Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 40, 4 October 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

Ma na ano apau ke nana aku i na hoaloha o Lola, aole ke pihoihoi ame ka hopohopo iloko o lakou, no ka hopena e kau n-.ai ana maluna o ke kaikamahine opio, a ua lilo no hoi ko lakou maif ano, i kumu e komo aku ai ke kahaha iloko o ke>:n.r.i poe maikai, me he mea la, he wahi hihia ano ole ka lakou > i hele aku ai e hoolohe, aole hoi he hihia ano nui, i pili aku i ke ola ame ka make. Ke noho la o Lola, me ka wehe i kona uhimaka, aole kela hopohopo iloko ona, a ma kona helehelena hoi, ua.kukuni paa ia ka maemae, ka oiaio ame ka hewa ole. 0 lopa Kepala no kekahi maloko o ke keena hookolokolo, eia nae ua noho mamao oia mai ka poe aku i kuleana lqa i ka hihia, aia oia ma kahi e hiki pono ai iaia ke ike mai ia Mrs. Y."adoija, a mai ka hoomaka ana e hoolohe i na oleloike ahiki 1 ->vale no i ka pau ana, aole he manawa a ua kanaka nei i nana ae ai ma kekahi mau wahi okoa, aka maluna wale no kona r.:au maka o kela wahine. Aole o Elioka Hakoka, maloko o ke keena hookolokolo, aka oia malalo o ke kiai ana a ka makai, a o Kauka Vana Dona ru kekahi me ia. Ua hoonohoia o Elioka ma kahi kaawale loa, i o!e ai oia e lohe aku i na mea apau.e kamailioia ana e Lola, aia a pau ka hoakaka ana a kela wahine opio i kana oleloike t i::;ua o ka aha, ia wa oia e kaheaia aku ai e hele mai. 1 ka wa i hoomaluia ai ka aha, ia wa i heluhelu mai ai ka V,i'-> o ke aupuni i ka hoopii hoahewa e ku-e ana ia Lola, alaila kaheaia mai la o Mr. Wadctaa, oia ka hoike mua ma ka aoao e ke aupuni. Wahi a Mrs. Wadona oia ame ka wahine malama ma'i na laua i hooponopono i ke kino o Alika i kona wa i make ai, a inahope o kela hooponopono ana, i kauoha aku ai oia i ka wahine kahuma'i, e hoi e hooluolu, a e waiho mai nana e malai i ke kino kupapau. Ma kela noho hookahi ana aku a ua o Mrs. Wadona, hooinaka aku la oia e hoomaemae ialoko o ka rumi, me ka hoakoakoa ana i na mea liilii e waiho mokaki ana ma kela ame keia wahi, a i kona hoea ana mai, ma kahi e waiho ana o kekahi aniani uuku, honi iho la oia i ke ea o ka laaumake, a i kona nana pono ana i ua kiaha la, ike koke iho la no oia, o kela ke kiaha a Lola e malama mau ana maloko o kona rumi, o ke ano nae o ka hoea ana maloko o ka rumi o Alika, he ninau pohihihi loa ia iaia. * I kinohi. aole no oia i noonoo nui no ke ano o ka hoea ana n kela kiaha malaila, aka iaia nae i hoea aku ai ma kahi o ke kapuahi hoopumehana, ua ike aku la oia i ka waiho mai o kekahi omole uuku iloko o ka lehu, a i kona nana ana iho, eia ka he omole laaumake, me ke koena laau no iloko. Ma kela wahi o na-hoakaka a Mrs. Wadona imua o ka aha, ua ninau mai la ka loio pale, i ka i ana mai: "Mahope iho o kou ike ana i na mea au i hoakaka ae nei, heaha ke kumu o kou hele ole ana aku e ike i kou kauka, no r.ona manao e pili ana i ka laaumake?" > "Aole he maopopo ia'u o ka mea pono e hana ai, mahope o ko'u ike ana i kela mau mea, ua hele au a piha maoli me ka pihoihoi, me ka weliweli pu!" Me kela pane i hoomau aku ai ua o Mrs. Wadona i ka hoakaka ana, i kona piha loa me na manao kupouli, ina nei no ka ikeia ae o kekahi karaima i hanaia, alaila e hookauia aku ana ka hilahila maluna o kona ohana, a o ka mea oi loa aku, o ia no ka hu'e hou ia ae o ke kino make, no ka nanaia, ina aia he laaumake i hanaiia i kana kaikamahine. Oiai nae e maopopo ole ana iaia ka mea pono ana e hana aku ai, ala ae la kekahi manao iloko ona, he hana hewa loa f nana ka huna ana i ka mea oiaio i loaa iaia, nolaila i kona noonoo ana me ke akahele loa, akahi a maopopo iaia, ua hooko i'o ia no kekahi hana, mamuli mai o ka makee waiwai, a koho iho la oia, o Lola wale no ka mea e hoopomaikaiia mamuli o ka make ana o kona hoahanau. LTa noke ia o Mrs. Wadona i ka niele e ka loio pale, aole nae he loli ae o kana mau pane, mai kana oleloike i hoike ae ai mamua iho; a oiai ua hoole ae oia no ka maopopo ole ana iaia o ke ano i hoea ai ka laaumake maloko o ka rumi o Alika, aka nae he manaoio loa kona o Lola wale no ka mea nana e * lawe mai ia mea malaila, aole na kekahi mea e aku. Ua kaheaia kekahi mau kauwa lawelawe oloko o ka home 0 Mrs. Wadona, a ma ka laua hoike, ua ike laua i ke kiaha aniani uuku maloko o ka rumi o Lola, a ua ike pu no hoi laua, 1 ka maikai ole o ka noho ana o kela mau kaikamahine, no kekahi mau mahina mamua aku o ka make ana o Alika. O Uilama Wadona kekahi i kaheaia e hōakaka mai i kana mea i ike e pili ana i ka hihia, o kana ike wale no, o ia ka maikai ole o ko Lola noho ana me Alika, a ua hookahahaia aku lioi kona manao, i ko Lola lilo ana i mea kiai aku ma ka aoao p o Alika oiai he kumu ia e hookoia ai kekahi manao lapuwale iloko ona. Ma ka hoakaka hoi a ka wahine malama ma'i, ua haalele aku oia ia Alika malalo o ka malama ana a Loja, aole no kona manao e hana pela, aka mamuli o ka hookikina a Lola iaia, e hele noloko o ka halekuke, a i kona hoi hou ana mai, ua make o Alika; a ua hookahaha loa ia mai kona manao, no ka -mea wahi a ke kauka i hoakaka ae ai, aole he pilikia i koe iloko o ka mea ma'i, o kona puuwai wale no ka mea nawaliwali. p Ua hoomaopopo oia i ka uwe kapalili maoli o Lola, e hoike mai ana i ka nui o kona minamina ame ke kaumaha no kona hoahanau, i kinohi, ua manao oia he kaumaha maoli no kela 0 Lola, aka nae i ka wa i loaa aku ai kekahi mau ike, a hui pu iho hoi, me kona ike ana, i ka hauka'e o ka lolemoepo o Alika i ka laaumake, noonoo iho la oia, he mau hana hoomaalea wale no kela ma ko Lola aoao. Mamuli on o ka Mrs. Wadona noi, e ae hou ia mai oia e hoike i kekahi mau mea ana i poina, ua kahea hou ia oia, a ia wa i hoakaka aku ai ua wahine nei, i kona hele okoa ana aku imua o Lola, a kaoa aku iaia, no ka hanai i ka laaumake i kona hoahanau, eia nae e hoole mau aku ana o Lola, me ka olelo ana, no ka pili ole o ka hewa iaia ma kekahi ano; o keia kekahi kumu o kona hoohakalia ana, i ka hoike ae imua o ke fckea, i kana mea i ike ai. O kekahi kumu no hoi o kona manao ana e hoomanawanui, 1 ka hoike ana ae i ka mea oiaio, no ka nui o kona manao a'oha no Lola, oiai ua loihi ka noho ana o kela kaikaniahine imua o kona alo, a ua like pu maoli me he kaikamahiponoi nana; ua kakali aku nae oia, o ka hele mai o Lola imua ona, a hoike mai i kana mau mea a pau i hana ai, aole r -2e he hana o kela kaikamahine pela, no ia kumu, i hiki ole ai

iaia ke huna hou iho, pela oia i waiho okoa ai i na hana apau iloko o na lima o ke aupuni. Ua kaheaia ke kauka nana i lapaau !a Alika, no kana ike. Wahi a kela kauka, ma ka ike ame ka makaukau i loaa iaia ma ka oihana lapaau, o ka pilikia nui o ke kaikamahine opio aia ma kona puuwai, a ina aole e akahele ka. malamaia ana, ua maopopo loa, he wa wale no e make ai oia, a ua manaoio no oia, ua o Alika mamuli o ka ma'i puuwai; me kona noonoo ole, no ka hanaiia ana o kela kaikamahine i ka laaumake. No kona manao hoohuoi no ko Lola mau ano, aole ana mea i hoomaopopo, a ua manaoio maoli no oia, mamuli mai o ka make hikiwawe loa ana o Alika, pela i kau aku ai na manao ehaeha me ke kaumaha maluna o ke kaikamahine opio, ,a ua ike maoli no hoi oia, i ke ku'io o kela kaikamahine, ma ka makaala ana i kona hoahanau, ana e hoohuoi ole ai, aia kekahi hana māalea ma kona aoao.' He nui a lehulehu wale na ike i waihoia ae e ka aoao o ke aupuni, eia nae aole he hookahi o ia mau ike, e hooia ana, no ko Lola hana maoli ana i ke karaima, koe wale no, na manao koho aku, o Lola hookahi wale no ke hoopomaikaiia ina nei no ka make o kona hoahanau. Aole ma na mea wale no mamua ae nei, pau na ike i laweia ae e ka aoao o ke aupuni, aka ua hoakaka pu ae o Mrs. Wadona, no ka ae okoa ana aku o Elioka Hakoka imua ona, no ka haulehia ana o ke kanaka opio i ke aloha no Lola, a ke hoolohe mai la hoi o Lola i kela mau olelo, me ka pinapina'i o kona hanu, me ka hoopuka okoa ana aku o Elioka i kekahi mau olelo hooweliweli, ina oia e hoao ana e hoopilikia aku ia Lola ma kekahi ano. O ka hele hoi ia ahiki i ka pau ana o na hoike ma ka aoao 0 ke aupuni, ua kaheaia mai la o Lola, e lawe ae i ka noho hoike, a nie na kainawawae kaumaha i hele aku ai oia a noho iho la ilalo, aole no kona ike i kona hewa, aka mamuli o na mea apau ana i lohe aku ai i kamailioia ae e na hoike, e ku-e ana iaia. Me na huaolelo hoakaka, me ka leo kuoo hol, a me ke kulana o ka lede oiaio i hoomaka mai ai o Lola e hoike i na mea e pili ana i kona hihia i hoopiiia ai, a iloko o ka noonoo o na mea apau, a lakou mau mea e ae e koho aku ai, koe wale no, ka hoopukaia ana rrfai o kela ame keia huaolelo me ka oiaio loa, me ka hoopunipuni ole iloko o kekahi o ia mau huaolelo. O na helehelena uahoa keia o ka hapanui o ka poe makaikai, «a auhee aku i ka lohe ana i na olelo a Lola, a o ka poe 1 loaa na manao inaina a hoonaukiuki nona. ua huli mai la lakou ma ko Lola aoao, me ka mihi ana iho, i ko lakou pupuahulu i ka hooili ana i na ahewa maluna o Lola, mamua o ko lakou lohe ana i na aoao a elua; a ua komo aku hoi ka mahalo iloko o lakou, no ke koa ame ka wiwoole o Lola e kupale la iaia iho mai na ahewa wale ana aku a ka poe e ku-e ana iaia ame kona inoa maemae. ī kinohi, ua hookuuia aku o Lola e hoakaka i na mea apau e pili ana iaia iho no ka hihia i hoopiiia oia, me ka hoopaia ana aku o ka manao o ka lunakanawai o ka aha, no kana inau olelo, a pela pu hoi me na kiure, alaila nokeia mai oia i ka niele e ka loio aupuni, aole nae ia he kumu, e loli ae ai kana mau mea i hoakaka mua aku ai. Ua hoike aku oia i kona piha'loa me'ka hauoli, i kona aeia ana mai e lilo i mea kokua aku ma ke kiai ana i kona hoahanau, a o ka hauoli oi aku nae i loaa iaia, o ia no ka nuhou no ka hala ana aku o na la o ka hopohopo, a ua oili mai na manaolana no ka palekana o kona hoahanau mai ka make mai. Ua ae okoa aku oia imua o ka aha i kona kauoha ana i ke kahuma'i, e hele noloko o ka halekuke e inu ti ai, aole no kekahi mau kumu e ae, aka no kona ike, ua hele oia a maluhiluhi loa e pono ai e loaa kekahi mau meaai iaia, a e loaa pu no hoi-he wahi manawa hoomaha. Hoakaka pu aku la oia i kona kamailio pu ana me Alika, ia laua i noho kokoolua aku ai, me ka hoike okoa ana mai o kona hoahanau iaia i ka umii, ma kona umauma, a hala ae ana he manawa, hoi hou mai la ka oluolu, me kona hapai okoa ana mai i ke poo o Alika iluna o kona lima, aka i ka hoea hou ana mai o ka eha umii, o ka pau loa ae la no ia o kona hanu. Iloko o kela mau hoakaka ana a Lola, no ka hopena i kau mai maluna o kona hoahanau, ua hookahe okoa ia na waimaka o kekahi poe maloko o kela keena, no ke ku maoli i ke aloha, 0 na hiona a Lola e kukulu aku la imua o lakou. Ua hinauia mai la oia, ina paha ua haawi oia i ka laau ia Alika, i kekahi manawa ana e kiai ana iaia; o ka Lola pane, aole loa he hookahi manawa ana i hoopa ai i ke puna laau, a haawi aku ia Alika. Ua ninauia mai oia no ke ano o ka hoea ana o ke kiaha aniani uuku maloko o ka rumi o Alika, o kana pane aole i maopopo iki iaia, o ka mua lt>a o kona manawa i ike ai i ua nei maloko o kela rumi, ma ka manawa no ia a Mrs. Wadona i hoikeike aku ai imua ona. He oiaio wahi ana, maloko no kela kiaha o kona rumi ma ke kakahiaka i pauaho mai ai o Alika i keia ola ana, aole nae oia i ike i ka mea nana 1 lawe mai i ua kiaha nei maloko o ka rumi o kona hoahanau. No ka hoahewa wale ana aku a Mrs. Wadona iaia, oia ka mea' nana i hanai ia Alika ! ka laaumake, aole o Lola i hoohakalia iho i ka hoakaka ana mai i na mea apau, aka nae, ma kahi a Mrs. Wadona, i olelo aku ai iaia aia wale no a ae mai ua o Lola e lilo i wahine na kana keiki, alaila hoopau oia i ka manao hoopii iaia, aole o Lola i hoike ae, no kona makemake ole, e lilo ia wahi o kana oleloike, i mea na ka lehulehu e kamailio ai, oiai no nae ua ike kona loio ia mau hana a kela wahine, a ua hiki i na manawa apau ke huaiia ae imua o ke akeā, ke makemake ua loio la e hana pela. No na mea hoi e pili ana i ko Elioka hookomo ana 1 ke kii c Alika maloko o ka pahu kupapau a lawe i ke kino mailoko ae o ka pahu, ua nokeia mai oia i ka niele i kana mau mea i ike he hookahi no ar\a pane, aole he mea i m'aopopo iaia mai ka make ana aku o kona hoahanau, ahiki i ka la mamua aku, akahi no oia a maopopo. : Ua hele a pii ka ula o na'papalina o Uilama Wadona i ka lohe ana aku i kela mau olelo, no ka mea mai iaia aku i hoikeia aku ai ka lohe ia Lola, no ko Elioka paa pu ana i ka hopuia, no ka aihue ana i ke kino o Alika, a hookomo aku i kona kii iloko o ka pahu kupapau. "Pehea aole anei oe i ike mua i ke kii o kou hoahanau a Elioka Hakoka i hana ai?" i ninau mai ai ka loio o ke aupuni. "Ua ike mua no au, a ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, no ke kulike maoli o kela kii me kuu hoahanau ma na ano apau," wahi a Lola me kona koiia ana mai e hoakaka aku i ke ano o ka loaa ana iaia o. ka ike no kela kii. "Ina aole i pili ka hewa ia oe, alaila heaha ke kumu o kou holo ana no kekahi wahi mamao? Heaha ke kumu o kou noho ole ana, a paio aku imua o ke kanawai i kou pono?" He hana maalahi loa na Lola ka pane ana aku i kela ninau no kona makemake ole i ka hookikina aku a Mrs. Wadona e mare oia me ke keiki a kela wahine, o ke kumu ia o kona holo mahuka ana, aka nae aole oia i makemake e hookaulana wale ae ia hana i ke akea, nolaila huna iho la oia i ka mea oiaio, a pane mai la nae i ka i ana mai: "O ke kumu o ko'u hele ana a noho ma kahi mamao, no ka hiki ole ia'u ke noho pu me kekahi wahine, i hooili mai i n£ hoahewa ana maluna o'u, no ka mea a'u i hana ole ai." (Aole i pau.^