Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 5, 31 January 1924 — Page 3

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T.H. IANUARI 31, 1924

HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA

'A I OLE

MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO

ANA I KANAKA ONAMILIONA

WAIWAI LOA.

            * kou' manaoio maoli, he uhane kela no kekahi kanaka *** ma ka uiia kaaahi, a i hoea mai nei oia, na ka hookau *** ka make, maluna o ka mea nana i pephi iaia ame ka ** na ohu maluna o ke kaaahi hookahi me ia. Ke ma** no hoi au, e hoea hou mai ana no oia i kekahi ma** kakou i maopopo mua ole ai, a in a he kanaka kekahi i ** no ka oiaio o keia mau olelo, o keia ka manawa e ku ** imua o kuu alo."

            ** iho la ua o Kamaki, o ka pane mai o kekahi o kona ** no kana mau olelo, a i ko lakou kamilio ole ana **oomau hou aku la no oia i ke kamilio ana:

            ** aku nei oukou i kou manao no ke ano o kela ka** malihini, o ia hoi, he diabolo oia, a in a oia e hoea hou ** he mea pono ia kakou*ke hana aku iaia elike me ** o ke kanaka o oukou e poina ana i keia kauoha paa ** auanei ka mea mua loa, e inu aku ai ka poka o kuu **apana i ke koko o kona puuwai. E heie ae kakou e pa ** hele aku nei i na hora o ke aumoe!" alaila akoakoa ** poe kanaka nei imua o ka bakipa, no ka inu rama ana.

            **keia manawa a Keonia Kalakona i haalele aku ai i na *piliwaiwai ke pono hele wale la no oia iloko o ka pouli * po, me ka nana ana aku nae i na mauna; o ka pahuhopu * luakai auwana.

            ** no kela wahi ana o ka hele ana aku, kaawale loa aku *mai kahi kauhale uuku aku o na kanaka hana karaima, a *kona nanea, lohe aku la oia i ka uhuuhu mai o kekahi * kolo aku la oia iloko o kela pouli no kahi ana i hoomao* lio ke ku ana ma kekahi wahi, aia hoi, ua loaa i'o * he lio eleele, a ua hauhoaia no he noho maluna o kona * nikiikiiia ai i ke kumulaau, o kona kau ae la * hoomaka aku la e hele, me ka hookuu ana na ka lio * no kahi i maopopo ole.

            * hapalua hora paha kela hele ana aku ana, aia hoi, * la oia no kekahi wahi nihinihi loa, e hiki hou ole ai * kau maluna o ka lio, lele iho la oia ilalo, a alakai i ka * hope on a, o kona hele aku la no ia me ke akahele loa, * hoea ana i kekahi pali laumania e ku mai ana ma* o kona alahele.

            * la o Keona Kalakona ma kona mau aoao, aohe wahi * iaia ke hele aku imua, a aole hoi on a makemake o ke Akua. * no nae oia e nalu nui ana iloko on a, no kana mea e * ua hamama ae la ua pali paa niei, a e waiho aku ana * kona alo, kekahi alanui ololi, o kona komo aku la no * ke alakai ana no i kona lio mahope on a, ia laua no nae * aku maloko o ka pali, o ka hoi hou ae la no ia o na paia * pali nei hui i kahi hookahi.

            *hookahaha loa ia ko Keona Kalakona manao, iaia i ike * eia ka he ana hohonu iloko o kela pali, hoomau aku la * i ka hele ana imua, ahiki i kona hoea ana aku no keka*  nui, ke halii la ke anoano eehia maloko o kela wahi. * oe oloko o kekahi luakini nui.

            * e ku ana e nana ialoko o kela wahi, me he la e kamilio * mai ana kekahi mea iaia, e hokio ae, o kona hokiokio aku * ia , a iloko o ka manawa pokole, oili mai la he Ilikini opio-* me ke kii ana mai a hopu i ke kaula o ka lio e paa ana ilo*kona lima, o ka laweia aku la no ia o ka lio, no kahi okoa. * ka noonoo hou ole aku no kona lio, ame ka Ilikini opio. *au aku la no oia i ka hele ana nomua, a ke ike la oia, i *malamalama hoohuli ae la oia i kona alahele ma * aoao hema, he oiaio, ua hoea aku la oia maloko o kekahi * nui, aia malaila kekahi ahi, kahi i a mai ai, a o ke kumu * o ka malamalama oloko o ke ana holookoa.

            Maloko o keia keena nui, i ike aku ai oia i ka mokaki mai * gula maemae, o ia no oe o ke gula i hooheheeia e na wahi * gula o Amerika, e ku ana na pou nunui o na pohaku makamae loa, no lakou ke kaumaha ma kahi o na tona * pu no hoi na pou o ke gula e ku ana mai ka papahele ae * una o kaupoku o ke ana, a maluna o ka papahele, ua hele mokaki i ke gula ame na ano pohaku makamae waiwai loa ame ke daimana.

            Ke ku la oia nana me ka piha i na manao kahaha, no ka mea ua maopopo iaia, o ke gula, ame na pohaku makamae e ahu ana iluna o ka papahele, ua lawa ia no ke kuai ana i kekahi mau aupuni nui o ka honua nei. Me he mea la, i kona * noo iho, o keia ka luahuna a ke Akua i hoahu ai i Kona mau waiwai, a mai kela luahuna aku, e hookaheia aku ai na waiwai, iloko o na aina nui. Ana i makemake ai e hoolako i * pohaku makamae ame ke gula ame ke dala.

            Ua hele maoli o Keona Kalakona a phia me ke kahala ame * pahaohao pu no kana mau mea e ike la, aole nae oia i hoike *ale ae ia mau mea i halawai aku me ia, ma kana olelo, a i * ma kekahi ano e ae paha, aka hookokoke aku la oia, no * a ke ahi e a mai ana, me ke kulou malie ana o kona poo *, me he mea la he wahi hoano kela, o ka mea wale no nana * kono mai iaia, e aea ae iluna, mamuli o kona lohe ana mai i kekahi nakeke mahope on a, a iaia i nana mai ai, e ku aku ana ka Ilikini opio, nana i lawe aku i kona lio, e hoopaa ma kekahi wahi ana i ike ole ai.

            "Ua hoea mai la oe e Wanada," kunou aku la ka Ilikini, no ka ae ana aku, alaila kamailio hou aku la o Keoni Kalakona:

            "Ua waiho aku nei anei oe i kela lio, ame kona mau pono apau ma kahi e maluhia ai?"

            "Ae, aohe au hopohopo ana no lakou," i pane aku ai ka Ilikini.

            "Ua pono, e haalele mai oe ia'u e noho hookahi ma keia wahi a iloko o ka hora hookai mai keia manawa aku, e hele * mai oe e ike ia'u."

            Kulou mai la ka Ilikini imua, alaila emi aku la ihope o kona *owale aku la no ia, me ka waiho ana iho i ka malihini, maoko o kela keena.

            No ka manawa loihi kela noho malie loa ana o Keoni Kalakona, he hookahi hana o ke kulou o kona poo ilalo, a i ke kokoke loa ana o ke ahi o ke kapuahi e pio, e hoolele ana i na aka o na meakino like ole maluna o na paia o kela luahuna waiwai, akahi no a aea ae kona mau maka iluna, puili ae la hoi i kona mau lima, alaila puana ae la i keia mau huaolelo:

            "E huikala mai Oe ia'u e kuu Akua. Ina ua hoao aku au i Kou mana i keia po, ma ke ano o ka'u mau hana, kela mana kupaianaha, Au i hooahu mai ai maluna o'u, Kau meapaahana nei, alaila ua lawehala aku au imua Ou, a ke mihi nei au me ka walaina o kuu naau.

            "Aole e loihi ko'u noho ana ma keia wahi, e hoea mai no ka manawa a'u e huli hoi aku ai imua o na home o na kanaka, a malaila au e hoomaka aku ai e lawelawe i na hana Au i makemake ai na'u e hooko aku. Ua hoopuniia au me ana waiwai apau o na aupuni o ka honua nei ka hoohuiia ae, keia mau waiwai Au i waiho mai ai iloko o kuu mau lima, i hiki ai ia'u kke hooko aku i Kou mau makemake.

            "Elike no auanei me Kou alakai ana mai i ko'u mau kapuai wawae a hoea no keia luahuna waiwai, pela no oe e alakai hou aku ai i ko'u mau kapuai wawae mailoko aku nei o keia wahi. O e kuu Akua, in a aole ka hana nui Au i hoolaa ai na'u e hooko, ua oi aku kuu hauoli, e hoihoi hou ia aku au ihope i ke ano o kela ola kahiko ana o'u mamua ae o ka pahola ana mai o Kou mau lima mana, a kahiko iho ia'u, me ka mana i loaa ole i na keiki a kanaka.

            "Ma ka la apopo, e hoomaka aku ai au e komo iloko o ke ola hou, eia nae ua komo aku no au iloko o ia ola ana, i ka wa  i kau aku ai ka make maluna o Ikaaka Kukona. Ma ka la apopo, e wehe hamamaia ae ai ke alahele no Kou inaina, a ke hali'ali'a e wale mai nei no ia'u ka nui o na alalai mamu o ko'u alahele, aka nae, he mea paahana wale no au no Kou inaina, nolaila aole a'u mea e ae e hana ai, o ka hooko wale no no au no Kou inaina, nolaila aole a'u mea e ae e hana ai, o ka hooko wale no.

            "O ka mea i kupono i Kou makemake o ka'u ia e hana aku ai, ma ke ano he akena nou ma ka honua nei. Ua make kahiko o Keoni Kalakona, a ma keia po, e kanuia ai kona kino, a mailoko mai auanei o kona kino lepo, e oili mai ai he kanaka okoa, a e kapaia kona inoa o Keoni Monokana, o ko'u inoa ia e ikeia mai ana e ko ka honua nei, no ka hooko ana i Kou inaina e kuu Akua. E alakai aku ia'u ma Kau mau wahi apau i makemake ai."

            Ma kela wahi o kana mau leo kalokalo imua o ke Akua, lalau aku la oia i kekahi huluhulu, kikepa ae la ma kona kino, o kona haule aku la no ia hiamoe.

            Nolaila e ka makamaka heluhelu o keia moolelo, ma keia wahi i loaa mai ai ka inoa Monokana, a kapaia aku maluna o Keonia Kalakona, elike me ia ma ke poo o keia moolelo, a ma inoa Kalakona, aka o Monokana aku ana kona inoa, elike me ka manaoia ana, ua make o Keoni Kalakona, pela e hopoina loa ia ai ka noonoo hou ia ana nona.

 

MOKUNA VII

            Oiai hoi o Keoni Monokana e hiamoe la, iloko o ka aina hihi'o moeuhane, e hookuu aku kaua e ka makamaka heluhelu iaia e hooluolu no ka manawa, a e hoakaka aku ka mea kakau moolelo i na mea ano nui, e pili ana i kona alakaiia ana ahiki i ka hoea ana no kela lua*una waiwai, a ke Akua i hoakoakoa ai nona.

            Ua maopopo mua ae nei ia kaua e ka makamaka heluhelu, ke kaahele ana o keia kanaka a ke kupaianaha nui wale no na pule lehulehu, me ka maopopo ole iaia o ka pahuhopu o kana huakaihele, e kau ana maluna o Kekahi kaaahi a iluna o kekahi kaaahi, ahiki i kona halawai ana me ka ulia, nana i hookau aku i ka make maluna o kona mau hoa ohua e kaahele like ana mluna o ke kaaahi hookahi, pela hoi ka loaa ana o na poino i kekahi poe.

            Na kela ulia kaahi, i hookomo mai i ka noonoo iloko on a, ua kokoke mai i ka hopena o kana alahele. Ua ike pu ae nei no hoi kaua i kona haalele ana aku i kahi o ke kaaahi poino, a hele aku la, me ka paa no o kona manao, no kona alakaiiia e kekahi mana ana i hilinai piha aku ai, mai ke Akua mai.

            Oka hoea ana o Keoni Kalakona noloko o ka hale inurama, no ka hookau wale ana aku no ia i ka make maluna o Ikaaka Kukona, elike me ka kaua i ike mua ae nei, oiai nae, ua hoea mua oia, no kahi o ka luahuna waiwai, a mailaila mai i loaa ai iaia he palule i hanaia me ka hao kila lahilahi loa, me kela palule kila, i hiki ole ai i ka poka o ka pu panapana ke komo iloko on a; a o ke kumu no hoi ia o kona kamilio ana aku i na kanaka o ka hale inurama, aole i mamao loa kona wahi e noho ana, mai kahi o kela poe  eli gula.

            Ma kela haalele ana aku i ke kaaahi i loaa ai i ka ulia poino, ke pono hele wale la no ua o Keona Kalakona ma ke alahele e moe pololei ana no na mauna. I ka wa ao, aole on a hoomaha ma kekahi wahi, a ke uhi mai ka malu o ka po, aole no on a hooki i ka hele ana, aka iloko o ka pouli, ka hihipe'a o na laau, aia mau no oia ke hele la, elike me kana i manaoio mau ai, he mana okoa ka mea nana e alakai ana iaia, ahiki i ka pahuhopu o kona alahele.

            I ka elua o ka po, o kona kaahele ana, aia hoi, pa mai la kekahi makani ino me ka ikaika loa, i like aku no me kela makani ino, oiai oia e waiho make ana maloko o ka hale waiho kino kupapau o ke aupuni. Hoomau aku la no oia i ka hele ana ahiki i ke komo ana ma kekahi wahi kuhono o ka mauna; hakalia no nae iaia a komo ma kela wahi, o ka oi loa mai la ia o ka ikaika o ka pa ana a ka makani halii paa iho la ka pouli aaki o ka po, me ka hiki ole iaia ke ike aku i kekahi meakino.

            Iloko o kela ino, aole he uwila, aole hoi he ku'i nakolokolo ana o ka hekili, aka he makani wale no ame ka ua, a ke lohe la oia, i ka hiolo o na pohaku mai ka mauna mai, pela hoi ke kahe o ka wai me ka ikaika, ame ka hakihaki o na kumulaau i ka makani.

            Aole ka maka'u âme ka weliweli iloko o Keoni Kalakona, no keia ino, ame na poino he nui e hoopuni ana i kona mau aoao aka iloko o kela pouli aaki o ka po i haalele iho ai oia i kona wahi e pili ana, a hoomau aku la no i ka hele ana imua, me kela manaoio mau, o na lima mana o ke Akua ka mea nana e alakai iaia, a e hoopakele mai ka make mai.

            Ua lilo kela hoopakeleia ana mai ona, mai ka make mai, iaia e moe ana ma kapa o ka muliwai, mahope iho o kona liia ana iluna o ka amana likanaka, i kumu nona e manaoio loa ai, aole i hoea mai i kona hopena.

            No kekahi mau ia kela pono hele wale ana aku no a Keoni Kalakona aia hoi, mamuli o ka ikaika palena ole o ka pa ana a ka makani, ua puhi okoa ia aku la kona kino nui, me ka laweia ana aku no kahi mamao, aole nae ka maka'u iloko on a, me he mea la, he mea hauoli wale no ia i kona manao.

            I ke ku ana iho o kona mau wawae ilalo ma kekahi wahi e pili kokoke loa ana i ka pali, aia hoi, he halulu kana o ka lohe ana aku, kela ano halulu i ka wa o kekahi ola'i ikaika, ua kiola ia kau la oia a haule ma kekahi wahi, me ka huli o kona alo ilalo, me ke kupouli o kona noonoo.

            No kekahi manawa pokole kela waiho malie ana o Keoni Kalakona ilalo, a i ka hoi pono ana mai o kona noonoo, a ala ae la hoi oia a noho pono iluna, he o ia mau no ka aaki paa o ka pouli, he hoonioni la oia i kona kino, aole on a ike iho i ka eha, aole hoi he mau poino i loaa i kona kino.

            Ke haha la kona mau lima, ma kona wahi e noho ana, he mania pu wale no, a ke pa la hoi kona mau manamanalima i kekahi mau pohaku iliili liilii. Hopu wale aku la no oia i kekahi o kela mau iliili, a ma ke ano o ke kaumaha ana e hoomaopopo la i ike koko iho ai oia he mau puupuu gula kela, a o ia kana i hooho ae ai:

            "Auwe, he gula ka keia! O ke Akua wale no ka mea Nana i alakai mai ia'u a hoea no keia wahi, elike me Kona hoopakele ana ae ia'u mai ka amana likanaka mai. aka eia nae au ihea? Aole Oia i alakai mai ia'u no keia waha, e noho wale no, he pono ia'u ke hana, a ke hooko i Kona mau makemake."

            Ku okoa ae la ua o Keoni Kalakona iluna, me ka hoao ana aku e haha, aole he pa aku iaia o kekahi mea, o kana wale no nae e hoomanao la, me he mea la, aia oia iloko o kekahi ana nui, me kona hoopuka okoa ana ae i keia mau olelo:

            "Ina aole e hiki i ko'u mau lima, ke pa aku i na paia oloko o keia ana nui, alaila e hiki ana i ko'u leo ke wawalo alku ma kona mau paia," alaila hoomaka ae la oia e kahea me ka leo nui; o kana mea e lohe la, o ia no kona leo ponoi e kupina'i mai la mai na wahi like ole mai.

            Ke hoomau la oia i ke kahea ana, aole no kona makemake e paneia mai e kekahi mea, a e hoea mai paha he mau kokua no kona palekana, aka he makemake wale no kona e ike, i ka nui ame ka hohonu o kela ana, a he oiaio ua loaa iaia he hoomaopopo ana no ke ano o kela wahi, me ka loaa ole  o na hoailona e komo mai ai ka maka'u iloko on a no kekahi mea.

            No na minuke elima paha kela noke ana i ke kahea, noho malie loa iho la oia, me kona ku ana me ka pololei, pupuu mai la i na lima mamua o kona umauma, alaila kakali aku la, o kana mea e hana hou aku ai.

            Iaia nae e nana ana iloko o kela pouli, ike koli'uli'u aku la oia i kekahi malamalama i kahi mamao loa, o ia no oe o kekahi hunaahi, eia nae e nae malie mai ana kela malamalama imua, hoopau loa ae la oia i kona manao e kahea hou ae, koe wale no ke kakali ana aku, malia he elele kela i hoounaia mai e ke Akua, no ka hoopakele ana iaia mailoko mai o kela ana.

            He oiaio, o ka malamalama a Keoni Kalakona i ike aku ai, he kukui lamalama iloko o ka lima o kekahi Ilikini, a oiai ua puni ke kino o kela Ilikini me ka malamalama, aole nae e hiki ana mai imua o Keoni Kalakona, i ka pa pono ana mai o ka malamalama o ke kukui maluna o ke kino kilakila o ka malihini, ua hoopuiwa loa ia kela Ilikini, me ka piha pu i ka maka'u, me he mea la he akua lapu kana mea e ike mai ana.

            O kela ili keokeo o Keoni Kalakona, o ke keokeo pu no hoi kona lauoho, i ka wai i pa pono aku ai o ka malamalama ma kona helehelena, ua lawa ia no ka hoopii ana i ka lia maeele i na kumu pepeiao o ka Ilikini.

            No kekahi mau sekona ka nana ana mai o ka Ilikini me ka pane leo ole, alaila kukuli iho la oia ilalo, me ka waiho ana iho i ka lamalama ma kona aoao, me ka namunamu ana hoi i kekahi mau huaolelo, alaila lalau hou aku la i ke kukui lamalama a ku ae la iluna, me ke kamilio ana mai:

            "Ua hoea mai nei ka oe," wahi ana ma ka olelo Enelani, me ka mau no nae o ka nana o na o na maka o ka Ilikini ilalo.

            "Ae, ua hoea mai nei au," wahi a Keoni Kalakona, "Ua kakali anei oe o ko'u hoea mai?"

            "Ae, ua kakali au no kou hoea mai iloko o keia mau hanauna he nui," wahi o ka pane a ka Ilikini.

            "Owai kou inoa?"

            "O Wanada ko'u inoa, ke keiki a Wanada ko'u makuakane, a o ka mamo hoi a ka ohana Wanada no na hanauna lehulehu mai kahiko loa mai."          

            No kela pane a ka Ilikini, i maopopo iho ai ia Keoni Kalakona, aia oia maloko o kekahi luahuna waiwai loa, i kaa aku malalo o ka malama ana a kela Ilikini no kekahi mau hanauna he nui.

            Ma kela manaoio mau no iloko on a, o ke Akua kona alakai, nolaila ua hooi ia ae ka paa o kona manao, na ke Akua maoli no i haawi mai i kela mau waiwai nona, a he akena oia na ke Akua i hoouna mai, ka mea a keia Ilikini i kakali mau ai no kekahi manawa loihi loa. Ke ike la oia me ka malamalama o ke kukui i ke ahu mokaki mai o ke gula ame na waiwai makamae iluna o ka papahele o kela keena nui.

            "He nani ia, ua hoike mai nei oe, o Wanada kou inoa, he keiki a kou makuakana i kapaia ma kela inoa hookahi no, alaila e hiki ana anei ia oe ke hoike mai i ko'u inoa, ka mea au i kakali loihi ai o kona hoea mai?"

            "O Monotana ka Nui kou inoa! O Monotana ka Iakika! O Monotana ka Mana! I ka manawa i hoonaueueia ae ai ka honua, a i haalulu ai na mauna, oiai ka pouli aaki o ka po e halii ana: akahi no a loaa mai ka ike ia Wanada, ua kokoke loa mai ka manawa a kuu mau kupuna i kakali ai me na manaolana poho, no kou hoea mai.

            "He manawa lihi ae nei i hala, i ka wa e noho ana kuu kupunakane maanei, ua hoea mai la kekahi ola'i ikaika loa, ka mea nana i hoomama ae i keia keena nui, ahiki i ka oni ana aku o kona mau kaupoku i ke aouli; ia wa i loaa aku ai ka ike iaia, ua kokoke loa mai i ka manawa e pau ai kona kakali ana nou, ame ke kiai ana i keia luahuna waiwai. No na makahiki he kanawalu-kumamalua, i kakali ai kuu makuakana o ka hoea hou mai o ke ola'i, aole nae oia i ike, no ka mea ma nehinei koke aku la no kona make ana, aka mamua o ka lele loa ana ae o kona aho hope loa, hawanawana mai la oia ia'u i keia mau huaolelo:

            "'Auhea oe e kuu keiki, i keia po, e ike ana oe i kekahi hiona elike me ia a ka Malamalama Nui i wehe hamama ae ai i ka alahele noloko o ko kakou luahuna. O ke ano o ke ea e hoopuni nei ia kakou, ua like loa ia me ke ano o kela manawa kahiko. E opiopio loa ana no au ia manawa, i oi aku imua o kou opiopio, aole nae e hiki ia'u ke hoopoina i na mea a ko'u mau maka i ike ai. Nolaila e kuu keiki, e haalele iho ana au ia oe, aka nae o oe o kaua ke ike aku ana i ka mea a kou mau kupuna i kakali loihi ai."

            "Hakalia no a pau kona kamailio ana mai ia'u i keia mau mea, a oiai no e kamau ana kona hanu hope, aia hoi, ua pamai la ka makani, haule-mai la hoi na kulu pakaua, a i ka uhipaapu ana mai o ka pouli maluna o ka honua, ua haalulu ae la na mauna, elike me ka manawa e ola ana o kuu mau kupuna; maopopo loa iho la ia'u ua hoea mai ka Malamalama Nui, aka nae aole e hiki ia'u ke hookokoke mai, ahiki i ka poha ana mai o kona leo kahea."

            Ma kela wahi i hoomaha iho ai ke kamailio ana mai o ka Ilikini, alaila hapai ae la i kekahi lima iluna, me ke kuhikuhi a*a aku i ka pouli, me ka hoomaka hou ana mai e kamailio:

            "Mamua o kou hoea ana mai nei, e olino mau ana ka malamalama mai ka lani mai maloko o keia wahi, mai kekahi makaka mai a ka Malamalama Nui i hana ai iluna o kaupoku o keia luahuna; aka ma keia po, i hooku'i hou ae ai na paia o keia luahuna a apili i kahi hookahi, mahope o kou komo ana mai iloko nei, nolaila ua hoea mai i ka hookoia ana o na mea kuu makuakane i kamailio mai  ai ia'u, ke ike pono nei au me kuu mau maka ponoi.

            "O oe no o Monotana, o wau no keia o Wanada kau kauwa! Ma ou la i olino mai ai ka Malamalama Nui maluna o'u, o keia ka hookoia ana o na mea apau."

(Aole i pau.)

 

HE MOOLELO KAMAHAO

No Ko

GEOFERE LANAKILA ANA

A I OLE

KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

            "Ua manao au e hoike mai ana no la hoi oia i kona inoa, kona wahi i noho ai, a i ole ka inoa la hoi o kona mau makua, eia nae, ia ninau ana aku iaia aohe mea hiki ka loaa mai iaia mai, o ka mumu wale no ka mea hiki ke loheia mai kona waha mai. Ina nei no ka hiki iaia ke hoike mai i kona wahi i noho ai ua manao maua e hoihoi aku iaia, eia nae, aole hiki ia maua ke maopopo i hookahi huaolelo mai iaia mai."

            "Malie paha, o ke kumu o ka hiki ole ana iaia ke kamailio mai no kona lohe ole i kau nana aku, malia he keiki oia na ka lahui e," i hoakaka mai ai ka makuakane.

            "Aole, he hiki ole loa no iaia ke hoopuka mai i hookahi huaolelo, o ka mumu wale no eia nae o ka maua mau mea a pau e kamailio aku ai he lohe no oia me ka maopopo loa.

            "Ma ka maua nana aku iaia, me he mea la he keiki oia na kekahi ohana maikai, no ka mea, he maemae kona mau aahu, aohe like me ko na keiki e ae ka neko o ko lakou mau aahu. O kona helehelena, na lima ame na wawae ho maemae pu, a he keiki helehelena ui, koe wale no ka hiki ole iaia ke kamilio mai. Hele mai paha kaua, e papa la, i ike pono oe: Ke ike mua nei no au in a no kou ike aku iaia, e aloha iho ana oe elike no hoi me ke komohia ana o ke aloha iloko o'u, a hookauia mai ai oia e a'u iluna o ke kaa, a lawe pu mai la iaia," wahi a Gelade, me ka hoike okoa ana ae i kona helehelena ua piha oia i ke aloha i kahi keiki.

            Me ke kali hou ole iho, o ka hookomo ae la no ia o Gelade i kona lima iloko o ka lima o ka makuakane, a hoomaka aku la kona kauo ana mailoko aku o ke keena no kahi o ke kaalio e ku mai ana, a e kakali mai ana hoi o Keoni.

            I ka u hoea ana aku i kahi o ke kaalio e ku mai ana, a i ka manawa no hoi o ko Mr. Hunatere mau maka o ke kau ana aku maluna o ka helehelena o kahi keiki, ua hoopiha koke ia iho kona naau me ke aloha, me ka hookahaha pu ia o kona uhane no ka hookuukuuu wale ana o kona mau makua iaia.

            Ua ike koke aku oia i ka ui o ka helehelena o kahi keiki, ka maemae o kona mau aahu ame ke kulana naauao o kahi keiki in a no kona a'o maikai ia. He ano pilalahi kona wahi kino, aka he maikai no nae kona oiwi ame kona kulana, pela hoi na maka, na lima ame na wawae, eia nae, ua oi ae ka nui o kona poo mamu o ka awerika kupono no kona kino, a ma na ano apau ke nana aku he keiki hupo maoli oia me ka hiki ole ka hoohewahewaia.

            Mahope o ko Mr. Hunetere kokua ana ae ia Gelade ma ka hapai ana ae iaia a kau iluna o ke kaa, a pii mai la no hoi a kau, kamailio iho la oia me ka oluolu loa i kahi keiki.

            Aohe pane a ke keiki, aka nae, aia kona mau maka iluna o na maka o Mr. Hunetere kahi i kauaheahe ai me ka nee aku a pili loa ia Gelade, me he mea la i ka hoomaopopo aku ua koho o Gealde kona hoaloha oiaio nana e hoopakele iaia mai na pilikia mai apau e halawai mai ana me ia.

            "Aohe a'u ninau ana iho iloko o'u i ke kumu o ka makemake loa ana o nei keiki ia oe, a pela hoi me oe i nei wahi keiki, no ka mea, he wahi keiki ui maoli no oia o ka helehelena, o kona noonoo wale no kona wahi i poino," i pane iho ai ka makuakane, me ka minoaka pu.

            "E papa, manao anei oe e mau loa aku ana no kela ano me ia ahiki ikona mau la hope?" i ninau ae ai o Gelade.

            "Aole o'u manao pela, no ka mea, ma kona mau maka he kulana o ke ano naauao, koe wale no ka maopopo ole o ke kumu o kona pilikia ana. Aole anei e hiki ana ia oe ka hana iho ahiki i kona kamilio ana mai i kekahi mea?"

            "Aole hiki; ua hooikaika oia e kamailio mai ma na manawa lehulehu a maua o ka ninau ana mamua, o ka mumu wale no nae ka mea puka mai e hiki ole ai ke maopopo aku i kona manao."

            "E ninau aku ana oe iaia i kekahi ninau, e Gelade?" wahi a ka makuakane.

            "E ke ekiki, ua nalowale ko papale, e makemake ana anei oe i papale hou elike me kela papale ou i nalowale ai?" i ninau iho ai o Gelade.

            "M'ha! M'ha!" i pane koke ae ai kahi keiki, me ke kau pu ana ae i kona lima i ke poo, ma ia ano he hoike maopopo ana mai ia ua hoomaopopo no oia i kekahi mea i kamailioia aku la iaia o ka hiki ole wale no ke pane pololei mai ka pilikia.

            Akaaka iki iho la o Mr. Hunetere a olelo iho la ia Gelade, "hoao hou aku ana oe i kekahi mea okoa ae, malia o hiki iaia ke pane mai," wahi a ka makuakane.

            "Aia ihea kou home i noho ai?" wahi a Gelade.

            O ka pane no key ninau ua like no me ka ninau mua, he aa wale ae no ka ke keiki e hiki ole ai ke hoomaopopo il o i kekahi mea.

            "He makemake no nae paha oe e hoi aku i kou home a i kou mau makua a mau makamaka e ae paha?" wahi hou o ka Gelade ninau.

            O kahi pane wale no a ke keiki no nei ninau he aa wale no me kona hooikaika pu e puka pono mai kana mau mea i makemake ai e kamailio mai, a ia manawa hookahi hopu mai la i ko Gelade lima a hoopili aku la ma kona papalina, me ke kau ae o kona mau maka iluna i ke kaikamahine, me he mea la e noi ae ana i kekahi mea, a i ole me he mea la e noi ae ana aole e haalele iaia.            "E papa, aohe wahi mea hiki iki ia'u ke maopopo mai iaia mai a ma ko'u nana iho me he mea la e noi mai ana oia ia'u e noho pu mau oia me a'u."

            Noonoo iho la o Mr. Hunetere no kekahi minuke, alaila ae la i ke kahukaa: "E hoi kakou, e Keoni."

            "Auwe, ea, e papa, e hoihoi pu ana anei kakou iaia i ko kakou hale?" i ninau ae ai ke kaikamahine.

            "Ae, oia iho la ko'u manao; e malama kakou iaia no kekahi mau pule, ina no ka hoolahaia ae maloko o ka nupepa no ka nalowale ana o kekahi keiki, a ike iho kakou o i nei ia keiki i makemakeia mai ai, alaila hoihoi aku iaia i kona home. Ke ike nei au i ko'u makemake iho la iaia, a oiai eia pu ke ulu nei he aloha iloko o'u nona. e pono kakou e malama maikai iaia. me ka hookuu ole aku iaia e hele auwana maluna o na alanui o ke kulanakauhale, o oi loa aku auanei kona pilikia hou i ko ka mua.

            "Ma ka'u ike iho iaia he keiki oia na kekahi ohana maikai, a ua hele mai oia mai ka home mai a auwana, me ka nalowale o ke alanui iaia e hiki ai ke hoi hou aku i ka home. E malama kakou iaia ahiki i ka maopopo ana o kona mau makua a mau makamaka paha, a ia manawa e hoihoi aku al iaia, aole mamua ae," wahi a Mr. Hunetere o ka pane ana iho, a hoomau aku la lakou i ka hoi ana ahiki. i ka hoea ana aku i ka hale, a i ko lakou hoea ana aku, a i ka ike ana mai o Mr*.