Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 2, 10 January 1924 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Makalei, ka Laau Pii Ona a ka I'a o Moaulanui--Akea i Kaulana
----------
Ka @@ la o Haumea iluna a olelo aku la i ke aikane:
"Eia au ke hoi nei, a hui aku hana i ke ano o ke ahiahi," o kona puka mai la no ia a hoi aku la no kahi e ku mai ana o kona hale.
Laia i hiki aku ai, ike aku la oia i kona mau haia wahine e noho ana ma ka aoao o ke kaikamahine e ai ana.
Komo mai la oia iloko, hele mai la a noho iho la ma ka aoao o ke kaikamahine, me ka ninau ana aku i kona mau aialo:
"Nawai i lawe mai nei i na meaai na ke alii?"
"Na Haipu ame Keoahimakaokeakua."
Papai ae la oia i kona mau lima a ku ana no kana mau elele, olelo aku la oia ia Haipu ame kona kokoolua:
"E Haipu, eia ka lau, hoonaona o ka aina o kakou, e hele oe a hui me ka hoahele o olua, haawi aku oe iaia, o oe ame ia ame ka makuakane konohiki ona ame ka luna aina, na kanaka o laua, o oukou apau ke aho i ka loko.
"Eia nae a kokoke i ka makaha ia wa oe e olelo aku ai ia Kahinihiniula e hoonoho i ka makuakane ma hai o ka loko, a o olua wale no ke hehi i ka makaha o Kalapa.
"Ahiki olua i ka makaha, alaila haawi aku oe i ka laau nei i ke keiki, iaia e wehe ai a hemo o kou wa ia, e lalau iho ai ia Kamakalei@@ o Lailaikalani a paa i ko lima, a o ka lua o ka laau o ia kau e olelo aku i kuu pulapula, eia o Kukelani, a o ka laau Makalei hoonaona hoi nana e hookaulana ia oe ame kau mamo.
"E ai oe i ka momona o keia aina ame na pua aole e pau, alaila olelo aku oe ia Kahinihiniula e hou iho i ka laau i ka makaha, a nana e kahea mai i na kanaka e kuu i ka upena ma hai o ka loko, alaila hele mai olua me ke keiki ahiki i kahi o ka makuakane me na kanaka, olelo aku oe ia Kahinihiniula e alaakai i ka luna aina o na makua ona e malama ia mea a kau i kana mamao, a o ka noho ai alii kana ame na makua ona.
"O hele, a pau kau hana, hoihoi mai oe i kuu kino kahulilau, me @@@ ia ahiki a kau."
Peka aku la o Haipu a hele no kahi a ke keiki e noho ana me kona mau makua.
Hui ae la o Haumea a olelo aku la i ka lua e kana elele:
"F. Keoahi maka o kini o ka Ponuihoolakolako e ia oe ame ko kaua aio ka hoomakaukau i na mea apau no ka papaaina hoao o na'lii, ala me oe ka makaukau o ia mau mea apau ame ko kaua poe.
"Ua ike oe ialuna me lalo, ia uka me kai, a eia ka loihi o na la au e hoomakukau ai a lewa ia mau la, he elima anahulu po.
"Ua pau ka olelo, a nau e hooko," a haia o Keoahimakaokeakua, ia wa i huli ae ai o Haumea a olelo aku la i ua aialo ona e malama nei i ke kaikamahine.
"E iho kakou i kai o Kahakahakea e paumeume ai i ke alii i panee ae kahi ino, i kapukai a hoi mai kakou, a hele aku au i ka hana nui a'u i manao ai, pela kakou e kulaiwi ai i keia aina."
Hakalia no a pau ka olelo, o ke ku ae la no ia o Haumea iluna, olelo aku la ia Mapuana ma:
"Lalauia iho ka hanai a olua a iho kakou o i mahana ka la."
Lalau iho la o Kape'a a hii ae la puka mai la kakou hele no kahi i kapaia ka inoa aina Kahakahakea ahiki o Haume ame kona mau hoa ilaila, hopu aku la o Kaumea i ke kaikamahine a olelo iho la:
"E moe i ko papa kakaihili, i paumeume aku kaua ia oe, i ka moena haunuole o Kauhiakamanee, o Panee i ka loa lilo i ka laula ka luhi a ke kalukalu, a kapukai kaua ia oe a pau, alaila hoi aku oe me ou makuahine e noho mai nei, a he la ko'u e ike aku ai ia oe."
Hoomoe aku la o Kape'a i ke kaikamahine iluna o ka lepo keokeo a hopu aku la o Mapuana ma na wawae a paa iho la.
Ia wa i kahea iho ai o Haumea i ka inoa o ke kaikamahine:
"E Keanomeha o Lailaikalani, meha ka lani, ano ka honua i ko kaua kapuai ahiki a kau i ka pua aneane."
Kahape'a ae la oia ma ka aoao hema o kahi a ke kaikamahine e moe ana, hookuu iho la o Mapuana i na wawae o ke kaikamahine, hopu iho la o Haumea i ka lima a hoaia mai la.
Hoie aku la laua a luu i ke kai, a pau na luu ana elima, hoihoi mai la o Haumea ia Keanomeha a hui me kona mau kahu hanai.
Hoi mai la lakou ahiki i ka hale, kauoha aku la ia Mapuana ma e noke me ka hanai a lakou, a e hele ana oia no ka hana a ke alii o Kailua, ame na po hauoli o ke aloahi.
A pau kana kuhikuhi ana i na mea e pono ai, a ke ano mai nei ke ahiahi o na pali hauliuli, o kona pe'a mai la no ia no kahi o kana aikana Kahauolopua.
Oiai hoi o Haipu i hele aku ao o hui me Kahinihiniula, a hoike aku la i na mea apau elike me ke kauoha a ke kumuhonua, ia wa i olelo aku ai o Kahinihiniula i kona mau makua:
"Auhea olua e kuu mau makua alii, e noho kekahi o olua me ke alo alii o kakou, a e hele oe e Ahiki me a'u e hoau i ka loko o olua, i ai hoi ka malihini alii o ka la hiki i ka momona o ka aina, a o ka waiwai iho la no ia a ke keiki ia olua e na makua."
"Ua pono ia," wahi a Olomana, "e hooko aku oe i ka manao o ke keiki."
Ku ae la o Ahiki a hele me ke keiki; kahea aku la oia ia Pakui, e hele mai me na kanaka ame ka upena no ka loko.
Ina mea apau e hele nei ahiki i ke kokoke ana i kahi i ku ai o ka makaha, olelo aku la oia ia Ahiki, "maanei oe e noho ai me na kanaka o kaua a e hele ae au i ka makaha o ka loko, a pau ka'u wahi hana alaila walaau mai au ia oukou."
Ke hele nei na mea paau me ka ike ole ia Haipu, i ka noho ana iho o Ahiki me na kanaka, aia no nae kona maka he nana la i ke keiki e hele la.
Ike aku la oia he kokoolua ko ke keiki, i iho la oia iloko ona: "mae ae la la hoi ke kokoolua o kuu hookama e hele pu la, e kali ana no paha ke akua i ke alanui a ike ae la no i ko lakou kanaka hookahi ka hele ana."
I ka wa i pau ai na mea apau i ka hookoia e Kahinihiniula elike me ke kauoha, a paa hoi o Kuhelani i kona lima, ana e manao nei o ka makaleiauolailai, ia wa i oelo mai ai o Haipu:
"O kii i ka luna aina o ko mau makua, o kela wahi kanaka poupou e noho pu mai la me ke konohiki la, oia kau e kii aku a hele pu mai olua, i ka makaha nei, o lawe ia Makalei a kukulu iwaena o ka makaha, o ka pau ana ia o kau hana a na ka luna aina o kou mau makuakane, a komohiki nui hoi o keia mau Koolau ma keia hopoe aku e malama i ka laau hoonaona a ko kumuhonua a mau aku i kana mau pua."
I ka pau ana o na olelo a Haipu a mamua o kona huli hoi ana mai, noho iho la oia e nana i na hana apau a Kahinihiniula.
Iaia i ike ai, ua pau i ka hookoia me ka maikai ua olelo apau a Haumea, o kona ku ae la no ia a hoihoi i ka laau Aoa o Nuumea me ia elike me ke kauoha a Haumea.
Ke ike ae la kaua e kuu mea heluhelu, o ka laau nana i pulumi a neoneo ka momona o Kawainui ame Kaelepulu, o Kamakaleiau ia o Lailai, o ka laau hoi nana e hookahuli i kona mau ano apau, elike me kona manai, a o ka laau hoi i kaulana ai o Makalei ahiki i keia la a kakou e ike ole nei ia mea nani, o Kuhelani ia, o ka welau o Kookookumailani, i hunaia e Haumea iloko o ka puu lepo o Waiania ahiki mai i keia la, aia no ia laau hoike alii ke waiho la ilaila.
Ua oleloia iloko o keia moolelo, o ke kahapea ana o Haumea i ka lepo, o ia ka mea i kapaia ai ka inoa Kahakahakea, aole nae e hiki i ka meakakau ke hooiaio aku ia mea ia oe e ka mea heluhelu, oiai eia no kaua i kapakapa o Manulii, a o ka wa i hanaia ai keia mau mea a kaua e kakahele nei; kahiko i auwale ka la, wahi a ka olelo a ka Palaki'o o Moemoe.
I ka pau ana o na hana i ka hookoia e Kahinihiniula, a ia laua me Paku'i e ku ana i ka makaha, olelo aku la o Kahinihiniula:
"E ka luna aina o ke alii, i keia la ke hoolilo nei au ia oe i konohiki nui no Kailua nei ame Waimanalo; a i hooiaio no kuu olelo ia oe, ke waiho nei au me oe ia Makalei, ka laau pii ona a ka i'a, nana i omo i ka momona o na loko o ke alii a neoneo, au no hoi i ikemaka ai.
"Nolaila o keia wahi laau e pili nei i ka makaha la, o Makalei ia, e waiho oe iaia maanei a pau na la hauoli o na'lii hoao.
"I keia po kaua e lohe ai, heaka la ke @@@ o na la le'ale'a o ko mau haku."
"Auew!" wahi a Paku'i, "lohe aku paha auanei na lii, ahewa mai ia kaua i nei mau hana."
"Aohe a laua olelo," wahi a Kahinihiniula, "o ka'u e olelo ai o ka laua ia e hooko."
"Ua ike aku la oe a ua lohe hoi i ka olelo, o ka i'a e paa mai la i ka upena ka ae a pau i kula kahea aku i kou alo kanaka e kii mai a hoihoi aku e hoomakaukau no ka papaaina a na'lii hoao.
"Hanai mua aku i na kanaka i paa ka houpo, aia i ka mole ka papaaina a na'lii."
Hoi aku la laua a hui me Ahiki ame na kanaka, olelo aku la o Kahinihiniula i ka makuakane:
"Auhea oe e kuu makuakane, ua hoonoho aku nei au i ko luna aina i konohiki nui no Waimanalo ame Kailua nei, a ua waiho aku nei ai iaia e noho oe ame ko aikane i ko olua kapu lani alii, he kanaka ka mea nana e hana."
"Aohe a maua olelo o kau e hana ai, o kakou pu ilaila," wahi a Ahiki aohe au ui ana mai la maua me ka makuakane alii."
"E Pakui e nana ia ko lani alii o ke keiki nei, noho iluna o kana olelo, ua lilo ae ia oe i konohiki ai aina ma ona la.
"Eia maua ke @@@ nei a hai aku kakou i ka wa a'e e kahea aku ai ia oe."
I ka lawe ana aku o Lehua i ka la, a oiai he hana hauoli ko ia po, eia he alo kanaka o na'lii ke liuliu mai nei a makaukau, a ke noonoo nei hoi na mea apau i kahi e hoao ai o na'lii.
Ke manao nei kekahi poe i ka hale alii o Kamakaokauluhe, a o ke koho hoi a kekahi poe, i kahi no a Kahauolopua e noho ana.
Mamuli o ka manao iloko o Olomana, i kahi e hoai ai o kana punahele, ua olelo aku la oia ia Ahiki.
"Ihea la kahi a ka malihini i koho ai no ka hoao ana ia olua?"
"Ihea hoi," wahi a Ahiki, "e kali aku paha kaua iaia a hoea mai."
I ke alo alii no nae e noho nei me ka hoomakukau ana, hiki mai la o Haumea a hui me kona mau kamaaina.
"E kuu malihini, ihea kahi kupono au manao ai no ka hoao o kuu punahele i keia po?"
"I ka halau o panee e ku mai la ua makaukau, i hakalia i ke kokoke aku i ka manawa, ia wa kakou e makaukau ai. Aia a hoouna mai au i ke kanak nana e lawe mai i ke kauoha ia olua, alaila olua hele ae me ko olua alo alii apau.
"Nolaila hoomakaukau ko olua alo i hiki mai no ia o ka elele aole e loloiahili i ka miliapa; no ka mea, ia'u i hele mai nei e hui me olua e kuu mau kamaaina, ua kauoha aku nei au i ke aliiwahine e hoomakaukau iaia, ke manao nei au, aia oia ke liuliu mai la me.
Hanohano Kawaikini kaha i ka malie,
Kupukupu iluna na pae mauna o Alakai,
Oia ke kilohana i ka noe o Hauailiki.
I ka mauna lihau anu i Kahelekuakane.
A ka ua pehi pua hinano e hoonuu mai la
Ke nana aku i ka maka o ke Koolau pua i ka nahele,
E alawa malie ana ma ka pea hala o Luia,
Huai ka mapuna a ka wai o Namalokama,
Hoohanini ka omaka wai Ua o Kaliko,
E pale ana i ka hoolua makaikai,
Uina manai lehua o Luluupali,
Noho no kui i na puahala o Halaula,
Ua ula puapua wale ka maka o ke koa,
O ia koa kumuole i ka uka o Kahikikolo,
Ma ka maha laau o Hunahuna lauki.
I kilihehe me he hano le'a la ka leo,
Hano ka leo o ka ua wawal oi na kuahiwi,
E paha nei i ka nahele aala o Halaulani,
Ilihia okoa i ka nani ka uka o Kamoku,
Makalapua ke ike i ke oho ka palai,
I ke aku ia Koolau wehe i ka lau o ke ki,
Holei lena ke kino o ka awapuhi,
E hooka'ika'i ua ana me Hihimanu,
He hana kauila ia na Kaukaopua,
E hoolale ana me ka ua o Hanalei,
I ike i ka Lupua Pahelehala,
E hoolulu ana i na puahala ai a ke Ki-nau,
Ke hanai la i ke one o Mahamoku,
Hoopuni Waioli i ke anu a ka ua kiu,
Le'a ka apa i ka limu ka kanaka o Manuakepa."
(HOAKAKA--Me ka minamina nui e hoikeia aku nei ka lohe i ka poe heluhelu o keia moolelo, no ka haalele ana mai o ka meakakau o Makalei i keia ola ana, nolaila o keia iho la kona puka hope ana aku, me ka hoea ole i kona hopena.--L. H.)
LAWA OLE NA RUMI PAAHAO O KA HALEWAI
---------
Ma ke kulanakauhale alii o Honolulu nei ke hele loa aku nei i ke palahalaha me na hana hou, o na makahiki i hala, ke komo aku nei kakou i ka makahiki hou 1924. O na hana i ikeia i keia mau la; o ka nui ino o na opio i hana i na hana hupo, aohe lua e loaa kau, ua ala mai ka ike o na opio i keia la, ma na hana kiionioni o ia ike ua hana aku la no pela.
Ua ike kakou i na hoolaha i puka mau aku, ua nui hewahewa na opio i paa mai iloko nei no ia mau ano hana, o ka pilikia loa, o ka lawa ole i na rumi hoopaa, no ka mea o ka nui o na rumi, oloko nei he 18 wale no, ma ka mahelehele ana o na rumi o ia keia.
Rumi 1 2 3 4, he mau rumi hoopaa o na pupule ame na wahine ona. O na rumi 5 6 7, he mau rumi no ka poe maikai. O ka rumi 8, he rumi waiho o na pono uwila o na pahu makai, o ka rumi 9 he rumi moe no na paahao hana, o ka rumi 10, he rumi waiho o na buke ame na papa e ae.
Rumi 11, he rumi moe o na paahao hana, rumi 12, rumi moe o na makai wahine, o ka rumi 13, he rumi waiho o na pono a na aha kiekie.
O ke akea o ka rumi 10x12, a ka hoopiha ana no ka rumi hookahi he 12, he 2 rumi hoopihaia pela.
O ka rumi 6 7, i kekahi manawa o ka rumi, o ka pilikia nui wale no, o na hihia ninaninau, ina 2 3 4, hihia ninaninau, aole e hike ke hookaawale, he hiki no ke kaamilio aku kekahi i kekahi ua haiki loa kahi ku@@na, e nohoia nei.
O na hihia nui pepehikanaka ame na hoike o ia hihia he hookaawale loa ia, he hoihoiia iloko o Kawa kekahi a noho iho kekahi iloko nei o ka halewai.
O ka huina nui o na hihia e komo mai nei iloko o keia keena ma kahi o ke kanaono, pii aku a emi iho i kahi o ke kanaha; ke paamau nei kela helu.
I keia mau la o ka manao nui wale no e loaa ona kahua hou, e pono e hoihoi aku na hana apau, o ke kalana ma ia kahua hou, oiai na'lii hou o ka aina e noho mai ana i ka M. H. 1924, e hoonee hou ana i na hana o ke kalana ame ke 'lii hou o ka oihana makai, e lilo ana ka mana hoonee malalo o kona malu, na hooponopono ana me ka holomua, e pono no e noonooia keia pilikia, e kapae ae kekahi mau hoolilo o na alanui.
He mau hemahema o ae no kekahi e pili ana i keia oihana. O ka halewai e ku nei i keia la, he hale i kukuluia 1886; he hale no ia no ia manawa no keia manawa, aole i lawa, e noonoo mai na lunakiai ma keia.
Owau iho no me ka oiaio,
MOSES PUAHI,
Police Station
HE LEO ALOHA NO KO MAKOU KAIKUAANA, LILY APIA MINER KEKUA.
---------
Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe a nui loa me ka mahalo:--E oluolu mai hoi oe, e hookomo aku i keia wahi ukana luuluu ma kekahi wahi kaawale o kau nupepa, no ko makou kaikuaana Mrs. Lily Apia Miner Kekua.
Ua hanauia o Mrs. Lily Kekua ma Liliko'u, kokoke i Makawao, i ka makahiki 1874, i ka mahina o Aperila 20, a ua piha iaia, 49 makahiki.
He kaikamahine na Geo. E. Miner ame Annie Pae Miner o Makawao. Ua hoonaauaoia o Mrs. Lily Kekua ma ka halekula o Maunaolu kahiko, a i kona puka ana mai ke kula mai, ua hoopaaia ae la oia ma berita mare me Thomas Kekua, a mailoko mai o ko laua puhaka he 13 keiki, ua lawe aku ka po he eha a koe 9 e ola nei, a mailoko mai hoi o ko makou makuakane ame ka makuahine, he 18 ko makou nui lawe aku ka po a koe iho la he 7 e ola nei me ka luuluu, no ka makou kaikuaana heleloa.
Aloha no kuu kaikuaana heleloa, ka mea hiki ole aku ia makou ke apo hou aku iaia, a ua hoi aku la oia i ka home o na mea apau kahi a ke Akua i hooponopono ai. Aloha kuu kaikuaana, ka makua o ka ohana ame ka lehulehu, ua pau kou ike ana i ka nani o Kalena, ame ka hau hu'ihu'i o Haleakala e kau mai la. Ua pau kou honi ana i ke ala o ka pua o ke kukui.
He kaikuaana hoopono, heahea, lokomaikai i ka poe apau, a he makuahine o Lily, i hoomanawanui i na hana iloko o ka Ekalesia o Puunene, he peresidena oia no ka hui C. E., o Puunene, a mamuli o ka nawaliwali ma kona kino, ua waiho aku oia i ke kulana peresidena, a holo mai la oia ianei me a'u kona pokii e hoomaha ai he mau la, a i kona hoi ana, he ekolu mahina, a haalele mai la oia ia makou ka ohana.
He mamo a he lala o Mrs. Lily Kekua no ka Ahahui Hale o na Alii Halau o Liliuokalani o Wailuku, a i kona hala ana, ua lawe ae la ka hanohano o na mamo o ka Hale o na Alii Halau o Liliuokalani i ka hooponopono ana i kona kino wailua ma kana huaka'i hope no kona halelua.
Ke mahal nei au i na mamo o ka Hale o na Alii ame Mrs. Maj. Mary E. Bell, ka peresidena o ka hui, i ko lakou hapai ana ae i ko lakou mau poohiwi a kokua i ko makou kaikuaana heleloa; na ke Akua e kokua mai ia oukou apau loa, ka poe i hoomanawanui, aole hoi makou ka ohana malaila.
Me keia mau wahi kolamu i kakauia, ke haawi nei au i ko'u mahalo ame ka'u hoomaikai palena ole ia oe e Mr. Solomon Hanohano, no kou ahonui ana mai i keia hoalohaloha.
O maua iho no me ka luuluu,
MRS. ANNIE M. KENNEDY,
WIBUR M. KENNEDY,
Honolulu, T. H.
UA PAUAHO MAI I KEIA OLA ANA.
--------
Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:--Ina he mea oluolu i kou lokomaikai, e hoike ae maloko o kau hiwahiwa, i ike mai ai na kini makamaka e noho mai nei no ka lakou mea aloha i haalele mai i kela ola ana.
Ma ka la 10 o Dekemaba, M. H. 1922, i haalele mai a i o Edward Pulawa Kahaleh@@@ i keia ole ana, a hoi aku la ma keia ae mau loa.
Ua hanauia aia ma Waianae, ma ka la 1 o Ianuari M. H. 1890 a ma Waikele oia kahi i hanaiia ai a nui, a mare wahine, a loaa na keiki he 4. Noho hana no me na haku, oia o Irene Kahalelaukoa, ame F. H. Brown, a no ka nawaliwali, hoihoiia mai ma Waipahu e hoomaha ai, me ka malama pu i ka paumawai a ka hui o John Ii Estate Ltd., ahiki i kona pauaho ana mai.
Eia nae ka mea kupaianaha, mai kona hoi ana mai ahiki i kona moo ana aku la ua ulu ae kekahi uhane maikai iloko ona, a ua lilo oia i mea paahana na Kristo, me ka ikaika maloko o ka Ekalesia o Kahikuonalani, ame ke Kula Sabati ame ka Ahahui C. E., a nano no i hoala ae i na makua e pono e malamaia ua halawai ma na apana, a ke ku nei ia mau hana ana i kiahoomanao nona ma keia ao.
Nolaila, ke haawi aku nei ka ohana i ka hoomaikai i ka poe apau i launa pu mai me makou ma ke kanikau pu ana, a ke hoomaikai pu aku nei i ka poe i makana mai i na bo-ke pua me ke aloha.
O makou iho no ka ohana,
MRS. DORATHY P. KAHALEHILI
Me ka Ohana.
AIA LA MAHEA KA MAIKAI IO?
---------
He like ole no ka manao o kanaka no ke kumu o ka maikai io. Olelo kekahi poe ma na maka, ka helehelena ka maikai io. A maikai na maka, ula na papalina, lahilahi ka ili, nepunepu na oloolo wawae, miomio na manamanalima, kilakila ka hele ana, he u'i maoli no i ka nana aku me he kama la na na'lii; o ia ka maikai io.
Olelo hoi kekahi poe, o ka naau ke kumu o ka maikai io. Ina i maikai na maka a inoino ka naau, aohe ia he maikai io. Aka, ina i maikai na maka a maikai ka naau, o ia ka maikai io. I maikai ole ka naau ame ka hana, e pau koke auanei ka mahaloia o na maka maikai.
Eia iho he wahi moolelo no kekahi kaikamahine helehelena mai kai:
E noho ana kekahi kaikamahine ma Kona i Hawaii. He hiwahiwa oia na kona mau makua, aohe kina o kona kino mai ka piko o kona poo a ka manea o kona mau wawae. Ua a'oia oia e Kakina ma, i ka palapala a naauao. Heaha ka mea i koe iaia? He hookuli, hookiekie, paakiki, lalau a auwana wale io o ianei.
Ua a'o aku kona mau makua iaia e noho malie, e hana i ka pono o Kakina ma i a'o ai iaia, e hele pu me ka poe pono, ua hookuli kela i ka leo o kona mau makua ame na kumu a'o, a ua lilo i ka auwana ame ka lalau.
Heaha ka hope o ua kaikamahine la? Ua mare oia i ke kane maikai a mahope mai haalele, a lilo me na kane lalau a auwana i o ianei. A no ka maikai o kona helehelna nui wale na kane makemake iaia.
Holo mai oia mai Kona mai maluna o ka moku no Honolulu nei, a mawaho ae o ka Lae o Kalaau, puana ae la oia i keia mau huaolelo:
"A ka Lae o Kalaau, pau ka pono a Kakina, eia kuu kino i ka ulaia."
Ua lilo ia i wahine poino loa, ua mimino kona kulana wahine u'i elike me ka mauu a ua mae wale kona nani elike me na pua, na puni kona kino i na ma'i ooi inoino loa, puho, pala, a ua haaleleia e ka poe na lakou oia i malama, ka poe i makemake i kona mau maka maikai mamua, a ua noho oia iloko o ka hune ame ka nele; o ia ka hua i loaa mai iaia noloko mai o ka hookuli ame ka hoolohe ole i ka leo i a'o mai iaia me ke aloha, ua emi oia a nalowale elike me kanaka i poholo iloko o ke kai.
O ka pono a Kakina ana i olelo ai, ua pau, ke ulu nei ia elike me ka laau i kanuia ma na kahawai, a ke hoohua mai nei i na hua e pomaikai ai na lahui kanaka apau, a ke moani mai nei kona ala ma ke ao nei apuni.
Ea, nani ka poino ame ka pilikia o ka mea i maikai na maka a nele i ka noonoo.
S. H. O.
LAPUIA KEKAHI MAU PAAHAO MA HONOKAA.
--------
E hoakaka ana kekahi meahou mai Hilo mai i ka hoopohihihiia o ka noonoo o ka Hope Makai Nui William J. Ricard o Honokaa, i na manawa apau e hoopaaia ai kekahi paahao maloko o ka rumi paahao Helu 3 ame 4, o ka oi aku ma ka rumi Helu 3, e lapu mauia ana ka e na uhane haukae o ka po.
Wahi ana, ina e hoopaaia kekahi paahao maloko o kekahi o na rumi e lapuia ana oia a e noke ana i ka iwa me ka hiki ole ke hoomalilie aku iaia no ka nui loa o ka maka'u. Ma ka pule aku la i hala ko Ricard hoike ana ae ia mea kupanaha i ko Hilo poe.
Ma kana hoakaka he paahao ka i hoopaaia aku maloko o ka rumi paahao 3 a o aneane aku ana ka i na hora o ke aumoe ua hoopuohoia ka lunapaahao mai kona hiamoe mai mamuli o kona lohe ana mai i ka noke o ka paahao i ka uwa, a lala i hoie aku ai a wehe aku la i ke panipuka, ua ike aku la oia i ka paahao aneane o kuapupule i ka ua mea e ka piha loa i ka maka'u.
Ua ninau aku la oia i ke kumu o kona uwa ana a ua hoike mai ka paahao iaia ua piha ka oloko o ia rumi i na uhane haukae. No keia hoakaka a ka paahae ua hoepaa aku la ka lunapaahao i kekahi paahao okea maloko o ia rumi, i loaa kona kokoolua, malia ma ia ano o pau ai kona maka'u.
Aole ka i piha ka hapalua hora ma ia hope iho ua lohe hou aku la no ka lunapaahao i ka uwa mai, a ia hele ana aku ana a wehe mai la i ka puka, loaa aku la ka paahao hope ana i hoopaa aku ai maloko olaila e moe ana iluna o ka papahele me na lima e hakaka ana e pale aku i ke kepolo mai ka uumi ana iho i kona kania-i.
I ka manawa i akakuu loa mai ai ka maka'u o ka paahao, ninau aku la ka lunapaahao i ke kumou o kona uwa ana, a ia wa i hoakaka mai ai ka pahaao iaia he uhane ino ka i hoao e uumi i kona kania-i, aohe mea nana e hoololi ae i kona noonoo, wahi a ka lunapaahao. Ua ike oia i ke akua lapu elike me ka ike ana o kona kokoolua.
No ka makemake o ka lunapaahao e ike i ka oiaio o na olelo a na paahao ua hoololi ae la oia i na paahao iloko o kekahi rumi okoa, a me kana pu panapana e paa ana olelo aku la i na paahao oia ke noho ana maloko o ia rumi a nana aku e hiki io mai ana paha ia mau uhane ino a aole paha, a papani mai la i ka puka.
Aole ka i loihi ma ia hope iho ua lohe mai la ka poe e noho kokoke mai ana ia halepaahao i ke pohapoha aku o ke kani ana o ka pu panapana. Ua holo mai la kekahi poe e kokua iaia a i ko lakou hiki ana mai he ano hehena maoli kona i ka lakou nana mai. Ua ninauia mai la ke kumu o kona uwa ana a wahi ana ia lakou, aole i liuliu loa mahope iho o kona papani ana mai i ka puka ua ike mai la oia i kekahi uhane lapu ma ka puka e peapeahi aku ana iaia e hele aku i kahi o ka puka. No kona hilinai ole i ka ike a kona mau maka ua kahea mai la ka oia aohe nae he @@@@ i loaa aku, no ia pane ole aku ua ki mai la oia i kana pu, eia nae, oia mau no ka ke ku aku o ke akua lapu me ka hoomau no i ka peahi aku iaia e hele aku. No kona maka'u loa ua hoomau mai la ka oia i ke ki ana i kekahi mau poka lehulehu i ka uhane lapu eia nae, oia mau no ke ku aku aohe hele a nalowale aku hoi. A mahope iho ua ilihia loa oia a hoea aku ana kekahi poe e kokua iaia ia manawa.
Ma ka hoakaka a ka Hope Makai Ricard o ka hoike ana ae i ko Hilo poe aia ma ka puka a ma na paia o ka halepaahao na puka poka a ka lunapaahao o ke kiki ana, he mau mea hoike oiaio no kona hoao ana o ki a make i ka uhane lapu. Ahiki mai ka i kela la a ka Hope Makai Nui Ricard o ka hoike ana ae ia meahou aole kanaka hookahi i aa e komo iloko o kela mau rumi paahao a elua mahope o ka poeleele ana.
"Ina hookahi wale no manawa o ka ikeia ana o keia mea ina ua lilo i mea akaaka wale ia no, aka ua ikeia no keia ano lapu he mau makahiki i kaahope aku nei maloko no o ia mau rumi paahao, no ia kumu aia kekahi mea pahaohao loa a'u e makemake nei e maopopo," wahi a ka Hope Makai Nui Ricard.
NAHAHA HE KAAAHI LAWE KOPAA MA AHUKINI, KAUAI.
-----------
Ma ke kakahiaka o ka Poalima i hala aku la, elike me ka lono i hoikeia mai i Honolulu nei mai Lihue mai, o ka loaa ana ae i ka Advertiser, ma ka manawa ihiki ole ai ia i ka wiliki o ke kaaahi lawe ukana ke hoopaa ma ka ihona e hiki aku ai i ke awa o Ahukini ua hooku'i me ke kaa mahu Fordson a hu mawaho o ke alanui hao a nahaha ke kaaahi ame eono mau kaa i piha me na eke kopaa. Mai ka halewili mai ma Lihue ia kaaahi o ka holo ana mai me ewalu mau kaa ana e huki ana i piha me na eke kopaa. Ua pakika ke alanuihao i ka ua liilii ke kumu o ka paa ole kela kaaahi, e hiki ole ai ke hoopaaia ma ka manawa e holo aku ana ka huakai kaa ma kekahi ihona e hiki aku ai i ke awa. Ua hoopaaia na peleki o na huila eia nae, me ia paa no ua hoomau aku la no nae na kaa i ka holo ana ahiki i ka hooku'i ana me kekahi kaa mahu Fordson. I ke kaaahi e hookokoke aku ana i ke awa ua hoomau aku la o Aberahama Kealoha ka wiliki o ke kaaahi i ka hookani ana i ke eoeo no ka hoike ana aku ia mua e holo aku ana ke kaaahi, i hookaawaleia ae ai ke alanui hao no ke kaaahi e holo aku ai. I ka ike ana o ka wiliki o ka Fordson aole e hiki ole ana na kaa ke hoopaaia ua hoololi ae la oia i ka onekini a hoao iho la e hookaawale ae i kona kaa mai ka laina alahao nui ae, ua holopono ka ia hoao ana ua kaawale kona kaa mai ka laina alahao ae a holo ae la ma kekahi mau alahao ma ka aoao e hiki ae ai i ka halehana mamua o ka huakai kaa i hiki ole ke hoopaaia i hooku'i aku ai me ke kaa mahu Fordson. Ua hooku'i aku la ke kaa mahu uuku i kekahi kaa mahu ailaea a lele ana i kahi e ma kahi he 50 kapuai ka mamao, a no ka ikaika loa o ia hooku'i ana aku i hoolele ae i na huila o na kau mawaho o ka alahao a haule aku la ke kaa mahu mawaho a paila aku la @@ i piha me na eko kopaa maluna ona.
Aohe ka Wiliki Kealoha i lele oia mau kona hono ana iluna o ke kaaahi, a i ke kaa i kahuli ai iluna o ka lepo ua oili aku la oia iwaho me ka eha ole. O ka wiliki o kekahi kaa mahu okoa ka i lele mua mamua o ka hooku'i ana o na kaa. Eha o na kaa i piha me na eke kopaa i nahaha a weluwelu e hiki ole ai ke hoopaa hou ia ae, a pela hoi me ke kaa mahu Fordson, wahi a ka lono mea hou.
O ke kaa mahu i kahuli ai oia ka Hanalei, o ke kaa mahu nui hookahi ka ia ma Kauai apuni, oia pu kekahi i nahaha ino loa, o kahi ka i laki ai aohe i poino ka ipumahu ame kekahi mau wahi e ae. Ma ka mea i manaoia aole e pau ana na pilikia o ia kaa iloko o eono pule a i ole elua mahine paha.
HAINA NANE.
-------
He kama ka'u; elua mahele o kona inoa.
Mahele 1. E loaa no au ma na meaulu apau o ka honua a ke Akua i hana ai.
Mahele 2. E loaa no au ma na moku, waapa, waa, na holoholona na mealele kolo ame na kanaka o ka honua nei, aole e haalele ia lakou ahiki i ko lakou hooluolu ana.
O ka apiki, ke pakui mai i ka mahele 2 mahope mai o ka mahele 1, e pau ana kona ikeia e oukou:
Ua wehe o uwahi,
Manu kuu hoa,
Noho mai i kanahele.
Owai ke Kama? O Laukoa. Eia ka oiaio:
O Lau ka mahele 1; Aia me na meaulu apau o ke ao nei.
Pilipono ka Lau pa i ka mahele 1, no ka inoa o ke kama.
Eia hou iho; O Koa ka mahele 2; Aia me na moku, waapa, waa, oia o na "Koa kaua moana, Ina holoholona, o ia o na "Koa Kaua Lio, Ina mealele, "Koa Mokulele, Ina meakolo, "Koa hoomakakui hele wawae. O ko lakou make, hookuuia; o ia ko Koa mea e kaawale aku ai.
O ka mea apiki ke hoohuiia ae o Mahele 1 me Mahele 2, ua pau kou ikeia ana.
Ua wehe o uwahi,
He manu kuu hoa,
Noho mai i ka nahele.
Laukoa ka manu ua ulu nui na hulu, ua lele a haalele i ka punana me ka makua, a nana ponoi e huli i kana meaai. O na pua a o ka hua paha o na laau.
Eia na hoinainau i kohu ai; aole i pa-ki na waimaka; a o na lehelehe no aole i welawela, a pinana; aole he mikohukohu iho, ua ako opiopio ia mai no paha. Ina paha o ko Pakaalana nioi, ka mea i kaulana i ka wela aole hoi. O ka nioi ko'eko'e no i maa ia kaua i ka ai, o ko kaua pali ae.
Owau no,
AOLE-I-UIHA,
Hu mai la i kula, o ua auwaa panana ole no hoi, pae aku la i ka pali o Kalalau ma Kauai, hoomano hou ia mai!--L. H.
HOOLAHA O KE KUAI O KA AINA AUPUNI.
----------
Ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha ma ka hora 10 a. m., o ka Poaha, Ianuari 31, 1924, ma ke Keena o ka Hope-Akena, Mr. F. K. Kalua, Wailuku, Maui, malaila e kuai hooliloia aku ana ma ke kudala akea i ka mea koho kiekie loa malalo o na manao o ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu o Hawaii, Pauku 358 o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915 ame ke Kanawai 143 o na Kanawai o ke Kau Ahaolelo o 1917, ka apana aina Aupuni malalo nei:
Ka apana pa-halepule e pili pu ana me ka Apana 13-A, na apana pili kahakai o Waiohuli-Keokea, ma ka aoao
Hema, Waiohuli-Keokea, Kula Maui, nona ka iliaina o 15,000 kapuai kuea, oi aku a emi mai paha.
O ke kuai o keia apana e kaa no malalo o na kumu aelike malalo nei:
1. Ua kuaiia kela apana no na hana pili halepule ame pa-ilina wale no a o ka palapala sila e hoopukaia aku ana mamuli
o keia kuai ana e komo ana maloko olaila kekahi kumuaelike o ia hoi, ina no ka hoohanaia o kela apana aina no
kekahi hana okoa mawaho ae o ka halepule a pa-ilina, o ka palapala sila no ia apana e lilo ana i mea waiwai ole a e
hoi hou mai ana kela apana aina i ke Teritore o Hawaii.
2. O ke kumukuai haahaa, he $50.00.
3. E uku mua i ke dala kuike ma ka manawa e haule ai ka hamare.
4. Na ka mea e kuai ana e uku i na hoolilo o ka hoolaha ana mahope koke iho o ke kuai ana.
5. O kekahi makaainana wale no o Amerika a i ole kekahi kanaka i hoakaka ae i kona manao e like i makaainana
Amerika, a i ole kekahi hui a i ole Ahahui paha i kukuluia a e ku ana malalo o na kanawai a e ku ana malalo o na
kanawai o ke Teritore o Hawaii, ke lilo i mea kuai mai.
O ka palapala aina e hoike ana i ka apana aina e kuaaiia aku ana eia ka waiho nei ma kahi o na palapala a e hiki no e ikeia ma ke Keena o ka Hope-Akena, ma Wailuku, Maui, a i ole ma ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni ma ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
No na hoakaka i koe e ninau ma ke Keena o ka Hope-Akena, Mr. F. K. Kalua, Wailuku, Maui, a i ole ma ke keena o ke Komisina o na Aina Aupuni ma ka Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
Hanaia ma Honolulu T. H., ma loko o ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, i keia la 27 o Dekemaba, A. D. 1923.
C. T. BAILEY,
Komisiona o na Aina Aupuni.
6589- Jan. 3, 10, 1924.
HOOLAHA KUAI O NA HOOLIMALIMA AUPUNI
-----------
Ma keia, ke haawiia aku nei ka hoolaha akea ma ka hora 10 a. m., Poalima, Feberuari, 1, 1924, ma ka puka mamua o ka Hale Aupuni Kalana, Lihue, Kauai, malaila e kuai hoolilo ia aku ai ma ke kudala akea i ka mea koho kiekie loa, malalo o na manao o ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu o Hawaii, na Pauku 358 ame 380 et. seq., o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o 1915 ame ke Kanawai 143 o na Kanawai Ahaolelo o 1917, ka Hoolimalima Laula o ka Aina Aupuni malalo iho nei:
Koena Aina Aupuni o Kapaa, Puna, Kauai, e waiho ana mawaena o ke Kahawai o Kapaa ame na Apana 63, 168,
169, 170, ame 171 o na Home Hookuonoono o Kapaa, nona ka iliaina o 33.0 eka, oi aku a emi mai paha.
O ka hoolimalima e kuai hoolilo ia aku ana e kaa no malalo o na kumu aelike ame na kulana apau o ka Hoolimalima Aupuni Laula i hoopukaia e ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, a malalo hoi o ke kulana pakau'i e hookomoia aku ana maloko o ka hoolimalima e hoopukaia aku ana i kulike ai me keia kuai, o ia iho keia penei:
"Ina e mahiia ana kekahi hapa o ka aina e hoolimalimaia aku ana o ka iliaina i mahiia e kauia no he uku
hoolimalima o $5.00 o ka eka no ka makahiki no ke koena aku o ka manawa hoolimalima mai ka la aku o ka mahi
ana ma ke ano paku'i i ka uku hoolimalima i hookoia no ka hoolimalima i oleloia."
E kaa keia kuai malalo na kulana mahope ae nei:
a. Manawa o ka hoolimalima. 15 makahiki mai Feberuari 1, 1924 aku.
b. Uku hoolimalima haahaa, $33.00 o ka makahiki, e uku hapa makahiki mua ia.
c. E uku mua ka mea e lilo ai ma ka haule ana o ka hamare i ka uku hoolimalima o na mahina mua eono, hui pu me na hoolilo o ka hoolaha ana ame na kaki e ae e pili ana me ka hoomakaukau ana i ka hoolimalima i oleloia.
O ke kii palapala aina e hoikeoike ana i ka aina e hoolimalima ia aku ana ame ke ano o ka Hoolimalima Aupuni Laula, ke waiho nei ma kahi o ka palapala a e ikeia no ma ke Keena o ka Hope-Akena, Hale Aupuni Kalana, Lihue, Kauai, a i ole ma ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
No na hoakaka i koe, e noi ae ma ke Keena o ka Hope-Akena, Mr. J. M. Lydgate, Hale Aupuni Kalana, Lihue, Kauai, a i ole ma le Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, Honolulu, T. H.
Hania maloko o ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni ma Honolulu, T. H. i keia la 26 o Dekemaba, A. D. 1923.
C. T. BAILEY
Komisina o na Aina Aupuni.
6589--Jan. 3, 10, 1824.
HOOLAHA I KA POE AIE
-------
KOOLAU WATER COMPANY, LIMITED.
--------
Ma keia ke hawwiia aku nei he hoolaha i ka poe apau he koi kekahi i ke Koolau Water Company, Limited., he Hui Hawaii i hoopauia malalo o ke kauoha a ka Puuku o ke Teritore o Hawaii i Dekemaba 18, 1923, no ka wahio ana ae ia mea imua o ke Kahuwaiwai nona ka inoa malalo iho nei ma kona keena ma ka Alexander & Baldwin, Limited, ma ke Alanui Kalepa, maloko o Honolulu, T. H., iloko o kanaiwa la mai keia la aku (o ia hoi ka la mua o ka hoopukaia ana o keia hoolaha) a i ole e ku-e mau loa ia aku no ia.
Honolulu, T. H., Ianuari 3, 1923.
J. P. COOKE.
Kahu no ka Poe Aie ame ka Poe Paamahele o ke Koolau Water Company, Limited., i oleloia.
6589--Jan. 3, 19, 17, 24, 31.
HOOLAHA KUAI O NA HOOLIMALIMA AUPUNI.
-----------
Ma keia, ke haawiia aku nei ka hoolaha akea ma ka hora 10 a. m., Poalima, Ianuari 28, 1924, ma ka puka mamua o ka Hale Kapitala, Honolulu, malaila e kuai hoolilo ia aku ai ma ke kudala akea i ka mea koho kiekie loa, malalo o na manao o ka Pauku 73 o ke Kanawai Kumu o Hawaii, na Pauku 358 ame 380 et. seq., o na Kanawai Hooponopono Hou ia o Hawaii o 1915 ame ke Kanawai 143 o na Kanawai Ahaolelo o 1917, ka Hoolimalima Laula o ka Aina Aupuni malalo iho nei:
Hapa o ka Aina Aupuni o Makiki maluna o na kiekiea o Puowaina, Honolulu, Oahu, e pili pu ana me ke Grant
3813 ia Kauka Wood ame ka aina i hoolimalima ia W. W. Chamberlain, nona ka iliaina o 1.0 eka, oi aku a emi mai
paha.
O ka hoolimalima e kuai hoolilo ia aku ana e kaa no malalo o na kumu aelike ame na kulana apau o ka Hoolimalima Aupuni Laula i hoopukaia e ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni.
E kaa keia kuai malalo na kulana mahope ae nei:
a. Manawa o ka hoolimalima. 11 makahiki mai Ianuari 28, 1924 aku.
b. Uku hoolimalima haahaa, $20.00 o ka makahiki, e uku hapa makahiki mua ia.
c. E uku mua ka mea e lilo ai, ma ka haule ana o ka hamare i ka uku hoolimalima o na mahina mua eono, hui pu me na hoolilo e
ae apau e pili ana me ka hoomakaukau ana i ka hoolimalima i oleloia.
O ke kii palapala aina e hoikeike ana i ka aina e hoolimalima ia aku ana ame ke ano o ka Hoolimalima Aupuni Laula, ke waiho nei ma kahi o ka palapala a e ikeia no ma ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
No na hoakaka i koe, e noi ae ma ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni, Hale Kapitala, Honolulu, T. H.
Hania maloko o ke Keena o ke Komisina o na Aina Aupuni ma Honolulu, T. H. i keia la 26 o Dekemaba, A. D. 1923.
C. T. BAILEY
Komisina o na Aina Aupuni.
6589--Jan. 3, 10, 1824.