Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 50, 13 December 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

Ua hala aku nei ke Kakauolelo R. Duncan no Molokai, a e hala ana paha na la he 10 iaia malaila. E hoomaopopo ana oia i na alanui j hou e hanaia aku ana ame na pono wai hoi e hoohanaia aku ana ma j keia hoomaka ana mai 0 keia makahiki ae. Ua ake nui na Komisina e hoomaopopo i keia mau mea. Ua pau loa na apana aina Inahiai 1 ka laweia. He 23 0 keia mau apana, a i keia mahina aku la no i haawiia ai ka apana hope loa, mahope o ka haalele ana mai o ka mea nona ia apana. Aole koia i hele e nana, a ike la hoi, haalele aku, aka, ua haalele no ka hiki ole iaia ko hoi i kela aina. Ua iaweia he 22 0 na pa*hale, a ke kukulu mai nei na home 0 ke* kahi poe. Ua loau aku he eka a oi iki ma keia mahelehele ana, a ua nui ke ohohia o kekahi poe no keki mau pa-hale. Ua pili ko* koke i ke kai, a ua lawa kupono no hoi 110 ka noho ana. Aole keia mau apana i manaoia no ka mahiai, aka, no ka poe e makemake ole ana ia hana, aka, ua makemake nae e loa-a kahi home, ame kalii e ku iho ai na wawae. Ina o keia poe e noho mai nei ma Kewalo a o lakou ka i hoi i kela niau apana, i na ua oi aku ia. Aka, ua makemake no paha keia

poe e noho kokoke i ke kulauakauhale. Malia paha he mau manao pono ia, aka, aole nae lakou i ike 1 he mau apana aiua kela no ke au- I puni, no lee kukulu ana ak;u i kekahi mau haua nui. Ma ka nana | aku, ua manao paha keia poe, e | loaa loa mai ana ia lakou keia mau j aiua. Ua kuhihewa kela mauao. j Ua ike iho ko oukou meakakau i kekahi palapala noi e hele apa) iwaena 0 kekahi poe, no ke koi ana j aku i ka Ahaolelo Xui 0 Amerika e haawiia mai keia mau pa aina j ma Kewalo no na kanaka Hawaii j e noho la malaila. Pehea la ka hoi j ka Elele a lakou i koho ai, hoouna aku 'hoi iaia o hana mai i keia mea? j Ua ike no palia oukou, aole e hiki iaia keia hana, hoouna no nae. I O ka hewa ia 0 ka puni ana i na j kaula wahahee. Ua lawa ole ka ike ame ka hoomaopopo ana i ka mea e hana aku ai. Ae, aloha 110 paha; kal%ou i ka lilo mau ana i na olelo pelp a na kaula wahahee. Malia' paha 0 ka mea ia e ike ai, 0 ka, nele ana ma na mea i makemakeis. Aka, eia hou aku no ua hoopunipuni. Aole e pau no ka mea, 0 ka hana ike ia a kekahi poe. O ka hope loa paha keia 0 na ina-1 nao e kakauia ana e ko oukou mea- ( kakau. Eia aku kana hana nui, 0 ka hooko ana i ke kanawai ku-e«. waiona, a 0 ka mea pono, e haawi! aku oia i kona mauawa apau noi ia hana. O kekahi no hoi, malia» 0 loaa ka meahou, a e loaa pu ana, na manao hou mai ia mea mai. ' i Aia iy) ke Kiaaina Farrin£ton i. Wakinekona, a ke hooikaika mai la, 0 holo ke kanawai e haawi mai ia Hawaii nei i ke kulana piha* ToritoTc, a e loaa pu he mau haa-« wina dala, elike me na Teritoro o ae, Ma na makahiki mua aku ueil, aoJe he mau haawina dala i loa» mai ia Hawaii nei; no na alan>ti ame na kokua kula.

Ua hoohikiia ka Akena Ku-e Waf. ona i ka Poakahi Dco. 3, 102?; a 1* lawelawe nei i kana hana. E ik*; niai oukou e na lioa Hawaii, i ia ae nei keia kulana e keia hoa o oukou, no kona makemake e hoenifc%i uiai ka laha nui loa āna 0 keia mf|a o ka waiona ma Hawaii uei. & no ia kumu, ina e ike mai ana kpkahi 0 oukou, na kanaka ku-e ikaika i keia mea, e ku-eia ana ke kanawai, e hoike mai i ka akena luop, a aole e ike ia kou inoa, aka, e h<c«)koia aku ke kanawai a e kela mau hana lapuwale. Ma *ka lohe pepeiao, ua nui J>a na walii e hanaia mai nei a e kuaiiia nei keia mea 0 ka waiona. AiJ;a, ma lea hele aua aku e nana, ma emi īho hookahi hapa. Akn, o ka makemake 0 ka Akena, oia no ka loaa mai 0 na hooia ana no ktia hana ku-e kaAawai. Ina ua nia4;cmake kakou e pau keia mau nra, .0 kokua mai. Kc lohe waleia mai nei ke ki}niia mai nel ka rama ma na hale.lina 0 kakou maloko nei 0 ke kulanaleauliale, aka, ho mea paakiki n;ir- ka hiki ana e loaa na ike kupono. Ina 0 na kanaka e ike ana a i ole o kuai ana i keia mea, e hele guai e hoike i ka akena, e loaa ana 'no na kokua ana, no ka hoopau ana, :i keia uiau hana haihai kauawai. Ke hoolala nei ka Hui Hajna Halakahiki 0 Libby ma, no ke kukulu ana i ko lakou uwapo ponoi Molokni. He mau hana keia e mai ana ia kakou, i ka iiijfi nui 0 keia hui e lanakila ka lal<l>u mau haua kanu halakahlki ma kjo lakou mau aina i loaa mai nei mai ka ohana Oooke mai. A he mau hiaoia ana no hoi, ua ike mua lakou e% loaa ana ka lanakila ma keia mai| hana a j lakou. ' Ke ku nei ke Komisir«B Home o na Hawaii ma ke kahi»i, e papa j loa i ka inuia nme ka o ka rama ma Kalamaula, ai|jo na wahi jno malalo oko lakou malfu. He kahua maikai keia, a ho njea pono 110 hoi e ikeia ka hooko p«soo loa ia 0 keia manao 0 ke Korojsina. Aole paha. 110 kn ikeia 0 krfia mea malalla, aka, no ka papa !loa ana aole e komo mai. Ua kakou i'ka waiwai 0 na kauoha o 'keia ano, a e hooia mai ana i ka *maikai o ka nwnao 0 ke Komis!na, Ua loaa aku kekahī ,kaa me ka rama mai ka moku niai, a ua laweia mai e malama. Aka, 0 ka mea nae nona ua lama nei, ua.palemo aku no. He nui paha r.ja poe e palemo nei, 0 ka ike ole i»k aku. Aole ka akena. ku-e waiona., i boik«a mai no keia mea. O l|Jkou ma no a pau mai. Na ka 0 na opiwma i hoike ae \ keia ho}ja ana. Eia na omole wikake» ke kuaiia mai nei no $15.00 0 ka omole hoo. kahi. Ua pii maoli no leeia kumukuai. Aka, heaha la ie, i ka mea makemake i keia mea. lilo aku »a dala me ka nana ole ia 0 ka pii. O ka loaa mai ka mei 'nui. Make no kakou ka poe inu. •

lole pah:i ho kanak:r Han-; n lion. ks»fii i nelo koiia iko :inn i kok.-ii ; njßu hana haihai kauaAvai, ma kei* niiiau waiona, aka. o ka pi]iki;L ,•» lea» hiki ana e loaa na ike kup.-> no n-D ka hooia ana ua ku-e io i ; , knuawai. I' "L'a nui ua lono e lawe helei.i nr : he kanaka inu lama ka o .Tohn Wi« o . mau mea hou keia iai:i. M a ; 3«ona manawa keiki mai, aole loa'oi.» i Loopa i keia mea o ka lauia. a a , ;p d» i ka paka. I ka poe hoopuninae. ua inu ka oia. Xui no .hoopunipuni. Aka, aole no ia h* wa hou, o kn hoopunipuni. IV ! ;i 71 ,, |j\U M-ahine mua loa- i hoopunipuaii.< <£i. Eia o Cookc ke hoouna oiai n<>i ho £lua moku ea i kela ame keia pule aiiai Molokai mai, e lavre mai aiu i Aia ukana liko ole, a o hali aku ana j 3ioi i na uleana like ole mai Hono- ' Julu aku nei. | I keia mau uioku aku, e hoounaia mai ana ua puaa keiki a na kanaka noho nia Molokai. llc mau puaa keia i hanaiia e lakpu. a e ike ak.j ana kakou i na pomaikai i loaa i kela poe i hoi aku a uoho no lakou iho. Oka makamua loa keia u kei i mau mea, aka, aole o ka hopena. o na moa ame na hua, ua pinepine k.i hoounaia ana mai, aka, o na puaa o ka makamua keia. Aoleaina i oi aku ka maikai mamua o Molokai no keia oihana. no ka mea, u.i paa ka aina i ke kiawe, a ua loaa mai ia ai me l;a luhl ole. 0 ka paa i ka pa ka mea nui, a c% ka puaa no e hele o ai i ka ai mr ka hooluhi ole mai i ke kahu. Re mau malama ka hua «ipa o keia mea, a elike me ka loihi o kona hua ana, pela no ka loaa mau ana o keia ai. A i na mahina loaa oJe o ke kia\rr, e hoomakaukau oe i ai na lakou. D lilo aku ana o Molokai i aina kaulana ma keia mua aku, mamuli o ka nui o na kanaka e hoi aku ana e nolio malaila. I keia la, aolō nn paha i pau na manai ku-e o kekahi poe, a e lanakila ana no keia mau manao. Aka, ma keia nee msu nna aku imua, e pau aua keia poe e ku ® uoi i ka huli mai o ike pono i na pomaikai o koia hana hoihot ana. i ua kanaka maluna o na aina, uo lakou iho. La loaa mai nei na lioikeike ana ma ka aoao o ka liui o ī ,ibby ma 110 ka loaa o na kokua i na' kanaka Mawaii o Molokai e manao ana e komo iloko o ka hana kanu halakahiki. llc mau mea keia e lioohoihoi mai ana i na kanaka i manao i keia oihana. l. a. nui ka aina kupono no keia oihana, a e lilo i'o aku ana no o Molokai kekahi aina kaulana nr» ka nui o na aina kanu hala ia. O ke ku o ka hale hanakini k.t niea oi aku, aka. aole palia e ku koke ana, no ka mea ua lawa ole Ina limahana. Aka ma L'ia mua koke aku no, e pau ana ka pilikia ma keia ninau, no ka mea, i keia manawa pokole loa, o ka hoi ana aku uei o keia mau oliana he 4o ma na aina mahi aine pa hale, ua hiki aku ka heluna nui ona keiki i ka 150. Aole n-> i pau loa na ohana o keia poe i ka hoi aku i keia manawa. ICc pau pono e oi aku ana.