Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 42, 18 October 1923 — KEKAHI MAU PILIKIA O KA POE MAHI. [ARTICLE]

KEKAHI MAU PILIKIA O KA POE MAHI.

Aole he mea hou i ka poe niahi, ku ike ana i ke poho mau o ko lakou luhi, mahope o ka puka pono ana niui o ka lakou. mau mea . i kanu «i.,.;. Rtf.?S9i- hpif nifcvJS».;tyrkou rn.au._mea ,i hauāi; ai. .Ua ike.ia. keia mau pilikia i na makahiki loihi i aku, a ke ikeiā nei no i keia mau la, 6 ia hoi ka hiki aiiā e 16aa ia lakou ke kumukuai kupono īlo na mea i hoouluia a i hanaia. I keia mau makahiki e nee nei, ua nui ka pilikia o na- kanaka, mahi m.a Amerika,".*i lilo aku ana palia keia pilikia.i mea hoohuikauia iloko o na hana kalaiaina e nee mai ān'a. Eia'kekahi po'e ke mauao nei, o ka emi ana o iiā niea i hoouluia ē na kannka mahi;' niainuli no ia o ka nele i, na kanawai o kokua ana i na kanaka mahi. A e lilo ana leeia

mau maiiiio i._mea. e ,hosioia ai e koino aku k'ekahi mau kanawai nb ka hoopau' aiia i keiā pilik'ia. Aka,'he meā maāmau kā ike ana, i ka nianaVva ā-'ke kanaka mahi e kuai mai ai i ktina mau mea kuai i OiK kannka .-i ikānaka kalepa paha ma- kekahi olelo ana e lilo ana na mea i hooliloia mai me na dala haahaa loa, aka, i ke koino ana mai iloko o ke kanaka kalepa, ua pii hou ae la keia mau mea, »'b ka o na pomaik:;i ua komo aku iloko o na- lima. o- ka mea kalepa,- a- o ka uuku loa 'o na loaa ua koino aku iloko o na lima 0 lee leanaka mahi. I ko kakou lawe ana mai. i kekahi mau mea "hoolial'ike e "ike ana kakou i ka oiaio o-»keia; Eiā ke kapiki, i ka hoolilo ana mai o ka meakanu i leana kapiki, aole o oi aku aua maluna o ekolu keneka o ka paona o ke kapiki. . Nana e uku na hoolilo o ka mahi ana; nana e uku ka laweia ana mai i ka īnpku; a nana e uku k.a uku moku; a nana no e uku ka ana māi aliiki i ka makeke. I 'ka hoūluulu ana mai 1 keia man hoolilo/ ua emi loa mai la ka -mea e loaa ana i ka meakanu, a i. ke komo ana aku hoi iloko o ka lima o ka mea kuai, eia ka mea ike mau ia, ua hooliloia mai kela kapil<i nō, ēono keneka* o ka paona. A heaha na lioolilō o keiā hoopiiia ana o keia kapiki? » Aole i oi aku maiiuia o ka mea kupono, no ka mea e hiki- ana i ka. mea ; kalepa nana i lawe. m.fli ,kela mau kapiki ;e hoolilo aku mai ka eha. keneka ahiki aku i.ka.eouo.a ewalu no i kekahi

manawa, e kuaiia mai nei ma ka makeko nei o Hoiiolulu. O keia maU keneka'i hoopiiia ae, lie puka wale ri*o, a-o kona lilo, oia iio ka hoolimalima o kona keeua. ' Aka, o=ka mea ano nui o ka ike ana .iho, i na hoolilo maaniau e pili aua me ke kanaka mahi, ame na hoolilo hoi e pili mau ana me ka mea kalepa. Mamuii o keia 'mau pilikia i hlu m'ai, ua ike mau kaiou i ka nui o na niea i kanuia- niamiia aku i nele i ka hoouluia e na kānadai mahi, a i keia maju„ la, o» na wahi e hlki.. anu e loaa ka puka ahoiia.iki, eia no ma ka Mokijpuni nei o Oahu. ,No ka mea, o ka uku moku kekahi i'nea nana e ai na puka O' ka ineakanu, a o ka hanā inoiā no hoi o *na mea au e hoouha āi m'a ka nioku, mamuli o ka hookuiia; inao -a maanei,

oiai e lawei»' n\ai ana -ma; na waapa a naa ka moku pu- no .-hoi.. *

- wale. no o ke kapiki na.mea hoopohoia, aka, o.na mea e ae no kekahi. E nanā kakou i Jca pQe hanai puaa.- I ka manhwa e komo aku ai ka puaa ola'iioke 6 ka lima o ka mea pepehi a kuai mai, ua emi

loa na paona, aka, i ka hele ana aku e kuai ma na makeke, ua oi loa ae ka pii mamua o ke kupono, a o keia māu'k&neka "like'ole mai ka mea hanai akū ka mea e pakaukau mai ana i ka io puaa, ua nui mamua o ke kupono, a na keia mau luina i koi niai i na kepahi, oiai i na Pake wale no ka maauaua ana 0 na io puaa mamua aku nei ma Honolulu nei. I keia la, eia na Kepani. hanai puaa ke uiaauauu nei i ka lakou mau io puaa-ma ka makeke a a ua hoemiia. ka ,io puaa 1 keia la, a ua oi aku ka emi ma ia makeke mamua o na wahi e' ae o Honolulu; '

I ulu mai keia komo ana o ua Kepani, mapiuli o ka emi o .ke kumukuai o ka lakou puaa e hoolilo mai ai i na Pake, a ua lōaa aku hoi ka piika e loaa ana i ka mea lealepa. Aole wale nō keia i ka puaa, aka* i ka īnoa ame kona hua.no. kekahi, eia ka huanjoa ke, hōoliloia nei hia na niakekp. o Honolulu jiei he $1.00 o ke kakini, aka, ehia la kanaka hanai moa i loaa iaia kekahi uku kupono no 'kaiia māu' huamoa? He kakaikahi lōa. ka hapanui o 'ka' manawa eia ka nui o ka puka i ka mea m'aāuaua.* A pela no i ka moa.- I kou. : hoolilo ana mai i kau moa, lie uuku loa ka mea e. loaa aku ana, aka, o ka nui o ka puka, e lilo ,ana no i ka. mea kalepa. Ma keia wahi e kukulu 'm'ai kakou i ka niuau, no ke' aha keia hoopohoia o ka meakanu ame ka mea hanai? Hookahi no haina, no ka like..sl« rfr:,ika jnanao o keia. poe,. a no ko . lakpu, . hoohui ole ia. lakoin iho, iloko o .kekahi hui,. a koi mai ma o ko lakou hui i akeua, naua e kuai a i ole e hoolilo aku i keia mau mea"i" kānuia 'a i. hooāiia. Ina e hiki -ān&'-'elike, e lOaa āha v iio 'ii lakou na pōhiaikai apau o ko lakou luhi. He mea nui ka liiki ana e loaa i ke kanaka mahi he makeke e hiki ana e haawi mai iaia i na uku kiekie no kana mau ineakanu. 0 ka loaa ame ka' nele ke kaliuā e,jpoho ai keia '&a'nAku a" e lBaā āi iaia 'īeā waiwai o ka hoōikaikā ana.

E lawe īiiai kakōu i«mau haawina hoohalikēl-ike.; I'. ka man&wk' ab" iilo ana kft •hoomaemaeia. dna o kekopaa o Hawaii nei iloko o na liina o kekahi hui, i launa ole ,ia na kanaka kaīip Ko o Hjiwāiji lū i,' ua ikeia ko lakou' fjōho, āine n 'ka uūku loa o na kēneka puka, e hiki ai ke olelō iho, he mau pomaikai kekiīhi ma keSa ;oihaua. . Aka, i ko lakoU hoohui ana, a;ue ko lakou koi ana o lakou kekahi e komo pu aku iloko 0 ka hui hoomaeniae kopaa, ua ikeia ka pii.aiia ae o ko lakou pomaikai, a i keia la ua liiki io no e hooiaia mai keia. Nolaila, i loaa keia po*' maikai, niamuli o ko lakou hoohui ana, ame■' kolakou'. 'komo:' :āua•:aku iloko o ka oihana, e'hoomaemāe ana 1 ke.ko a lakou no i hana ai.

Pela no na kanu.ka.Jianai i pupa a i ole pipi paha, ni'a" ke ānō' nui. Aole e kala o Wala ma i hoohui āi i na liui lianai pipi apau o Hawāii nei, me ke koe kakaikahi loa o na kanaka i komo ole aku iloko o kela hui. I-hui lakou i mea e loaa ai ka like o ke.k,ujni}kuai, a i.loaa ka.mea nana e. paa ka. pipi qhiki. ,i loaa ana o ke kumukuai kiekie no na pipi aka hui. Ona jjipi a keia poe, mamuli o' ko lakou hoohui ana, oia ke nn&' o 'ke kumukuai o tia 'io pipi o Hawaii rieiv Aol'e e hiki' e emi iho malalo, koe wale ;ho,- a he kanaka oe i komo ole aku iloko o kela hui, a ua hiki' ole e lilo aku kau pipi i „kekahi mea okoa aku. O ka mea e ikeia nei e kakou, o ia no, aole he 'emi ilio o ka i'o o ka pipi ame ka puaa a keia poe, āka, 0 keia paa ana o ke kumukuai, ua lilo ia i mea e hoopomaikai mai ana 1 ka mea hanai i keia mau lioloholona. ' Ina o keia iho la ke kumu o lea loaa ana o keia pomaikai i na kanaka hanai pipi ame na kanaka hana kopaa, alaila, aole anei e lilo keia mau hanā hoohiii ana i mea e ao mai ana i ke kanaka mahi, i wahi e loaa, ai iaia ke kumukuai kiekie loa o kana mau meakanu. I ke au kahiko, oiai aole he mau liale liau kahi. e hiki ai e malamaia na io pipi no kekahi mau la, ua ikeia ka pepehiia o na pipi ame na puaa a hooliloia mai no i ka manawa po-" kole. Aka, ika loaa ana mai o nā hale hauy a • me na wahi e hiki ai e malamaia keia mau ka maikai no : kekahi mau la, ua hiki e pepehiia. ka pipi ame ka puaa, a malia no ka pii ae o ka uku. A i keia la ua hoea ajtu ka io pipi ma kekahi kahua e mau ai kona kumukuai. * • ' :

Pela no- n,a e- palaho kōke aha. 0 ; . keia mau mea, ke kamu nana e hoemi mai nei na loaa o ke kanalea mahi. I ka hoc,a ana mai o kana mau meakanu, nialiope o kona ako ana, he mau la mamua aku, ' •* \ ua ik'eia' ua hpomaka e inoiiio. a o ka mea e ikeia āna 6 hoōmaka koke e hoolilo aku i mea e pohō loa ole ai. O. in. hoi. e'ah<r e- :kek«ahi mau mea uuku iki,. mamua b ke poho lo.a, aka, .o. keja mea ua .lilo. ia i ka. uku. moku, a kaa paha, a o kau lioi e ka mea mahi, aole e loaa. ana, no ka mea ua lilo aku īa i ka popo.

0' Ra- mea mua e ponō e hanaia e loaa kekahi wahi e hiki ai e mala

maia keia mau mea, i popopo koke ole, a i hiki ai e paaia no ka loaa ana o na uku kupoiio e-hoea mai ana. 0 na mea popopo koke, ina aole e kiki e malamaia no kekahi manawa aku, e liiki ole ana e loaa ko lakou .mau uku kupono, a o ka uiea hiJ:i wale :io e hana aku, o ka hoolilp loke aku. Aka, ina e loaa auu kekahi wahi e liouhu ai a e kakuliia ai no ka hiki e loaa ke kumukuai maikai ae, e loaa ana no ka ' uka aiiie ka pomaikai i ka meakanu. No keia kumu, e hooikaika 'ka hur, e loaa kekahi wahi anuanu, i halo hau, no ka nialama ana i keia mau mea.

O ka lua e loaa ka akena hoopono, nana e lawelawe- keia" m.iu mea; 0 ka ninau ano nui-loa paha lepia. Ina e loaa ole ana keliaui kanaka i hiki e hilinai ia, ua loaa hou no ia pilikia o ka moakank Aka, o ka loaa ana o kekahi kanak«i uana e hele e nana kou pono, ho mea nui ia. I ka hoea ana niai 0 kau mau mea kuai ma ka uwapo, e lioea aku keia kanaka, a e ike 1 na inea i hoounaia māi. O na mea i ano poino, e hpokaawaleia ia mau mea, a o lakou na mea e hoolilo mua ia. A o na mea maikai n malainaia 110 kekalii manawa aku, alaila, e loaa ana i ke kauaka ma kela aoao mai, he mau pomaikai 110 kana mau mea kuai. A i ka malāniaia ana o keia mau mea, e lioea mai nnu i k la e makemake nuiia ai keia niea, a o ka loaa 110 ia o ke kumukuai kupono e hiki ai i ke kanaka mahi ke ike iho he puka. kekuiii o kona luhi ana. O kekahi e loaa kā makeke. O ke kanaka e lilo ana i Akena, e ike ana oia mamuli o kona hele huli ana i na-wahi i makemake i na nieaai. E loaa ia oe kahi e makemake ana i ka uala; ka huamoa; ka moa; ke kapiki; ame na meakanu he nui wale. Aole o ka noho iho a na ka mea makemake e lielo niai, aole. Ina pela, aole he waiwai o kela ak'ona au i koho niai ' ail A-ka, e iilō ōia i mea ike i kahi : "o" hiake'malee anu i kana mau mēa kuai. I ka hoea ana mai ua. loaa ka -makeke kahi e hooliloia ~aku .ai , : keig. mau mea. I Eia hou. Ua ike no kakou i keia mau la, ke komo mai nei na niea like ole Mloko 6 Hawaii nei, mai Kale- £ 0 na mea āpaif 'e hi«ke : makeia nei ma Hawaii nei ua hiki e hoouluia jiia Kaleponi, a no keia kuiiui, ua hoea mai he mau. moku i pilia i keia niau mea. Aka aole uae e liiki e loaa keia mau mea i n:i inanaw r «a apau loa. I kekalii nianawa o ka makahiki, aole e hiki e loaa leeia mau mea ma Kaleponi. A e nole ana na makeke o kakomamuli o keia' nele. Aka, ina he ak®n.a naauao ka oukou, e ike ~ana i ka manawa e pau ai keia niau mea ma na makeke o kakou, a e hakilo ana i ka manawa o ka makahiki e nele āi, «a e loaa mai ai, e lōaa ana r kēla akena, he ike ' e hoonaāuao aku ai i koua poe kauaka mahi. I ka mahina o Novemab«a paha e nole ana i ke akaakai; ka uala kahiki paha, a i ole leekahi mau mea e ae paha, a e ao aku ana oia i kona poe mahi, i ka mahina e kanu ai i keiā mau mea i nele ma nā makeke o Honolulu nei, a e hua mai anii 'hoi i ka nialama e nele ai ia mau mea. Ina e hana ana keia kanaka akena pel.a, aole he manawa o nele ai leā loaa o ka pomaikai i na ka* naka mahi. ' O na mea makemake nui ia ma na wahi apau, oi«a no na moa makamaka hou. Aolo wale no keia i na io holoholona, aka, i na meakanu pu 110 kek.ahi. I ka huamoa, a me na meakanu. A o ke alanui e hiki ai e loāa keia mau mea makamaka liou, o ka hiki ana e loaa ke oo ana j ka manawa e nele ana na makeke ia mau mea. Al mamuli o ka loaa ana o na hale hau, e hiki ana e malamaia no kekahi manawa loihi. 0 na liuamoa paha kekahi mau mea makemake nui loa ia. I keia la ke hoounaia mai nei he mau miliona kakini i Hawaii nei 'mai Kaleponi mai, i kela ame keia makahiki. A ua emi mai keia mau huamoa, mai ke 30 keneka, ahiki aku i ke 70 keneka i keia mau la. No keaha keia emi ana ame keia pii ana? No ka nele mai ke kumu o ka pii ana, «a no ka nui mai ke kumu o ke emi ana. Aka, ua liiki mai nae keia mea imua o ke kanaka hanai moa. A ua ike oia o keia, mau mahina o k«a haule lau na mahina oi aku.o ka pii o ka huamoa. A o na mahina o ke kau na mahina emi o ka huamoa. I koua hoomaopopo ana 1 keia mea, e hiki ana iaiā e ike iho, i ka manawa-e oi aku' ai ria pomaikai e loaa ana iaia ina he mau huamoa kana. A no ia kumu,

e.aoia mai ana oia.e hanai i ieana mau moa, e hiki ai e hanau mai i keia mauawa pii o ka huamoa. Ak'a ina ao]e oo e ike ana i keia mau niea, e pahaohao ana oē i ka 'emi o na loaa o kau maii hua, a lona ole hoi keia pii e loaa* nei i kekahi poe e aku, e hanai moa; pu ana no. me oe. . Nolaila, o ka ike ana i ka manawa e nele ai na makeke i kekahi mau mea, a e pii ana hoi ia mau mea, o ia kekahi o na loina ano nui o keia mea o ka oihana niahi a hanai holoholona. A aole no hoi

lie mea pono i ke kanaka niahi e nele kona hauai ana i kekahi mau holoholona. Aole e" hiki e alo ne i keia rula, no ka mea he rula hooponiaikai mai i ke kanaka. I na aole ina ke kuai aua aku, alaila, ma k t i loaa' ana no iaia he mau mea e ai iho ai. K ike mai kakau,, aole oe e liooulu ana a e hauai ana ua hai wale no, aka, lie waha k'ou a he opu e pono e hānaiia, a e loaa ana ia oe na mea- e pilia ai ua .opu nei ou A me ka maalahi loa o na hoolilo, ke hooulu no oe nau kekahi.

I keia la, o keia na mea nele a pilikia o ke kanakannahi. He pilikia nae i ikeia ma na wahi kanu meaai apau loa o ke ao nei. Ma ka 'wahi i" loaa ko lakou mau makeke e hiki ai e hooiiioia na meakanu, e ike ana kakou i ka waiwai oia poe mahi, a ma kahi no hoi i nele, -e ike ana kakou i ka liele, ame ka pilikia o ka mea. mahi. 4kv nie keia ike i keia ma'i, e hiki.nna e loaa lea laau lapaau. Ua hoikē mai ko kakou mau kupuna, o ka ma'i i ikeia, e ola ana ia ma'i; aka, o ka ma'i i ike ole ia, oia ka ma'u pilikia, a liana uui. ■ Pela no na kaiika lapaau o keia mau la. Ma,uiuli o ka hiki ole e ikeia ke ane o ka nia'i iloko o ke kanaka, uā imi ikaika lakou i na mea e hiki a; e lioike 'mai i ke anō o ka ma'i. A ua loaa mahope o ka imi oiui nna., keia mea paikii X-rfty. - 0 ke kii e loaa mai ana ma keia pai ana, o ia no ke kino- oloko aku. o ke kanaka. .lua.he iwi haki, e iHeia ana; ina he pilikia aia iloko o ke eke ai; a-u a w'alii e ae paha e ikeia ana, a o ka loaa no ia o ka mea pono e hana aku ai. A ina he mau ma'i okoa 'ae, e haawiia ana. 110 i mau laau, a na ka loli ana o ka ma'i e hoike mai i ke kauka naauao, i ke ano o ka ma'i, a o ka loaa no ia o ka laau e haawi aku ai.

Pela no keia mau pilikia o ke kauaka malii ame ke kānaka lianai holoholona. Eia na kanaka Hawaii kc-'ktfma aku nei ma keia oilianā, ōiai ke' haawiia mai nei na aina ia kakou. O keia mau pilikia, b &Q£ns#ia, e;»kakou«,. A o ka-*k£ muA ana r o ka. loaa .ana no ia q ka laau lapaau e hoopau aku ai i ua mau ma'i Ja, i ka liiki nna mai o ia manawa.. E lilo aku ana i na feaka' avH?f ahi o keia mau oihana ma keiā m'Ua aku. E loaa ana in kakou he mau makeke maikai kahi e hiki ai e hopliloia ka kakou inau mea -i hooulu ai, ina paha he mau meaai, a i ole he mau mea e ae paha. A o ka loaa ana o ka aleena hoopono, ka mea nana e hooi ae i ka nui ō keia m\u pomaikai.

Eia ma Molokai ke hoouluia mai nei ka īiiauu alafafa. ; He inauu daf la nui keia, a ke hoouuaia mai nei no hoi* }.. nei mai mai, he mau tona lehulehu o keial mauu no na mahiko o kakou. He'i

mea p.omo no, e loaa i na komisina he nana e imi aku na ' Hui mahiko ? f ana i kein mauu ' ! Kaulana^^ 11 1 »* mahi 11 Kuhikuhi § ma i kahi e hEia i ka ®Jna aku.uie ka loaa o i'-"'"— -|, £ m<iiifo ke ola ia.o keia oihana, o ka loaa o ko kumukuai maikai no na meakanu. A o ka make o ka loaa ole o na kumukuai e hiki ai i ke kanaka īliahi e ike iho i kona puka. Ina he puka, e • mau. ana leana kanu ana ia mea, a ina e poho ana, e ike aku ana no kakou i ka haaleleia. Aole nae ka makeke e hele mai ana i ke kanaka, o ke kanaka 110 ka hele aku i na makeke. A o kā ike ana o na kanaka i kahi e hiki ai e loaa na' poin&ikai, ka loaa ana he wahi e ukuia ai kona luhi, me -ka loaa he mau mea e hookoe fii, o ka loaa ana no ia o kekahi poe hauoli, a lawa ma na mea apgu. O ka loaa ole ana ke kumu o ka huliu ame ka hakaka, a o ka hopena he pilikia.