Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 44, 1 November 1923 — Page 8

Page PDF (1.65 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA

KE KILOHANA POOKELA

NO KA LAHUI HAWAII

AOAO NO NA MANAO PEPA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA

ME KA NUHOU O KA MANAWA

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, NOVEMABA 1, 1923.

 

Ka Ninau Ko’iko’i o Keia Hakoko Kalaiaina

            Ma he mea la ua hele ka lewa a piha iloko o keia mau la e hooukaia nei ke kalaiaina me ka hahana, me na ea polopolona o na hana @ipe@@ pilikino, iwaena o kekahi mau moho e alualu ana no na kulana lunakiai, no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, me ka manao, pela iho la e loaa ai ka lanakila ma ka pahu baloka.

            O na kalaiaina kipehi pilikino o keia ano, aole ia he kalaiaina naauao, o na moho i hoolilo i ka hana hailiili, a hailuku wale aku malama o na moho o kekahi aoao kalaiaina, me na mea oiaio ole: aole loa o lakou kuleana iki e lilo i mau kauwa no ka lehulehu a e kohoia aku ai paha a puka.

            O ka ninau nui a ko’iko’i e pono ai ke kukuluia mai i kahua hooikaika kalaiaina, o ia no na alahele e loaa ai ia kakou he hookele aupuni maikai a holomua.  Eia na aoao kalaiaina kuloko o kakou ke ku mai nei me ka laua mau moho, no na kulana oihana like oio a koi mai e koho aku i na moho pakahi o keia mau aoao a puka i loaa ai he hooponopono aupuni maikai a holomua.

            Mamua o ka puni wale ana aku i na koikoi ana mai a na moho, he mea pono no ia kakou e huli aku ihope, a nana i ke au o ka hookeleia ana o na hana o ko kakou aupuni kulanakauhale, a e hooili aku i na ahewa ana maluna o kahi i kupuno i’o e ahewaia, a e haawi aku hoi i na mahalo ana, ma kahi kupono e mahaloia.

            Ke koi mai nei na hoa Demokarata o ka papa o na lunakiai, o ke kumu o ka holopono ole ana o ka lakou mau hooponopono ana i na hana o ke aupuni no ka pono o ka lehulehu, mamuli o na ku-e ana aku a na hoa Repubalika, oiai no nae, ua kaa i na hoa Demokarata ka hapanui o kapapa, a he meia Demokarata maluna o lakou apau: iloko nae o keia mau la, ke koi mai nei ma ka lakou mau haiolelo kalaiaina, e koho aku i poe Demokarata wale no na hoa o ka papa lunakiai; pela ka e holomua ai na hana apau.

            Ke hooili nei na hoa Repubalika o ka papa lunakiai, no ka hiki ole e holomua na hana o ke aupuni kalana, no ko lakou uuku; a elike no me na Demokarata. ke koi mai nei lakou i na mana koho. e koho aku i poe Repubalika wale no na hoa o ka papa, a i meia Repubalika ma ke poo o kela papa.

            Me ka nana ole ma ko lakou aoao kalaiaina iho ina e hooliloia ka ninau i hookele aupuni maikai a holomua; i kahua no lakou e lawelawe ai i ka lakou hana, a e kapaeia ae ka noonoo ana i ke kalaiaina, e oili i’o mai ana he hua maopopo loa o ka lakou mau hana, e haaheo ai lakou, ke ku mai imua o na mana koho, a kuhikuhi mai i ka lakou mau mea i hana ai; aole o ke kuhikuhi paee ae, me ka hooili ana i ka hewa maluna o ha’i, ma ke ano pulapu mai i na mana koho baloka.

            Eia kekahi mau mea oiaia ke paa nei maloko o ka moolelo @ na hana a ka papa lunakiai no ke ku-e aku, a ku-e mai o na hoa Demokarata mawaena o lakou iho; a ma ka haiolelo a ka Lunakiai Pacheco, ma kekahi o na wahi halawai i hoea aku ai oia imua o na mana koho baloka, ua hoike ae oia i ka noahuna, no ka holomua ole o na hana a ka papa, no ka lilo o na Lunakiai McClellan ame Petric. i mau meapaahana, ua na hui nui i noho hana aku ai laua, a ma kekahi olelo ana ae paha, aole o lakou hana like, a hooikaika like, ma kekahi hooponopono kanawai, a ano e ae paha, no ka pono o ka lehulehu, a no ka holomua o ke aupuni.

            Ua loaa anei ia kakou he hooponopono aupuni maikai?  Ke manao nei ke Kuokoa, e lokahi ana na mana koho apau, ma ka hooho like ana ae, aole!  No ke ku o ka hohono o na hana poholalo o ko kakou oihana makai: i koho ku-e ai na mana koho o keia kulanakauhale i ka Makai Nui Rose, ma ke koho baloka aku nei i hala.

            Maluna anei o ka Makai Nui Rose wale no na ahewa e hookauia aku ai no ka hele lanakila ana o na hana piliwaiwai, na hana kuai waiona ma-lu, na hele o na hana haumia ame na hana hoopilikia i na wahine ame na kaikamahine opio?  E hookau pu ia aku na ahewa ana maluna o na poo o na keena oihana apau, e paaia nei e na luna oihana o keia manawa, na luna oihana, i kuleana pu ai lakou, ma ka hooko ana i ke kanawai; a ma ke lawelawe ana aku i na hana apau e oili mai ai he hooponopono aupuni maikai no kakou.

            E hookaalaa pono ia na maka o na mana koho baloka iloko o keia kau koho baloka, no na kanaka kupono a lakou, e waiho aku ai i na hana o ke aupuni iloko o ko lakou mau lima; e hooholo i ke ano o ka lakou poe kanake e koho ai, mamuli o ko lakou mau ano kupuno i’o. aole ma ka pono koho wale aku no, mamuli o na olelo kipehi o ke ano pilikino i na moho o kekahi aoao, a ma ka hookikinaia mai pana, no ma pomaikai pilikino o kekahi poe kakaikahi.

 

 

Ka Ninau Elele Lahui me ka Ahaolelo

            Maluna o ka hopena o keia koho baloka o na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ke kau aku nei na manaolana o na aoao kalaiaina, no ka ninau elele lahui i ka ahaolelo ma Wakinekona i keia makahiki ae.

            No keia ninau elele lahui, ke komo kino okoa nei o L. L. McCandless e hooikaika no ka lanakilo o John H. Wilson, i meia no ke kulanakuhale, ame na hoa o ka papa lunakiai; a i loaa ole ka lanakila ia Mr. Wilson ma keia koho baloka, aole ia mamuli o kekahi kumu e ae, aka no na mano hoohuoi iloko na mana koho, eia o L. L. McCandless ke imi nei i kona ikaika, e lilo hou i mea paahae, ma ka aoao Demokarata, no ke kulana elele lahui mai Hawaii aku nei.

            Ua loaa pu ka homaopopo i na alakai Repubalika, no ke ano nui o keia koho baloka o na luna oihana kulanakauhale, nolaila ma ke ano kalaiaina, ke nana e aku nei lakou iamua e malaelae ke alahele, a e maalahi hoi na hana, no ka baloka kalaiaina e hoea mai ana.

            He manawa loihi no keia e kakali aku ai mamua o a hoea ana mai o ke koho baloka i ka elele lahui, ame na hoa o ka ahaolelo kuloko; aka elike nae me ka olelo kaulana a kahiko, “Iluna no ka ua, waele e ke pulu,” pela na alakai kalaiaina naauao e hooikaika e nei, e malaelae ke alahele, ma ke kaa ana o ka meia ame na hoa o ka papa lunakiai, i kekahi o na aoao kuloko o kakou.

 

 

Ke Kalaiaina Naauao

            Ma ke kau koho baloka wae moho aku nei i hala, ua hookuu aku na aoao kalaiaina kuloko i na mana koho, e wae i ka lakou mau moho i makemake ai.  O na moho i loaa ia lakou ka heluna baloka kiekie, ma kela ame keia aoao kalaiaina pakahi, o lakou iko la na moho a ka aoao e haawi aku ai i na kokua piha ana, no keia koho baloka nui e hoea mai ana.

            U haule kekahi mau moho a kekahi poe oloko o na aoao kaiaiaina a elua i hooikaika ai, a iini nui ai e loaa ka lanakila, no ia haule ana nae, ua lilo ia i kumu e nuha ai, a e koho aku ana lakou i na moho o ka aoao okoa, i lanakila ole ai na moho i waeia ae no ko lakou aoao kalaiaina ponoi.

            Aole he pololei o keia kalaiaina!  Aia he elua mahele o ka poe koho baloka, he poe i pili aku me na aoao kalaiaina, a he poe ku no lakou iho, aole he mau aoao kalaiaina.

            No ka poe aole o lakou aoao kalaiaina, ua konoia aku lakou e nana i na moho ao ae o ko lakou mau ano kupono, elike me ka lakou i manaoio ai, maiwaena mai o ka poe i waeia, ina ia iloko o na aoao kalaiaina a elua, a i ole iloko paha o kekahi aoao wale no; aka no na mana koho i pili aku me na aoao kalaiaina, aole he hana kupono no lakou, ka lele ana aku a koho i na moho o kekahi aoao kalaiaina okoa; mamuli paha o kela manao nuha, no ka lanakila ole ana o na moho a lakou i hooikaika ai ma ke kau koho baloka wae moho.

            O ka poe o keia ano ae la, aole o lakou kuleana e noho ai iloko o ka aoao kalaiaina.  Ina he mau kumu kupono ka lakou i ike ai, no ke koho ole aku i kekahi moho, a mau moho paha o ko lakou aoao kalaiaina ponoi iho, alaila e waiho malie no lakou ia mou moho, a koho aku ma ka hapanui ae o na moho o ko lakou aoao; aole o ka hoolilo ia lakou iho mau enemi no ko lakou aoao kalaiaina, ma ke kokua ana aku e lanakila ko lakou mau enemi kalaiaina.

 

 

Aole i Nana i Kona Haule Ana

            E haawiia na mahalo kiekie ana i ka Lunakiai Chas. N. Arnold i kona ku okoa ana mai maluna o na kahua haiolelo iloko o keia mau la, a hoike mai no kona haawi i na kokua ana no ka moho, a kona aoao kalaiaina i wae ae ai no ke kulana meia; o ka manao pololei maoli no ia, e pono ai i ka poe apau i holo iho nei, a pau i ka haule ma ke koho wae moho, o ko lakou hoike maoli mai i na manao maikai, ma ke kokou ana, no ka lanakila o ka poe i waeia.

            Aole ka Lunakiai Kumahele i oili mai iwaho, a haawi i kana mau hooikaika ana no ka moho meia i waeia ae e kona aoao kalaiaina.  Nokeaha mai la ke kumu, no kona haule ana paha, a i ole, ua oi loa aku paha kona makemake i ke kulana meia; ma o keia mau hoa la nae o ka papa. e ike aku ai kakou i ke kilakila o na ano o kekahi i kekahi e hiki ole ai e kaohiia iho ka haawi ana aku i na mahalo kiekie ana nona.

            He paio ke ano hoaloha mawaena o kekahi moho me kekahi, ka i hooukaia ma ke kau wae moho aku la i hala; a i wahi e mau aku ai ia ano hoaloha, a e hilahila ole ai ke ku ana aku a haiolelo no ka pono o ka mea i lanakila; e kapae loa ia ke kamailio ana i na mea pilikino, a kipehi wale aku paha i no olelo hoinoino maluna o ka hoa paio, no ka mea e hoi hou mai ana no ia mau olelo ihope a lilo i kumu e wiwo ai, a e hoomaka-e ai i na hoa.

            He mea hiki ole ke alo ae, ka haule ana o kekahi moho kupono, oiai o ka makemake o ka hapanui ke hookoia; e loaa nae kekahi haawina a’o maikai loa ia kakou no keia nee ana aku, he hana kupono loa, a he hana kilakila no hoi, no kekahi moho i haule, ke kokua ana i ka moho i lanakila ma kona aoao kalaiaina ponoi iho, aole o ka elieli aku i kona kahua e ku ana, a hoao aku e huki mai iaia ilalo, i hookahi ko laua nele like ana i ke kulana oihana.

 

 

Aole he Hana Paakiki ke Kaha Ana

            He hana maalahi loa ke kaha ana i ka baloka, aole he pohihihi.  Ina e heluheluia no hoakaka maluna o ke poo o ka baloka,e maopopo auanei i ka mea koho baloka, ke ano o kana mea hana aku ai, ma ke kaha ana i kona baloka me ka pololei loa.

            He hookahi wale ana no baloka, ma keia koho o na luna oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei.

            Maluna o ke poo o ka baloka, e hoakaka ana ia i ke kulana oihana, ame ka nui o na kahape’a ame kahi e kaha ai.

            Malolo iho, maluna no nae o kela baloka hookahi, e hoakaka hou ana no kekahi kulana oihana okoa, aku pela ke ano o ke kaha ana ame ka nui o na kahape’a e hana ai.

            Ua kauia na kulana oihana pakahi maluna o ka baloka hookahi, me ka hookaawaleia ana nae o kela me keia mahele o ka baloka, elike me ke kulana oihana; a ua kauia hoi na moho, me ka huakumu o ko lakou aoao kalaiaina pakahi, ma ka aoao hema o ka inoa, e hoohewahewa ole ai na Demokarata i no moho Demokarata, a pela hoi na Repubalika, i na moho Repubalika.

            Maloko o ke kuea, ma ka akau aku o ka inoa, malaila e kauai i ke kahape’a, aole nae e oi aku na kahape’a i ka heluna i hoakakaia, alaila mai hana aku i elua kahape’a, aka i hookahi wale no.

            Mai kakau hoi i kekahi huapalapala, huaolelo paha, a i ole mau ano hoailona e ae maluna o ka baloka.

            Ina ua hewa kekahi baloka,e noi aku i baloka hou i na lunanana koho baloka, a ina i pohihihi i ke ano o ke koho ana, e ninau mai i loaa aki ai ka ike ame ka makaukau, a ma na ano apau, mai hana wale aku, ina aole oi maopopo.

            E hoao e koh i ka baloka me ka pololei, i waiwai ai ke koho bloka ana, aole e kiola wale ia ka baloka.

            E hoao no hoi e hana i ke kahape’a ma ke ano maikai a kupono, i ole ai e ala mai na hoopaapaa, a komo na hoopii kanawai hoohalahala.

            Oiai ua nui no manawa a keia pepa i kuhikuhi mau aku ai i ke ano o ke kaha ana i ka baloka, e kau aku ko kakou manaolana, e hapa loa mai ana na baloka hewa, ma keia koho baloka ae e hoea mai ana.

            Mamuli o ka hoole ana mai nei o ka aha kiekie, i ka hoopii hoohalahala a ka Makai Nui Rose, no ka helu hou ia o baloka mawaena ona ame Trask, no ke kumu ua nele ka aha kiekie i ka mana, malalo o ke kanawai koho baloka, e helu hou ai i na baloka i kohoia ma kekahi koho baloka wae moho, koe wale no ke koho baloka nui; akahi no a loaa aku ka ike i ko kakou poe kau kanawai, he mea pono, e hana maoli ia kekahi kanawai, ma keia mua aku, i wahi e hoopauia ae ai keia pilikia.  Akahi nae a ola keia ma’i, ua maopopo ae la kahi o ka pilikia!

            O ke keehina a ka lunakanawai hoomalu hou i lawe ae ai, o ia kona waiho ana i ka oihana loio, iaia i lawe ae ai i ke kulana lunakanawai, he kumu alakai kupono loa kela no na luna oihana apau i hoonohoia aku ma na oihana aupuni, aole o ka hoolilo nui i kekahi o ko lakou mau manawa kaawale, ma ka lawelawe ana i na hihia maloko o na aha hookolokolo.

            Eia no ka hapanui o na mana koho i na Hawaii i keia la o ka mea apiki nae, ua lilo ka ikaika o ko lakou mau baloka i mea ole, mamuli o ka loaa ole o ka manao lokahi.  Liko na Hawaii i ke aumeume mawaena o lakou iho, miki ke owau lilo, i kau mea o ka hoohemahema!

            Ma keia Poalua ae ke koho baloka o na luna oihana o na kalana lehulehu, i loaa ole ia lakou ka lanakila ma ke koho baloka wae moho aku nei i hala, e loaa ai ko lakou mau palapala hooia, no ko lakou puka ana; nolaila o ke a’o a ke Kuokoa i na mana koho Hawaii apau e hele ae e koho i ko oukou mau baloka, aole e hoohemahema wale i kela pono, ma ka noho ana i kauhale, hele paha no kekahi mau wahi, a i ole inu paha i ka waiona, mamua ae o ka hele ana aku e koho i ko lakou mau baloka.

 

 

Nuhou Kuwaho

            DRESDEN Oct. 28. – Ua hoikeia aku e ke Kuhina Nui Zeigner o ke aupuni Saxony i ke aupuni Kuwaena o Kelemania ma Berelina ka hooholo ana o ka aha kuhina Saxon aole e nanaia aku ana ka manao hope a ke aupuni Stresemann e kauoha ana no ka waiho koke ana aku o na alakai o ke aupuni Saxony i ko lakou mau kulana.

 

            PARISA, Oct. 28. – Ua hoolahaia ae ma ek akea e ke keena hana o ko na aina e i keia la kekahi palapala mai ke Kuhina Nui Palani Poineare mai e hoakaka aku ana; ka hooholo ana o na Palani e hoole mau ana i ka ae ana aku i kekahi mau hoemi ana mai ka a@e mai i kauia no Kelemania ma ka ahakuka i malamaia ma Ladana ma ka mahina o Mei 1921.

 

            CAMPAIGNY, Oct. 28 – Ua olelo ae ke Kuhina Nui Palani Poineare maloko o kana haiolelo maanei i keia la ua hooloia e Palani ka ae ana aku i ke komisina hoopau a@e e hooneleia oia i kekahi o kana mau hana a i ole e paniia ae paha kekahi kino hou ma kona wahi.  Wahi ana i hoakaka ae ai, ua apono o Palani i kekahi mau elele Amerika no ke kohoia maluna o ke komite i waihoia ae e ke komisina hoopau aie kaua no ka ninaninau ana i ka huina hiki ia Kelemania ke uku, aka nae ua hoakaka ae oia o kela ame keia hana a ke komite ninaninau he pono e hoomauia maloko e na kumu a elike i hooholoia ai ma ke kuikahi i hanaia ma Versailles.

 

            DUSSELDORF, Oct. 28. – No ka liko no na hana hao wale a hoohaunaele i hana laula loa a o ke kulana hoopilikia i ka lehulehu ua lilo i hana kau ia ka weli maloko o ka apana o Ruhr, ke hoomaka nei na luna aupuni Palani ame Kelemania e hoomaopopo he mea pono ia lakou ke hana i kekahi mea e hookaawale kokeia aku ai na kumu hoopilikia i ka lehulehu me ka hoohakalia ole ia.  No ka nui hewahewa o na kanaka i piha me ka inaina elike me kekahi pakaua aole i aa ua makai o Dusseldorf i hooneleia me na lako kaua, e komo aku iloko o ka apana a halawai aku me ka poe aihue a hao wale, e lawe ana i na pu raifela, na pu panapana ame na poka pahu.  Lehulehu wale na kanaka i make a he lehulehu no hoi ka poe i hoehaia ma ka po.

 

HE PAINA LUAU MA LAIE

            Ua hoole ae na lunanui o ke kalapu no keia paina hoohuihui ana ma keia Poaono la 3 o Novemaba, ma ka la 6 aku ka lakou hanai ana i na mana koho, e hele ana e koho ma ia la.

            Ua hoahewa lakou i ka huikau i ka hoohuikau ana a na lunanui o ke hui hukihuki, i kuleana ole ma ke Kalapu Repubalika, e paina pa me lakou ma ke la 3 ae nei.

            E noho ana na lunanui e noonoo a waiho aku i ka lakou pane i ke komite kuwaena ma Honolulu, no na hana ma ka la 6 o Novemaba.

            Ua hoouna mai o Eben P. Low he $160.00 noka ai puaa ma keia Puuono koke no, no kela hui hukihuki ame na moho haiolelo ma Laie, a e hukiia mai o Waianae, ame Waiaua no Laie nei, i ike i na hui hukihuki kapala o Honolulu ame ko Laia.  Mea hoike meahou o na Koolau.

JOEL K. APUAKEHAU,

Kahuku.

 

 

E HOOMMAIKAI NUI IA.

            E hoomaikai nui ia na lehulehu koho baloka o Hawaii Hikina i ikeia ma ka la koho baloka i hala, e haawi ana i na baloka 648 ia William K. Kamau opio me ka hilinai piha, no lakou kuu hoomaikai nui ka pali wai ole o Panau ahiki i ka pali wailelehuna o Waipio.

            O Maikai Waipio,

            He alolua na pali,

            Pihoihoi ka piina o Koaekea,

            Hooaiai ka wai o Hiilawe iluna,

            Ua hele wale no a hoohuelo i na pali,

            E o e Hawaii Hikina i ko inoa – e.

            Me ke aloha,

            WILLIAM KAMAU,

Kalahikiola, Oct. 26, 1923.

 

 

NA LETA I KII OLE IA MAI AHIKI I OCT. 27, 1923.

            Aweau, Mrs. Sam Kaualoku, Mrs. Hano, Mas. Wil. Kaholokahiki, W. lie Ka Lama, The Hoopii, Alfred (2)  (3)  Kane, Mrs. Wil- Hoopii, Mas. N. lie  K. (4)  Naihe, Miss Ida Kaawaloa, Miss  (3)  Marthy  Waiuli, Henry  E ninau mai ma na leta i hoolahaia ke kii mai

            D. H. MacADAM,

            L@naleta.

 

 

LOAA MAI NA DALA O NA HANA HOU O KE TERITORE.

            I ka manawa e loaa mai ai o na hooiaio ana mai na papa lunakiai mai o na mokupuni like ole e hoakaka ana aia lakou ma ke kulana hiki ke hoomaka koke aku i na bana o ko lakou mau kulana pakahi iho, ia manawa e maheleheleia aka ai ka $1,800,000 aie i loaa mai ma kekahi manawa koko aku nei i hala ma ke kuaiia ana o na bona teritore ma Nu Ioka e ka Puuku H. C. Hapai.

            He lon ma ke kelekalapa uwea ole ka i loaa ae i ka hope kiaaina mai ke kiaaina W. R. Farrington mai a e hoakaka ana ma kekahi hapa elike me ia malalo nei:

            “E hoakaka mai no na hana hou i hoonohonoho papaia me ka mahele ana me ka maopopo oia na hana e hoomaka koke ia aku ana, e hookuu ana i kekahi mau hana e ae o waiho pela no keia manawa.”

            “Ma ka hoakaka pokole ana ae wahi a ka hope kiaaina, “aole makemake o ke aupuni teritore e haawi koke aku i ke dala i na aupuni kalana alaila waiho malie ke dala iloko o ka banako me ka hoohana koke ole ia aku.”

            O na hana nui hou e hoonohonohoia ma ka papa a ko Kiaaina i hoakaka mai ai maloko o kana lono uweaolelo o ia ka papa kuhikuhi i hoakakaia maloko o kana leka i ka Puuku Teritore Henry C. Hapai o ka la 26 o Iulai, elike me ia malalo nei:

            Na Hana Hou o ke Teritore.

            Oahu – No ka Uwapo ame ka eli a hoohohonu ana i ko awa o Kewalo, $120,000.  No ka holopapa ko @ akalika ma kahi kokoke i ka Uwapo 2, he $20,000.

            Hawaii – Hana hou ana i ka Uwapo ame na hana hou o ke awa, komo pu me na alanui e hoea aku ai i ka uwapo o ke aupuni ma Kahului, $100,000.

            Molokai – I uwapo hou, ka hoohonu ana ame ke kuai ana i kekahi apana aina e pili kokoke ana ma Kaunakakai, $125,000.

            Na hale hou, a pela aku – Halema’i Pupule hou, $25,000, no ka hale aupuni hou o ke Teritore, $15,000.

            Hoaie Ana Aku i na Kalana.

            Hawaii – N ka halema’i kiahoomanao o Hilo ame na lako, huina dala pakui, $70,000.  Alanui holopuni mai Honokaa ahiki i Waimea, $1000.  No ke alanui o Kohala Akau mai Mahukona ahiki i Puuhue, $50,000.  Halema’i ma Waiohinu, Kau, $30,000.  Palewai no ka paku ana i ka waikahe o Waiolaina.  Hilo, $75,000.

            Honolulu, Alanui Waianae, $220,000.  No ka oihana wai ame ka laina paipuwai ma Waialua, $30,000.  No ka oihana wai ame ka laina paipuwai ma na aina hookuonoono ma Waikele, Ewa, $5,000.  No ke kuaiana mai a lilo ka Paka ma Pauoa, $20,000.

            Maui – No ke alanui holopuni mai Kailua ahiki i Kopiliula, $155,000.  No ke alanui o Kahakuloa, $15,000.

            Kauai – No ka oihana wai o Waimea, $35,000.  No ka oihana wai o Hanalei, $5,000.  No ka oihana wai o Koloa, $20,000.  No ka oihana wai o Kekaha, $10,000.

            Me ka enekinia kulanakauhale ame kalana, Fred Orht, ka hope kiaaina R. C. Brown o ke kukakuka ana ma ka Poakahi nei, a mahope iho i hoounaia aku ai he mau palapala i ka lunahoomalu o ka papa o na lunakiai o ka mokupuni o Kauai ame na mokupuni e ae e pili ana i ka haawina dala a pela aku.

 

 

MAKE HE ENEKINIA O KA ROLA MAHU MALALO O KA MAKINI

            Ia “Italy” Auana, he enekinia i hana malalo o ke aupuni kulanakauhale ame kalana no kekahi mau makahiki lehulehu, e rola ana i kekahi wahi i hana hou ia o ke alanui ma ka apana o Alewa ma ka auinola Poakahi nei, a mamuli o kekahi hana hemahema ma kona aoao ua piiia mai la oia e ka huila o ka rola mahu ana e kalaiwa ana make oia me ka hikiwawe loa.  O ka lunahoohana wale no o ke alanui ka mea i ikemaka i kona make ana.

            E peki mai ana o Auana i ka rola mahu ana e kalaiwa ana ma kekahi wahi ihona, a i kona ike ana mai i kekahi pohaku e waiho ana ma kahi a kana mikini e rola mai ana, a me kona hoopaa ole i ka mikini, ua lele mai la oia ilalo no ka hookaawale ana ae i ka pohaku, a iaia e kulou ana no ka hapai ana ae i ka pohaku ua hikaka ae ia oia a hina iho la ilalo ma kahi o ka rola e kaa mai ana, a mamua o ka hiki ana iaia ke ala ae me ka hikiwawe ua pii mai la ka huila o ka rola mahu maluna o kona poo a palahe.  ua haalele iho oia mahope nei he wahinekanemake me na keiki ame ka nui o na hoaloha e hoomanao aku nona.

 

 

MELE NO KEONI WILIKINA.

Hanohano wale oe i Keoni Wilikina,

I ka Lei i ka Hae o ka lanakila.

Kilakila no oe i ka’u ike,

I Moi ku’i no ke Kapikala.

Paa ia e ka pono i ko poho lima,

Ka nani kilakila o Hawaii nei.

Ka Makua o ka lani kou kokua,

I ka la 6 a o Novemaba.

Hainaia mai ana ka puana,

Nalanieha e o mai oe.

 

 

LELE NA PUUPUU A ULI NA MAKA.

            Iloko o keia mau la hahana o na hana kalaiaina, aohe i loheloheia aku ka hakaka a lawelawe lima maoli ana o kekahi mau moho, mai na mokupuni e ae mai o Hawaii, ka i hoikeia mai no ke ku’iia ana o ka maka o ke Senatoa James Sussel e Norman K. Lyman, ka moho, no ka waeia i lunahoomalu no ke Kalana o Hawaii ma kekahi halawai i malamaia ma ka po Poakahi, Okatoba ma Piihonua, elike me ka hoakaka a kekahi meakakau meahou no ka Advertiser o ka loaa ana ae mai Hilo mai.

            Ma ka hoakaka ka a na hoaloha o Lyman na Russel i hooheu mua ke kumu o ka hakaka, no kona ku’i ana mai ia Lyman, a ma ka olelo hoi a na hoaloha o Russel na Lyman ka mua.  O ke kumu o ke ala ana ami o ka hakaka mawaena o keia mau keonimana, elike me ka lona oiaio i loaa mai, a i hiki ke hooiaioia, ua hoahewa o Lyman ia Russel no ko Russel olelo ka ia Sam Pua e ku-e ia Lyman i ole oia e waeia.

            O ka mea i ikeia mahope o kela hakaka ana o ia ka uli ana o kekahi maka o Russel.  Ma ka olelo a kekahi mea i ikemaka ua ku’iia ka maka o Russel e kau ana no o kona mau makaaniani a hooluliuliia o russel ahiki i ka pau ana o kona ike.  No Lymabn ka aohe wahi ona e ikeia aku ai ua eha.

            He mau hoaloha ko Russel, hookahi o laua he kanaka Italia a o kekahi he kanaka Helene.  I ka lohe ana ka o nei mau hoaloha o Russel i kona hoehaia ana e Lyman ua piha laua i ka inaina a hoomaka ka huli ana ia Lyman.

            Ma ka oleloia, wahi a ka lono, ua laki loa ka ko Lyman loaa ole ana, i nei mau haole, no kamea ua huli laua ia Lyman aohe nae i loaa.  I ka lohe ana o na makai no ka manao o nei mau haole e huli ia Lyman a hoeha aku paha iaia ua makaala mua lakou no kekmoa ana aku e uwao ia Lyman.  ma ka la i kakauia ai keia meahou ua ike ia o Russel e hele ana ma ke kaona iho o Hilo me ka uli o kona maka.  No Lyman hoi ua hoole oia i ka hoike ana ae i ka mea oiaio, o kana wale no ka o ka hoike ana ae he “hoopaapaa kalaiaina wale no ka mea i hanaia.”

           

 

KAUOHAIA E HOEA AE IMUA O KE KOMISINA WAIU.

            No ka haule loa o ke ana momona o ka waiu malao o ke ana kupono, mahope o ka nana ame ke anaia ana, i kauohaia aku ai kekahi ma@ kanaka kuai waiu no lakou na inoa, F. Martin, J. Jemeni ame M. Ferreira, no lakou na hale hana waiu e lawelawe mau mai ne maloko a ka apana o Kapahulu maloko o keia kulanakauhale, e hoea ae imua o ke Komisina Meaai M. B. Bairos ma ka Poakani nei.

            Ma ka la 26 o keia mahina ua laweia ae ka waiu i kuaiia e keia mau kanaka i ke keena o ke komisina a malaila i anaia ai a ikeia ka haule loa o ke ana momona o ka waiu malalo o ke ana momona mau.

            Ua hoike ae ke komisina Bairos i kona manao ma ka Poakahi iho nei no kona manaoio ua hoohuihuiia ka waiu me kekahi mea, a e nui ae ana oia i keia mau kanaka e hoike ae i ke kumu o ke emi ana o ke ana momona o ka waiu o hoopii ole ia ae ai lakou.

            Ma ka la 25 o keia mahina he umi mailoko ae o umi-kumamalua mau ana hoohalikelike i laweia mailoko mai o na haleaina a anaia ka momona, a ma ia anaia ana i keia ai ua emi loa ka momona malalo o ke ana mau.  O keia ka he komisina meaai Bairos o ka hoike ana ae ma ka Poakahi iho nei.  Oia no paha ke kumu i koekoe ai o ka waiu ke inu aku.

            Ua hoikeia aku ka lohe i na ona o kekahi mau haleaina ekolu o ka waiu a lakou i kuai ai a i anaia ai ua haule loa malalo o ke ana Kupono o ka waiu a ina he mau hana hoohuihui ka lakou i hana ai e pono lakou e hoopau koke ia ano bana.  ua loaa ka manaoio i ke komisina ke kuai mai nei kekhai mau ona o na haleaina i ka waiu maikai ole, a ma kekahi mau heleaina i nanaia ai ole i awiliwili ka waiu.

            I kulike me na rula hooponopono a ka papa ola ia kau ai o na waiu apau e kuaiia aku ana e pono e loaa i ekolu pakeneka momona o ka hata ame 11 pakeneka paakiki.

            WAKINEKONA, Oct. 28 – Ua hoikeia ae i ke keena o ka oihana kaua moana i keia la ka hooku’i ana o ka Mokuluu S-05 me ka mokuahi a ka Hui United Fruit, Abagarz maloko o ke kaikuono Limon, ma ke Kai Waena.  Ua piholo ka mokuluu a he elima mau kanaka o ia mokuluu i hoikeia mai ua nalowale.  Aohe wahi o ka mokuai Abangarez i poino.  Ke hooikaika nei ka poe luu e loaa hou na kino i manaoia ua piholo pu me ka mokuluu.  Aohae i maopopo ka moolelo no ka loaa ana o kela ulia.

 

 

HOOMAKAIA KA HIHIA O NA DUVAUCHELLES

            I kulike me ka hoakaka @ a ka loaa ana ami ka Buro @@ Advertiser mai Maui ma k@ lua nei, mahope ka o ka ha@ na la ekolu ame hapa o @@ ninau ana ame ka wae ana i @ no ka papa kiure, a iloko @ @ wa he 51 ka nui o na kanaka heaia no ka papa kiure i @@@ ia, i hoomaka ai ka noh@ @@ @ @@ aha ma ka hora 2 o ia auw@@ ka hooholokolo ana i na @@@@ les, no ka hewa o lakou i h@@@ ai he pepehikanaka ma ke @@@ ekahi.

            Na A. G. M. Robertson, @ @@@ ka aoao hoopii, na hokak@@@@ imua o ka papa kiure, waka a@@@ hanauia o Wai Bow ma l@@@@@ mai na makua Pake mai.  H@@@@ la mua o ka 1916 i hoolima@@@@ o Wai Bow o Charles Mer@@@@@ luna kakau kope ma Honolulu ona hoi no kekahi mau loko lehu ma Molokai, a na @@@@ aelike mawaena o Merri@@@ W  Bow nana e malama i na @@@@ ka mea i ikeia ma ia hope @@ hoi ae o Wai Boi i Molokai.

            Wahi a ko loio ma ka @@@@ pii ika manawa i weheia a@ @ @ no ka amaama ia manawa @ @@@@ ka ai ko Wai Bow ike a@ @ @@@ mai o ka amaama oloko o @ @@ a ua waiho aku oia i k@@@ @@@ imua o na luna aupuni no @@@ He hana maa mau na Wai @@@ @ kaahele ana apuni ka loko @@ @ lanui elua manawa i kela @@@ @ po, a i kekahi manawa e @@@ ana oia me kana wahine.

            Ma ka po o ka la 14 o @@@ 1916, ua hele aku la oia e @@@@@ kiu i ka loko mawaena o ka @@@ 9 ame 11 ma ka po, a @@ @@@ @@@ aku aneane ma ak hora @ @ @@ @ naao o ka la 15 o Marake. @@  ona i nalowale ai. Make k@@@ @ @@ ahiki mai i keia la aohe i @@@@ aole no hoi i lohe hou ia k@@@@@ nona, wahi a ka mea hoopii.

            I kulike me ka Robertson h@@@@ ka, ua makaukau ka aoaoa hoopii @ hooiaio aku ma kela po o ka la @@ o Maraki he mau kanaka law@@@ hana ana malalo o Duvauchelles @@@ haalele iho i ko lakou mau @@@@ Iona, kekahi o na kanaka lawai’a ka i helel aku no ka Lokoi’a K@@ nui, a malaila i kuu ai i kana upena no elua manawa me ka loaa mai @@@ nae o ka i’a: mahope iho ua @@@@@ la o Duvauchelle me kona mau @@ naka, a mahope mai ka hele pu@@@ aku me Suga, kekahi o na poo @@ wai’a, mahope o ka haalele ana @@ i ka nui o na kanaka, a hope @@ la ia Wai Bow, oiai oia i h@@@ @@ ma ia wanano e nana i ka loko hahau aku la iaia me kekahi @@@@ hao, hauhoa iho la iaia a @@@@@@ kau ae la maluna o ka waap@@@ @@@@ aku la a kiola iaia i ka ho@@@

            O John Cockett, ka hoike @@@@@ wale no i kaheaia ma keia ao@@@@@ kekahi o ka puulu o na kanaka lawai’a, ka mea mua i hoike ae i k@@@ oleloike no ke kipa ana aku o Duvauchelle Sr. i ka hale o @@@@ ke ahiahi o ka la 14 o Maraki kauoha aku la i na kanaka e @@@ @ ka lawai’a.

            Ma ka olelo a Cockett ua kanaka na kanaka maluna o ka waa@@ @@ ka lakou mau upena a holo aku @@@@ ke Kaikuono o Kealanui a @@@@ i kuu ai i na upena me ka liilii o na i’a i loaa ia lakou ma na @@@ na e elua.  Wahi a Cockett, @@ K. alanui i hui ae ai o Duvachelle @@ na kanaka lawai’a a kom@ @@@@ kua ma ka hoopuni mua ana @@@ ia hope iho haalele iho la i k@ @@ o na kanaka, a hele pu aku @@ Suga.

            Wahi hou a Cockett he @@@@ pokole mahope iho a ka @@@@ mai o Duvauchelle me Suga @@ mai la oia i kekahi leo ka@@@@ kekahi mea i pepehiia a @@@@ mai la no hoi i ke pahu kahi mea kaumaha iloko o @@  Ma ka Cockett olelo o @@@ ka lohe ana aku no Wai Bow

            Ma ka Cockett oleloia iaia ke hoomaopopo no Wai Bow ia leo.  Wahi hou a @@ @@@@ hope iho ua kau pu aku naka ekolu i hoopiia @@ @@@@ luna o ka waapa me @@@@@ kaumaha i hiki ole iaia k@ @@@ a hole aku la iwaho o ka @@@@ ua hala he manawa loihi l@2 @@@ aku ana.

            Wahi hou a Cockett, elua @@@ ia hope mai hoea aku @@@@@ Duvauchelle imua ona @@ @@@@ kuai o Wai Bow a i aku ia.

            “E papani loa @@ i kou @@@@ e kamailio iki ma ka mea @@@@ ia Wai Bow.  Ina e kama@@@@ @@ i kekahi mea e pepehi aku @@ ia oe a make.”

            Ua hoikekeia ae imua o @@@@ kiure elua mau palapala @@@@ hoike ana i kahi o ke karaina @@@@ ai.  me ke kakahiaka @ ia la ka loio o ka aoao pale i @@ ka ai i ka ninaninau ana i na.

NA MARE.

Eddie Ah Nee ame Mary W. @@ October 20.

David Kamakani ia A@@ koloa. Oct. 20.

William Pualoa ia Mary @@ Oct. 28.

Eddie Hai ia Miss H@ Oct. 14.

NA HANAU.

Na Mr. ame Mrs. Joseph K. he kaikamahina, October 1

@@ Mr. ame Mrs. David Ka he keikikane, Oct. 18.

Na Mr. ame Mrs. G.K.K. ole, he kaikamahine, Oct. 1@

Na Mr. ame Mrs. Joseph M@@@ na, he keikikane, Oct. 22.

Na Mr. ame Mrs. Abraham @@@ ma, he keikikane, Oct. 24.

NA MAKE.

Mrs. Mary Nahole, ma alan oa, October 18.

Gershom Waiau, ma Kahaluu, October 18.

Italy Kuaauna, ma ke Kie@@@ Alewa, Oct. 23.

Annie Kapano Kanakanuima Alanui Hollinger, Oct. 23.

Kamakana M. Kahue, ma nui Wilder, Oct. 24

Lui Kapiioho, ma ke Alanui la, Oct. 24.

Malie K. Palau, ma k@@@ Kula, Oct. 28.