Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 51, 20 December 1923 — NA ANOAI. [ARTICLE]

NA ANOAI.

T Mo'.okai aku r.ei o M. Keo:anui. 0 Hi!o Hawaii. no ka makemake n0 e ikemaka i na ama ame ka t:ee nw ana oua hana. Wahi sali "ra maikai na aina, aua booa» olelo he aina pohaku. Ūa ike aku i na kanaka e jjana mai ara. » na ka nana aku ua hauoli Vo lakou noho ana. O ka pilikia ■«rale ne. ua. ulolohi na hana a na Komīnna, ma ke kokua a»a i ka loomaemae ana i ka aina 0 na kauaia i Aia poe ke kakali mai la 0 ka hoomaelaaeia o ko lakou mau aina, no kekahi mau mahina he 7 kekahi poe e kali mai la.'* Aole keia he mea J iou i ko oukou meakakau, aka, aole ia he no ke kanawai ana i hoo-! ikaika ai. Oka pilikia. aia ma ka aoao o na Komisina, a ia lakou no na kanaka e nuku aku ai. T. hoomanao nae kakou, he hana nui ka. hoolawa ana i na makemake 0 43 kanaka. He oiaio, ua hoi mua aku nei kekahi poe, a mahope wale aka ne; 20 hoi ka hoi ana 0 kekahi •poe. aka, 0 na kanaka hope aku nei ma na pa-hale, ua lilo aku la ma "k® lakou mau apana na Komiaina i 'hoohana mua ai, a kapaeia ae la na kanaka mua. Ma keia aole no paha e hookauia aku na ahewa ana maluna o na Komiaina, no ka mea, aia he kanaka Sna ko lakou aoao e neho paa ana maluna 0 ka aina. a ; .r.a he msu hemahema kekahi i har.ai2- ao!e paha no ka makemake e j hoopilikia mai i na kanaka. O keia mau hemahema nae, e hoopauia aku ana, 50 ka mea, ua holo! 1-■ ■ ke kakauolelo hou. e nana j •nono i keia mau hemahema, a i kona I br»i ana inai. e heike inai ana oia :3 aaa mea i ke Komisina, a e ike aku ana no kakou i ka pau 0 keia mau piiikia. E hoomanao iho kakou. he hina nui keia. a ua hoao na Komisīna ma na ano apau e holomua keia mau mea e lawelaweia mai nei. lna. ua ulolohi, aole no ia he mea pilikia. Aka, oka hoomaopopo ana r na kanaka na lakou no e hana «paha, ko lakou mau aina. ka mea sui- Ina kakou e noonoo iho he Tnau haneri eka. ka nui 0 kela wahi 1 makemakeia e hoomaemae e ike sna kakou. he hana nui io no ka hoomaemae ana. Hui pu me na hale e kukuluia mai la, oi hou ae ua kuia, i ike mua ole ia. 0 ka mea nui i ka hoi ana aku 0 ua, kanaka e noho maluna 0 na aina i haawiia saai ia kakou, o ia no ka !oaa ana o ka manao hoomanawanui. loaa kela uhane i na kanaka, aole pilikia nui a mau hemahema p&ha, nan* e hoopau ae i ko lakou aanao ohohia. no ka hooikailea ana e lanakila na hana i manaoia aku vo lakou. ,Uo mē'a nui kēia. Ina ■09. !awa ole na kanaka me na ma•nao hana. e hiki io mai ana no ka manawa e haalele ai lakou i na aina. Aka. "hoi ina ua lilo nui ko lakou mau manao maluna o ka lakou mau "hana. me ke ako e loaa ka noho hauoli ana, o ka eli iho 0 na lima .i!«ke o ka lepo ke alanui e loaa io ai na mea i manaolanaia* Ina ua lawa lta. aina me ka lepo aomona; .a. ua. lawa i ka wai no ka hoopulu eaa. aku i ka \cai: % ua iko aku i ka ulu hikiwawe ana o na meakanu: a. nx ai ke kanaka makaala hana i na mea i kanuia e ia, ua pau ae la no lea manao ana he hoi hope ana aka kekahi. Ua mai keia mau mea apaa i ka holomua o ka noho asa o na kanaka, a ke ai mai la aa kanaka i hoi mua maluna o» na i ka luhi o ko lakou hoohana iko lakou ikaika, Ma ka aoao a ko oukou meakakau, ua pau kojia kanalua ana, a o ka nana aku i«m no na la e hoea mai ana, no "ka ana mai i na kanaka i aa e hoi aku maluna o na aina ma 'Molokai. 1 keU mau la 0 ka noho naauao aaia o na kanaka, ua hiki ole e manaoia e loaa ana kekahi kuemi hope aaa. o na kanaka, no ka mea, ua lawa. ko kakou ike mau ana aku i ka loaa ole o ka hana i ko kakou lahui ma «a knlanakauhal# apau o kēia nan paemoku. Ina oia iho la. ke )rcJana o ko kakou noho ana. aole anei hoi ua oi aku ka loaa ana 0 ka aiea au e noho iho ai; a kanu a&a i kau mau mēa i makēmake ai. a e hooulu ana i kau mau holo4o!ona i makemake aif I ka nana

ana aku i ka noho ana 0 na kunaka ma Molokai, ua hiki i ke kanaka manao maikai ke hooholo iho, ua lawa ma na mea apau, L"a makaukau kau ia, aia no i ka ipuka lvilc kahi i holo ai: ua lawa i ka ai, a i kou la 0 ka moloa, aole he mea nana e hookikina ana ia oe e hele e hana. Ua lilo oe i haku maluna 0 kou noho ana. O ka mea oi keia 1 ka noho ana 0 ke kanaka maluua 0 ka honua a ke Akua i hana mai ai. Aole i emi iho ke kumukuai 0 na uiea ai 0 Hawaii nei. Ua ike kakou, na kanaka e noho nei ma na Kulanakauhale, i ka pii 0 na meaai. XTa lilo keia pii ana 0 na meaai, i mau haawina e koi nui mai ana i ke kanaka naauao, 0 ka hoi aku e hooulu i na mea ai kekahi hana hoowaiwai 0 keia mua aku. Ua ike leakou, 0 ka hapanui 0 na meaai e loaa.mai nei ia kakou, mai na aina e mai no ia. Aole i lawa ka ikaika ame ka manao 0 na kanaka 0 Hawaii nei no ka hoolawa aua ia kakou iho me na meaai. Ina 0 keia iho la ke kulana, alaila, aole anei he hana naauao na kekahi poe o kakou ka lioi ana e mahi, a e hanai i na meaai 0 Hawaii nei? Eia 110 na tneaai makemake nui ia; o ka moa ame kona hua; o ka puaa; 0 ka pipi," o na manu palahu ame kaka; ame he mau mea e ae kekahi he nui wale. Eia no na huamoa ke kuaiia mai nei i ke $1.10 0 ke kakini liookahi. Aole keia o ka pii mai a kana mai. Aka, ia wai e holo nei keia mau dala nunui? T na kanaka e hauai ana i n amoa. Eia no na huamoa o Kalepoui ke kuaiiw mai nei i ke 60 keneka ahiki i ka 75 keneka o ke kakini. Xo keaha keia pii ana 0 na hua 0 Kaleponi, he mau Kua i hohono i ka waihoia iloko o ka hau 110 kekahi manawa loihi! No ka nele o Hawaii n6i 3 na huamoa. A ina oia iho la ke kulana, ua oi aku ka lioi ana o ke kanaka e hanai moa. Aole keia he, mau olelo pahele, aka, he mau mea 1 ike makaia e kakou i keia mau la. Ma Kaleponi ua hiki aku ku nui o na moa.a ko kanaka 0 lianai ai i ka umi kaukani. Ma Pctaluma, 0 ia paha ka aina hanai moa helu ekahi o Kaleponi. ua hoea aku kn heluna 0 na moa a kekahi poe i ke 30,000, a ua 01 aku no ka kekahi poe. Ina e hiki ana i kekahi poe kanaka ke hanai i keia heluna moa. aole e nele ana ka nui 0 na poinaikai e loaa ana i kela kanaka. Aole keia he hana paakiki, a i ole hiki ole paha ia kakou ko lawelawe. O ka hoomanawanui no ke kumu e loaa ai keia nui moa. A he manaolana ko'u e hoea mai ana ka manawa e ike aku ai kakou i keia mau heluna moa e hanaiia mai ana e kekahi poe kanaka Hawaii. E naua aku imua. O lea hoao ke alanui mua. O ka h'oomau ana aku, na na pomaikai no ia e ao mai ana i ke kanaka. O ka nele ke alanui e pau ai ka ikaika 0 ke kanaka. Oiai ko oukou meakakau e hele ana i Kaleponi i na makahiki pokole i hala aku la. ua laweia aku oia e nana i kekahi walii e hanai kaka ia ana e kekahi haole. Ua paa pono he 17 eka i na hale hanai a keia haole. Ua hoea aku ka nui 0 kana mau kaka e hoolilo ai i kela ame keia ekolu mahina i ke 45,000. ī ko kakou ike ana iho i keia heluna, e manao ana kekahi poe, he hoopunipuui paha, aka, ke hooia aku nei ko oukou mea kakau, 0 keia ka oiaio, no ka mea na kela keiki a Makapolani i lawe iaia e nana 1 keia wahi. līe eha mānawa o ka makahiki e hoolilo aku ai oia i kaoa mau kaka, a i kela ame keia manawa 0 ka makahiki, e hoolilo ana oia i kela huina maluna ae. a ua like ia me ISO,OOO o ka makahiki holookoa. Aole paha kakou e hoomaopopo ana i ka nui 0 keia heluna, a ike iho kakou i ka paa pono io ana 0 17 eka i na hale hanai. Xana ponoi no e hooulu ka hapanui 0 kana meaai e hanai ai i na kaka. He 23 kanaka lawelawe malalo ona. A i ka hiki ana mai 0 ka manawa e kuai ai, ma ke kaa holookoa ka laweia ana o na manu. Ina ua hiki i keia kanaka ke hoohana i keia poe me ka loaa 0 ka pomaikai nui iaia, aole anei e hiki ana ia kakou ke hpohalike aku me kaia kanaka? Ua loaa iaia keia oiliana mamuii 0 ka ikaika 0 kona

noonoo ame ka niakemake ana e loaa na ]iomaikai. I ua makahiki mua na heoikaika paka iho oi nuona iho. I keia nianawa, ua pau kanaka liana paka ana, a na na kanaka lawelawa e hana nei. O kana 0 ka ohi i na ilala niahuahua e loaa mai ana mai kana mau kanu kaka mai. A o ka hele holoholo ma na mokuaina like ole, e nnna ana a e hakilo ana i ka hauai ana 0 na manu kaka. A ina he mau ao hou ana kekahi e holomu'a ai kana 6ihana 5 e hoihoi mai ana oia ia mau mea no ka hooholomua ana, i kana liana ma kona wahi. He manu keia 1 makemake ole ia e. na haole mamua aku nei, aka, ke ike nei lakou i ka 0110 ame ka palupalu 0 ka io, :i ke hoomaka nui mai nei e ai i keia mea 0 ke kaka. 0 na Pake ka poe makemake loa, no k amea ua. loihi ko lakou ai ana i keia manu. No leeia mua aku, e nui ana ka poe ai. Ata. Hawaii nei ua loihi ka aiia aua 0 keia manu, a ua ike pu kaleou i ka ono 0 ka io 0 keia manu. īīe manu hikiwawe o ka ulu ana, a he maalahi no hoi ka hooulu ana.