Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 42, 18 October 1923 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manao Lili

"Ma kela manawa a'u i lohe ai i na olelo e kamailioia ana naawaena o na lede a elua i komo mai ai ka hoohuoi iloko o'u, he mau hana imihala wale no kela na Mrs. Wadona, i wahi e hookoia aj kona makemake, ame ka makemake o kana keiki, e lilo aku o Lola i wahine na Uilama, a i wahi nae e maopopo i ? o ai he hana imihala keia, hooholo iho la ko u manao, e imi aku i na mea oiaio apau. "Ma kela po e waiho ana o ke kino make o Alika iloko o ka pahu kupapau. a oiai au e kiai ana, me ka hoi ana o na apau e hiamoe, wehe iho la au i na kui ko-Iu i hoopaaia aij ke pani o ka pahu, no ka huli pono ana i ka oiaio,» ina paha he hohono laaumake kekahi a'u e honi aku ana; o ka u mea nae i ike, aole he hohono laaumake. He hookahi a u kanaka i hilinai loa ai, ua hiki iaia ke kokua mai ia'u, a oiai e halii ana ka meha maluna o ka honua, haalele la au i ke keepa a u e noho kiai ana, a holo aku la no ke kii ana i ua hoaloha nei o u. "I kona hoea ana mai, nana iho la oia i ke kino me ke akahele loa, a ia maua i lolelole ae ai malalo o ka a-i, akahi no a ikeia iho na hoailona o ka laaumake, aka nae i ka hala ana o kekahi manawa loihi o ka nana ana o kuu hoaloha, akahi no oia a hoike mai i kona manao, he elua no kumu maopopo loa o ka make ana o kela kiikamahine, o ka mua, mamuli o ka ma'i puuwai, elike me ka ike a ke kauka nana i lapaau iaia, a o ka lua, i hanai maoli ia i ka laaumake, he hookahi nae mea e pau ai na manao kuhihewa, o ia no ke kaha maoli ana i ke kino. "Ua hoole aku la au imua ona, aok loa o Mrs. Wadona e ae e lawelaweia kela hana ku i ka mana'ona'o, a o kekahi no hoi, he kumu ia e owili pu ia aku ai au iloko o ka poino. "No kela pane a'u, nana hou iho la kuu hoaloha maluna o ka helehelena o ka mea i make, no kekahi manawa loihi, a ke ike la au i ka hele o kona ano a piha me ke pihoihoi, a pane mai la oia ia'u: •' 'Ke makemake nei au e lawe i keia kino, ma ke ano hoa'o, no ka'u mea e hoohuoi nei, a ina elike me kau i olelo mai nei, aole e ae ana o Mrs. Wa<lona, e kahaia ke kino make, alaila he alahele e ae anei kekahi e holopono ai ka'u hana hoao, me kona īke ole mai:' w 'Heaha kau ike no ke kumu oiaio maoli o ka make ana o ka wahirfe opio, ua hanaiia anei oia i ka laaumake?' ī ninau aku ai au i kuu hoaloha. *' 'Ke manaoio nei au, aia kekahi mea ano nui © pili ana i ka poino i loaa i ka wahine opio, aole nae e hiki ia'u ke ike niaopopo loa i keia manawa ahiki i ko'u hoohana maoli ana i ko'u makaukau. ma ka oihana lapaau.'

•*' 'lna ua manao maoli oe, u apepehiia ka wahine opio, ma kona lianaiia ana i ka laaumake, alaila e koi ana au e huliia ka mea oiaio loa, a e hoike aku ana au imua o ke akea i ka u mau mea apau i lohe ai, pela me ko'u mau manao hoohuoi apau a p waihoia aku ka hana noii iloko o ka lima o na makaikiu o ke aupuni.' . 'Mai lawelawe oe ia hana pupuahulu, aole loa he pomaikai e loaa ana ma kekai ano, o ke alahele maalahi loa, o ia no ko*u lawe ana i keia kino, a hoohana i ko'u ike maluna ona, ina e hiki ana ke kaawale mailoko aku o keia pahu me ka maalahi loa." i pane mai ai kuu hoaloha i kona manao. "Ua hele maoli au a piha i ka haalulu, me ka meneinene pu i ka lohe ana i kona manao hoakaka, a o ia kana i pane hou mai ai: .... M •• 'Aole he manawa hou aku e lawe ai i keia kino mailoko ae 0 ka pahu kupapau o keia wa wale no. he hookahi nae a'u mea hopohopo, o ka ikeia o ka kaua hana kolohe mamua ae o ka manawa e hoolewaia ai ke kino;jnake. Pehea e waihoia ana no anei kona kino maloko o ka halelua o ka ohana Wadona r' '• 'Ae.' wahi a'u i pane aku ai iaia. •• jj. e no a nei oe i kahi i waihoia ai okeki o ka halelua. 1 ninau hou mai ai no oia ia'u. • "Ae, ua ike au i kahi i waihoia ai o ke ki,' i pane hou aku ai au iaia me ka oi loa mai la o ka haalulu o ko u kino, no ka manao o kana mea i makemake ai e liana maluna o ke kino o kuu hoaloha. • • •. , " 'Pehea, e hiki ana no anei ia oe ke kii a laive mai 1 kela ki, i ka manawa e makemakeia ai?' •'Hoike aku ia au iaia i ko'u manao, aole ia he hana paakiki, wa i kamailio mai ai kuu hoaloha, ma ka po iho e waihoia ai ke kino o Alika maloko o ka halelua, ma ia manawa maua e hele ai e kii i ke kino make, a lawe aku no kekahi wahi kupono no kona nana pono ana i ke kumu oiaio o ka make ana o Aiika. .... "He oi loa aku ka pono o ka lawe ana i ke kino 1 keta manawa no kekahi wahi/ i pane hou mai ai no kuu hoaloha, 'no ka mea ina- he pololei ka'u mau kemu hoohuoi apau, alaila maluna j iho o'u na haawina pookela apau,' me ka hele maoli o kuu hoaloha a pii ka ula me ka pihoihoi pu. " 'Heaha kau mau mea i hoohuoi ai?' i ninau aku ai au īaia. ( me kona kulou ana mai nae imua, a hawanawana mai la ma kuu mau pepeiao, me he mea la, aia ka hopohopo iloko ona, 0 lohe mai # auanei ka mea i make i ka maua mau olelo." "Heaha ka mea a ko hoaloha i hawanawana mai ai ia oe, e kamailio mai oe imua o ka aha?" wahi a ka loio aupuni. •'O kana i hawanawana mai ai ia'u, o ia no kona ike ana i na hoailona apau o ka laaumake, eia nae ua hookahaha loa ia kona manao, no ke ano i hoohanaia ai o kela mea, a ina i maopopo iaia, ua make i'o o Miss Wadona, mamuli o ka laaumake, alaiia ua hiki loa iaia ke hookau aku i na ahewa ana maluna o ka mea nana i lawelawe ia hrana, aka nae ua kanalua loa oia no ka hōike ana ae i kona manao, ahiki i ka maopopo pono an a. aole' ma ke ano maamau nei i make ai ka wahine opio. Ke hoolohe pono loa la na mea apau i na olelp mai ka waha aku a kela hoike, ua hele hoi na helehelena o kekahi poe a haikea, me ka pihoihoi pu, no kela hana aiwaiwa i lawelaweia e na kanaka elua, ka mea i malihini loa i ka hanaia, "Me hē mea la, o kela noonoo ae no ka loaa pono o ka maua hank kolohe e hoolala la, aole ia iloko o ko'u poo, a elike me ka olapa ana a ka uwila, ua oili koke ae la kekahi noonoo iloko o*u, a me ia noonoo, e hoao no au ma na ano apau e hoopakele ae i ka inoa maemae o Miss Perekon'a, mai ka hapala wale ia 1 ka lepo'. "Aole au i huna iho i ko'u manao imiua o kuu hoaloha, a hoikeike aku Ia au iaia no ke kii a'u i hana ai o ka mea i make; ia wa i hele aku ai maua e nana, a ma ko'u hapala hou ana aku i ka helehelena me ke pena, a hoopaa ae hoi i na lima, aohe wahi lilo o Alika ma na ano apau,

"Ua kanalua no kuu hoaloha, no ka holopono o ka maua hana apuhi, aka nae ua makemakē loa oia e kaa aku ke kino malalo o kona malu, nolaila lawe ae la maua i ke kino o Mia &

Wadona, a waiho iluna o ka moe, alaila hpokomo iho la i kino kii iloko o ka pahu kupapau, mc ko'u hookau ana iho i ka lole maluna o kela kii, a i ka holopono ana o kela hana hoololiloli, o ko maua owili iho la tio ia i ke kino make a lawe aku la mailoko aku o ka home o Mrs. Wadoria, noloko rumi o kuu hoaloha, aole no 1 mamao loa mai kela hale mai.". MOKUNA XXXII. I ka hoea ana o- na hoakaka a Elioka ma kela wahi, ua hele maoli oia a paupauaho, i kau a mea o kona piha i ke : pihoihoi, a mamuli no hoi kekahi o kona kulana nawaliwali.

Ua hoopihaia ka poe makaikai me na manao pihoihoi ia lakou i lohe ai i na hoakaka a Elioka, no ka mea ana ame kona hoaloha i hana aku ai maluna o ke kino o ,ka mea make, a ke ike la lakou, aole he alahele e pakele ai kela kanaka opio, mai ka auamo ana i na hopena ko'iko'i, o ke karaima ana i hana ai, a o ia ka lakou i nalu wale iho ai no iloko o ko lakōu noonoo, mamuli mai paha o ka nui loa o ke aloha o Elioka no Lola, a i ole no kona ake paha e ike maoli ia ae ka mea nana i hana i ke karaima pepehikanaka, pela oia i makem.ake ai e lawe i ke kino make, ma ia mau hana nae a elua, aole loa oia e pakele ana, mai ke kanawai ae. Ma ka aoao o ka loio aupuni, aia ma kona helehelena ke kulana pohihihi no kela hihia, aka nae ma ka, aoao o ka foio 0 Lola, aole he wahi hoailona o ka hopohopo.a kanalua paha iloko ona, no ka poino o Lola, a i ole ia o Elioka paha. O na keonimana kekahi o ka papa kiure i hoopihoihoiia aku ka noonoo, no ka mea o kela ka hihia ano nui loa i hoea aku imua o lakou, a ua like maoli ko lakou ano' me ke ano i loaa 1 ka poe makaikai, me ke ake ana mai, e hoea aku i ke ahuwale ana ae o na mea oiaio apaii.

"Owai ke kanaka nana i kokua mai ia oe no ka holopono o ka hana apuhi au i lawe laweai?" i poha mai ai ka leo o ka loio o ke aupuni, me ke ku'iku'i ana iho i kona lima iluna o ke pakaukau. "Eia oia maloko nei o keia keena hookolokolo, oia kekahi e hoea mai ana maanei nei, no ke kokua ana i ka ? u mau mea apau i hoike aku nei imua o ka hanohano o keia aha. "I<e koi nei au ia oe, e hoike ae i kona inoa I" "Aole no au e huna ana i kona inoa, o ua hoaloha nei o'u, oia no o Kauka Kamaki Vana Dona," me ka alaalawa ana o na mea apau maloko o ke keena hookolokolo, o ka ike aku i ke kauka nana i kokua aku i ka hana karaima a Elioka. "Ke makemake nei au e hopuia keia kauka, oia pu kekahi i pili i ke karaima. Aole i kaawale aku keia kauka mai ka hewa aku a kena kokoolua i hana ai, a oiai he iawehala o Elioka na ke kanawai i keia manawa, ke makemake nei au, 0 keia kauka pu kekahi ma keia hihia like o laua," wahi a ka loio aupuni. "Ke manao nei au, aole he kumu a keia aha e hopohopo ai, no Kauka Vana Dona, eia oia maloko nei o keia keena i keial wa, a aole oia e haalele ana i ke keena o keia aha, ahiki i ka | hoopukaia ana o ka olelo hooholo a na kiure no na hihia i pili) ia Miss Perekona ame Elioka Hakoka," i ku ae ai ka loio o Lola iluna a kupale ma ka aoao o ke kaukā opio, me ka hoo-, jmau ana aku i kana hoakaka ana. 1 "Ma ka aoao o Mr. Hakoka ame kona hoaloha, ke makemake nei au e hoike aku imua o keia aha, a imua hoi o na kee- | nimana o ke kiure, ma kahi o ka lawelawe ana o keia mau kānaka i kekahi hana karaima, ua hooko aku laua i kekahi hana kilakila loa, e kau aku ai na ahewa ana maluna o ka mea hewa maoli, a e hoopakeleia ae ai hoi ka mea hewa ole.';' I ka hooki ana iho o na olelo hoakaka a ka loio, o ka aoao pale. ua hoopioloke koke ia oloko o ke keena hookolokolo, nie ka lilo, i hana nui ma ka aoao o ke kahu o ka aha, ka hoomalu ana mai, ahiki i ka maluhia ana, i kau a mea o ka pihoihoi maoli o na manao o ka lehulehu. . - He mau ninau lehulehu kekahi i waihoia'mai imua o Elioka, no na mea e pili ana i kana moolelo o ka hoakaka ana aku mamua iho, aole nae he mau mea ano hou i loaa mai ma 1:1 niele ana. a oiai ua hoomaopopo maoli ia ak'u. ke kulana.maluhiluhi .o ka hoike, ua hookuuia aku la oia e hoi ae a noho iwaena o ke anaina o ka poe makaikai. I kela manawa i ku mai ai ka loio pale, a hoakaka mai la, ua makaukau oia e lawe mai ia Kauka Vana Dona, no kahi o ka hoike, no ka mea oiai ua kaa aku ka malama ana i ke kino o ke kaikamahine i make, malalo o ka malu o keia kauka, nolaila oia wale 110 ka mea hookahi i hiki ke hoakaka mai no kana mea i hana ai maluna o ke kino make. Ua apono mai la ke kahu o ka aha i keia mau hoakaka a ka loio pale, nolaila ua kaheaia mai la o Kauka Vana Dona, a mahope iho o kona hoohikiia ana, ua hoomaka aku la oia e hoike i kekahi o na moolelo ku i ka hoopihoihoi noonoo, ka mea i lohe mua ole ia ma na hihia apau i hooloheia imua o na aha hookolokolo. • •

O kana mau mea i hoakaka mua aku ai, ila kulike no ia me na mea a Elioka o ka hoike ana aku imua o -ka aha, me 1 kona ae okoa ana aku. oia pu kekahi i komo aku ma ke kokua ana ia Elioka. ma ka hookomo ana i ke kii iloko o ka pahu ku-l papau, a lawe mai la i ke kino o ka mea i make mailoko mai o ka pahu, me ka lawe ana aku no kekahi wahi okoa.e waiho ai. "Ihea ke kino make i laweia aku ai?" i poha mai ai ka leoj 0 ka loio aupuni. "Ua laweia aku 110 ko'u keena oihana ma ke'Alanui Komohana." "Heaha kau mea i hana aku ai no kela kino, i ka hoea ana no kou keena?" "O ka hana mua loa a'u i lawelawe ai, o ia no ka huli ana' 1 ka mea oiaio, ina paha he laaumake ka i haawiia i ka mea : i make." "Pehea, ua loaa mai anei kekahi ike ia oe, ma kela nana ana, no na mea e pili ana i ka laaumake?" "Ae, ua ike au i na hoailona maopopo loa no ia mea.'' Ua hele maoli o Mrs. Wadona a piha i ke pihoihoi, mamuli 0 kela pane a ka hoike, a me ka hana nui ka loio o kā aoao aupuni, i papa mai ai iaia e noho malie. "I ka loaa ana ia oe o k aike e pili ana no ka J laaumake, pehea, ua hooholo anei kou manao, pela i mal«e ai ke kaikamahine opio?" ; ; "Aole au i hooholo i ko'u manao pela." No keia pane a Kauka Vana Dona, ua nakulu ae la oloko o ke keena hookolokolo, oiai ua hookahahaia. aku ka manao o kekahi poe no kela hoakaka, a ia wa i ninau hou mai ai ka lpio aupuni: <f Alaila heaha kou manao maoli, no ke kumu oiaio i make ai ke kaikamahine opio?" "Ua hele maoli kona puuwai a nawaliwali, elike me na mea a kona kauka i hoike iho nei," wahi a Kauka Vana Dona, me ka imoimo ana iho o kona mau maka. "Aole anei oe i ike i kekahi mau hoailona e ae, malia he kumu okoa ae no kekahi i make ai oia?" "Aole he mau hoailona e ae, koe wale no ka fiva ikaika loa 1 loaa iaia, a i manaoia ai, e lanakila oia mai kela kiilana ma'i ae," ' •- "Ma kau mea i hoike mua iho nei, ua ike i oe i na hōailona o ka laaumake maluna o ka mea i make, heaha kaū hoakaka no ia mea?" " (Aole i pau.)