ame ka wahine i hookahi iloko o ke apo kula o ka mare, a na ka make wale no e hookaawale ae ia laua. Ua hooko o Tiodora ame Josepine i ke noi a ko laua hoaloha, ma ka lilo ana i mau kuaoao, a oiai o Josepine ka mea loihi o laua, oia ka ukali aku mahope o Silia, a o Tiodora aku hoi ka hope loa; aia hoi o Gai Wakona me kona kulana kilakila o ke kanaka u'i, pela hoi me Habaki Naika, ua hoi hou mai kela ano kahiko o ke kanaka opio, aole kela kino ma'i, elike me na la aku i hala, a ma na ano apau ke nana aku i kela mau opio, ua kohukohu maoli no lakou apau, ina nei no ko laua mareia ma kela manawa hookahi me Silia ame Mr. Kuene. Ua hoea mua o Mr. Kuene no ka halepule, a e kakali mai ana o ka hoea aku o Silia,ame kona mau hoa, a iaia i ike mai ai i ka wahine a kona puuwai i aloha ai, lamalama ae la kona mau papalina, me ka hopu ana mai i kona lima, a haawi aku la malalo o ka malu o Mr. Kelekolio, me ko lakou komo ana aku iloko o ka halepule, kahi a ke kahunapule ame kekahi poe makaikai e kakali mai ana, i ka paamare. He manawa pokole wale no ka ke kahunapule o ka lawelawe ana mai i ka oihana laa, o ka pau no ia, alaila kau hou mai la na mea apau maluna o na kaa, a huli hoi aku la no ka home o""Mr. Kelekolio, kahi o kekahi paina i hoomakaukau mua ia, e kakali mai ana o ko lakou hoea aku. Ua hoohalaia he mau hora loihi e ka paamare opio ame ko laua mau hoaloha ma kela paina mare, alaila haalele aku la o Sr. Kuene ame ka Lede Kuene i na hoaloha ,no ko laua home me ko laua makemake ole e hoohala i na la mahina meli ma ke kaahele makaikai 1 ana, aka e hoohala no laua i na la hikimua 0 ko laua hauoli, maloko o ko laua home. O kela home nani o Sr. Kuene, ma ka inoa ka Malo Paka, 1 hoohemahemaia no kekahi manawa loihi, a i lilo hoi, i wahi -hoihoi ole na Sr. Kuene e noho ai, i kau a mea o ka mehameha, ua lilo ia i home nona e hauoli ai, no ka mea ua lilo kana wahine i niea nana e hoohōihoi aku iaia ma na ano apau; a he nani hoi ia, ua hoea aku la ka paamare hou no ko laua home, e haalele aku kakou ia laua e luakaha ana i ka nani o kela home, a e komo ana hoi iloko o na hauoli o ka noho mare ana, me na manaolana no ka ukali mau ia o ko laua mau la me kela hāawina hauoli ahiki i ka hooluolu aha. O ka noho hoi ia o Mr. Kelekolio, ahiki i ka pau loa ana o na malihini i ka hoi no ko lakou mau home, hele alyi la oia" nowaho o ka lanai, no ke puhipaka ana, a no ka hoonanea ana no hoi; aia no o Tio,dora ame Gai maloko o ka rumi hookipn kahi i hana ai i na makana a Silia e ahu mokaki ana, i waihoia malaila no ka makaikai aha a na malihini, aia hoi a kekahi manavira kaawale, alajla hookomoia iloko o na pahu, a hoouna aku i ka home o ka Lede Kuene. (Aole i pau.)