Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 42, 18 October 1923 — KA MAKE IWAENA O NA KEIKI AIWAIU HAWAII. [ARTICLE]

KA MAKE IWAENA O NA KEIKI AIWAIU HAWAII.

Mr. Lunahooponopono, me oe ka anoai:—Ma ke Kuokoa o ka la 27 o Sept. i ike iho ai au i ka hoike manao o ka meakakau o ka aoao pepa i hookaawaleia no na Komiaina o ka Home Hawaii hoopulapula lahui, he mau mamalaolelo hoi me na huahelu maopopo e hooia ana i ka nui o ka make o na keiki aiwaiu Hawaii, a hapa-Hawaii hoi. 0 na huahelu i hoopaaia e ka papa ola, he mau huahelu pololei ia, a ke nanaia aku nei ia mau liuahelu me ka hiki ole ke hoomaopopo ia. Eia ka papa ola ke imi nei ma kona aoao, a eia hoi na ahahui ke hoao nei ma ko lakou aoao, me ka manao makee a aloha hol no keia lahui e emi mau nei ilalo, aka liookahi no wahi e pae ai, o ia mau manao imi apau, o ia hoi ka hopena manaolana ole. He mau olelo hu*po paha keia a'u, heaha hoi-ka hewa ke kapaia mai au he hupo, ina he mea ia e hoomohalaiu ae ai o ka manao imi oiaio iloko o Hawaii lahui e ola nei.

0 ke ola ana o kekahi lahuikanaka, aia no ia iluna o na meaulu 6 ko lakou aina, a he elua no mea nui iloko o ko lakou ola lahui ana. 1. Ka ai i kupono ia lakou ame ke ea o ko lakou aina. 2. Ke kahuna lapaau i ike i na lau nahele, ka ili o na laau, ko lakou mau aa, ame kekahi 'mau ano lepo i ikeia he mea ia e ola ai o kekahi ma'i. Mai ka piko o ke kuahiwi ahiki i ka hohonu o ka moana, ka imi ana o na kupuna o keia lahui i na laau lapaau no ko lakou ola lahui ana, eia nae ua hoohemahemaia aku ia ike pookele no ke ola lahui ana o Hawaii, mamuli o ka hilahila i ke leapaia mai he kahuna anaana; a i keia la ke ike nei kakou i ke ko'iko'i o keia ninau iluna o ko kakou hokua. O ke ola uhane ke ola hope loa o ke kino kanaka e minamina nui ia nei i keia la, o ia ke ola i piha ka aina i na halepule like ole, ame na kahunapule like ole iloko o ia mau hale, o alakai ana i keia lahui Hawaii iloko o ia ola. 0 ka mea kupanaha nae a'u e ?ke nei, ua lawe ae kekahi poe kahunapule, ame kekahi poe i alakai hewa ia ko lakou noonoo, a lapaau iho la i ka poe i loaa i na ma'i ma k» kino, me ka pule ana a me ke kau ana i na lima, me ka olelo aku i ka mea ma'i he mau hemahema ke kumu i hiki mai ai kou pilikia. He kuhihewa nui keia, a he Ina mimilo hoi nana e milo nei i keia lahui e hiki koke aku i ke aupuni uhane a lakou e alakai ia nei.

Me ka ike paha, me ka ike ole paha, o ka ike no paha i na hua liilii i kakauia, malaila iho la ao pau. Iwaena o na lahui kanaka apau o ke ao nei, ke ku nei keia mau mahele elua, pela no iwaena o keia lahui kanaka. He hoomana akua ko lakou i hoana okoa ia, a i kahuli hol ia hoomana akua ana mamuli o ka hiki ana mai o keia hoomana akua i keia la e ikeia nei. Eia nae ua hilinai na kupuna ia hoomana ana o lakou, no ke ola uhane ana, ame ke ola o keia kino i na manao, hoope'a wale ia mai e ka hoa kanaka, elike paha me ka moolelo o Daniela iloko o ka lua liona. Anoai paha, ua lilo i mea hoehaeha aku i ka lunamanao o kuu man hoa o ka pupuu hookahi, ko'u onou ana aku imua o kuu lahui 1 na olelo mamua ae, ina pela, na ka naau aloha e huikala iho, no ka mea o ia ke aloha i'o ia Hawaii e emi nei ilalo. O ka ike kahuna lapaau, he ike ia i a'o kumu ia, aole he ike lalau wale ae, a nana wale aku paha me

na maka i ka hana ana mai a ka mea i ike ia oihana, a hoopili aku pela. Elike me kakou e ike nei i keia la i kekahi mau lahui e noho pu nei me kakou. Eia na haole me ko lakou mau kahuna lapaau, pela me na Pake ame na Kepani, a o kako'u hoi ka lahui kanaka nona ka lani ilnna ame ka honua ilalo aole. A mamuli o ia nelo (aole no ka nele maoli,) ua kaukai aku ke ola o keia lahui kanaka i ka lima o ke kanaka kahuna o na lahui e, o ka hopena nae i ikeia, o ia no ka puka ana mai o na huaolelo. Ke mako nui nei kela lahui kanaka. Aole paha e hala he kanalima makahiki i koe, a nalowale keia lahui. Pehea Ia e nlu hou ai keia lahui! Ahiki mai nae i keia la, aole i hookoia kela moeuhane palaualelo. A ke puai mai nei keia mamalaolelo, ke make nui nei na keiki a,i waiu Hawaii ame na hapa Hawaii. O ka uiui a Waakialoa. He mea nni ia, a mamuli o ia manao ui, ke kakau nei au i keia, a waiho aku imua o ke akea, na Hawaii e wae nona iho. Ka manao hookumu o na kahuna lapaau Hawaii. Klahuna Ha-ha, ike kino o ke kanaka, i kapaia e keia lahui, he Kahuna Paaoao. E hoomaka ana ka ike lapaau o keia kahuna, i ka wa e hapai ai ka wahino i ke keiki iloko o ka opio. E nana ana keia kahuna i ka opu o keia wahine, heahg la ke ano o kona opuf Eia na ano o ka opu 0 ka wahine 1 hoikeia e na Kahuna Paaoao. Hiki malama, Opu (1) He opu maikai keia i ka hapai keiki ana, a e hanau ana i na keiki me ke ola a puka iwaho, a o ka hana i koo a ke kahuna o ka haawi i ka laau 1 ka mama e ai, i mea e maikai ai ka waiu na ke keiki e ai, ahiki i ka ukuhi ana. 0 ka loihi o ka manawa a ka m&ma e hanai ai i ka waiu he 7, a 8 mahina, alaila ukuhi, ia wa e hanai ai i ke keiki i ka ai me ka laau paaoao a piha na makahiki 4 a i ole 5 paha elike me ke kauoha a ke kahuna. 0 ke kumu o ka hanai ana a loihi i ka laau i mea nana e pepehi i ke kokoino iloko o ke kino o ke keiki ame ka ma*i iloko o ke kino o ke keiki a ka mama i hanau mai aL (Mahope au e hoakaka ai i ka hookumn ana o ka ma'i iloko o ke kino, Aamoo.

Opu 2, he opu pilikia keia o ka wahine hapai keiki, ho opu ikaika ole o ka bebe ke hanau mai, a i kekahi mana ho heewale ke keiki. Ala a ike ke kahuna i keia opu hapai, alaila haawi oia i ka laau i ka mea hapai, o kana laau ia e ai mau ai ahikl i ka hanau ana. I haawi ke kahuna ia laau i ka mama, i loaa ka ikaika i ke keiki iloko o ka opn. a i loaa hoi ka ĪLaika i ka mama i ka wa e hookolii ai ' ke keiki no ka hana>i ana, He opu pipili keia o ke keiki, he elua, a eha la i kekahi manawa e hookohi ai a hanau. Punawelewele, Opu (3). He opu moikai keia, aole ikeia'o l'eia opu kua, keia aia wale no a 7 mahina o ke keikl, aloila ikeia aku ka nui 0 ka opu o ka mama. Aia no ka laau i ke kahuna, iaia e ike ai i keia opu nananana punawelewele, e haawi an.'i oia i ka laau a e hoomalu ana oia i keia wahine aolo e ai i kekahi i'a paha a i ole, 1 ka mea ! kauohaia e ke kahuna. He opu ai keia o ka wahine, o ia ke knmu hoola o ke kahuna, i 010 nui loa ke keiki a lilo i mea pilikia i ka wa e haoau ai. Maka npena, opu (4). He opu maikai no keia, eia nae he nawaliwali ke ola kino o ke keiki ke nui ae, hele a la'ola'a hohoua ka helehelena. 0 ko kahuna iloko o kōna ike aole oia e hanai i ka makuahine i ka laau, aia a eliiku mahina o ka opu, alaila haawi oia i ka apu laau inu o ka mama ia e inu ai ohiki i ka !iftr-3u ana, a iwaho nei e hanaiia al ke keiki i ka laau i ka piha ana 0 na Ia ewalu mai ka hanau ana mai, a eliko me ka olelo a ke kahuna pela iho la e loaa ai ke ola kino maikai ia keiki ke nui ae. Opu Xiauoho, Opu (5). He opu pilikia keia, he opu make o ke keiki, aole keiki e ola, he wahine hapai mau nae, a i ka hanau ana o ke keiki ina e puka mai me ke ola, iwaho nei e make ai a ina no ua make iloko o ia iho la no. Aia a ike kē kahuna i keia ano opu o ka wahine e hapai ana, ia wa oia e imi ai i laau ikaika no ka hoopau ana i ka pilikia o keia opu. 1 kekahi manawa e hala ana no ka ikaika o ka laau i hanaiia 1 keia wahine, elua a ekolu paha keiki make mamua o ka hiki ana e loaa ka laau naila e hoomaikai ; keia opu. ( Aole i pau.)