Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 2, 10 January 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Paa ka Piko Pauiole I ka Hopuia e Kellett

 

Loaa ka Mea Nana i Komo Aihue na Home Lehulehu ma Waikiki ae Nei - Loaa pu na Waiwai o ka Aihueia ana Eia

           

            Mahope iho o ka waiho loihi ana me ka pohihihi loa, o ka mea @@@ i k@mo aihue i na home lehu-lehu o ka poe ma Waikiki ae uei, @@ k@ makahiki aku la i hala i @ea mai ai ka hoopauia an aae o @@@@ @@hihihi, mamuli o ka paa ana @@@@ @ahihihi, mamuli o ka paa ana @ H@@ry K. Long i ka hopuia, me @ona @@ okoa ana ae, oia hookahi wale no ka mea nana i lawelawe i @@@ @@@@ hana aihue, me ka holo-@@@@ loa.

            H@@@@@ ino, lehulehu o keia ka @@@@ opio, eia o Henry K. Punohu, Henry R. Asui, eia nae o Henry K. @@@@ kena inoa pololei, aka, ua @@@@ no nae oia keia mau inoa apau.

            Ma ka la 3 o Ianuari nei, i paa @@@@ Henry K. Long i ka hopua @ ka Makaikiu Kellett, a ma ka po @@@ Poalima aku nei i hala, i hoo-@@@@ aku ai oia malua o ka mo-@@@@ @ Maui me ka ukali pu ana @@@@@@@. Makaikia Kellett me ia @ @@ ke kakahiaka o ke Sabati iho @@@@ i hoea hou mai ai no keia ku-lanakauhale i na lole wahine, pela @@ @@@@@ lako guia, i hiki aku ka wa waho ma kahi o ka elima kau @@@@@@.

            Ma ka mahiko o Paia, Maui kahi @@ @@ ana ai o kela kanaka opio, @@ kekahi manawa ae nei i hala @@ oi@@@ @a la kulaia iho nei. I @@@@ @@@ ai oia me kana wahine @@ H@@lulu nei, a mamua nae o ko @@@  @@@@ hoi hou ana no Maui, @@@@@ ai oia i ka hopuia, a ma @@@ manawa i kaa mai ai malalo o @@@@@@u @@ ma kanaka ke aupuni @@@@@ na kana wahine i kekahi @@@@@ana o ka aihue ana mai @@ @@@@ @ na home ma Waikiki.

Hoikeikeia na Waiwai

            Ma @ko ko ke k@@na o ka Makaikiu M@@@@ ma ke Sabati nei, i hoike-@@@@ ai na waiwai apau o ka aihue-@@ @@@, mai na lele, na kuka, na @@@@ a@lii, ahiki aku i na lako @@@@ me ka hoonohonoho pono aua @@@ @@wehala i kela ame keia wai-@@@ ma ko lakou mau wahi iho, @@@@ me ia ana o ka lawe ana mai-@@@ @@@ o na home like ole.

            Wahi a Henry K. Long o ka hoike @@@@@ imua o ka Makaikiu Kellet @@ @@@@@ ka kumu o kona lawe-lawe ana i ka hana aihue i lako @@ kana wahine me na lole nani, a me na lako gula hoonani.

Ke Ano o ka Aihue ana

            I kulike ai me ka hoakaka a Mr. @@ng imua o ka Makaikiu Kellett, @@@@ o ka mahina o Novemaba o ka @@@ kona hoomaka mua loa ana @ lawelawe i ka hana aihue, ahiki i ka mahina o Maraki o ka 1923. @nko mai o ka mahina o Aperila @@@ Mei he elua wale no ana mau hale i komo aihue, a mahope mai o kela manawa i holo aku ai oia i maui, a pau ka ikeia ana ma keia kulanakauhale.

            Mamua ka o kona komo aihue aua iloko o kekahi home e hakilo loa ana oia i ka manawa e haalele iho ai ka poe oloko o kela home i ka hale, a pela hoi ka loihi o ko lakou wa e kaawale ai, mamua o ka huli hoi hou ana mai, aole on a komo wale ma loko o kekahi mau home, me ka maopopo mua ole iaia, o ka manawa e haalele iho ai na on a o kela mau home i ka hale.

            Ua maopopo wale no iaia, na po a hele ai o kekahi poe i ka nana i na kiionioni ame kekahu mau wahi hoohauoli e ae, nolaila iaia i ike ai, ua malaelae ke ala-hele no kana hana, o kona wa-ia e holo aku ai me kona kaa otomobile, a ku mamua o ka puka o ka hale, a laila komo aku la iloko, ma ka wehe ana i ka puka me kana ki ponoi.

            Iaiamaloko o na home, o na lole wahine kana mea niua loa e lawe mai ia aka in a ua nui loa kekahi mau lole a i ole ua liilii loa paha e ku ole ai i kana wahine, e waiho malie ana no oia ia mau lole, ma na lole wale no ana i manao ai, ua hiki ke ku i kaua wahine, o kana ia e lawe mai ai, pela me na kamaa, ame na lako gula hoonani.

Hoopahu'aia na Makaikiu

            Aole i noho wale na makaikiu in a ka manawa i hoomaopopoia ai, ke komo aihueia ana o na home lehulehu ma Waikiki, ua hele no lakou e hoomakakiu, a ua komo hoi ma kekahi mau halekuai, me ka ma-nao, e loaa aku kekahi mau wai-wai o ka aihueia naa, eia nae, aole he manawa i kau aku ai na hoo-huoi ana malua o Mr. Long, ahiki wale no i ka hoea ana o kela kanaka opio no Maui.

            Nui wale na malihini e noho ana ma Waikiki, i hoohuoiia e na ma-kaikiu, me ko lakou hoomakakiuia ana, i ka wa e haalele iho ai ia Honolulu nei, no ko lakou komo mai i kekahi o na lle i aihueia nole nae he holopono iki o kela manao hoohuoi, ahiki i ka hoopoina-ia ana o kela mau hana aihue.

            He hookahi kumu o ka loaa koke old o Mr. Long, o ia no kona hoolilo ole i kekahi o na waiwai ana o ka aihue ana, aka e malama ana oia no kana wahine, a oiai laua e noho ana ma Maui, ua hoihoiia na lako gula maloko o ka banako e waiho ai, a mai kela banako mai, i lawe ia mai ai e ka Makaikiu Kelett n@ Honolulu nei.

            Ma ka oleloia, ia Mr. Long ma Maui, ua aihue oia i ka uwaki gual a kekahi o kona mau hoa limahana, he mahina wale ae nei no i hala.

 

@KELA KA OOLO-KU O NA PAPA LUNAKIAI

 

            @@k@ @ ke kulana oolo-ku kalai-@@@ i pa@aho mai ai ka papa luna-@@@@ kahiko o ke Kualanakauhale a Kalana o Honolulu nei, ma ke awa-@@@ o ka Poakolu o ka pule aku la @@@@@ a pan@a ae la kona makalua, @ ka papa lunakiaai hou, no keia mau makahiki eha e nee aku nei.

            Oiai nae e kokoke loa aku ana i @@ minuke hope loa, e mauliawa ana @ ka papa kahiko, i waiho mai ai ka M@i@ Wiho@, i ka hookohu oiha-na o Louis S. Cain, ma ke ano he @n@kinia kulana, ma kahi o ka Ene-ki@@, Kulena Fred Ohrt, i waiho wa@@ kona kulana oihana. he hoo-kohu oihana a ka Lunakiai Hol-@@@inger i hoike aku ai i koan ku-e ikaika, no ka kahaki ana o na hoa De@oka@ala o ka papa i ka aelike @@'anaia, no ka waiho mai, na ka papa 'anakiini hou, e apono aku i ka @ookohu oihana a ka meia no kela k@@ana.

            Aole @ae i nanaia aku kela ku-e ma ka aoao o ka Lunakiai Hollinger, no ka p@ea ua haawi aku na hoa Demokarata o ka papa lunakiai ka-hiko i ko lakou apono, e lilo o Louis Abashir, i lunanana kukuluhale, ma kahi o Louis S. Cain i liko ae no ke kulana enekinia kalana.

            Wahi a ka Lunakiai Hollinger, he hookahi kumu nui o kona ku-e i ka hookohu oihana o Lous S. Cain, aole oia he enekinia i kupono no ka hana i makemakeia oiai o kana oihana i a'o ai, o ia ka ene-kinia no na lua lanahu; ma kona manaoio maoli o ka mea pololei a ka meia e hana ai, o ia ka hookie-kie ana ae i kekahi kanaka oloko o ke keena enekinia, ma ke kulana enekinia kalana.

            Ua lilo nae kana mau ku-e ana i mea hoolohe ole ia mai e na hoa Demokarata kahiko o ka papa, me ke kamailioia o kekahi mau olelo e hoahewa ana i na lala Republika, o ka papa lunakiai hou, no ko lakou maliu ole aku i na mea a na lala Demokarata o ka papa kahiko i makemake mai ai, nolaila o ka hana pono wale no mamua o ka noho ana mai o ka papa hou, o ka hookohu i ka lakou mau kanaka i makemake ai.

            Aole nae i lilo kela hookohu ana mai a ka meia i na poo hou no ke keena o ka enekinia kalana ame ke keena kukulu hale, i mea maalahi, no ka mea wahi a na Republika o ka papa lunakiai hou, aole i mana ka hookohuia ana o kela mau kana-ka, no ka mea aole laua i lawe i ka laua hoohiki oihana, a aole hoi i aponoia ko laua mau bona, ma ia ano, ua ili iho ke ko'iko'i malua o ka papa hou, ke apono ana i na bona, e kupono i'o ai ko laua hoo-kohuia ana.

            WAKINEKONA, Jan. 6 - Ua lilo i hana hoouluhua i ka noonoo o ka aha kuhina ka hoounaia ana o na lako kaua mailoko aku o na moku-aina huiia o Amerika a i na puali-koa kipi o De la Huerta maloko o Mekiko oiai he hana ku-e loa ia i ke kahuahana a ke aupuni Ameri-ka. Ua hoikeia ae keia manao i keia la mahope iho o ka noho ana o ka ahakuka mawaena o na luna aupuni e pili ana i na lono e hoakaka ana aia na elele a na pualikoa kipi o Mekiko ke hoolala mai la no ke kuai ana i ke-kahi mau lako kaua nui, na pu ame na poka, maloko o Nu Olina.

            Ala na Ku-e no na Hookohu a ka Meia Wilson

Hoole na Hoa Repubalika o ka Papa Lunakiai i ke Apono Ana

IKEIA KA MAHAE O NA HOA O KA PAPA

Kapa na Hoa Demokarata i na Republika i ka Paani Politika

            Ma ka halawai pili oihana mua loa, a ka papa o na lunakiaai o ke Kualanakauhale a Kalana o Honolulu nei, o ka noho ana ae ma ka auwi-na la o ka Poalua nei i hoike okoa ne ai na hoa Repubalika o ka papa, i ko lakou ku-e i ka hookohu oiha-na a ka Meia Wilson i haua ai, a i aponoia ai e na lunakiai De-mokarata o ka papa kahiko, mamua ae o ka pau ana o ka manawa o ka papa lunakiai kahiko, ma ke awa-kea o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, o ia na hookohu o Louis Abishine i lunanana kukulu hale.

            Mawaho ae o kela ku-e ana o na hoa Repubalika o ka papa i na hookohu oihana na kanaka ma-luna ae la, ua hoole pu lakou, i ke apono ana i ka hookohu a ka Meia Wilson i hana aku ai no an lala o ka papa komisina makai, oia na hookohu o C.P. Iaukea, John Effin-ger ame Joesph Ordenstein.

Mahope iho o na hana maamau, ma ka wehe ana i na halawai a ka papa lunakiai hou, i waiho ae ai ka Lunakiai Hollinger, he olelo hoo-holo, e koi ana e hoohakahakaia na kulana o na poo o na keena o ka lunanana kukulu hale ame ka ene-kinia kalana; me ke ku-e ikaika ana mai o ka Lunakiai Bassettt, no kela olelo hooholo, e kapa ana i na hoa Repubalika o ka papa i ka pa-ani politika.

            Ma ka manawa i waihoia mai ai o ka ninau, no ke apono ame ke apono ole ana i ka olelo hooholo, ua koho na hoa Repubalika o ka papa ma ka aoao e apono ana, a ma ka aoao ku-e hoi na hoa Demokarata o ka papa.

            Ma ke ano nui o ka olelo hoo-holo, e hoakaka ana ia i ke kupono ole o kela hookohu ana o ka meia i ka enekinia kalana a me ka luna-nana kukulu hale, i ka manawa e mau ana no ka papa lunakiai ka-hiko, no keia kumu, e lilo na hoo-kohu oihana apau e hanaia mai ana e ka meia, na ka papa lunakiai ho@ e apono aku.

AOLE E LOAA KA UKUHOOMAU I NA KIAI HALEPAAHAO

            O keia ka manao kanawai o ka hope loio kulanakauhale ame kalana Huron K. Ashford,  o ka honkaka ana ae ma ka Poakahi nei, no ka mea, wahi ana aole na kiai hale-paahao he mau maikai no ka puali maikai, nolaila aole lakou he poe kupono e haawiia aku na dala uku-hoomau e ke aupuni.

            Ua puka ae keia manao kanawai o ka hope loio kulanakauhale ame kalana mamuli o kekahi ninau i waihoia ae e ke Kakauolelo Kala Kalauokalani, ka luuahoomalu o ka papa ukuhoomau o na limahana o ke aupuni kulanakauhale e hoo-kuuia ana malalo o ke apono ana a ka papa.

            Ua manaoia ma keia rula ana a ka hope loio kalana e pau ana i ka hooponoponoia me ka maikai ka ninau e pili ana i na kini halepaa-hao i loohia ai i kekahi mau eha mauwale ma ka manawa e hooko ana lakou i ka lakou ma bana, ma o ka waiho ana aku ia lakou a na ka papa ulia e aku mai ia la-kou, aole hoi na ka papa uku hoo-mau o ke aupuni kalana e uku aku.

            Ua hookahuaia ka manao kana-wai o ka hope loio kalana malua o keia mea oiaio, o ia hoi, o na kiai e hana mai nei ma na hale paahao he poe wale no lakou e hoonohoia aku @@a a e hoopauia mai ana elike me ka makemake o ka makai nui; aole kaukai ana ae a na ke komisi-na o na hana kivila e ninau i ko lakou kupono ka hana, a oia mau kiai e hoonohoia aku ana he mau makai kuikawa wale no lakou, aole hoi he mau lala no ka oihana makai ma ka manao o ke kanawai.

            Ma Hanamaulu, Kauai, i hoohuiia ae ai ka Lunamakaainana William K. Hussey me Miss Beatrice K. Asam ma ka berita o ka mare, na ka Rev. S. K. Kamaiopili i hoolilo ae ia laua i hookahi, ma ka hora ehiku o ke ahiahi o ka Poalima aku nei i hala

 

Komoia ka Halekuai o Hall ma ke Ano Aihue

Ma ka Ulia Laki Wale no i Paa ae ai ka Mea Aihue i ka Hopuia - Nui na pu Panapana i Loaa i na Makai

            O kekahi o na hana wawahihale ame aihue i ku ka hoonana me ka maka'u ole i lawelaweia maloko nei o keia kulanakauhale, o ia no ke komoia ana o ka halekuai o E. O. Hall, e ku nei ma ke kihi o na ala-nui Moi me Papu, ma ka po o ka Poaono aku nei i hala, eia nae, ua paa ae ka piko pau iole i ka hopuia, he luina noluna o kekahi o na mo-kuahi halihali ukana, maloko ae nei e ke awa, nona ka inoa o Frank Marriman.

            Ma ka ulia laki wale no nae i paa ai kela luina aihue i ka hopuia, me ka loaa pu ana aku o na waiwai ana i aihue ai mailoko aku o ka halekuai, he mau pu panapana ame kekahi mau waiwai e ae he nui.

            Mahope iho o ke kani ana o ka ho@@ umi-kumamalua o ka po o kela Poaono, ua loaa mai la he hoike i ka halewai, no kekahi haunaele ma-waho ae nei o Pawaa, a no ka holo ana aku e nana i ka haunaele, ua kau ae la o Kapena Walter Field-grove, me ka Makai Levi Kalauli maluna o ke kaa mokokaikala, a hoomaka mai la e holo ma ke alanui Kalepa.

            Ma kahi he kanalima paha ka-puai ka mamao @ai ka halewai mai, ua ike mai la kela mau makai i k@@@@ kanaka, e nakiikii ana @e puolo ma kahi pouliuli, ua hoopaa koke ia ka holo o ke kaa mokokai-kala, me ka ninau ana aku o na kanaka o ke aupuni, i ka luina, i kana hana ma kela wahi, ame ke ano o kana puolo.

            Ua hoike aku la kela luina, no luna oia o kekahi moku, a e huli hoi ana oia no kona mokuahi, a e noho ana oia malaila no ka nakiikii hou ana i ka pepa i puhiia ai o kona puolo lole e ka makani.

            Ua komo nae ka manao hoohuoi i ke Kapena Makai Fieldgrove no ke ano o ka puolo a kela luina, no-laila haalele aku la oia i ke kaa mokokaikala. a hoomaka mai la e hele no kahi a ka luina e ku ana, ia wa i hoomaka kau ai kela luina e holo, me ke kuupau ana i kona mama, i wahi nona e loaa ole ai, a paa i ka hopuia.

            Ua holo kela luina ma ke alanui Betela, a o ka Makai Kalauli, ka i noke aku i ke alualu iaia. I ka hoea ana no ke alanui Moi, ua holo ka luina aihue ahki i ke alanui Nuuau aia no ko Kalauli mahope mai on a kahi i alualu ai, a o kahi nae o ka laki, e hoi mai ana ka Makai F. Kauahi mai ka halewai mai, oiai ua huli kana uwaki, ua komo pu mai la oia ma ke alualu ana i ka luina, o ka paa iho la no ia i ka hopuia.

            I ka Maki Kalauli hoi i alualu aku ai ka luina aihue, ua nana iho la ke Kapena Makai Fieldfrove i na puolo elua, i haaleleia e ka mea aihue, ma loko o kekahi puolo i ike iho ai oia he mau pu panapana o ke ano maikai loa, a maloko hoi o kekahi eke, na uwaki, na pahiumi-umi, ame kekahi mau pu panapana.

            I ka laweia ana ae o kela luina no ka halewai, a h@@@a kona kino, ua loaa aku la he ekolu mau pu panapana i piha me ka poka, malo-ko o kona palule, a he mau lako a ka poe aihue me wawahihale ma-loko o na pakeke o kona kuka ame ka lolewawae.

Ae I Kona Hewa

            Wahi a kela luina i ka Makaikiu Kellett, ma ka aniani o ka hale-kuai o ka Office Supply Co., e pili kokoke ana me ka halekuai o E. O. Hall, i pinana ai oia ahiki i ke kau ana iluna o kaupoku o ka halekuai, a mailuna iho o kaupoku kona iho ana, ahiki i ke komo ana ma ka hale maluna loa, a he hana maalahi nona ka hele ana maloko o na wahi a pau o kela halekuai.

            He hookahi ka kumu nui o ka lawelawe ana o keia luina i ka hana nana i hookomo aku iaia iloko o ka poino, elike me kana hoakaka, o ia no kona nele i ke dala, a iaia i aihue ai i na pu panapana a me na pahiumiumi, ua manao oia he hana maalahi loa nana ke kuai hoolilo ana aku i kela mau waiwai, ma ia ano e lako ai oia i ke dala.

            Ma ka la hope aku nei o ka ma-hina o Dekemaba i ku mai ai ka moku halihali ukana ke Tuscaloosa, ka moku i noho hana ai kela luina, a no kona maopopo ole paha i kahi o ka halewai, pela oia i hoomamao ole ai iaia iho, mahope o kona oili ana mailoko mai o ka halekuai o E. O. Hall.

NUI NA AUHAU KAA OTOMOBI-LE I OHIIA.

            Hoko o na la mua ekolu ame hapa o ka 1924 ua loaa ae i ka Puuku D. L. Conkling no na auhau o 13621/2 mau tona kaa otomobile ma Hono-lulu aneane he $30,000; he $27, - 251.60 i ohiia no 1086 mau kaa otomobile ame 20 mau kaa mokokai-kala no lakou ke kaumaha 2,725,160 paona, o keia mau dala apau i loaa ae no ka waihona o ke aupuni kulanakauhale.

            O na dala i loaa ae i ke keena o ka puuku mai keia mau kaa ae iloko o na la mua e hoomaka ana mai ka la 2 mai o Ianuari ahiki i ke awakea o ka Poaono aku la i hala he $3299.50 ka oi ae i ohiia mamua o na la mua eha o Ianuari o ka 1923. Iloko o ka hapa la a emi iho he 157 mau kaa otomobile i hookaaia ae na auhau ka oi aku mamua o eha la iloko o ka makahiki i hala.

            Iloko o na la mua ekolu ame hapa o ka 1924, he $27,251.60 i ohiia no 1080 mau kaa otomobile ame 20 mau kaa mokokaikala, iloko hoi o na la mua eha o Ianuari o ka 1923 he $23.952.10 na dala auhau i ohiia no 929 mau kaa otomobile ame 28 mau kaa mokokaikala.

            Mawaho ae o na dala auhau a ka poe on a kaa otomobile i hookaa ae ai ua hookaa pu ae lakou hookahi dala no ka papa helu e kauia ai maluna o ko lakou mau kaa no ka laikini O na papahelu o keia makahiki ua kauia ka helu "1924" me ke pena ulaula iluna o ke keo-keo. Ahiki i ke awakea o ka Poa-ono i hala, 1086 mau papahelu no na kaa otomobile ame 20 mau papa-helu no na kaa mokokaikala i hoopukaia aku, a ma kahi o 1200 i k@@.

            O na auhau o na kaa ame na papahelu e pono e hookaaia me mamua o ka la 28 o Februari, mahope aku o ia manawa no kapuahi wale aku no ia.

            I kulike me ia a ka puuku kula-nakauhale o ka hoike ana ae in a me keia iho la ka pii mau ana ae o ka heluna o na kaa otomobile ma Honolulu nei e hiki aku ana ma kahi o 1500 mau kaa e holo ana maluna o na alanui o Honolulu me na ailaea ma nei mua aku.

HE 61 POE PILIWAIWAI I PAA AE I KA HOPUIA

            Ma na la hope loa o ka pule mua o ko ka Makai Nui Trask komo ana ae e hoau i ka hana, he mau la ia i hapukuia ae ai kekahi poe piliwaiwai a ku ae i ka halewai, e hoomaka ana ma ka hora 8 o ka po Poaono ahiki i ka hora 3 o ka auwina la o ke Sabati aku nei i hala, e ola ka bela ana ae i hookuu hou ia ae ai, me ka makaala mau aku no nae o na makai maluna o ia poe. He 61 ka nui o ka poe i hopuia o na lahui like ole ma na wahi like ole o ke kulanakauhale.

            Ma ka po o ka Poaono he 12 poe piliwaiwai i paa i ka hopuia e ke Kakiana Makaikiu Ross a me kona mau kanaka ma ke alanui Corkscrew. Mahope iki iho o ka hora 10 o ia po no, he 12 hou poe piliwaiwai i loaa pono aku ma ke alanui Robello a laweia ae i ka ha-lewai malua o ke kaa makai.

            Ma na hora kakahiaka wale o ke Sabati mai, loaa hou aku la no ke-kahi poe Kepani e piliwaiwai ana mahope aku o ka halekeaka Kepani ma Kamoiliili ae nei, a he 12 o ia poe i huluiia ae. Ma ia auwina la Sabati no, he 22 ka nui o ka poe piliwaiwai i paa hou ae i na makai-kiu ma kahi kokoke i ke kihi o na alanui Halekauwila ame Hema a laweia ae i ka halewai, mai ka poe e piliwaiwai ana ame ka poe ak@@koa pu ana ma ia wahi, a he $15 bela pakahi i kauia mai. NO na on a hale kabi o ka piliwaiwai e lawelaweia ana ame ka poe na la-kou e hookele ana ia hana, he $25 ka hela i kauia mai maluna o lakou pakahi.

            Ma ka mea i maa mau ia o ka poe hopuia no ka piliwaiwai, he kakaikahi loa o lakou e hoea ae ana imua o ka aha hookolokolo no ka hakaka ana i ko lakou mau hihia, o ka hapanui ua haalele wale i na dala bela. Ina keia poe i hopuia e haalele wale ana i ka lakou mau dala o ka bela ana ae e pokeokeo ana ke aupuni kulanakauhale ma kahi o ke $1000, a he pomaikai nui keia no ke aupuni mamuli o o keia makaala a piha eleu o ka oihana makaikiu ma na la hope aku la o ka pule i hala.

 

Nalowale ka Mea Uku Dala o ka Banako

Hookaumahaia na Manao o na Hoaloha o George Ross o Kohala, Hawaii

 

ALA NA MANAO KOHO NO KONA MAKE ANA

 

Loaa Nae Oia Aole i Make ma ke Kakahiaka Nui o Nehinei

 

            Ma ka Poaha aku nei i hala, i kulike ai me kekahi meahou o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, i nalowale ai o Mr. George Ross, ka mea uku dala mua o ka banako o Kohala, Hawaii, me ka pohihihi loa, a ua lilo ia nalowale ana i kumu e hookaumahaia ai kona mau ho-aloha lehulehu, me ke ala ana mai o na kohokoho like, ua halawai oia me ka make, o ka kekahi hoi, aia uo oia ma kekahi wahi kahi i noho ai.

            Ma ke meahou o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale no ka nalowale ana o Mr. Ross, e hoakaka ana ia, no ka loaa ana aku o kekahi kaa otomobile Ford, he kaa manaoia o Ross ka mea nana i hookele, ilalo o kekahi pali kiekie o hookahi haneri kapuai, mawaena o Halwa ame Makapala.

            Ma ka auwina la o kela Poaha i hoomakaia ai ka huli ana no Ross. aole nae he wahi moali iki no ka loaa o kona kino, he leka nae ka i loaa aku, a maloko o kela leka, e haawai mai ana oia i kona aloha hope, me kekahi mau olelo e hoa-kaka ana, no ka hiki ole iaia ke ku aku i na mea e hoea mai ana o keia mua aku.

            He kulana ma'i o ko George Ross mamua aku o kona nalowale ana, no ia ma'i i laweia ai no Hilo, eia nae, ua huli hoi mai no oia no kona home ma ka Poaono ae. No kela kulana maikai ole o ke ola kino, a hui pu iho hoi, me kona waiho ana aku i kona kulana me ka banako o Kohala, ua komo manao hoo-huoi iloko o na lunanui o kela banako, a hoomaka ka nana ana i kana mau buke, eia nae aole he pokole loaa aku, aka ua pololei na moohelu pili dala apau.

            Ua hoi hou aku no o George Ross no Hilo ma hope mai, me ke noho ana ma kahi o Sam Woods ahiki i ka Poakolu o ka pule i hala, a ma hope iho o ka haalele ana aku ia Hilo, me kona olelo ana ae e hoi ana oia no kona home, aole oia i ikeia mahope mai.

            No na makahiki ewalu ka noho ana o Mr. Ross, no ka banako o Kohala ma ke ano he mea uku dala, me ka mahalo nui ia e ka poe apau i kamaaina iaia.

            No na mahina ae nei eono i hala i haalele iho ai kana wahine ia Hawaii nei no Amerika, no ka ike ana i kona mau makua ma Misouri.

            Ua hoomauia ka huli ana i ke kino, George Ross, no kekahi mau la, a mamuli o ka loaa ole, a hui pu iho hoi, me ka nalowale ana o kekahi pu panapana o ka hale ba-nako, ua hoomahuahua loa ia ma@ kela manao koho, no kona lawe ma-oli ana ae no i kona ola iho.

 

AOLE I MAKE O GEORGE ROSS

            O ka nuhou hope loa, o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale mai Hilo, mai oiai e hoomakaukau ana e hoouna aku i ke Kuokoa nei iluna o ka papa'i o ia no ka loaa ana o Mr. George Ross, ka mea uku dala mua o ka banako o Kohala, i nalowale ai, a i manaoia ai ua make, elike me ka moolelo e pili ana i kona nalowale ana ma ke ano pohihihi loa.

            I kulike a me kela meahou, ua loaa aku oa ma ka hora eilma a oi o ke kakahiaka o nehinei, e hilinai ana ma kekahi pou mamua pono aku o ke keena o ka mahiko o Hawi, he elima mile ka mamao mai ka hale banako mai.

            Aole e hiki iaia ke hoomaopopo mai i kona mau hoaloha, aole no hoi he hiki ke kamailio, ma kona mau ano apau, ua loaa iaia kekahi haawina kupilikii loa, me ka hele a wiwi kona kino.

            Ma ka Poakahi iho nei, i komo hou ai na kula aupuni, apuni keia Teritore mahope o ka hoomaha ana no na la kulaia.

            Hele ke keena o ke Kalapu Hoahu Karisimaka ma ka Poakahi iho nei a piha, i na kanaka i hoea ae n@ ke komo ana i mau lala no ke k@ apu hoahu hou o keia makahiki e nee aku nei.

 

Laweo David Trask I Kona Kulana Oihana

 

Makemake Oia i na Makai Apau e Kupaa Ma-hope on a ma ka Hooko Ana i ke Kana-wai - Hana Oia i na Hookoku Oihana

            Ma ke awakea o ka Poakolu o ka pule aku la i hala, i lawe ae ai ka Makai Nui David K. Trask, i ka noho poo ana ka oihana ma-kai ka haawi ana aku o ka Makai Nui Rose i kona pihi oihana, ame na hana apau o ke keena makai, ma-lalo o ke poo hou.

            Me kekahi mau huaolelo kupono i waho aku ai ka Makai Nui Rose, i ka malu o ka oihana makai ma-lalo o ka makahi nui hou, me ke kalokalo ana ae e ukaliia na hookele ana o kela oihaana me ka holomua, alaila haawi aku la oia i ke pihi makai ia Mr. Trask, me ke noi pu ana mai, e aeia aku oia e hoopau pono i kekahi mau hana i koe, ana i makemake ai, no ka pono o ka oihiana makai, mamua o kona kaawale ana mai kela oihana aku,he noi hoi i ae koke ia aku e ka MaKai Nui Trask me ka manao maikai.

            Ma ka halewai ae ka Mea Wilson, ka Loio Kalana Heen, na Lunakiai Petrie ame McClellan, kahi i makaikai ai i na hana hoololi oihana i lawelaweia ma ke keena o ka oihana makai, pela pu  hoi ka lehulehu o na hoaloha ame ka poe i hooikaika ma ke kau koho baloka aku nei i hala, no ka lanakila o ka Makai Nui Trask.

            Ma ka lawe ana ae o ka Makai Nui Trask @ kona kulana oihana, i lulumi mai ai ka lehulehu, no ka lululima pu ana me i, a i ka pau ana o kela hana, i hookipaia aku ai oia maloko o ke keena o ka aha hoomalu, aia malaila kekahikomite kahii kakali mai ai iaia, no ka haawi ana mai he makana, he pihi makai i hanaia me ke gula, a i okomoia me ka pohaku, o ka mahina i hapauia ai ka Makai Nui Trask.

            No ka haawi ana aku i ka makana i ka Makai Nui Trask, ua ili aku ka hanohano o ka hoakaka ana mai i kekahi mau olelo kupono ma ka aoao o ke komite ia Mr. John Pavao, a o keia iho kana mau olelo ma ke ano nui:

            "E Mr. Makai Nui, ua hoohanohanoia mai au mamuli o kekahi kono mai na hoaloha lehulehu mai ka poe i i manaoio i kau kahuahana o ka hooko h=kanawai ame ka maluhia, no ka pahola ana aku imua ou i ke aloha Makahiki Hou, ame ka makou mau leo kakokalo no ka holomua o ka oihana makai, oiai kou manawa e paa ana i k oihana.

"Ua amopopo no ia makou o ka hana e waiho mai nei imua ou he hana nui ia; e kipapaia ana ke alahele me na mea alalai, e hiki ole ai paba i kekahi manwa ke hoomaluia: e ala mai ana wale, e imi ana e hoohiolo i na manao kilakila au i hooikaika ai e loaa mai, a hoolhuli ae ia oe mai kou alahele mai i koho ai, a o ka hope loa ua alaiia mai oe, mamull la o ka pono hooilina i loaa i na kauwa a kou mua ma ka oihana, malia o kekahi poe o lakou, aole i kulike me kou iini a e ku e mai ana ia oe. Aka nae aia maluna ou ko makou hilinai piha no kou manao kui'o ame ka makaukau e hoopau ae i ke kulana pohhihihi, a me ka lokomaikai o ke Akua, ke manao nei makou, e oili mai ana oe mailoko mai o na hoaoia me ka mahaloia nou iho, no kou mau haku a no kou lahui.

            "I mea hoomanao no ka paio kilakila au i hoouka aku ai ma ke kau koho baioka iho nei kela koa au i hoikeike ae ai, e hoike ana aole oe i maka'u e paio ma ke alahele o ka pololei; ka loaa ana o ka lanakila imua o kekahi paio hahana loa ame na enemi i ike olo ia, a no ka nui mahale ame ka hoomaikai, no ka hana i hookoia, nolaila ua manao makou e hoike i ko makou manao mahalo,me keia mea hoomanao liilii, ka hoailona o kau oihana a makou e makana aku mei ia oe me ke aloha kui'o. O ka Haku pu me oe a e alakaiia oe ma kau mau hooikaika ana."

            O na hookou oihana i hanaia e ka Makai Nui Trask ma kela la, o ia no ka hookohu hou ia ana aku o ka Hope Makai Nui Aseh, i hope makai nui, no Honolulu nei; John L. Paoo, hope makai nui no ka apana o Koolauloa, ma kahi o ka Hope Makai Nui Joseph Luahiwa; Daniel L. Aiau, hope nui no Waialua, ua kahi o Ka Hope Makai Nui Henty Plemer; John Fernandez, hope makai nui no Ewa; Richard Gilliland, hope makai nui no Waianae; R. W. Davis, hope makai nui no Koolaupoko; David Kamuoha, kapena no na makai no na makai molokaikala ma kahi o Kapena W. J. Lililia; Charles Silva, mea haawi laikini hookele kaa otomobile, ma kahi o David Kamauoha i hookiekieia ae ma ke kulana hou.

            No na mea e pili ana i ka hookohu oihana no ka Makaikiu Harris ua hooka'ulua ka Makai Nui Trask, a maopopo pono ka manao o ke kanawai, i hanaia e pili ana i na hookohu oihana o ka poe malihini ma keia ano iho la, ua mau no ka Makaikiu John Kellett, ma ke kulana oihana i hookohuia ai oia e ka Makai Nui Rose.

 

HOOKU'ILA IA KEIKI OPIO E KE KAA OTOMOBILE

            I kulike me ka ulia kaa a ke keiki a Mr. ame Mrs. Stanley Livingston, nona na makahiki elima, i lele aku ai maiiuna aku o ke kaa otomobile o ka Lunakanawai James L. @, mahope iki iho o ka hora 8 o ke kakahiaka Poaha o ka pule aku la i hala, ua hooku'iia mai la oia e ke kaa otomobole e kalaiwaia ana e Arthur E. Wyman, kekahi o na limahana o ka Ahahui Ke'a Ulaula, i=a hina ilalo, a pii mai la kekahi huila maluna o ka opu o ke keikei.

            Ua moku ke keiki ma kekahi wahi o kona auwae. Ika loohia ana o kela keiki i keia eha mauwale, ua hookau koke ia ae oia e ka Lunakanawai Coke a laweia mai i ka hale kauka o Geo. F. Straub, a mahope a ka lapaauia ana malaila ua hoihoiia aku oia noloko o ka halema'i o na Kamalii ma ke alanui Kuakini.

            Ma ka lono i loaa ae ma ka po ana iho' mai ka Halema'i mai o na kamalii, he maikai no kona ola kino a ua manaoia e lanakila ae ana no oia maloko o kekahi mau la kakaikahi.  I kulike me ka hoike a ka makai nana i ninaninau pono i keia hihia aohe mau ahewa ana e kauia aku maluna o Wyman no ka mea, he poino kela i loaa i ke keiki mamuli o kekahi ulia i manao mua ole ia.

            Ma na rula hou a ka Makainui kulanakauhale ame kalana Trask e hooponopono mai nei i ka oihana makai ma ka hoomaopopo aku e kaiehuia aku ana paha kekahi mau makai kahiko, ka poe i paa i ka hana no na makahiki lehulehu i @ala a i ikeia ko lakou makaala a malama pono i ka hana, mamulii o e kula e kukuluia ae aua no na makai.

 

HIOLO KA LEPO A MAKE HE HAOLE KOA

            Mahope koke iho o ka hora eha o ka auwina la o ka Poakolu o ka pule aku nei i hala i halawai ae ai he koa nona ka inoa o T. W. Lomas me ka make ulia mamuli o ka @olo anamai o ka lepo o kahi ana @ hana ana ma ka huli Koohu ma Leilehua, a pakele aku kona mau hoa, eia nae he hookahi koa okoa aku i nui kona mau poina i loaa, me ka manaoia, oia pu kekahi e ukali aku ana ma ka meheu o ke koa i make.

            I kulike ai me ka moolelo e pili ana i ka make ana o kela haole koa, he nui wale na koa ia hoounaia no ka e@ ana i ka lepo, a i wahi no hoi e maa-lahi ai ke hope ana mai, ua hoo-pahu okoa ia ke kiana pau@a.

            Mahope iho o keia hoopa-huia ana, ua hoomaka aku la na koa, e kope i ka lepo, no ka hoopiha ana iluna o ke kaa, ma kela manawa e kapala ana i ka lepo, i hiolo mai ai ka puulepo, a paa kela koa me koona kokoolua malale.

            Ua hooikaika ko laua mau hoa koa e hoopakele ia laua, ma ka eli ana i ka lepo, a iloko o na minuku helu wale no, ua hemo ae la kela mau koa, eia nae ua make kekahi o laua, oiai e hoihoiia ana no ka halema'i ma Leilehua.

            O ka haole koa i halawai ai me ka make, he koa oia o iwakalua wale no makahiki, a he mau mahina kakaikahi wale no kona o ke komo ana iloko o ka oihana koa, halawai e me keia ulia, ka mea nana i hoo-pokole mai i kona mau la o ke ola ana.

            He pule hoomau ko ka ekalesia o Kawaihao i keia pule e hoomaka ana mai ka po Poakahi mai a o pau ana ma ka po o ka la apopo.