Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 40, 4 October 1923 — IKE MAKA IA MAUI HIKINA. [ARTICLE]

IKE MAKA IA MAUI HIKINA.

E' Mr. Lnnahooponopono, o ke Kuokoa, ka ipukukui nana e hoomalamalama nei i na kaiaulu aloha o ka aina, aloha pumehana kaua: — E oluolu mai oe e hookau iho i ka'u wahi puolo, ma ka rumi kapena helu 440 Kanaukilo (Kuokoa) i ike mai ai na kini hoaloha o Maui Hikina, pela hoi na poe heluhelu meahou o ko Kuokoa ina pana o Kawaikau o Keanae. Haalele ke kamahele i ke kulanakauhale o ke taona nei ma ka la 9 0 Augate, ma ka Mauna Kea. O ka nome o ka oni a ka huila o ka Maunakea, kapalulu ana i ke awa o ke kai holuholu o Kahului. Lele aku la iuka kau ma ke kaa no ke ahi o Wailukiu Hiki aku la i ka home o kamaaina makaukau na mea apau, no ka hoopiha ana 1 ka lua o ka inaina. Ia pau ana kau hou ma ke kaa no ka uwapo o Kahului. Kau hou ma ka Mauna Kea no Hana ka pahuhopu. Ke pii nei ka moku no Hana, ke hoonuu nei ke kamahele i ka nanaina o ka aina mai Kahului, Puunene, Paia, a pela aku. He nani wale no ia mai 0 a o. He halakahiki wale no ka ka maka e ike la. Hala mai hoi ia nani mahope, lee ike nei ke kamahele i na pali Koolau, o Maui. He nani okoa no hoika waiho ana o ka aina. E kahe anā ka wai, mai ko kuahiwi mai a lele loa i ka pali kahakai. Nui ka nani ke ike aku. | Ku ka moku i ke awa o Pueo kahi, hoi i kaulana i ke au kahiko. Ka puu o Kauiki ukeke ka puka o ka hale ukaka. Nani no hoi ka waiho ana o keia aina. Nona keia hooheno ana. Noenoe Uadcea o Hana, Hoapili o ka malualua, Elua maua i ka piko, 1 I kolu i ke ala lipoa. Lele i ka uwapo loaa ke kamaaina John Halemano, kau ma ke kaa no Kopiliula ka pahu hopu. Ike ia nani o keia mau kuaaina ahiki i Nahiku i ka ulu a ka rubber. Ta hiki ana aku e kali mai ana kamaaina William Koback me na hooholona. Ka hoki ka pinakea ame 1 -•> lio (horse). Ma keia wahi i ioakaka liilii ai ka meakakau i kon: moolelo. O ia hoi keia: Aole i kau wahi miula mamua, aole no i ka lio, he oki loa no. 0 ka maka'u 0 ke ku ana, ina e haawipio an:i aole ana e ike i ka nani o ka Wai kau o Keanae. Nolaila haalele ka maka'u kau ma ka miula puliki a paa ka makuiona keia wahi hooheno ana. Kulanalana ka makuu, I ka noho Italia, Hei oe i ka'u kipuka, I ke kaula ili pa-ha. Ma keia ala auwai, he nui ka a paa pu ke kuahiwi i ka noe. •ahe ka wai o ke kahawai, kuului ke kamahele. Ike inaka nae S i nani o ka aina. Iloko wale n< ka ua ahiki no hoi i ka hmnkamaaina Mr. ame Mrs. Georgo ]. Akiu. Hui iho la me ka hauo.j. :a pahu eo o ka huakai. Ua ma ;aukau na mea apau oiai e noho alii ana o Hanale Foda, kela haole onamiliona . Ia ike ana ia Keoni Bull kela pipi ahiu, mama na wawae o ka haole i ka holo. Na ono 1 hoomakaukau ia. Poi uouo kaohi puu, ka moa lawalu, opihi koele, limu pahee, na i'o wana momona, na oopu ai lehua, lawalu, na hihiwai koala, a he nui walo aku na ono e hi\u ole ai ke helu papa ia. Ua ai a haalele ina ono i pahola ia mai. Hooluolu ia po, a ao nana aku la mao a maanei he nani maoli no ka waiho ana o ka aina. He uliuli mai o a o o ka aina. Ahuwale ke kuahiwI nani o Maui. Haleakala ame Lauulu. Hele makaikai aku

la mao a maanei o ka aina me ka hoonuu puu i ka ono a ka maka. Ike i'o i ka Waikau o Keanae, auau ia wai huihui, luu i ka wai o Laalaau, Kukuipuka Waialohe. Eia iloko o keia muliwai ke kauila aka (Hekili) ke lii o Maui, kupanaha no. Hele makaikai ia Wailuanui. Kau ma ko kaa o ka hui Poi o Keanae, e kalaiwa ia ana e William Isaaka, hiki i Waianuhea, i ka home oia mau kamaaina, Mr. ame Mrs. Hueu, pa kahea e hookomo ai, mahalo aku la, i ka lokomaikai o balala ma a hoi mai oiai ma Mailua ka pahu hopu i makemake ia. Nolaila hoomau no ka holo ana o ke kaa a ku ma o aku o Waianu. O Ohia ka inoa o keia awawa, eia ianei ka wai a keia mau kupua i kaulana. O Kane ame Kanaloa. Eia kahi moolelo liilii i loaa i kou kamahele, oiai keia mau kupua e kaahele ana ahiki i keia wahi, ua hoaumoe laua me ke kamaaina olaila, mama ka awa a ku i kanoa, nele i ka wai, ninau aku nei keia mau malihini i kamaaina i wai, oiai he wai no aole nae he wai maemae, nolaila hele aku nei keia mau kupua a kumu pali me ka laua mau ihe pakahi a hou no hoi o Kane i kana ihe a huki, kahe ka wai pela no hoi o Kanaloa. Eia ka mea apiki o ka Kane wai halulu ke kahe mai 0 Kanaloa wai hoi he nehe. Ua olelo ia no ka huhu no o Kane pela no kana wai i halulu ai. O Kanaloa hoi no kona oluolu no pela no i nahenahe ai kana wai. Keia kekahi o ka wai ono loa, o ia no oe o ka wai hau ka huihui. Nui ka wai o keia mau lua. Nana e hoolawa na kaupapa-loi o ia owawa, Hoomau aku la no ka nee ana imua no Wailua. Hiki i kahi o kamaaina, Mr. & Mrs. Ben Kaauamo, ua makaukau na mea apau, nui no na ono i paholo ia mai, oia hoi ka poi uouo o Wailuanui e pipili ai ko puu ke moni, ka puaa kalua leele na poke hee limu pahee, na poke oio, kukui inamona, opihi, opae, a he nui loa aku no koe i hoomaopopo 010 ia. Hui pu iho me kahi wai kaulana o Waikani, kohakoha hoi kau i ka puu, ua ai a lawa, ua inu a kena, i ka lokomaikai o ko Keanae poe, a hoonanea liilii kani na kaula o uwe hone, honehone malie i ke alo piko. Lawe | o Pilahi i kana. Nui ka hauoli. | Hookuu na hana ua ahiahi ke kani mai nei leo o ka manu. Huli hoi no ka home ma ka ehu kai o Kawee. Hiki i Waianuhea i ke kula o Pahoa, pa kahea, mai e ai. Oiai ka maona e kau ana no i ka houpo, hooko aku la i ke kono aia mau puuwai hamama Mr. ame Mrs. J. K. Hueu, ua hele ka pakaukau a ohuohu Halemano i ka ua nu*. Ma keia pakaukau he mea ai (pake) o . hoi (Chop Sui), nui ka ono, i hoonuu aku a puu-a kau a mea o ka maona loa. Haawi ke aloha Good Night no ka Waikau ka pahu hope. Ma na mea ano nui au ko olelo ae o Maui no ka oi. Pololei 0 no. He nui na mea maikai ame ia paina hoolaulea i pahola ia mai 1 na kamaainn o ka aina, mai ia Mr. ame Mts. kekahi paina iui, i hiki aku ka nui o ka poe i konoia ma kahi o ka haneri a oi aku, a emi mai, o-i ai aku i ka puaa a liliha, opilii, ka opae, ka oopu, ka hihiwai ame na mea he nui wale aku. He nui no na pana i hele ole ia e kou meakakau nei, 'mamuli no ia o ka pokole o ka manawa. 0 ia hoi ka lele ana e Kap> a Wailuaiki, ka eku ana a Kam. puaa ia Pali Pilo, ke keiki Nanahoa i ka nuku o ka makani i Mokuma na. Ke kanoa awa a Kane i Waikani. A ho nui wale *aku na wahi i hele ole ia. Aka na keia nee ana aku e hoike mai. Kau i ka moku ma ka Ia 8 o keia mahina no Honolulu ka pahu eo, me na men maikai, he nui loa mai ia oukon mai, na kupa o ka aina. Ke haaw aku noi au i ka'u mau hoomaikn palena ole ia oukou apau. Mai ka wai o Oopuola ahiki aku i Waikani, huli aku ia Kahookuli, Pinaau, Kawaileau no hoi o Keanae. E oluolu oukou apau e lawe aku i ka'u hoomaikai palena ole, a,hoopaa aku ma ko oukou mau puuwai pakah' a na ka haku lesu e ninini mai i n pomaikai he nui, a e hoopiha mai i ko oukou mau waihona, piha a hu mawaho. Na ke Akua e kiai mai ia kakou a hoohui hou iloko o Kona aloha. • Me ke aloha, MES. ANNIE KALAU, 12368 Pua Lane, Honolulu, Sept. 14, 1923.