Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 45, 8 November 1923 — HA OIHANA NUI NO MOLOKAI. [ARTICLE]

HA OIHANA NUI NO MOLOKAI.

Aole paha he hoop.'iapaa ana, no ka holomua o na hana e lawelaweia mai nei no ka pomaikai o na kanaka Hawaii ma Molokai. I keia la, U» ikeia aku ka huli nui ana niai 0 ka poe ku-o i keia mau lioolala haaa ann, a i keia la ke kakoo nei, ro ka mea ua maopopo o kekahi k»-ia o na hana pookela i ikeia ma Hawau mi, no kekahi mau nuikahikī loihi. Aole wale no keia liaua ; haawi mai i n« kanaka Hawaii he i.- anaolana no keia mua aku, aka, ua hsawi pu mai he hoopakele ana i na aiEa aupani o Hawaii nei. mai ke komo ana aku iloko o na lima o ka po« makemake kuai aina, a e imi i k<f lakou pomaikai mamuli 0 ka loaa ana he aina e kuni ai. He hana lioi e hoilihune ana i na makaainana 0 keia aina, a e hoopilikia ana hoi 1 ke aupuni. e Aole 110 paha ko oukou meakakau r ke e ana i ka haawiia aea 0 na aina i na kanaka no ka hookuonoono ana, aka, o ke ku-e ma ko'u aoao, n ia no ka lilo ana aku o keia mau ! :.ina iVko o na kanaka, i manao ole no ka hookuonoono ana, aka, no ka makemake hotrlilo aku, a loaa raai na dala nunui. Aole o ia ka manao o ka haawiaa ana o ka aina i kena mau makaainana, aka, i haawiia aku no ko lakou lawe ana ae ia mau aina a kukulu iho i ko lakou ::,au home maluna 0 ia ainn, a 0 r.oho hana maluna 0 ia asjia, aole hoi o ka hōolilo aku, a loaa ke dala hoi no i ko lakou mau aina i hele :;;ai ai. Ma keia mnu hana ana, i ioomauia aku, ua hiki e ikeia he inau makahiki pokole wale no koe .. o ka pau no ia o na aina aupunl o Hawaii nei i ka lilo aku, a ua lilo aku no na dala liilii loa. He mau j.ara hoopilikia i ke aupuni, no ka 7nea ua hooliloia aku malalo 0 na kanawai hookuonoono aina, a 0 na uku e loaa mai ana no keia mar aina, he uuku loa. O na dala nne .■ hooliloia aku ana e ka mea i loaa aku keia mau aina. he puu dala. nunui maoli. %Camuli o ke kanawai hoopulapula, ua hoopakeleia mai na Hawaii, mamuli o ka loaa kaokoa ana o na aina ia lakou, a e hoolilo mai ana hoi i na aina mahi 010 ia no na Hawaii. O na aina waiwai ua paa mai no ia i ke aiipuni, 3 o na loaa no ka hoolimalimaia ana aku o keia mau aina* ua komo mai iloko o ka waihona aupuni, a o kekahi hapa, ua helo aku no ka hoaie ana i na kanaka Hawaii maluna 0 keia mau aina i hookaawaleia no lakou.

Ma keia hoolala ana, e ike mai ai kakon, ua loaa iho la he palekana no keia mau aini aupuni, a e paa man ia ana no hoi no ka pomaikai ooa makaainana apau loa. Aole paha na hanauna o keia la i ike i keia mau pomoikai, aka, o na hanauna 0 kei* mua akn, o lakou ke hoomai-' kai mai ana, no ka mea no lakou pu kei* mau pomaikai i huli ia ai. He> oiaio no, ke hnli mai nei kekahi poe ku-e a ke kakoo mai nei 1 keia mau hana, a ma ka nana aku, i loaa no ka poe ku-e, mamnli o na olelo hoopunipuni i laweia aku i na Hawaii. e kekahi no o na Hawāii, i lili paha no ka loaa ole ana o keia. man manao ia lakou. Aka, ua pan keia mau kneia ana, a ke holopono mai nei na hana. Oka manao nni, oia no leeia: I keia, mau makahiki e neo nei, ke hoomaka mai nei na kanaka Hawaii ma Molokai, e lawelawe i na hana no k» pono o keia nlanui no keia mna akn. Eia ke hoomaka mai nel | kekahi poe e lawelawe i ka oihana mahi, no ka manawa mua loa. Aole io no keia he oihana liilii, a i ole hiki xrale no paha, aka, ho oDianaj i pih* na knia he nui wale. He | oihaaa i hiki wale no i ka poe hooa i ike pu hoi i ka hooikaika me ka nana ole i ka nui 0 nx pilikia e hiki mai ana. Aka, 1 ke kn ana o keia oihana o na kanaka Hawaii, e ao ia mai ana lakon, i ka mua, ka ike ana i v a waiwai ona mea liilii. n . keia paha kekahi o na mea nui, vj e loaa i na kanaka Hawaii poe K|na i ka waiwai o na mea kii nd|'.oomaopopo kakou, mai na jf'i loaa mai ai na mea nuike ana o ke kanaka o

keia kekahi 0 na naauao i oi aku mamua o na mea e ae. 0 ka hapanui o na kanaka Hawaii, ua ake aku lakou no na mea nunui wale 110, a no ia makemake i keia mau mea i;unui, ua hoohemahemaia ua piea liilii, na mea hoi e haawi mai ana j i ke kanaka i ka naauao oi ae. O kei/i muu mea liilii, 0 ia na mea hikiwawe 0 ka loaa ana. A 0 na mea nunui, me ka hana nui e loaa ai. Ina na kanaka e ike ana i ka waiwai o na mea liilii, e ike ana ua kanaka Hawaii i ka hoomanawanui. O ia leekalii 0 na haawina e loaa mai ana i ke kanaka ma kona hoo ikaika ana e nui ae keia mau mea liilii. A ma keio wahi no hoi, ua hemahema na Hawaii. Ia kakou e makemake nei no na mea nunui ke loaa mai ia kakou, ua kiloiia aku na mea liilii, oiai nae, mai na mea ! liilii mai i loaa ai na moa nunui. ! Aole i ioaa na waikahe nunui, mai kona nui mai no i kinohi, aka, mai' na paka ua liilii i hoiliili iho ai ia lakou i ko lakou ikaika. a kahe mai la. Pela no ka imi. ana 0 ka waiwai. Aole 0 na uku nunui ka mea e kuonoono ai ke kanaka, aka, o ka nui o na mea 0 hookoeia mai ana e ia mai kela uku mai. O ia hoi, ina he elima haneri elala ka loaa mahina 0 kekahL kanaka, aka, ua hoolilo o ia a pau loa kela mau dala 0 kona uku mahina, e hana wale no kela kanaka no na makahiki he kanaha, a oi akti paha, aole manawa e loaa ai ke kuonoono 1 kela kanaka. Aka hoi ina kela kanaka e ai ana i kekahi iliapa 0 kela mau dala, a 0 hookoe ana paha i kekahi; ina kakou e olelo ae ana, hookahi hapalima, 0 ia hoi hookahi haneri dala i kela ame koia mahina, i ka pau ana 0 ka makaliiki, o koe iho ana ma kona waihona he hookahi tausani elua haneri dala. A i ka pau ana o kela mau makahiki 1 he kanaha, ua hiki ia kakou e ike' iho i ka nni kuonoono 0 kela kanaka, mai na mea mai i hookoe ia e ia. | O ke kahua keia 0 ka hoomakaulii. Aka, hoi ina kela kanaka e hookoe ana i kela mau dala i kela. ame keia mahina, a e hookomo ana i kela mau dala, ma kahi e hiki ai e ulu ae, e ike aku ana kakou, e oi ae ana na mea 1 loaa mai, mamuli o keia hookoe ana, mamua 0 ka mea e loaa ana i kela kanaka mamuli 0 kona ikaika hana. O keia ike ame keia hoomakaulil, ua hemahema kakou na Hawaii. Aole kakou i ike i ka hookoe an& 1 i kekahi, a lioolilo akp kekahi. 0 ka kakou mea ike, o ka hoolilo no a pau *loa. L r a pinepine ko kakou ike ana i na kanaka Hawaii 0 hele ana ma na nuikeke 0 kakou, a e kuai ana i kah? iin" i'a, a ina he hapalua ko kela ua ukuia aku kela hapalua, a ina he hapalua ko ke eke poi, ua ukuia aku la kela eke poi; o ka • mea akaaka nae, hookahi dala wale aku la no i lilo no ka meaai, 0 ke kii aku la no ia i kaa otomobile, a hoilioi keia inia i kauhale. I kekahi manawa, ua oi aku na lioolilo no keia hoihoiia ana i kauhale, mamua o na meaai i kuaiia. He hana naauao anei keiaf E loaa like mai ana 110 ia oukou ka pane. Aole. Aka, eia keia mea ke hana mau ia nei e na kanaka Hawaii i kela ame keia la. I7a ike iho no lioi paha 0 kahi dala hookahi wale no keia i koe, ua kau aku la no ma ke kaa otomobile, a haaleleia iho la ke kaa hapaumi. He oiaio e hiki like ana no i kauhale, aka, aole pela ka manao 0 na, kanaka Hawaii. O ka pau aku 0 keia mau dala ka mea mua, a mahope noonoo aku na pilikia. Ae, aloha no kakou.

I O ka lua o na oihana e hoowaiwai | mai aua i na kanaka Hawaii ma i Molokai, o ia no ka oihana lianai [ hololiolona. He oihana ano like ī'.o i keia me ka maliiai. Ua like m> ke komo nui mai o kela liaawina o ka hoomanawanui, ame ka hiki ana e malama i na mea liilii. O ko kanaka o makaala ana i ka hanau ana o kana mau holoholona, ame ka hookomo ana ia lakou ma na wahi malu i ka manawa ino, o kela aua ke kanaka e holomua. O ke kanaka hoi e hoohemaliema ana,i kana inau holoholona, a e makaala ole ana i ka manawa e hiki mai ai ka ino, e make wale ana kana mau holoholona', «a e loaa ole ana no na pomaikai iaia. 0 ke kanaka naauao, aole oia e ao

an;i 0 ka mahi wale no kana 0 lawelawe ai, aka, e komo pu ana oia iloko 0 ka hanai ana i kekahi mau holoholona, ia manawa hookahi 0 ka mahi ana. No ka mea, e hele liko ana keia mau oihann, ma ieahi 0 ka poe i ike a i hoomaopopo i ka waiwai o keia meu 0 ka imi ana i ke kuonoono. ulu ana kekahi mau mea au, a e hiki ole ana e hoolilo aku nie ka loaa mai 0 ka waiwai nui ae, 110 ia kumu, i ka lilo 010 ana 0 kau mau 1110:1 kuai no na dala au i manao ai, ua hiki no e hanaiia aku i na holoholona me ka uuku loa 0 na hoolilo. O keia mau mea a elua aole e pono 0 kaawale kekahi īiīai kekahi ae. Aole paha he aina i liko aku me Molokai, ina keia mau oihana i hoikeia ae la, ka mahiai ame ka hanai holoholona ana. Ua ikeia i na la 1 hala aku 0 Hawaii nei, a ke lawolaweia nei no ma kekahi mau "walii, 0 ia hoi lea hookuu ana aku i na holoholona e hele no lakou iho e ai i na weuweu, me lCa nana 010 ia aku aia wale no i ka manawa kuni, alaila hoohuliia mai la. Aole hanaiia, a i ka manawa mauu ole, ua pilikia na holoholona. Aka, me ka nee ana mai o ka naauao, eia na holoholona ke hanaiia nei, a i mea 0 hiki ai keia, ke hoouluia mai nei na mauu na nn holoholona, a hanai' lima maoliia maloko o na pa.

He hana maamau keia ma na Mokuaina 0 Amerika nei, a ua nui na wahi hanai holoholona, me ka hoo unaia mai 0 ka ai i keia mau walii like ole. I lianaia keia no ka mea ua ikeia, 0 ka mauu hoouluia na mea hiki e ulu mnikai ma kekahi mau wahi, a i ka ulu ana, a okiia, ua hileiwawe hou 110 ka ulu hou ana

mai a ka mauu, a ina e lianaiia ana me ka ulu no, ua h'ehi waleia ke koena, a ua poho wale ia kihapai mauu. I keia la no hoi mahope o ka hoaoia ana o na mauu like ole, ua loaa kekahi mau mauu hikiwawo loa o |ta ulu ana, a ua hiki e okiia no 10 manawa o ka makahiki, a ua lawa keia mauu e hanai'aku i na holoholona hc nui walo. Ma Molokai, eia ke hoouluia nei na mauu alafafa, o keia paha kekahi o na mauu oi aku o ka hoopomaikai i ke kanaka mahiai *a hanai holoholona. Ua ikeia ka puka pono o koia mauu ma na wahi i kanuia ma Molokai, a ko ikeia nei no lioi ka maikai o kona ulu ana, ame ka manoanoa o ka ulu ana ae. Me keia mauu, ua hiki i ka ohana ke hooulu he mau eka uuku walo no, aka, ua lawa nae no ka hanai ana i' na holoholona lie leliulehu wale. 0 kekahi mea maikai no hoi i keia mauu, ua hiki o aiia e. na moa, na puaa, na pipi; ame 'na holoholona like ole e manaoia ana e ke "kanaka e hanai. Me kei<a hcfbmaopopo pono ana i keia mauu waiwai nui i ulu ae ma kela mau aina, ua loaa kekahi kumu nana e hoomakaukau mai i na kanaka me na meaai e hilei ai e loaa ka holomua ana o keia oihana o ka hanai holoholona. A ua hoomaopopo pu ia no hoi, me ka wai i 2oaa mai kela wai mapuna mai, ua lawa na eka he 600 no ka hooulu ana i na rtea i manaoia e na kanaka e hoi aku ana ma kela mau aina. I leeia la, ua hoomĀuia aku ka imi ana i ka hiki pono e loaa ka wai ma na wahi o na aina e paaia nei e ka ohana Cooke. me ka manao no e lilo ko lakou mau aina kupono, no ko kanu ko ana. Aole i pau ka manao ana o kekahi poe e hiki ana e ulu pono, a e hoowaiwai mai ana no ke ko, i na kanaka e makemake ana e komo aku iloko o keia oihana. Eia no ke imiia mai nei ka wai ma kela mau aina, a eia no ke hoaoia mai nei ka hiki ana e loaa kekahi mahi ko ma Molokai.

Ina e hiki io ana e kukuluia kekahi mahiko ma Molokai, oiai no nae, ua hoao mua ia he mau makahiki i hala aku, a ua poho, mamuli o ka loaa ole o ka wai maikai, mamuli o Ka loaa ana ame ka lawa pono i ka wai maikai e ike aku ana kakou i ka loaa hou ana he ipuka e hoohana hou ia aku ai na aina o na kanaka Hawaii, no keia oihana nana i hoowaiwai nui i na kanaka o keia mau Mokupuni. Ua loaa no ka wai ma kela aoao ma o aku o Kaunakakai, a eia no he mau luawai i loara ia Mr. Conant, ke ku'nei, me ka hoohana 010 ia. O ka pilikia wale'no o ia mau luawai, o ia ke kaawale loa ana mai na

aina aku i manaoia e kanu ko, a mamuli 0 keia kaawale loa ana, ua manaoia e nui loa ana na hoolilo 0 ka lawe ana mai ika w T ai mnluna 0 keia mau nina, no la kumu ke imiia nei ka wai ma na alna 110 i manaoia e kanu i ke ko. Ma ka nana iho i ke ano 0 ka waiho ana 0 ka aina, ame ka nui 0 ka wai e puai la ma na* kahakai, ua hiki e ikeia, ua nui ka wai o keia aoao ma Kona nei 0 kela mokupuni, aka, o ka pilikia wale 110 0 ka loaa ana iho 0 na kumu 0 keia mau wai e hu nei ma na kahakai. 110 mau makahiki loihi ka ikeia ana 0 ka wai e hu ana ma kela uluniu ma Kalamaula, a ua hoomaopopoia 0 koia wai i lona mai nei no na kanaka Hawaii. I ka loaa ana 0 kela mau waipuna, aolo no i pau ka hu ana o ka wai 0 kela waipuna makai iho 0 ka uluniu. He mau hoailona keia, eia lie mau kumu wai 0 kahe ana malalo 0 keia mau wahi. Pela no ma na aina o Palaau makai, eia 110 lie mau wai puna e kaho nei ma kela aina, a ua kaho no kekahi mau makahiki loihi loa. Aole i ikeia ka mnnawa 0 lee kahe ana 0 keia mau wai, aka, ua hiki e ikeia, mai kinohi loa mai 110. Me ka nui 0 keia Avai e kaho wale la no, aolo he mea paakiki ka ike ana he mau manaolana no kekahi no ka loaa ana 0 ka wai ma na aina i manaoia no ke kahu ko ma keia mua aku. Ua hoaoia ke ko ma Kaunakakai, a ua ikeia ka ulu maikai ana, ame ka momona pu no hoi 0 keko. Ua ikeia e hiki ana e loaa ma kahi 0 ka 16 tona ko 0 ka eka-hooleahi. A ina 0 keia iho la na lioiko a na hana hoao i hanaia ma Molokai, e liiki ana no ia kakou e ike aku, aia no he la e hiki mai ana, e komo pu aku ana na kanaka ma Molokai iloko 0 keia oihana nana i haawi mai i ka waiwai nui i na kanaka 0 keia paeaina. Ma na ano apau, aole e hiki ana 1 kekahi kanaka e hoole mai i lea waiwai nui 0 keia mau aina i Avelieia 110 kakou na Hawaii ma Molokai. Eia no kakou i na la 0 ka hoao, aka, ke hiki e nei no e ikeia aku na pomaikai omua aku nei, ke komo ka manao hoomanawanui iloko 0 na kanaka Hawaii. A komo kakou na Hawaii iloko 0 kekahi mau oihana ano nui 0 ka aina, 0 loaa ana ia kakou ke kahua no ke kukulu ana i na mea e hiki ai 1 na Hawaii e ku iho no lakou iho. A e hiki ana e loaa na kokua ana i na Hawaii iho malalo.

No ko kakou nele i na oihana ano nui, kekahi kumu i hiki ole ai ia kakou e hoowaiwaiia, a 0 ke alanui mua 0 ka hiki nna 0 loaa keia mea, o ka hiki ana e kukulu ia i mau oihana ano nui no na Hawaii. Aole kakou i nele i ka 1010 amo ka naauao e hookele ai i kekahi oihana nui, aka, o ka pilikia, 0 ka liiki ole e hilinaiia mai 0 ka poe dala. A o ke kaa ana 0 ke dala ma kela. aoao, ua hiki ole iho la 0 kokuaia mai na manao ana e lalau aku i keia mau oihana. Aka, ina e liiki ana e kukuluia kekahi mau oihana 0 na Ilawaii, a ikeia aku ka holomua ana, e liiki mai ana no ka la e loaa ai keia hilinai, a e lawa ana kakou mo na kokua no ka hoonee ana aku j na mea i makemakeia.

I na la mua 0 ke kiiia ana 0 keia mnu ninn, tia piha na nupepa ame na lono e lawe heleia ana, aole he waiwai o ka hnawi ana aku i ka aina i na Hawaii, no ka mea aole i ike i ka mahi, a aole no hoi i ikeia aku ko lakou manao nui e hoi ma na kuaaina, aka, 0 ko lakou manao nui 0 ka lealea, ame ka noho ana ma na kulanakauhale. Ua' lilo keia mau olelo i mea komo aku iloko 0 kekahi poe Hawaii, e hooia ana, ua makehewa loa ka hnawiia ana mai o na aina ia kakou. A ma ka nana aku, eia no poe ke manao nei no pela i keia la. Aka e pau ana kela mau manao, no ka mea, eia na kanaka i ku-o mai ke huli mai nei e kokua, no ka mea, ua ikeinaka i ka hiki io i na Hawaii ko mahi ke ku 110 lakou iho.

Ke nohoia mai nei ua mau aina nei e na kanaka Hawaii, a ina paha he inoino io hoi, a he poliaku walo no, ina la nole e paa aku kela mau k.maka Molokai, no ka moa. owai hoi ka mea makemako e noho maluna o kekahi aina kupono oTe? Aole nae pela na mea e ikeia nei. Eia ke noho mai nei he 26 ohana maluna o kela mau aina a i ka pau ana o keia makahiki e i ke 50. A ke nolio nei kekahi po« mc ka makaala o ka hemo hou niai 0 na aiua mauka o Palaau amo Hoolehua. A loaa mai ka wai, a weheia mai kela mau aina, e ike aku ana no kakou i ka nui a lehulehu o na kanaka e noi mai ana i ka aina, no ka mea, ko ike nei na Hawaii, aole he manaolana no keia noho ana ma na kulanakauhale o kakou, me ka loaa o ka hapa i kekahi la, a me ka nele i kekahi mau la. O keia mua mea hiki ole e ikeia aku na pilikia ame na hana e loaa ana i kekahi manawa a e nele ana 1 ka hapanui o ka manawa, na mea nana e hoemi nei i ka manao holomua o na Hawaii. ' - •

Aka, ke ike e aku nei no kakou' i na hana e liiki nuii ana. Ke ike nei kakou e hoea mai ana ka la e lawa ole ai na kanaka i ka hana. Ke ike aku nei no kakou i ka pii ae 0 na meaai. Hookahi manaolana o ka loaa o kou aina nou iho. A lee ku niai nei na hana ma Molokai, me he kanaka la e ani peahi mai ana i na lima no kou hoi aku e ke kanaka Hawaii ma kela mau aina, no ka loaa ana 0 kou ola ame kou I ohana. Ke ike nei kaleou i ke komō nui mai 0 na kanaka o ko na aina e ma ko kakou nei aina, a o ia komo ana mai, aole e hiki ana ia kakou ke papa aku. Aka, e komo mau niai ana no elike me ko poi ana mai 0 ka nalu ma na aekai 0 kou aina lianau, ka hiki ole e paaia aku. pela no keia poe e komo mai nei. A 1 ka lei ana 0 na kanuka 0 Hawaii nei, e oj)a pu ia aku ana kaleou na Hawaii, no ka mea, aole e hiki ana ia kakou e ku pale aku i ko lakou ikaika ame ko lakou ike liana. Aole pu 110 hoi e liiki ana ia kaleou e paonioni aku 1113 lakou ma ke leahua 0 na haualima ame na hāua kalepa, ame na hana e ae no. !Nolaila me keia mau mea e ike e ia aku nei 110 e kakou, hookahi wale 110 manaolana 110 kakou, oia 110 ka loaa ana 0 kou wahi apana aina, a ua hiki ia oe e hooulu i kau ai, ame ka loaa ana 0 kou noho ana nou iho. Aolo mea nana e hele mai e hoonioni i kou nolio ana, a i ole kipaku aku paha ia oe mai kou aina aku. Aole liookahi. I Aole olelo ana no na kanaka i Toaa mua ko lakou aina, a ke nolio mai nei 110 lakou iho. Aolo no lakou leeia mau%lelo a'o, aka, 110 na kanaka e nolio ana ma na kulanakauhale, me ka hiki ole e ike aku ia mua. No lakou keia mau hooileaika ana, no ka mea, ho mau Hawaii no hoi lakou, a 0' ke alanui 0 ka hoomahuahua ana ae i ko kakou heluna kanaka, 0 ka loaa ana 0 kekaiii mau hana nana e haawi mai i ka ikaika ame ka manaolana 1 na kanaka. Eia ka hapanui 0 na Hawaii ke kaukai nei na hai mai ke ola. Eia keia poo ke hana mai nei ma na walii uuku loa 0 ka uku. No kela mau pilikia ko kakou opa pu ia ana a pili i ka paia. Aka, ke ku I mai nei nae keia. ; mau aina imua 0 ko kakou alo, elike mo ke leu

nna mai 0 na aina 0 Kanaana. Ua mnknoikau no ko kakou komo aku a lawe ae no kakou. Ua lawa i na mea apau n lea uhano e makemake ai. A hooknhi no mea i koe o kou leomo kino aku no, e ke kanaka Hawaii, a lalau na lima.

! Aole o hiki iko oukou meakakau ko ku iho a olelo iho, ua loaa līeia pomaikai "ia kakou mamuli o ko aloha ana mai o na lioaloha o kakou ma ka aliaolelo nui ma Amerika aole loa, no ka m'ea, ina aole lie aloha o ke Akua me kakou, ina uo la i keia ln, aole i loaa mai keia mau-i)ōmaikai ia kakou. He oiaio 110 ua lilo na leokua ana i liaawiia mai e ua poe la ma ka ahaolelo nui, i mea e hiki ai ia kakou e ike i ka pono o keia mau mea, aka, ina aolo no i komo mai ko Akua e kokua, ina la ua nele Na keia aloha o ko \Akua i haawi mai i keia pomaikai, a o hooia mai ana no hoi Oia ma kona aoao, ua ae Oia i keia leumuhana nui no ko kakou pemaikai. Mo ke Akua ma ko kakou mea e maka'u ai. Ko manaoio nei eia io no ke Akua me kakou. 0 na pipi waiu aku leoo a loaa mai. O kekahi ai oi loa keia o ka maikai, o ka waiu o ka pipi. Ile meu e hooikaika ana i na leeiki, a. he .mea no hoi e hoolawa mai aihi ia oe e ke kanaka malūai i ka. ai emi o ka hoolilo. E hanau mai ana no lioi ua pipi nei au, a e lioonui ae ana i ka heiuua o kou waiwai, ia oe e hana ana ma kekahi hana okoa aleu. A e loaa mai ana lioi kau waiupaka, e ono ai kau palaoa pulehu. 0 keia mau liana hoemi hoolilo apau, he mau mea ia e ala; kai ana i ke kanaka e loaa ka noLo lako ana. \ O na huaai kekahi niau mea e hoolalaia nei no ka hoilioi ana aku i na leanaka o Molokai e kanu. Ke ike nei kakou. i ka nui o na hua alani e lioounaia mai nei i Hawaii nei. Aka, nae aole i oi aku ka momona o na hua alani o Amerika mai, mamua o ko kakou mau alani o Hawaii nei, aka, ua nele kakou, 110 ka mea aole no i kanu na hanauna maniua iho o kakou i keia huaai. ona kupuna o kakou ka i kanu, aka, o iia makua ame leakou, ua palalelia loa,- a no keia hewa. lee ike nei kakou i ka nele o keia huaai ma o kakou nei, a e ole na hua alani o Kaleponi, ina ua nele loa ka- I kou. Ke hoolala nei ke Komisina j e koi aku i na kanaka o Molokai o kanu i mau alani no lakou ma na aina kiekie. Aka, eia ih6 no ia mea nui e I»ookomoia mai nei o ka huawaina. He hua ono, a makahehi ia e na leanaka. He mau tausani o na pahu o lioounaia mai nēi i o kakou nei. Ua hiki loa i keia mea e ulu ma Molokai, o ke kauu iho ka mea e loaa ai.