Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 41, 11 October 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

Aole he maka'u ana no ka holomua o keia kumuhana, 0 ka hoopulapula hou ana i keia laliui, malalo o ka lawe aina ana, malalo o ke kanawai i haawiia mai no kakou. O ka mea wale no e lilo ana i paukuiwi, 0 ia no ka makua 0 keia bila, ame ka mea nana i hoolala, a i hele aku e hoohakaka i mea e ikeia mai ai he kuleana kekahi o na kanaka Hawaii i na aina Leialii. I keia mau la aku 0 ka ike ponoia ana o kona holomua, ame kona lilo ana i mea hoopomaikai mai i na kanaka Hawaii, e lohe aku ana no oukou i kekahi poe e olelo mai ana, na lakou i liana keia hana. Ae, aole keia he mau olelo hoop'unipuni, kno ka mea e lohe aku ana no oukou. Aka, 0 oukou nae e na kanaka heluhelu, ame na kannka i ikemaka, owai ia ka makua. o keia'hila, a ia wni la e haawiia aku ai na hoomaikai' Ma ka hoike a ka Puuku Hapai, ua lilo aku na hona a ke Komiaina 0 na Home Hawaii, a e loaa koke mai ana keia niou daJa. I kona loaa ana niai nei, ua emi loa ke kumulilo. He mau dala wale no he ekolu hanen a oi iki ke kumu hoolilo. E hooia mai ana keia, ua ike mai na kanaka dala, 0 keia mau bona a ke Komisina, ua oi aku kona maikai ame ka hiki e loaa na ukupanee me ka holomua, inamua 0 na hona e ae i hiki aku imua 0 ka makeke. E hoomaikaiia no ke Akua ao keia haawina maikai- i loaa mai.

Me keia mau dala nia ka lima o ke Komisina, e loaa ana kela vai o Waihanau, a i kona loaa ana e lawa aua na kanaka e lawe ana i oa liomo muka ame na home makai nei o Palaau. A o ka mea oi loa aku paha. ka loaa ana o ka wai i na kanaka ma Kaonnkākai, na kanaka i hoomanawanui no kekahi mau makahiki loihi i hala aka, ilo ko o na hana hoonaaikola a ka 1u nahoomalu o ke Kalana o Maui, ame na lunakiai o Maui, e nanamaka ana hoi i kn hooikaika ana o ka lunakiai o Molokai. Aka, « Uahinui e, e hiki mai ana ka la e loaa ai ka wai i kou poe "koho haloka. aka. « ia loaa ana, nole mai ko poe mal o Maui, aka, mai na Komiaina aku o na Aina Hoopulapula, ame ka moa nana i hakaka no ka pono o keia kanawai. E hoemanao i keia i na la e hiki mai ana.

Ke nui mai nei ka hoouluia ana o ka mauu alafafa m aMolokai. He aina maikai i ka hooulu ana i k<»ia īnauu dala nui. A o ka hana pono, o ia no ka loaa ana o kekahi miki ni no ka hoopaa ana i na bela maau, a i ka loaa ana, e hiki ana * helaia keia mauu, a o ka imi aku i ma keke kekahi hana nui o keia mua aku. Eia na Hui Mahiko ke lawe nui r.ei i keia mau mauu mai Knle poni mai, aka, aolo nne i loaa mai ka maikai ame ka piha lau elike ko Molokai. O no mauu alafafa e loaa niai nei mni Kaleponi mai, u.i maloo a ua haulo na lau, a o ke kanokano Avalc no koe. He mau haneri tausani dala nae a Hawaii nei e hoolilo nei no kda mauu, mai na wahi like ole mai o Amerik*. Tna e hiki »»a e hOouluia keia mnuu me ka holopono, a e loaa ka mikini e hiiu ana e bela i keia mau mauu, a loaa hoi ka makeke, e lilo ana ke kanu-ana o keia mauu i mea hoo waiwai m&i i na kanaka ma Kalamaula. Ua hoopanee ka hele i Molokai o ko oukou meakakau. Ua ulu ae nei no ka makemake, aka, ua nele nne kahi nioku i ka lanahu. Aia no hoi a koe wahi lanahu iho, alnila hele i<eia. O ko'u makemake mau o ka ike aku i ka noe mau aoa o na liana a na kauakn ma kela maa aina. O ke ike aku, aole lakou iho i hope ma ko lakou nuno ana imua. A o ko lakou hooinanawaoui i na inea o ka noho ana aku o ka aina hou. 0 keia na mea ano nui. A no ka pomaikai o na kanaka Ilawaii i o Jhoi aku no keia mua aku, pela ka pono o ka hooikaika una o na paionia inua o keia hana hoopulapula hou ana i na Hawaii. Aole pahai e ikeia mai ana ka wai wai o ka oukou mau hana i kein mau lft, aka, no keia mua akn, e loaa ana no ko oukou hoomaikai.

Ke aneane nini nei i na la e hoomaka ai ka eli ana o na kopal*. nnie ka oniu ana o nft kipikua, no ka loaa o ka wai o na aina mauka o Fn)aau ame Hoolehua. A hiki mai, c hoomaka ana kakou e ike hou i ka oui ana aku imua o na hana lioopulapula. I kn loaa ana n kei* wai. he hiki ana e hoolawain ra kanaka e lawe aku ana paha ko la kou liuina i ka lianeri. A e loaa pn ana no hoi i na kanaka makai, ma na aina kahlHwii o Palaau. Ein h* uinu hanen eka ma keia wahi i waiwai nui no ka loaa *na i kekahi poe Hawaii. Ua like 110 ka momona 0 keia mau aina me ko Kalamaula. A ua kokoe no hoi ka waimapunn, no kr kii ana iho, a hoonui ae, f ' ole i-oolawa ana aku i na kanaka mahi inaluna oia mau apana. kanaha paha apana « «ki«kiia aku ana ina keia waln.

Hookahi haawina a ko ou'ko'i mea kakau i makemake ai e paananu ia oukou e na kanaka e» noho mai noi ma Kalamaula. Mai puni i ka ln ma. Mai hoomaamaa i ka lawe ia niea ma ko oukou mau home., E kiloi loa i na manao e ulu ae ann no kn fyana a i ole malama ana ia mea ino. Ina oukou e huli aku ana ihope, a nana i na kakoo 0 V" kak'ou lahui i hala wale aku ma kela aoao, mamuli 0 ka ni nui »r: i keia mea, e lilo ana ia i mea e ki; mai ana ia kakou e haalele loa. Ar>!" io no paha ke kanaka i pilikia i ka ai pakiko na, aka, 0 ka ai kipalaip ka hewa. A auhea la ke kanaka i hiki e olelo mai ua hiki iaia ke ann i ka ono 0 kona puu? Aole i ha nauia mai ia kanaka, eia aku paha. He mau la ano nui keia e nee mai nei ma na hana kalaiaina a kakou Eia kekahi hapa 0 ke kulanakauhale nei me ka maopopo ole o na hana e hana aku ai, maluna. 0 kekahi mau kulana e makemakeia mai nei. 0 ka hana pono o ka Io&a 0 na kanaka na lakou e hooko aku i ka manao o ke kanawni, aole 0 ka liwe kipe, ame ke kokua ana i na kana ka hakihaki kanawai. Aka, he hana nui nae ka loaa ana he manao like 1 na kanaka Hawaii. O ka loaa 0 na kanaka wiwoole ka hana nui. Mai nana i ka ili, no ka mea he ninau make ia. O ka nana ma na kanaka kupono me ka naaa ole i kona lahui ame kona hoomani ka mea pono e hana ai.