Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 40, 4 October 1923 — Page 8
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO
Mai Ae Aku i na Alakai Hewa
He mau la owelawela keia o na hoouka kalaiaina, e paioia nei e na moho, e alualu ana no na kulana oihana like ole, ma ke kau koho baloka wae moho e hoea mai ana ma ka la 13 o keia mahina.
He mea maa iloko o na w ahakoko kalaiaina apau, ka lawe ana mai o na moho i kekahi mau kumu hoahewa, maluna o kekahi pohai, ma ke ano he maunu kii baloka; me ka oiaio ole no o ia mau hoahewa ana, ua manaoioia aku nae ia e ka poe haiki o ka noonoo, a koboia aku la kela mau moho. me ka nana ole ia ae o ko lakou mau ano kupono, e lilo i mau kauwa no na hana e ka lehulehu.
Ke hapaiia mai nei keia ano kalaiaina e kekahi o na moho e holo ana no ke alualu ana i ke kulana lunakiai, no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei oia o W.K. Bassett, ke kakauolelo mjua a ka Meia Wilson, a o ka mea hoi i ahewaia iloko o ka aha hoomalu, no ka hewa laipila i ka ino maikai o E. Faxon Bishop, me ka hoopaiia ana no kela hewa, aka ua hoohalahala no ka hooloheia @oko o ka aha kaapuni.
Maluna o ka pahu kopa ma ke kihi o na alanui Moi ame Betela a ma na wahi hailelo a na moho Demokarata he hana lealea loa na keia moho ke kipehi ana aole wale no maluna o E. Faxon Bishop ka peresidena o ka hui o Burua ma aka maluna o na kanaka kanu ko apau ame ka poe kanu halakahiki me ke kapa ana o na kanaka iloko o keia mau oihana ka poe e hoao nei e noho mana maluna o na hookele aupuni kuloko.
Wahi ana in a oia e kohoia ana a puka i hoa no ka papa o na lunakiai e makaala loa ana oia i na nei no kona honi aku i kekahi mau hana iloko o ka papa me ka hohono kopaa e lilo no oia i mea kue aku me ka ikaika.
O ke kalaiaina o kela ano o kekahi ia o na kalaiaina moowini o ka hoopii laipila i ka ino maikai o E. Faxon Bishop, he hoopii ia i pili wale no i ka mea hookahi eia nae o ko Mr. Bishoplilo ana i mea paa mahele no na mahiko lehulehu a i on a mahiko hoi ua hapala pu ia aku la ka inoa o ka poe kanu ko apau ame ka poe kanu halakahiki; e hoike mai ana kela ano kalaiaina i ka loaa ole o na kumu kupono e kukulu mai ai imua o na mana koho, no kona kohoia aku a puka i hoa no ka papa lunakiai.
O ka oihana mahiko ame ka oihana kanu halakahiki o na oihana ia i hiki ai ke aupuni Teritore ame na kalana lehulehu o kakou ke ku, e like me ia e nee nei i keia la. O keia mau oihana na oihana e hoowaiwai nei i ka aina e hoolawa nei i na hana i na @aneri o na haneri o na limahana; o ka hailuku wale ana kau keia mau oihana i hana ole mai ma kekahi ano i keia moho o ka olelo kupono e kapa aku ai iaia he olalau me ke olohewa.
Oke ano iho la keia o ke kalaiaina a kekahi poe ke makemake nei nae keia peap e lilo na mana koho o keia kulanakauhale i poe huli aku i ka moolelo o keia moho o ka wa aku nei i hala aole ana e nele ka maopopo maloko o ka moolelo o ka aha hoomalu, e hiki pono ai ia lakou ke kaupaona i ke koikoi ame ka mama o keia moho.
He haole malihini o Mr. Bassett, no na makahiki eha a oi ae nei i hala kona noho ana ma keia kulankauhale ina e poino ana ka oihana kanu ko ame kanu halakahiki ma ka la apopo o keia ka mea mua loa e kua a liaalele ia Hawaii nei a hoi aku no Kahiki kahi o na kolea kauahua.
Nolaila mai alakai hewa ia ko kakou noonoo e na mana koho no na olelo hoonuinui o keia ano e hookau ana i na ahewa ana maluna o na ona mahiko, ame halakahiki. Aia iloko o ka aoao Demokarata he poe kuleana i keia mau oihana a elua, pela no hoi iloko o ka aoao Repubalika, o ka ae ana aku o na Demokarata e hoomauia na olelo kipehi o keia ano e kekahi o na moho, ma ke ano maunu kii baloka, e lilo ana ia i kumu hoonawaliwali i na moho e ae o kela aoao kalaiaina.
Ka Ninau Pili i ka Poi
Ke hoopipii hou ia mai nei ke kumukauai o ka poi i keia manawa. O ke kumu o keia hoopipii ana ma ka aoao o ka poe iloko o ka oihana kuai poi, ke hoopohilihiiia nei ko kakou noonoo koe wale no ke khono ana aku he hana imi pomaikai keia ma ka aoao o ka poe kuai poi me ka nana ole mai i ka nui o ka kakou mau dala e kuku nei i loaa mai ai ka poi ia kakou.
O ka hapa mai o ka loaa ana o ke kalo; o ka pipii o ka ukuhana o na limahana o ka nui o na hoolilo o keia oihana he mau kumu ia e hoopiiia ae ai ke kumukuai o ka poi ma na mea oiaio nae e hoomaopopoia nei, aole he pokole o ke kalo ma Honolulu nei, a ma na wahi e ae o keia Teritore, aole no hoi i hoopii hou ia ae ka ukuhana o na limahana, he o ia mau no ia, elike me ka manawa aku nei i hala e loaa ana ka poi me ke kumukuai kupono aole no i oi ae na hoolilo o keia oihana i keia wa no laila o ka hoopii hou ia ana ae o ke kumukuai o ka poi o kekahi hana keia e pono ai e loaa na ala hele oe hoolilo ole ia mai ai kakou i poe paani wale ia e ka poe kuai poi i nana wale no i ko lakou mau pakekek aole i ka pono kaulike o na aoao a elua.
Ke olelo nei o Mr. Noa Aluli, kekahi o na moho e holo nei no ka papa o na lunkiai o ke Kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, ma ka aoao Repubalika, he hana hiki wale no i ka papa o na lunakiai ke hana a hooholo, i keakahi mau alahele e hoemiia mai ai ke kumukuai o ka poi, ma ka lawe ana ae o ka papa o na lunakiai i na koikoi o ka huli ana i na aina e kanuia ai ke kalo, a kuaiia aku i ka lehulehu ma na makeke me ka oluolu.
O ka hiki ame ka hiki ole ke hookoia keia loina a Mr. Aluli i manaoio ai, no ka pono o ka lehulehu he mea hiki ole i keia pepa ke olelo ae koe wale no ko kakou haawi ana aku i manawa maikai nona e hooiaio mai ai ka mea hiki iaia ke hana ma ka hapai ana aku iaia i hoa no ka papa lunakiai.
Ke hoemiia ke kumukuai o ka poi mamuli o kekahi mau hooponopono ahaolelo a ka papa o na lunakiai e hooholo mai ai alaila o ke alahele hookahi ia e hoemiia mai ai na meaai e ae na meaai i lilo i koo no ke ola ana o na lahui kanaka like ole ma o kakou nei.
E Kokua no ka Hana Maikai
Ma keia Poaono iho e konoia mai ai na makaainana o Honolulu nei e kuai i na penikala mai na lala mai o kekahi ahahui hou i kukuluia ae, no ka Halemai Moiwahine ma ka inoa. Ahahaui Pua.
Ma ka ike i loaa ai i keia pepa no keia ahahaui ame kana hana ua pomaikai maoli ka poe e hoihoiia ana maloko o ka halemai no ka lapaauia mai no ka mea o ka Ahahui Pua ka mea nana e hoouna i komite no na home o ka poe i mai a e noho ana hoi maloko o ka Halemai Moiwahine in a paha he mau kokua kekahi e pono ai e haawiia aku i ko lakou mau ohana.
He liilii loa ke kenikeni e haawiia aku ana no keia hana kokua me ka loaa mai nae he penikala no ia kenikeni aka o ka pomaikai oi aku o ia no ka lilo ana o na kenikeni i hoiliiliia ae a loaa kekahi huina dala mahuahua i mea e kokuaia aku ai na mai ka poe i hoopilikiaia ko lakou noonoo no ko lakou mau ohana a i hoopilikiaia paha ma kekahi mau ano lehuleu e ae.
Hahana ke Kalaiaina e Nee Nei
Ma ka moolelo o na hana koho baloka o na kalana lehulehu o kakou, o keia holo baloka wae moho e hoea mai anam ke koho baloka oi loa o ka hahana i ikeia; ua oho maoli mai no ka manao o na makaainana koho baloka me ke kuio no ko lakou makemake e hoololiia ae kekahi mau poo e paa nei i na hana o ka lehulehu a e hoonoho aku i poe hou ma ia mau wahi.
Ua ikeia keia, ma ke kalana o Kauai, ma ke Kulanakauhale o Honolulu nei, a ma na Kalana o Hawaii ame Maui.
Ma na kulana oihana i hoomaopopo maoli ia ai ke kupono o ka poe e paa ana ia mau kulana, aole he mau kue ana i hoalaia maui, aole e kekahi poe iloko o ka aoao kalaiaina hookahi, me na poo o kela mau keena a oki loa aku hoi mai kekahi aoao kalaiaina okoa aku malalo o keia kumu ua hiki loa ia kakou ke ike aku i ka noonoo o ka lehulehu o ia no ko lakou makee ana e hookoia na hana o ka lehulehu me ke kupono iʻo, aole ma ke ano hoopahemahema wale, a nana wale no paha i ko lakou pomaikai iho.
He mea hookahaha no paha i ka manao o kekahi mau kaaainana, ka nui a lehulehu o na moho e holo kue nei i kekahi mau kulana oihana ma ka aoao kalaiaina hookahi, pela iho la i piha pono ai ke makemake o ke kanawai wae moho e haawi ana i na mana koho baloka ke kuleana nui e wae ae ai i ka lakou poe kupono i ike ai a kapae ai i ka poe kupono ole.
Ma ke ano nui ke olelo ae ua konia mai kakou na makaainana koho baloka e wae ae a e koho aku na kanaka kupono a kakaou i ike ai i poe na lakou e hooponoponoi na keena oihana o ka lehulehu ua lilo na hana hemahema i lawelaweia e kekahi luna oihana i kumu nona e koho hou ole ia ai a maluna iho o kako na ahewa ana in a aole kakou e hoomau aku ana i ka poe mua e paa nei i na oihana i na oihana, ina ua i ke maoli ia ko lakou kupono oa makaukau ma ka lakou mau oihana iho.
Na Paahao me ka Hana Ikaika
O na paahao i ahewaia, a i kauia aku na hoopai, no ko lakou lawelawe i na hana ikaika o ke aupuni oiai e noho paahao ana, ma ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman, aole loa he kupono e haawiia na hana mama ia lakou, maloko o ka halepaahtao, a ma na keena oihana aupuni paha, in a no ia he kumu e hoemiia mai ai na hoolilo ma ka aoao ke aupuni.
O keia maoli ka manao pololei. Aole wale no e hoohanaia na paahao me na hopai o kela anom ma na hana ikaika aka e hookomo pu ia lakou i na lole kahakaha o na paahao i lilo ai ko lakou hanaia ana pela i kumu alakai no ka lehulehu, e komo ai na manao hilahila na ia hilahila auanei e hoopakele ae ia lakou, mai ka lilo ana i poe hana karaima.
He poe haole naauao kekahi i ahewaia no kekahi mau karaima a lakou i hana ai ua kauia ko lakou hoopai e noho maloko o ke halepaahao me ka lawelawe i na hana mama ia lakou i kulike ai me ko lakou naauao; a ma kekahi olelo ana ae paha, ua kapaia ka makemake o ke kanawai, a ua laweia mai ka hana hoopilimeaai, ma ka aoao o ke poo o ka haleaahao, e kupono ai no e ili aku na hoahewa ana maluna on a, no kona hooko pono oe ana i kana oihana.
Aia no paha he mau kumu maikai a kupono ma ka aoao o ke poo o ka halepaahao, no kona noho ana ae i kekahi mau paahao, i hoopaiia e lawelawe i na hana ikaika : ma na hana mama : o ka mea pilikia nae aole he kuleanan i loaa aia e hana pela koe wale no, kona hoohana ana i kona manao ponoi iho ma keia ano ua kupono ko ka loio kuhina hoouna ana aku i kekahi leka hoohalabala no ke ano o kana hooko ana i kana oihana.
I ka lawelawe ana o kekahi poe, i na karaima, akauia ka hoopai hoopaahao ma ka hana ikaika maluna o lakou o ka hana wale no ma ka aoao o ke poo o ka hale paahao o ka hooko aku i kela hoopai, me ka nana ole ma ka ili o na paahao, a i ole ko lakou mau kulana paha aka e hoohalikeia na mea apau, me ka hoakoakoa ole ia o kekahi mamli o kona haole ana, a akanaka ana paha, a i ole kulana hanohano a ilihune paha.
He kinaunau keia no ka hookele ana a ka Maikai Kiekie John C. Lane i kana oihana maloko o ka halepaahao o ke Teritore; e lilo ana nae keia hemahema i haawina ao maikai loa nona, e pono ai oia e kahele loa ma ka hooko ana aku i na hana i pili i kana oihana.
He mea maikai ka mehameha i kekahi manawa he mea e hoonaauao mai ana i ke kanaka eia nae o ka mea oi loa aku o ka pono, o ia ka ike ole ia hem mau hemahema ma ka lawelawe oihana an; o ke alahele nae e hiki ai o ia no ke kapae ana ae i namanao nawaliwali apau, a hooko aku i ka oihana me ke kuio.
Ua lilo ka hihia lawe i ka waiwai kipe o ka Makaikiu McDuffie, i hooloheia ai imua o ke komisina mkai a hookuuia ai e ka hapanui o na hoa o kela papa komisina i ninau kalaiaina iloko o keia mau la. O ka holoi ana ae i ke kikohukohu i kauia aku maluna o ka oihana makai o Honlulu nei, mamuli o keia hihia, aole ia he hana maalahi. Ina ua hiki ole i ka papa komisma makai, ke hoopau aku i ka Makaikiu McDuffie, e hiki ana ia i na mana koho baloka ke hana me ka mana o ko lakou ma baloka, ma keia kau koho wae moho ma ke koho kue ana i ke poo o ka oihana makai e noho nei i keia wa.
Hu ka aka i loko o keia mau la i ke ano o ke kalaiaina e paaniia mai nei e na Demokarata, i ka hailuku aku no o kekahi i kekahi; he helehelna maopopo loa nae keia no ka mahae o ka ikaika o ka mikini kalaiaina Demokarata; maikai nae ia lilo lakou i ke aumeume i ka pauku iwi holo na moho Republika me ka io pipi.
E lilo ana na wahine ma keia kau koho we moho i mana nui, ma ka wae ana ae i na moho kupono no na kulana oihana o ko kakou mau kalana, ke hoohanaia ko lakou kelana koho me ke kupono me ka lilo oale i na alakai ana a na loea kalaiaina.
Sam Manu
Moho Lunakiai ma ka aoao Republika.
I hooponopono aupuni maemae holomua, hoomakaulii ame ka makaukau.
O ka baloka no Manu he baloka ia no kou pono.
Mai Poina Iaia.
Nuhou Kuloko
I kulike a me ka hoike i loaa mai i keia keena he elima haneri dala ka loaa o ka hoike Kula Sabati i malamaia ma Kaneohe, ma ke Sabati aku nei i hala.
No ka paakiki o ka loaa ana o kahi kaawale o ka nupepa ua hiki ole ke hoopuka koke ia aku na palapala a na makamaka e waiho nei maloko o keia keena.
Pihi na halawai a na moho repubalika ame na moho Demokarata e malamaia nei ma na mahele koho like ole, a ma ka pop o ka Poalima, Oct. 12, ka halawai hope loa a na moho o na aoao a elua malalo ae nei a Aaala Paka.
No ka hoohana ole ia o na paahao i kauia ka hoopai e lawelawe i na hana ikaika i hoouna ae ai ka Loio Kuhina Matthewman, i kana leka i ka Makai Kiekie John C. Lane, e hoahewa ana i ka haawiia o na hala mama i kela mau paahao.
Ma ke Sabati, Sept. 23, i hoonohoia ne ai ka Rev. S. K. Kamaiopili o Honolulu nei i kahu no ka Ekalesia o Kaahumanu ma Wailuku, Mani. Ma keia Sabati, Oct. 7, e malamaia ana ka ahaaina berena a ka Haku ma ia ekalesia.
He halawai ke malamaia ae ana ma kaauwina la o keia Poalima, maloko o ke keena o n. lunamakainana, Hale Kapitala, no ka noonoo ana i na hana hoomanao o ka la hooau kaua iloko ae nei o ka mahina o Novemaba.
Ma kekahi meahou o ka hoounaia ana mai i Honlulu Nei mai Hilo mai, ua lawelawe lima ae ka Hon. Norman K. Lyman me Senatoa Russel, me ka uli o na maka o ke senatoa, mamauli mai no keia na hana kalaiaina.
Eia kekahi mau alakai Demokarata me na alakai Demokaraa me na alakai Republakika, ke hooikaika mai nei no David K. Trask, me ka manao oia ka mea kupono e waeia no ke kulana makai nui ma ka aoao Demokarata.
No ke kokoke loa aku pahahoi i ka la koho baloka wea moho ke owelawela mai nei na haiolelo ma ka pahu kopa, iloko o keia mau la me ka piha mau o na kihi o na alanui Moi me Betela, i ka poe hoolohe haiolelo.
He kuai penikala ka ka Ahahui Pua o ka Hallemai Moiwahine ma keia poaono iho, o na loaa apau ma keia hana e holo aku ana ia no ka waihona kokua o ka ahahui no ka pono o ka poe mai.
Mahope iho o ka hoomaha ana no hookahi mahina, e hoomaka hou ana ka paani ana o ka Bana Hawaii mawabo ae nei o Kapiolani Paka, ma ka auwina la o keia Sabati iho, Oct. 7, 1923.
Ma ka halawai a ka papa o na lunkiai i noho ae ai ma ka po o ka palua iho nei, he elima mau palapala kue i waihoia ae, no ke ano o ke kauia ana o na auhau alanui, maluna o kekahi mau aina ma Kaimuki.
Ma ka noho ana mai nei o ka aha ma Wailuku o hoolohe i ka hihia o E. K. Duvauchelle, ame kana mau keiki elua no ka hewa pepehikanaka, ua hoole ae ka poe i hoopiiia no ko lakou pili i ka hewa, a ua hoopaneeia aku la ka hookolokolo ana i ko lakou hihia, a ka la 25 o keia mahina o Okatoba.
Ua olelo okoa ae kekahi Hawaii o ka hoea ana mai ma keia keena, in a oia kekahi hoa o ka papa o na lunakiai ma ka manawa a ka Lunakiai Pacheco, o ka hoopuka ana i na olelo hoohaahaa i ka Hawaiian Civic Club, ma ka halawai a ka papa, in a ua haawi aku oia i kela lunakiai i ke kalo paa o Waiahole.
Ma ka hora 9 o ke kahkahiaka o keia Poakahi ac. Oct. 8, 1923, e malama ae ana ke Kalapu Aupuni Maemae o na Makuahine Hawaii i ka halwai, maloko o ka Uniona Hall, e ku nei ma ke alanui Hokele, ma ke kauoha a ka Presidena, Mrs. Mary Haaheo Atcherley, ame ke Kakauolelo Christina Brown. Ua makemakeia na lala ame na lunanui a hoea ae ma ia halawai.
He elua mau halawai kuikawa i hookaawaleia e ka Ahahui o na Wahine Koho Baloka, no ka hoea ana ae o na moho e alualu nei i na kulana oihana o ke Kulanakauhale a Kalan o Honlulu nei e hoakaka i ko lakou mau manao kalaiaina. O ka mua, ma ka hora 7:45 o ka po o keia Poakahi ae, a o ka lua, ma ka hora ekolu o ka auwina la Poalua. Ma ka aoao makai o kaupoku o ka Hokele Iana, malamaia ai kela mau halwai a elua.
Nuhou Kuwaho
MARESLLILLES, Sept. 30. Ua haule i ka mokuea Plani Dixmude, na manawa e ae apau i leleia mamua aku nei i keia la ka mamae o kahi i leleia ame ka loihi o ka manawa o ka lele ana i ka lewa ma ka manawa ana i ku iho ai ma ke kahua Cuers Pierre Feu, o na mokuea mahope o kona lele ana 4,500 mile iloko o na hora 118 ame 41 minuke. O ka manawa loihi loa i leleia ua paa muaia e ka mokuea Pelekane P-31, o ka loihi o kona manawa i lele ai me ka hoomaha ole he 108 hora ame 12 minuke iloko o ka mahina o Iulai o ka 1919.
WAKINEKONA, Sept. 30. ua hoopukaia ae ke kuahaua i keia la e ka Peresidena Coolidge e hookaawale ana i ka pule e hoomaka ana ma ka la 18 o Novemaba i Pule Hoonaauao Lahui.
Tokia, Sept. 30. Ke hoakaka nei na nupepa Kepani i ko lakou kue loa i ke ano o ka hana a ke Komite Kepani o na kanaka kalepa ma ka lawelawe ana i ka mahelehele ana aku i na lako meaai ma o a maanei o ka aina. he heluna nui o na lako meaai i hoolakoia mai e na Kepani i hoikeia ae e pau ana i ka inoino a e kiolaia aku ana ma Shibuya mamuli o ka nele i na kaa e halihali aku ai ma o a maanei a mehelehele aku i ka poe pio a ke olai ke ahi ame ka wai halana.
MUNICH, Sept. 30. Ua hoolahaia ae e na luna aupuni o na kanawai a ke aupuni Kelemania no ka hoopakele ana i ka repubalika, aole e hoohana hou ia aku ana ma bavareia.
TEHERAN, Sept. 27. He mau hoonaueue olai hou ka i ikea i keia la ma Kerman kahi o na poino nui i hoikeia mai ai. Ua ike pua ia na hoonaueue ana a ke olai ma Bujnud Rafsenajan, a ma Ban Anar. Ua hoikeia mai aia ka uwahi ke puka la mai kekahi mauna mai e kokoke la i Bujnud.
OTTAWA, Canada, Sept. 27. ua hanaia e ke aupuni o Kanada i ka 1922 147,000,000 paona waiu bata kalima i kauia ka waiwaiio ma ke $51,550,000. He 19,000,000 paona ka pii hou ae i k oka 1921. No ka waiupaa i ka 1922, ua hiki aku i ka 136, 500,000 paona, nona ka waiwaiio he $22,000,000. Iloko o na makahiki i hala koke aku nei, ua oi aku ka hoohoihoi ana o ke aupuni i na halehana waiu i mea e holomua ai a ua ikeia ka holomua.
MANILA, P. I. Sept. 27. Ua hookomoia ae e na alakai o ka aoao kalaiaina Demokarata i keia la he hoopii e kauoha ana i ka aha kiekie o na mokunui Pilipine e koi ae ike Kenerala Leoard Wood e hoolana ae ke akea i n hoolilo o kela ame keia la mailoko mai o ka Waihona Dala Kuokoa.
BERLIN, Sept. 27. He kanaononkumamaiwa mau Amerika komo pu me ehiku mau wahine, e hele nei i nei manawa i ke kula nui ma Berelina. O ka huina nui o na haumana no ke kau wela he 21,400. O ka heluna o na haumana mai na lanui e mai he 2,318.
NA MARE
John. F. Wright ia Clara McGettingan, Sept. 19.
Jessie H. Strong ia Fannie Kuaana, Sept. 21.
Arthur B. Johnson ia CLara L. Murray, Sept. 22.
Joseph L. Kukahi ia Mrs. Hana C. Lewis, Sept. 23.
Harry Dias Melin ia Emma K. Rowland, Sept. 26.
Anakililo Sailula ia Maryan Kaneapua, Sept. 26.
Ah Hon ONce is Rebecca Keanui, Sept. 29.
Stephen T. Pigolt ia Sarah K. Kawelo, sept. 29.
Stephen Kila Jer. ia Martha Makahi, Oct. 1.
NA HANAU
Na Herman B. Muller ame Eva p. Taylor, he kaikamahine, Sept. 26.
Na Wm. K. Kalikiki ame Rebecca Punahoa, he kaikamahine, Sept. 26.
Na John Kuehu ame Abbie Kekoa he keikikane, Sept. 28.
Na Wm. Alex Rathburn ame Lilia Nainoa he keikikane, Sept. 28.
Na Samuel L. Johnson ame Elizabeth Kaniaupea, he kaikamahine, Oct. 1.
Na Mr. and Mrs. William G Kaleleiki, he kaikamahine, Sept. 26.
NA MAKE
Kealohapauole ma Honolulu, Sept. 23.
Emma Puhi, ma alanui Hustace, Sept. 26.
Edwin Lota M. Haae ma alanui Mokuauea, Sept. 26.
Dinah Makai ma alanui Judd, Sept. 27.
William Kalalau ma alanui Moiwahine Hema. Sept. 29.
William Kauaihilo ma ka Halemai Kauikeolani, Sept. 30.
Elizabeth P. K. Grasser ma ka Halemai Moiwahine, Sept. 30.
Mary K. Lobo, ma alanui Kuwili, Oct. 1.
KE KANAKA MIKI MA KA HANA KU NO IA IMUA O NA LII.
Ma ka la 14 o keia mahina o Sept. nei oia ka Poalima, ua hiki mai la ia moho lunakiai holopuni no ke Kalana o Hawaii nei, Mr. Harry Allen me kona mau hoahele. Aole no i loheia e hiki mai ana aka ua kiiia aku la ka poe i kauhale, a ua akoakoa mai la no kekahi heluna kanaka, ma ka halekuai, American Factors Ltd., ma Napoopoo nei, a ua noho lunahoomaluia kela halawai e ka mea e kakau nei.
Ku ka lunahoomalu a kamilio aku imua o ke anaina kanak i akoakoa mai; e lohe ana kakou i ka haiolelo a ke keiki o ka paia aala i ka hala me ka hinano o Puna, William Kamau. O ia o kou wa keia.
E na lede makaonaona, ame na nohano, na kamaaina, na makama, ame na hoaloha, aloha kakou. Aloha!
Aole au he moho e alualu ana i keia kulana lunakia holopuni, aka, he mea hoike ak i ka oiaio ame ka pololei o na mea i hanaia e keia papa lunakiai polotika, a hoopauia na hana oia keena. A hoihoiia na hana malalo o Barringer; e mau no oia ame ka poe malalo on a a he hana hoem lilo ka ia, kupaianaha no hoi ka hana a ka politika. He nui aku alehulehu na mea i ka mailioia mai, aka, he nui ka poe haiolelo.
Mahope o keia, ua ku hou aku la ka lunahoomalu, a e lohe ana kakou i ka leo o ke Kama nona ka la, Harrry Allen ka lunakiai holopuni no ke Kalana o Hawaii nei.
E na lede maka onaona, ame na keonimana na makamaka, ame na hoaloha o ka pali kapu o Keoua, anoai kakou apau loa. Anoai! Owau keia o Harry allen, ka mea a ka Nupepa Hoku e hoolaha nei i ka hiki ole i na hana o ke klana ke hanaia, ulolohi aole pololei o ke anaia ana hauhili ka papahana. Na paipu wai i hoounaia i ka hale hana hao, aole i like me na mea au i hana ai. Pela ka olelo a ke poo luna nui o ka hale hanahao.
E Anuhea oukou e ou mau hoa makainana! Ke hoike aku nei au ia oukou e na hoa makaainana o Napoopoo nei, ua hana au i ke ana ana mai ke kumu mai o ka wai, a pau na wahi i hoolalaia e au e hiki ai ka wai i kai o Waiakea. A ua hana au i kau palapala aina, apau na hooponopono ana, alaila, e kauohaia na Polopeka o Hawaii nei, ua aponoia no. A no ka pau ole no paha o ke kanalua o ka papa lunakiai, ua hoea mai la he mau Polopeka mai Amerika mai a puka i Hilo, a nana i na mea i hana ia, a apono laua.
Nui ka ike, nui ke akamai, o keia keiki Hawaii. O keia mau mea apau i hanaia, ua pololei loa. A apono e kakau i ka ino. A in a ua aponoia e na Polopeka o Amerika, alaila, he hupo iho la ia ia Kuliana ma. Kupanaha no paha kakou na Hawaii, i ka ili keokeo aole hana aku, a hoopauia mai la makou me kou mau hoa mai ko makou kena ae a e hoi makou malalo o Barringer.
He nui aku no koe, aka, he nui ka poe haiolelo. Mahope o keia, o Mrs. Pa. Maikai no ka haiolelo a keia lede. E kokua ana no ia Harry Allen, a no Kipimana kana kakoo. E hoikeike mai ana o Kipimana kekahi moho e holo puuku mai ana no ke Kalana o Hawaii nei. A o kau moho ia.
Mahope o keia, o Mr. Aona. A ua kua kau la ka Lunahoomalu; e lohe ana kakou ia Mr. Aona. Ua kamailio mai la oia in a mea e pili ana no Harry Allen he kanaka kupono oia e kohoia i Lunakiai Holopuni; eh ike i loaa ole aku i kekahi poe na ia nei i ana mai nei ka wai o Hilo, a aponoia e na Polopeka o Amerika.
A in a e makemake oukou e ike e hele mai oukou e ike a uhola ae la o Mr. Aona i ka palapala aina i kiia ai ka wai. He ku maoli no i ka nanai ke kulankauhale, na puu e kuu ana iluna o ka aina o hilo. A me na inoa o na haole i apono ai. A ua mahalo na poe apau i ka ike ame ka noeau o Mr. Allen.
Aole i pau ka poe i ka haiolelo, ahiahi loa. E hiki hou mai ana no makou. Lululima ke aloha hope. Poaono ae puka mai o Thos. Pedero, Jr., no ke kulana Makai Nui no ke Kalana o Hawaii. He komo kauhale wale no kana. Aia a hele hou mai haiolelo.
Z. P. KALOKUOKAMAILE Napoopoo. Hawaii.
No ka holonui me ka nana ole i ko hai pono i paa ae ai he kepani kalaiwa kaa, nona ka inoa o S. Nakamura i ka hopuia, a e ole ka bela ana ae he $15 hookuuia ae i ka wa keia o ke kaheaia ana ae o kona hihia ma ke kakahiaka Poakahi nei aole oia i hiki ae a lilo wale kana mau dala i bela ae ai i ke aupuni.
E alawa ae e na lala o ka Ahahui Hale o na Alii o Hawaii i ka halawai kumau e puka aku nei ma kekahi wahi o keia pepa.
Alfred Kapala MAGOON
(Ale Kapala Makuna)
Moho Lunakiai no ke Kalana o Honolulu
I Na Mana Koho Baloka o Ka Ua Kukalahale, Aloha:
E maliu mai e na kumuhonua ame na mamo o Hawaii. i ke noi a ka oukou pulapula no ke kulana moho Lunakiai no ko kakou kalana i keia kau koho ae nei Oct. 13, 1923, no ka rono o Hawaii Lahui.
Ua hanauaia mai ka pahaka mai o Mrs. emalaina Afong Magoon, he makuahine Hawaii au e haa heo nei ke kuleana hoi o nei leo poloai imua o oukou.
He umikumaha ou makahiki e hana nei nou ponoi iho, a he Lauahoohana a Puuku no ka Hale Holoi Lole (American Sanitary Laundry, Ltd.) ke nee nei keia Hui ma ke kulana Holomua, me na limahana aneane Elua haneri, nona hoi ka hapanui he mau wahine Hawaii.
W. C. ACHI
E holo ana no ke kulana L@@@ kiai malalo o ke kumuhana @@@@ iho, a i kulike nae me ke kumu@@@@ o ka aoao Rebublika.
O ka pii on a auhau ke kumu pii nei na lilo o ka noho ana a o na auhau keikie hoi ua loaa mai ia mamuli o ka nui hewahewa o na lilo o ka hookele ana i ke aupuni.
Nolaila, he mea pono e hana@@ na hoolilo o ke aupuni ma ke ana ai pakiko o na luna ame na limahana o ke aupuni he mea pono e haawi ae lakou i 100 pakeneka o ka lakou mau laawelawe ana i na hana o ke aupuni i mea e kupono @ ko lakou ohi ana i ko lakou mau uku malama a uku hana la paha o na hoolilo ano ole he mea pono e hoopuu loa ia.
O na hoolio o ka lehulehu mawaena o na poe hooulu a hoomakaukaui na meaai, a mawaena oia poe, ame ka poe nana e ai nei ia mau mea he pii loa ke kumukuai, nolaila he mea pono e hoohanaia ka Makeke aupuni am ke ano i hoem ia mai n lilo noho ohana ana o ka lehulehu.
Ke hoolilo nei na poe limahana i ka hapanui o ko lakou mau loaa mai no na meaai nolaila he mea pono e hanaia kekahi mau mea e pili ana i ka makeke aupuni ma ka ala e hiki ai e loaa mai ke kahi mau hoemi ana mai ia mai hoolilo a ia manawa hookahi e ke@ kua aku ana ia i na poe mahini a hanai holoholona a lawaia paha ma ka hoomahuahua na mai i na mea i ma ka makeke.
Ke kiai nei ka oihana makai i na ola a me ka waiwai o ka lehulehu, a me hana molia no hoi i @@ lakou mu ola iho nolaila he @@@ pono no e hoomahuahua i a alo luna o na makai me na uku kupono a he mea pono no hoi e hanaia @@ ka oihana kinaiahi ma ia ano !! kahi.
He mea pono no hoi e nana aku na Paka o ka lehulehu ma @@ apana kuaaina.
He mea pono e loaa i aupuni @@ lomua me n hoolilo kupono e ka paona ana i na kulana a pau.
E OLA O HAWAII A MAI
HOOLAHA HALAWAI
E malamaia ana ka halawi a kapu Kemokalaka o ka Ma@ 20, Apana 5, ma keia Lapule la 7, ma ka paumawai o ka@@@@ ka hora 1:00 p. m.
Ke konoia aku nei na lala e @ mai i ka halawai, a pela pu@@. Moho e alualu nei i na kulana @@ ole ma ka aoao Kemokalaka.
Ma ke kauoha,
LUI PAPALIMU @@@@
DAVID KAOIHANA, @@
6576 Oct. 4.
HALE O NA ALII O HAWAII
(Ahahui Poo)
E malamaia ana ka halawai ma o ka (Ahahui Poo) o ka @@@@ o na ALii o Hawaii ma ka @@@@ Hall, i keia Sabati iho, Oct. 7, @@@@ ma ka hora 2 p. m.
Ma ke kauoha a ka iku Ha@@
W. J. COELHO
Iku Kau@
6576J Oct. 4.
HAWAIIAN CLOTHING MFG. CO.
2 Alanui Kuwili
Makemakeia i poe wahine @@@ hana i na mikini humuhumu @@@@ a 3:30 p. m. Paamau. Keie @@@
4789 tf.
Wm. Alapai Dickson
Moho Repubalika no ke kulana
Kakauolelo Kulanakauhale a kalana
O ka BALOTA e haawi ia no BILA DICKSON he balota ia e koh@@@@ i kanaka Makaukau a Hooponopono ke kulana Kakauolelo o ke ku@@@@ kauhale a me.
KALANA O HONOLULU