Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 1, 3 January 1924 — HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili [ARTICLE]

HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili

' - a*u i lawelawe aku ai, no ka hoomama ana ae i —- r k\m keiki, aole ia ioi aku, mamua oka hana a •■''■•■iela i hooko aku ai no kou pono, a ua aie nui loa .•vrif-na o na kanaka apau a'u i ike ai, o Kenerala " , hi ke kanaka koa loa a maka'u ole, aka ke hoopau irr.:e nei no nae au, nolaila e hoomau aku e kuu ke- : kamailio ana: Pr !--ji o Mr. Kepala na mahalo e pono ai e haawiia. la'u •: n: sa:a e komo ana iloko o ka hale, a no kuu hopo.v?.i oia me ka poino, ua ukali aku la au mahope ona, ' - -e r.o au i ka mea .oiaio ea, ua mauna maoli aku no i kona ola, no ka hoopakele ana i kela kii au, - : -.oo ole ae ika pomo. - ke ahi iloko o keta manawa malalo pono ae o kou r.?.e elike me ke kanaka koa i loaa ole ia mea he ' k-> nna. pela iho la o Mr. Kepala i komo aku ai iloko —t-:, ?. owau akn no mahope ona, he hookahi ko maua iloko, a hopu aku Ia i na kii e loaa ana ia maua. - hon ana mai ma ka pūka, he hana hiki ole ia, oiai - - !re nhi e holapu ana ma kela ame keia wahi; aka me i \ nakiiia i na kli, ua hookuukuu aku la maua ma - -'•'•n r:, ahiki i ka haule ana ilalo o ka honua, a loaa - : ra limakokua, akahi no & hoi pono iho ko maua nooki hoopakele ana 1 ko maua mau ola iho. » r.'-.r- : .i ka i hoomoeia mai a pili mawaho oka puka ani- - rtrmi o Mrs. Wadona, hooikaika aku la maua ahiki - ana iloko o.kela rnmi, a mamuli o ko'u paakiki, ua - •: :i o Mr. Kepala, oia k» iho mamua, a mahope aku au. - -'.oao ana nae e kau akn iluna oke alapii, ua hina aku pakaukau uuku e pili ana ma ka puka aniani, me - ana o na pepa lehulehu a waiho iwaho, a oiai he ka malamalama mai ke ahi mai, ua ike koke iho la o kena palapala malalo ae o ko'u mau wawae. : ?.nle i maopopo ia'u he palapala ano nui paha ke- - - :-'i: rae i lalau iho ai, a heluhelu iho la i na olelo i karho o ka \va-hi akahi no au a ike, eia ka o kela ka !-r.v.oha hooilina hope loa a Keoni Hikona. He ho- ' : r :o loa o Keoni Hikona no'u, a. ua maopopo ia'u ke- - : -ko o kana palapala hooilina i hana ai, oiai ua ka".i mai no oia ia'u, me kona koho ana owau ka lu- : kana palapala kauoha. manawa nae o ka make ana o Keoni Hikona, a - va i huliia ai o kana palapala kauoha hooilina, ua ." \! n !oa ia mai kuu manao, i ka loaa ole ana aku o .Li. Oka manao i pahola ae iwaena o kekahi poe ua haehae hou o Mr. Hikona i kana palapala aole he mea i loaa ia makou, aka no'u iho nae, • :a pela malalo no o kekahi mau kumu kupono loa "■■ '•? ai. Ua ala mai na manao hoohuoi iloko o'u, no ka loaa ole ana o kela palapala, a he mea na'u e ka hoike ana ae i keia wa, ua hoea mai i ka hooro ka pololei o kela manao hoohuoi. 'e-?u akn nae aka mea kupaianaha o ko'u hoea ana mai ku:?.rakauhale, eia ka owau ponoi ka mea e loaa aku :. : .V:apala kauoha i nalowale a kuu hoaloha, malia

i.-: r.o na alakai ana a ka Mea Mana loa, e hoea mai • i'iia ana ae o na hana ino a ka mea he\va," nui iho la - : o Kcnerala Odcla, me ka mlnoaka nae ma kona mau a ike ana i ka palapala kauoha a kuu hoaloha, hooko- • la nu iloko o ko'u poli, a iho awiwi aku Ia nolalo o ka kahi aku o ka poino, me ko'u makemake ole nae i kela palapala, aka e hana ai no keia paiapala, ua - - - oia ia'u, e noho hamau loa maua, me ke kamailio mea ahiki i ka pau ana o ka hihia i hookomoia aku ' apau iloko o na manao kaumaha. -.ko o kena palapala kauoha hooilina, elike me kau i ' e'. i iho la e hookaulike ana ia ia oe, me Mrs. Wadona, ' r.no he mau hooilina, i ka waiwai o Keoni Hikona, o kou mahele, aia ma kahi o ka hookahi haperi me kal. lra.:kani dala. Mamuli no o na a'o ana a Mr. Kepala, - - maua i ka hoike ana aku ia oe i keia nuhou, :i : k- maua hele mua ana e hui kino me Mrs. "\Vadona. ~.v.i manawa lehulehu ka maua i ake nui ai e halawai : r.ae he loaa iki ia maua he wa e ike ai iaia, oiai - paa loa oia maloko o kona rumi, me ka ae ole i kona ' 'i'oha, e ike iaia, aka i keia la iho la, akahi no a loaa he manawa e hui ai me ia, a hooponopono hoi i na - e pili«Jia i keia palapala hooilina. hoekahi nae kumu o kona ae ana mai e ike ia mamua, - ■ r.o ia o ko*u hoouna okoa ana aku i kekahi elele imua ■ ~ r.a olelo, e haalele iho ana au i ke kulanakauhale nei "i apopo. X kona lohe ana, ua loaa ka palapala kaulina a Keoni Hikona ia'u, maloko o kona rurni, ua hele ; :::a maoli i ka maka'u, me kona uwalo okoa ana mai i - niana, aole e hoopii iaia imua o ka aha hookolokolo, "i oi alea.na ehaeha i loaa iaia mamua o ka mea hiki ke Ua aa okoa mai oia, i kona huna ana i kela 7«-' -. lraucsha,tiio kona manao, pela wale no e holo aku ai ••.'•:rTai apatfo Keoni Hikona maluna ona, a ua hoike ma- : : :j o!a i leona manao, e loaa ia oe he elua hapakolu o na apau o Hikona, a j hookahi hapa-kolu wale no kona ' 7a, ina. e noho hamau loa maua, me ke kamailio ole no H*<rxa ana, 5 kena palapala. O ka maua pane fmua ona, ::o ka "waiho ana jnai imua ou, a ma kau mea e hooholo rr.r.*a:la liooko aku ai." I "i 'rela na hoakaka a Keneiala Odela, ua hoike aku • eii e ka.make ana o Keoni Hikona, ame ka hoea " - rj.ni o .Wadona ma ka home o kela elemakule, pela : * *: hoike o&oa ana aku.o Mra. Wadona i kona aihue ana r sl-pala kaooha mai o ka pahuhao, a kona lole. >.oc!ohts. malie. mai la o Elioka i na mea e kamaflfOfa aku ~ua ot» me he moeuhane la, no kona hapai koke ia ana ' ke kulan* nele mai, a i ke kulana waiwai, aka no kona r.o aole i hoike mai kona helehele- : hanoli, aka k& hekau man la ke kaumaha maluna ona, * -■ ke!a pane k(ske ole mai o Elioka* i kamailio okoa aku ai o ". Krrn!a: 'oe e Elioka kuti keski,..aohe hopohopo ana i koe, -. holopono o na hana ho6mAftmao i manaoia no ka home ■» o kakou, a «a hele att e noho akti la a piha loa me ke e r,ke no a hoi koke aku iloko o keia home e noho ai, vj ka auwana ana, me ka noho ana ma na hokele nui 'aau.'* ne au nopohopo ana no 1$ inea, t hōea mai ana i ka hoo- -■ o kou mau makemake apau; aka nae he keu aku a - ; hihihi maoli ia*ti e aa mea a. oloa i hoike mai neil He

keu aku maoli no o Anate Roke a ka wahine ano-e." "Ae, he \vahine ano-e i'o o Rokena Hikona. Iloko o kona ola ana, ua piha loa oia me na hana kolohe he nui, e loaa ole aku kona lua; ke ohi nei nae oia i ka uku o kana mau hana i keia manawa o ia hoi ma kahi o kona hauoli, ka noho hanohano a ulakolako, elike me kana i moeuhane mau ai, o ka ehaeha, ke leaumaha ame ka hilahila kana e auamo aku ana ahiki i kona mau la hope ma ka honua nd. Ina ke ola nei no o Uilama Waelona, a ike pono i ka hana a kana wahine, oia kekahi o na kanaka hiki ole ke hoomanawanui, i ka ehaeha, i na hana a keia wahine ino." Ua hele maoli o Mr. Kepala a piha me ka pihoihoi, faia e kamailio aku la no na ano o Mrs. Wadona, a ke hiolo la hoi ka hou ma kona mau papalina, a no kela ano o ua kanaka nei, i hilei ole ai ia Lola ke uumi iho i kona aka, a no kona noke hoi i ka akaaka, kamailio okoa aku la o Kepala iaia: <{ Ua hiki hoi paha oe e akaaka ana, no ka wela ole o ko mau manamanalima i ke ahi, aka nae, aole o'u manao, e like aku ana oe me ko makuahine hanauna," a hookahi kona akaaka pu ana ae. "Ua lohe aku la oe i na mea apau e pili ana i kena palapala, nolaila heaha kau pane, no ka mea e hana aku ai? Ke manao nei au, ua ili iho maluna o'u ke ko'iko'i o ka hpoko ana aku i na makemake apau o kuu hoaloha," i kamailio hou mai ai ke Kenerala Odela ia Elioka» "Aohe a'u mea e ae e hoike aku ai ia oe, koe wale no ka hoo koia aku o na mea apau i kakauia maloko o leeia palapala." "E hookmt wale nku ana anei oe i kela wahine kolohe, me ka hana ole aku i kekahi mea maluna ona? Aole anei he mea pono loa, e hoopiiia oia ma ke kanawai, no ka aihue ana i ka palapala kauoha hooilina, ma ke ano kolohe loa, i wahi e lilo holookoa aku ai na waiwai apau o Keoni Hikona maluna ona?" wahi a Mr. Kepala me ka leo kuoo. a'u mea e hana aku ai, no ke ku-e ana iaia ma kekahi ano. Ua kamailio okoa mai nei oia imua o olua, no ka nui o na ehaeha i loaa iaia mamuli o kana mau hana o ka wa i hala, aole no e loaa ana iaia ka maha ahiki i kona mau la hope, nolaila aole o'u makemake, e lilo au i mea hookau hou aku i na hoehaeha ana maluna ona, me ko'u nana ole ae i kana mau mea i hana mai ai no'u." "P'ehea ka manao o kela wahine i hoakaka mai ai, no kou lawe i ka elua hapa-kolu o ka waiwai, a i hookahi hapa-kolu Avale no kona, e lokahi ana anei kou manao no ia mea?" "Aole loa au e lawe mai i hookahi keneka mawaho ae o ko'u kuleana oiaio loa elike me ia i hoakakaia maloko o ka palapala kauoha," wahi a Elioka me ka manao paa, a 110 kela pane a ke kanaka opio, i lamalama ae ai na papalina o Lola, i ka ike ana mai, aole leana aloha he kanaka manao alunu, a ake wahvai, aka he kanaka oia i makee i ka pololei wale no, me ka hoopilikia ole aku ia ha'i. "Maluna ou ka'u mau hoomaikai nui ana e Elioka kuu keiki," i pane mai ai o Mr. Kepala, me ke ku ana ae iluna, a hookau aku la i kona lima ma ka poohiwi o ke kanaka opio, me ke kamailio hou ana aku me ka leo kaumaha: "He enemi ino loa o Rokena no'u, aka nae e waiho malie aku kakou iaia. Malia aia a hoea like aku maua ma kela aoao o ka honua, ia wa au e ilee hou aku ai iaia ma ke ano i kaokoa loa ae, mai ka'u i nana aku ai iaia i keia la, he wahine ino lapuwale loa."

Oiai iiole 'no he hana i koe, ku ae Ia o Kenerala Odela iluna, a pane aku la ia Elioka: "Ma ka la apopo e haalele iho ai au i ke kulanakauhale o Nu loka nei no ke komohana, nolaila e paa pu ana au i keia palapala kauoha hooilina me a'u, no ka hooiaio ana imua o ka aha hookolokolo, a i ka \va pono, e hoike mai no au ia oe i na mea apau." "Me na mahalo he nui ia oe e kuu kenerala," wahi a Elioka. "O ka'u nonoi wale no ia oe, e oluolu ho{ oe e noho hamau loa, no ka aihueia ana o keia palapala kauoha e kuu makuahine hanauna, o kou hana ana pela, e hoomama loa ae ana oe i ko'u mau manao no kela -wahine." , Haawi aku la ke kenerala i kona ae e malama loa oia i na ineahuna e pili ana i ka loaa ana o ka palapala kauoha, alaila mahope o ka lululima ana me ke kanaka opio ame Mr. Kepala, huli ae la oia imua o Lola, me ka liaawi ana aku i kona lima, a pane aku la: "Ua auhee aku na ao hakumukuma nana e hoolulumi ana i kou ola ana," wahi ana me ka leo akahele loa, ka mea nana i kono aku ia Lola e hookahe mai i kona mau kulu waimaka, "a ua olino mai na kukuna malamalama o ka la nou. Ke kalokalo ae nei au ma ka inoa o na Lani, aole he ao nana e alai hou ae i kona malainalama, a i ka hohola ana mai o na eheu o ke ahiahi, e loaa ia oe kela hooluolu ana o ka maha o ka maluhia." Me hookahi nana hou ana aku maluna o ka helehelena o ka wahine ana i aloha ai, i haalele iho ai o Kenerala Odela ialoko o kela keena, me ka pau ole no o kona minamina no ka lilo ole ana mai o>Lola i wahine narta, no ka mea ua lilo kahiko ka puuwai o k awahine opio, i ke keiki penakii. MOKUNA XL. Ke hookokoke mai la ka la 18 o ka mahina o Sepatemaba, ka la e hoohuiia ai o Alika me Kauka Vana Dona ma ka berita mare. Mamua nae o ka hoea ana mai o kela la nui he ekolu okoa pule i hoohalaia e Alika, ma Saratoga, no ka manao o Kauka Vana Dona, he mea hooi ae i ke ola kino maikai o Alika, ka auau ana i na wai mapuna ma kela kulanakauhale, a ua hooko i'o ia kela iini ona, no ka mea ua hoi mai kela mau ano kahiko ona, mamua aku o kona loaa ana i ka ma'i, a ua oi loa aku no paha. Ua hele kona mau papalina a piha pono, pu'ipu'i no hoi kona kino, aka nae o kela piha eu ona, ame ka makaukau mau i na olelo hookaau e nele ole ai ka hene o ka aka, he o ia mau no ia maluna ona. "Aole loa he Ia e elemakule mai ai o Kamaki, elike me ka loihi o kou noho pu ana me ia," wahi a Akeneki i kamailio hoopaani mai ai ia Alika, oiai ua mau kaikamahine nei e noho kokoolua ana maloko o ke keena hookipa o ko lakou home ma Kikako. O Lola pu kekahi i ukali aku ia Alika ma no Saratogfa, a o lakou no ka i huli hoi like aku no Kikako, a elike "no me ke kulana ola kino maikai i loaa ia Alika, o ia haawina hookahi no maluna o kona hoahanau. Oiai nae o Lola ame Alika e hoohala ana i na pule ekolu ma Saratoga, aia o Elioka ame Mr. Kepala ke hoohana la i na kanaka hana, ma na hana hoomaemae i ka home kahiko o na makua o Elioka. Iloko no hoi o kela manawa a Mrs. Vana Dona ame Akeneki e hoohala ana ma Nu loka, ua hoomaemae hou ia kona home, mamuli o kana kauoha, no ka la mare o kana mau keiki, a ua lilo no hoi i mea hoohauoli i kona manao, ka lawelaweia o kela hana maloko o kona home ponoi. Ma kekqlii la, oiai o Mrs. Vana Dona me kana mau kaikamahine ekdlu e noho like ana, i pane wale ae ai no oia ma ke ano hoopaani. "Aole paha he makuahine oi o ka hauoli elike me a'u, ka malamaia o ka mare o ka'u mau kaikamahine ekolu i ka la hookahi," me kona noke pu ana ae i ka akaaka, o ia no oe o kekahi wahine opio, ka mea nana 1 kono aku i na kaikamahine ekolu, e akaaka pu mai me ko lakou makua-

hine. Ehia ka hoi mea aloha o ko'u noho hookahi iho iloko o keia punana, ke pau aku na manu i ka lele." He mau olelo oiaio loa nae kela i kamailioia aku e Mrs. Vana Dona no ka mare aku o na kaikamahine ekolu i ka lakou mau kane, no ka mea, mamuli o na koikoi ikaika ana a Elioka, i hookahi no la e mareia ai o Lola me Alika, a hui pu iho no hoi me ka lokahi like ana mai o ko Alika manao me ko Elioka, ua hiki ole ia Lola ke hoole mai. I ka wa hoi i loaa aku ai o ka lole ike Konela Akibolo, ke kane hoopalau a Akeneki, no kela mare palua, ua hoololi hou ae la oia i ka la i hooholo mua ia ai nona e mare ai i kana wahine, a i hookahi no o lakou la apau e mareia ai, o ia ka la 18 o ka mahina o Sepatemaba. Nolaila i ka maopopo pono ana, no ka hookoia aku o ka mare o n awahine opio ekolu i ka lakou mau kane, ma ka la hookahi, aole he hana nui e ae iloko o kela mau la, o ka liuliu hoomakmukau wale no i na lole mare, a ke kakali mai la hoi na hoaloha lehulehu o ka ohana Vana Dona, e hoea mai kela la hanohano, i komo pu mai at lakou, iloko o na hauoli ana, me na paamare hou. Ua lilo kela mau paamare, -l mea ano nui loa iloko o ka noonoo o na hoaloha, o ka oi loa aku nae, e pili ana no ia ia Alika ame Lola, mamuli o ka moolelo t pili i ko laua ola ana; a o ka poe keia i kamaaina mua ia Lola, a i komohia na manao hoowahawaha no kela kalkamahine, mamuli o na moolelo a lakou i heluhelu ai maloko o na nupepa, ua hele mai la lakou e ike iaia, me ka hoouna pu mai i na makana makamae, ame ka mihi okoa ana mai imua ona, no ka lakou mau hana hoahewa kuhihewa, iloko o ko lakou mau manao pupuahulu. Me kela mau ano kahiko no o Lola i kamaaina i na hoaloha ma Kikako, i hokipa mai ai oia ia lakou, a i lawe mai ai hoi i na makana, aole me kela manao kiekie a haaheo; he mea kau la i ke kaawale ana aku o na ao hakūmakuma o ke karaima pepehikanaka mai iaia aku, a kiekie ae kona manao, me ke komohia iho paha o na manao hoowahawaha no ka poe na lakou na olelo hoinoino nona, aole oia i hana aku pela, aka he 0 ia mau no kona ano, me he mea la, e hooikaika kino wale maoli ana no oia, i wahi e loaa mai ai kana mau mea e ai ai. Eia nae aia no he like ole nui, ma ke ano o ka Lola mau mea i hana aku ai, no ka poe i kupaa mahope ona, ame ka poe 1 pahenehene mai iaia, iloko o kona mau la oke kaumaha. Ma ke ano nui nae ke olelo ae, ua ike aku oia i na mea apau me he mea la, aole he manao maikai ole iloko ona, no kekahi o lakou, oiai nae o ka mea oiaio, aole e hiki i ka poe na lakou na olelo hoinoino iaia nei, ke hoohewahewa iho, aole ka hilinai ame ka makee iloko o leela kaikamahine no lakou, ina no he mau makahiki ka loihi a lakou e noho pu ai, a ua lilo keia ano o Lola, i mea a'o aku ia lakou, no ke kupono ole e hoomauia aku ko lakou mau ano kahiko. Oiai na kaikamahine opio e hoomakaukau Ia no kela Ia nui e, hoea mai ana aia o Mr. Kepala ame Elioka ke hooikaika mai la i na hooryaemae i ka home kahiko o Elioka, e ku ana he mau mile ka mamao mai ka Muliwai Hukona aku.

Me kela olelo a Mr. Kepala, i kona pomaikai i ka mare ole ana i ka wahine, e manaoia aka ai, oia kekahi kanaka hemahema loa i ka hoomaopopo ana i ka home, ua hookahaha loa ia aku ko Elioka manao, no ka mea ua oi aku kona maiau a noeau, ma ke koho ana i na lako hoonani hale, o ia no oe o kekahi kanaka, i maa i ka noho ana maloko o kekahi home nani. 0 na pono hale a Mr. Kepala o ka ohi ana maloko o Nu loka, a i hoounaia mai no ka home i hoomaemaeia o Elioka, ua oi aku ia mamua o ka mea hiki i ke kanaka opio ke hoomaopopo, a ua hookahaha loa ia kona manao, i ka piha maiau loa 0 kela kanaka, iaia i hoonohonoho ae ai i na lako oloko o ko Lola rumi. Me he mea la, ua hoolilo aku o Mr. Kepala i kana mau elala elike me ke kahe ana a ka wai, he mea oiaio no nae ia, no ka mea aohe ana hopohopo ana iho no ka opaha o kana eke dala, oiai ua nui hewahewa kona waiwai, a ma kela ame keia wahi ana e ike aku ai i na mea nani, aole loa oia i hoohakalia iho, 1 ke kuai ana aku ia mea, a hoihoi mau no ka home o kana mau leeiki. Ma na ano apau o Mr. Kepala ke nana aku mawaho, me he mea hi, oia kekahi o na kanaka huhu a okalakala me ka paa rula ole, aka maloko aku o kona puuwai, ua piha oia me ka oluolu, ka waipa-he ame ka lokomaikai, a he nui o ka poe nele a ilihune, a i halawai me na haawina popilikia, i kokuaia aku eia, me kona puhi ole nae i lea pu, no kana mau hana kokua aloha he nui, no ka ikeia mai e na kanaka. Oiai e hoolakoia ana kela home me na pono hale nani apau, a ka naau e makahehi ai, aia pu iloko o kela manawa hookahi, ke hoomaemaeia la ka pa, e na kanaka, ke leanuia la na pua nani, a ke hookaheia la ka wai, i ulu ae ai ka mauu uliuli, a iloko o kela mau mahina pokole wale no, ua loli loa kela home kahiko, mai kona ano apulu mai, a i ke kulana nani maoli. Ke nana aku hoi ma ke kahawai, e lana ana na waapa liilii ame na waapa mokuahi, no ka holo lealea ana; he mau waapa wale no keia na Mr. Kepala i kuai, no ka pono o kana mau keiki, a ua kukulu pu ia no hoi he mau hale no na meakanu, pela me kekahi halekaa nui, mahope pono aku o ka home o Mr. Elioka a ma na ano apau ke olelo ae, aohe mea a ka naau e kamawae ai, ua lawa ma na mea apau. "Ke hoomaikai ae nei au i ke Akua, no kou hoolilo ole ana i keia home e kuu keiki," 1 pane okoa mai ai o Mr. Kepala ia Elioka, iaia i ike aku ai i ka nani o ka aina ame ka home, oiai laua e hele ana me Elioka ma ke alahele e hoea aku ai i ka uwapo, no ke kau ana maluna o ka mokuahi no Kikako. "No ko'u nui minamina maoli no i keia home, ke kumu o ko'u hoolilo ole ana, a e hoomaikai pu ia no hoi ke Akua, no kona hoouna ana mai i kekahi hoaloha elike me oe, i mea iwna e kokua mai ia'u, iloko o ko'u wa nele, a i hookahi ko kaua komo pu ana iloko o ka hauoli ma keia home kahiko," i panai aku ai no hoi o Elioka me ka piha hoihoi. ' E ui-ha ana paha oe ia'u, oiai he elemakule au i piha me V kolohe, a o ka'u mau hana e lawelawe ai i kekahi manawa, he mau hana ia na kamalii, i ku ole i ka hoihoi, o ka poe opiopio," wahi a Mr. Kepala me kona noke okoa ana ae i ka aka haalo'ulo'u. "Aohe a'u mea e ui-ha al ia oe, a ina no paha he mau hana kekahi au o ke ano kamalii, he mau hana no ia e hoopilikia ole mai ana ma kekahi ano. E hoike aku no au ika mea oiaio loa ia oe e Anakala loba, aohe au hopohopo ana no ko kaua noho ana aku omua aku nei, no ka mea ina o oe ko'u maleuakane ponoi loa o oe wale no ka mea nui hookahi iloko o ko'u noonoo; a ua maopopo ia'u, aia iloko o Lola ka manao makee no ka mea ua kakau mai oia ia'u, ia kaua e hoolako ana i kuu home, e hookaawale au i ka rumi nani loa o kela home, o kou rumi ia e noh:» ai." "Ua ike au, o Lola kekahi kafkamahlne maikai loa, a ina ke ola nei no o Emalaina, koti makuahine, e hauoli loa ana oia, i ka loaa ana o kou makua kupono," alaila huli aku la ua elemakule nei i kahi e*no ka hoioi ana ae i kona mau waimaka e haale ana ma na lihilihi. Ke hoololoiahili wale nei no kaua e ka makamaka heluhelu nolaila e hoawiwi aku kaua, no ka la e hoohuiia ai o na paamare opio, iloko o ke kaula kaakolu o ka mare. 1 ka oili ana mai o ka la umi-kumamawalu o ka mahina o Sepatemaba, ua hooko i'o ia ka mare mawaena o na paamare ekolu, maloko o ka halepule, i maa i ka ohana Vana Dona e hele ai e hoomana.

Ua hiki ole i ka peni a ka meakakau moolelo, ke hoakaka . piha aku, i ke kulana o na wahine opio, no lakx?u keia la hanohano, oiai aia lakou a ekolu iloko o ko lakou mau lole mara ; like ole, me ke kaokoa o ka u'i ka nani ame ka hiehie o kekahi : mai ko kekahi mai, eia nae ma ke ano nui ke olelo ae, he ku- j i na huapala wale no ko lakou apau, a elike no hoi me ka i nani o na ho-ku o ka lani he okoa ka nani mai kekahi mai, j pela iho la ke ano o leela mau wahine opio. | Aia o Akeneki, me kona kulana hiehie o ka moiwahine, i. iloko o kona lole mare o ka waihooluu veleveka keokeo, me na 1 pua alani, ma kona poo, a aia hoi ma kOna a-i, a ma kona .1 manamanalima, e anapa ana na eiaimana, ka makana a kana . j kane, ke Konela Akiholo. r No Alika hoi, ua hanaia kona lole mare he ailika keokeo, \ me na pua vaioleta keokeo ma kona poo, a ma kona a-i e lei i ana oia i kekahi lei momi. f No Lola hoi me he mea la, aia iwaena o na wahine oplo, 1 ka mea a ka lehulehu i haawi aku ai i ka lakou mahalo ana, ] no lea oi ae o kona nani ame ka u'i, iloko o kona lole mare, he 6atina keokeo, aole he mau pua maluna o kona poo, aka he uhi keokeo loihi, i okomoia me na wai anapanapa, oia ponol no ka mea nana i noonoo i ke ano e hanaia ai o kela uhi, no ka hooluolu ana aku i ka manao o loba Kepala. Me ka hoike mua ole mai nae o Lola i ke kumu o kona kauoha ana e hanaia i uhi nona o kela ano, ua loaa no ka ike ia Mr. Kepala, no ka mea oiai e makaukau ana na paamare e ka'i aku no ka halepule, a e ku ana hoi o Lola maloko o ka rumi hookipa, ia wa i hele aku ai o Mr. Kepala imua ona, a pane aku lat "He keu aku maoli no kou hoomanao e Lola no kahi elemakule kuolo, aole anei pela e Lola?" "E hoomanao mau ana au nou i na wa apau, o .ka'u noi wale no ia oe e Anakala loba, mai kapa hou oe ia oe iho f he elemakule kuolo, aka e hookomo iho ma ia wahi, i elemakule aloha," alaila kulou okoa mai la oia imua, a honi mai la ia Mr. Kepala, me ka lilo o kela hana a Lola, i mea e hoopaia aku ai ka uhane o Mr. Kepala. I Mahope o ka mareia ana o na paamare ekolu, £ huli hoi ma! , ai na mea apau no ka home o ka ohana Vana Dona, a malaila i haule aku ai na paamare am£ ka lehulehu, maluna o na pakaukau i hoomakaukauia me na meaai kupono, a haupa iho Ia me na leo kalokalo, no ka hauoli o na paamare hou; a ma ka olelo pokole ana ae, aole he mare i malamaia mamua aku i oi aku o ka nani ame k ahanohano loa elike me kela. Ma ke kaaahi o kela auwina la, i haalele iho ai na paamare ~ ekolu, no ka lakou huakai mahina meri no ka hoohala ana i ! kekahi manawa, ma ka home o Elioka, mamua o ka hoi ana ae ; aole he mare i malamaia mamua aku i oi aku o ka nani ame J ka hanohano loa elike me kela. 1 Ma ke kaaahi o kela auwina la, i haalele iho ai na paamare \ ekolu no ka lakou huakai mahina meri no ka hoohala ana i kekahi manawa, ma ka home o Elioka, mamua o ka hoi ana i ae o kela ame keia paamarc ma ka lakou mau wahi i koho ai. E hoakaka pokole aku nae ka mea kakau moolelo, ma keia e pili ana no Mrs. Wadona. Mamua ae o ka hoea ana mai i ka 1 a e mareia aku ai o Lola ame Alika, ua kukakuka ae la na kaikamahine opio, a hooholo e hoouna i palapala kono i ko laua makuahine hanauna, kela wahine hoi, nana i hookomo , ia laua iloko o ka poino, me ka pane okoa ana aku o Lola i kona hoahanau. "Aole o'u makemake e hooliloia ka la o ko'u hauoli, i mea hookaumaha mai ia'u, mamuli o kekahi noonoo maikai ole iloko o ko'u naau. Ua makemake au e loaa ia'u, ka manao aloha no na mea apau," wahi ana me ka hoopihaia o kona puuwai me ke aloha no kekahi wahine lokoino, mamuli o kana mau hana ino ame kona mau manao alunu. Ua hiki ole nae ia Mrs. Wadonā ke hooko mal i ke kono a na kaikamahine opio, oiai ua emi pu mai kona ola kino, he kulana nawaliwali maoli no kona e hiki ole ai ke haalele i kona home, a no Paleka hoi kana keikikane, ua paa no oia \ kana hana, e hiki ole ai ke hele mai, aka ua hoouna mai la nae o Mrs. Wadona he leka na na kaikamahine, me k.ekahi mau maleana e hoakaka mai ana oia maloko o kana leka, e huikalaia aku oia, no kana mau mea apau i hana mai ai maluna o laua nei, o ka manawa i hala, a e kono pu mai ana hoi ia laua « hele aku no e ike iaia, ke loaa he manawa kaawale. He hookahi mahina okoa a na paamare ekolu o ka hoohala ana ma ka home o Elioka, alaila huli hoi aku la o Kauka Vana ] Dona me Alika no ke kulanakauhale o Nu loka, kahi a ke ' kauka opio i lawelawe aku ai i kana oihana me ka holopono loa, me ka lilo pu hoi o Alika i olino malamalama no kona home. No ke Konela Akibolo hoi ame Akeneki, ua huli hoi aku laua no Kikako, me ka noho kokoke ana mai ia Mrs. Vana Dona. No Elioka hoi ame Lola, aohe a laua mea hou ae e noonoo ai, o ka hoohala wale no i ko laua .mau 1 a o ke ola ana, maloko o ko laua home nani, e hoopuniia ana e na mea apau a ka manao e hoohihi ai, ke noho pu la rto hoi o Mr. Kepala me laua, aka i kela ame keia makahiki mahope mai, e akoakoa ae ana na mea apau ma kela home, no ka hoohauoli ana ia lakou iho. Ma keia wahi i hoea mai al kaKou ! ka hopena o keia mo olelo i piha me na haawina hoehaeha me ke kaumaha; ua auhee aku nae na ao omamalu o ka pilikia, a ua oili mai ka hauoli ame ka maha, aohe mea nana e alalai hou i ke ola ana o na kaikamahine opio, koe "wale no ko laua hoopuniia ana e ka laua mau mea aloha, (Ka Hopenau)