Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 44, 1 November 1923 — NA LONO HOONAUKIUKI. [ARTICLE]

NA LONO HOONAUKIUKI.

I na la o ka nee mua ana aku o na hana a na Komisina no ka lanakila o na hana ma Molokai, o ia ka manawa e komo mai ai na lono, nana paha c hookuemi hope aku ai i ka manao o kekahi poe Hawaii no ka hoi ana aku i Molokai. Ma na nupepa namu o. kakou i kela mau la aku la, ua hoikeia mai ka like ole o na manao hana o na alukai o keia oihana nui. t?a ikeia ma kela māu nupepa, ke noho aie nei ka ke Komisina, no ka mea ua hoonui loa ia na hoolilo mamua o ke kupono. Aole oia ka oiaio. E like no hoi me na oihana ano nui, a i kaawalo aku mai ke keena poo aku oia oihana, pela no ke ulolohi 0 ke komo ana mai o na bila hoolilo, a ua kaa hope pu no hoi ka hoounaia ana mai o keia nlau bila 1 ke keena poo. Xo keia kumu, ua hiki ole e ike koke ia na hoolilo, a ua pii aku me ka maopopo ole ahiki i kekahi huina ano kiekie no, aka, aole he manawa i oi aku ai na hoolilo mamua o na loaa o ke Komisiria. I keia la, he 'mau dala mahuahua ke waiho nei ma ka waihor.a waiwai o ke. Komiaina, aka, aole io no paha i nui loa elike me na manaolana i haupuia,. aka, ua lawa no nae na hana apau e makeinakeia ana. Elike me ka hoike' a ka Puuku o ke Toritore, 'pela kakōu i ike iho ai, ua loaa mai nei nā dala he $75,000.00 i heleia aku nei. e hoaio j elike.me ke Juiupha & ke kanawai i iliooholoia iho nei q ka ahaolelo. j | hala aku. - A. i keia mau māhina aku e hoomakaia ai kē kiiia. ana o ka wai o Wailiaiiaw nor i\a -ainā mauka o Palaa'u ame iloolohua. \ I- keia La, ua hiki ia.kakou e ike | iho. aia no hemau pilikia e liiki !mai ana ma keia mau hana. i maIkemakeia no ko kakon pono ma ke ano lahui. ka holomua o keia mau hana ka me» nana e hapafr a« ia

kakou ma ke kulana 0 ka noho kuokoa ana. Ina e hikl ana e loaa ka pomaikai i keia poe kanaka e noho mai nei ma Molokai, 0 ke alanui mua ia 0 ka hiki ana e loaa 1 liou mai he mau aina no kakou. < O ko kakou nele anā i na oihana < ano nui kekahi mea pilikia 0 keia lahui, a 0 ka hiki ana e loaa ka noho kuokoa ana 0 kekahi poe ka mea mua, a e ike aku ana no kakou i ka hikS ana e loaa niai keia poe mai he mau kanaka e kuonoon° a mamuli oia kuonoono ana, e loaa ana no ia kakou he mau kanaka e hiki e hapai ae i kekahi P oe naauao 0 kakou, a lil o i poe alakai. O ka loaa ana o k a waiwai ka mea nana e alakai e loaa na alakai n0 kei a lahui. Ina 0 hiki ana e loaa na kanaka waiwai no kakou, e hiki ana e loaa na alakai ma na oihana kalepa o kakou. A ua nui a lehulehu na leanaka waiwai i loaa mai na oihana liilii 0 ka mahiai mai. Eia no iwaena 0 kakou he mau kanaka waiwai i pii mai ke kulana haahaa inai, mamuli 0 ka loaa ana ia lakou he keehina 0 ka hoomaka ana mai 0 ko lakou waiwai mai na mea hilii loa mai. A ke loaa kekahi mau kanaka Hawaii kuonoono iwaena 0 kakou, 0 ka pau ana no i a 0 ko kakou mau pilikia ma i a alanui. Aole e hiki e ikeia ka naauao 0 kekahi kanaka, ina aole e loaa ka mea nana e kii aku a hoike ae i ke! akea. O na alanui 0 ka hiki e ikeia keia mau kanaka, 0 i a no ka loaa mua ana 0 kekahi oihana, iloko olaila e hiki ai e ikeia aku i a J anaka. Eia kakou i ke au o ka ikeia 0 na hana, aole o ka manao koho wal e aku. A pe la kakou e 1 kauia nei ma ka mea kaupaona i ! keia mau la. Ma ka nana aku, elike me ka ho--1 lomua o na kanaka Hawaii ma Mo--1 lokai, pela'no e laha loa ae ai ka l holomua o na hana a ke kanawai , hoopulapula 0 kakou. ll e kanawai 1 maikai, a he kanawai e alakai ana t i na kanaka i kafti 0 ka noho hoo--1 kuonoono ana no keia mua aku. 0 1 ka mea e maka'uia nei e ko oukou ) meakakau, 0 ia no ka uuku 0 «a'-'wa 1 • hi e mahiia mai ana e na kanaka e 5 noho mai nei maluna o na apana i l haawiia aku, a no ia uuku, e hoo- - emiia J inai ana na eka e haawiia 1 mai 'ana 'ma keia mua līi6.

0 ka mca nui ma keia haawi aiua ana, oia 110 ka loaa'a lawa nu eka 0 ka ohana hookahi. E ulu ae ana na, keiki o kela amo keia ohana. : A 1 ka ike ana iho o na keiki, ua uuku na eka hoohana, aole c nelo ana ka haalele iho o keia mau keiki, a hele imi i hana ma kekahi mau walii okoa aku. 0 keia ka pilikia o Ji i hala aka, a na ia mea i hookaawale mai i na kanaka mai na aiha mai o ko lakou mau makua. 1 ka manawa o ka mahele aina, ua loaa aku i na makaainana hc mau apana liilii wale no. I ka ulu ana ae o na keiki, a ike aole he manaolana no ka nolio ana me na makua, va haaleleia keia mau aina, a ua hoomaka ka hele ana o na keiki i ulu ae ma na kuaaina. A.i mea e pau ui keia haalele ana o na keiki, ua hooikaika ko oukou e nunui na apana aina e inaheleheleia mai ana e ke aupuni, a ke ikeia nei, ua hiki loa e loaa ke ola i kekahi ohana ina he elima wale no eka e mahi ai. Aka, mamuli. o keia ikeia ana he mea lawa loa ka loaa aua o elima eka no ka hanai ana mai i kekahi ohana, a ua lawa no hoi kcia nui no kela ohana e mahi ai, e komo aku ana paha ka manao iloko o na Komisina e hoouukū mai i keia mau apana. Aole o• ia ka pono, aka, o ka hookikina aku i kela ohana e paa iho i na keiki e ulu ae ana e noho majuna o kela apana aina, no ka men ua law a loa i na eka e mahi ai, ke manao kela keiki e hana aole e molowa wale no. Aka, c lilo ana keia uuku o na wahi i mahiia i mau mea nana e hookomo aku ana iloko o kekahi poe, ua nui loa na eka he 25 e haawiia nei, a e koiia mai ana paha e hooemi mai. Mai ae kakou i keia mau hoololi ana mai a na Komiaina, no ka mea ke kauoha mai nei ke kanawai he 20 ka haahaa o na aina mahi a he 80 ke kiekie.

Iwaena o na heluna dala i kiiin aku nei e ka Puuku Hapai, no nn hana aupuni o Hawaii nei, he haawina kekahi o $125,000.00, no ka hana hou ana i ka uwapo o Kaunakakai, ame ka hoohohonu an'a ia awa. Ma keia haawina kakou e na kanaka Hawaii e ike iho ai, c loaa ana he uwapo maikai, a e loaa ana he hohonu no Kaunakakai. Ua pau ka pilikla o na kaiiaka Hawaii mua i hoi aku i Molokai, no ka mea ua lawa na niea i hoouluia e lakou no lakou iho ame na hok»liolona n lakou e hanai mni nei. O ka makaukau no hoi ia oia poe. He haawina maikai nae e hoike mai ana, ua hiki i ke kanaka manao h;ir.a e ola me ka pUikia ole i na la kinohi oka noho ana aku. He mea 110 hoi na kakou e hanheo ai, ka ike āna ua hiki i na- kanaka Hawaii e hoi maluna o kekahi ajvan:i !pna, e no ka loaa ana o ke ola o ka noho ana.