Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 6, 7 February 1924 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KOMO PU KOONEI POE MA NA HANA HOOMANA
--------
Kapaeia na Hoohiwahiwa Hoohanohano ma ka Hoolewa o ka Peresidena Wilson- Panikuia na Oihana ma Nehinei
--------
Ma ka hora ekolu o ka auwina la nehinei i malamaia ae ai ka hooiewa o ka Peresidena Woodrow Wilson, ma Wakinekona, mai kona home penei aku a iloko o ka luakini kahi i malamaia ai he anaina haipule hoomanao nona, mamua o ka waiho ana aku i kona kino wailua ma ka ilina: a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i malama ae ai ko ke kulankauhale nei poe, he anaina hoolewa hoomanao nona, maloko o ke kahua o ka paʻili.
O na hana hoohaohano pili aupuni, i manaoia e hookau aku maluna o ke kino wailua o ka Peresidena Wilson, elike me na hana maa i lawelawe mau ia, i na Peresidena apau o Amerika i pau ka lakou hana ma keia ao, ua kapaeia ae ia mamuli o ka makemake ponoi o Mrs. Wilson; koe wale no ka hoonohoia ana o na pualikoa no ka hookaawale ana i ke alanui, mai ke aluka ae o na kanaka, i ka wa e kaʻi ana ka huakai hoolewa, mai ka home penei aku, ahiki i ka luakini ma Mauna St. Alban, kahi i malamaia ai o ke anaina haipule maluna o ke kino wailua.
No ke koto pu ana aku o ke Teritore o Hawaii nei, iloko o na hoomanao ana no ka Peresidena i halau i panikkuia ai na keena aupuni apau ma ka auwina la o nehinei, pela na hale oihana apau, na halekuai, me ka akoakoa ana ae o na luna oihana o ke Teritore, ke Kulanakauhale a Kalana, na aliikoa kiekie o ka oihana kaua moana, ame kaua aina, na makaainana no hoi o na lahui like ole, maloko o ka palii, no ka hoike ana ae, i ke komo like ana o Hawaii, iloko on a manao kuiʻo o ke kaumaha, no ka laweia ana aku o kekahi o na kanaka koʻikoʻi, a kaulana mai keia ola ana.
O na kula aupuni o keia Teritore, kekahi i malama ae he mau hana hoomanao no ka Peresidena Wilson, mai ka hora ekahi aku o nehinei ahiki i ka hora elua, ma ke meleia ana o na himeni, kupono no na anaina hoolewa, ame ka haawi pu ia ana o kekahi mau haiolelo.
Mamua ae o ka manawa i malamaia ai na hana haipule hoomanao maloko o ka palii, ua hoea mua ae ka Bana Hawaii malaila, me ka paani ana i kekahi mau mele i kupono no na anaina hoolewa.
O ka papa hoonohonoho o ke anaina hoomanao o ka malamaia ana ma nehinei, aole ia, ma ke ano elike me ko ka Peresidena Harding ka nui ame ka hihimanu, aka he mau hana no nae, e hoohewahewa ole ai, ka hoike ana ae o koonei poe, i ko lakou mau manao kaumaha iʻo, no ka mea i hala.
I ka Rev. Akaiko Akana, ka pule hoomaikai i ke Akua, mahope o ka pau ana o na Kula Kamehameha; alaila haawi mai la ka Hon. H. C. Huber oi ka haiolelo, e pili ana no ka Peresidena Wilson, e hoakaka ana, i kona moolelo, ame kana mau hana, mai kona mau la opio mai, ahiki i kona lilo ana i alakai no ke aupuni o Amerika.
WAIHO OKOA IA HE HOOPII IMUA O KA AHA.
No ka hoopau ana ae i kekahi pilikia nui, i ikeia ma na hana a ka pap o na lunakiai o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolul nei, e pili ana i ka hookohuia ana o Louis S. Cain ame Lewis Abshire e ka meia, me ka apono ana aku o ka papa lunakiai kahiko ia laua no na kulana enekinia ame lunanana kukulu hale pakahi, i waiho okoa aku ai na hoa Repubalika, o ka papa o na lunakiai, he hoopii kanawai imua o ka aha kaapuni a ka Lunakanawai R. J. O'Brien, ma ka auwina la o kaPoakolu, o ka pule aku la i hala.
Ma ka manaoio o na hoa Repubalika o ka papa lunakiai hou, aole lea i mana ka hookohuia ana o kela mau kanaka ae la maluna, no ke kumu, aole laua i lawe ae i ka hoohiki oihana, aole hoi i waiho mai i ko laua mau bona, a aponoia aku e ka papa lunakiai kahiko, a in a ua mana kela hookohu i hanaia, alaiia ua kuleana wale no kela au kanaka e paa i ko laua mau kulana pakahi, iloko o na minuke hope loa, o ka noho mana ana o ka papa lunakiai kahiko, a ma kekahi olelo ana ne hoi, e paa wale no laua i kela mau kulana, ahiki i ka wa e noho mai ai ka papa lunakiai hou.
Ma ke kumu hoopii a na hoa REpubalika i waiho aku ai imua o ka aha kaapuni, i koi ana ia, e hele ae na mea i hookohuia imua o ka alia, a hoike mai i ko laua kuleana pakahi e paa ai i na kulana oihana a lana e paa nei i keia manawa, malalo o ka hookohu i hanaia e ka meia.
O ka olelo hooholo a ka aha kaapuni, no keia ninau pili i ka mana ame ka mana ole o ka hookohuia ana okela mau kanaka, ke nanaia aku nei me na manao hialaai, e ko ke kulanakauhale nei poe, no ka mea, ua lilo ko laua hookohuia ana, i ka wa e noho mana ana ka papa lunakiai kahiko, i kumu e paaniia ai ke kalaiaina, e na hoa o ka papa lunakiai hou.
MAKE ELUA MA KA ULIA KAA OTOMOBILE
Maloko o ka halema'i Tripler o na koa, ma ka Poalima aku nei i hala, i make ai he haole koa nona ka inoa o Osvar S. Gamble, mamuli o na palapu i loaa iaia ma o ka piia ana o kona kino, e na uila o ke kaa kalaka o ka oihana koa, ma kela la no.
Maluna o ka mokuahi lawe koa, e hoounaia aku ai kona kino wailua no ke kanu ana ma Ohio, kona onehanau. He koa keia o 19 wale no makahiki, aole oia i mare i ka wahine.
Ma keel Poalima hookah no, i make ai he Kepani nona ka inoa o Y. Kato ma Kaneohe, mamuli mai no o na poino i loaa iaia ma kekahi ulia kaa otomobile.
Ua naha ke poo o keia Kepani pela oia i make koke ai, me ka hoihoiia ana mai o kona kino make no Honolulu nei, a puhiia i ke ahi.
MA ke kakahiaka hoi o ke Sabati nei oiai e holo ana maluna o kona kaa mokokaikala, ua pahu ae la kekahi o na laholio, a kiolaia aku la o L. Gorvich, he koa mailuna aku o ke kaa, a waiho ana ilalo o ke alanui, ma ke kihi o na alanui Moi me Likeke.
Ua ikaika maoli kola haule ana, me ka nui o ka eha i loaa ia Gorvieh, a ua hoihoiia aku oia no ka halema'i o Kahauiki, a i kulike ai me na hoike o ka loaa ana mai kela halema'i mai, e palekana mai ana no ke ola o ke koa poino.
Ma ka hapalua hoi o ka hora ehiku o kela po iho, he koa no, ka i haule mailuna mai o ke kaa uwila, ma ke alanui Moi me McCulley, me ka nui o ka eha i loaa iaia, a hoihoiia aku me ka awiwi no ka halema'i o na koa ma Kahauiki.
KU I KA POKA O KA PU PANAPANA
Mauka ae nei o Kalihi, ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, i kua ae ai he kanaka Hawaii nona ka inoa o Jack Makini i ka poka o ka pu panapana a kekahi Pilipino, i hoonohoia, no ke kiai apa i ke kai lawai'a o David Kupihea.
I kulike ai me ka moolelo e pili ana i kela kipu, he eha ka mau kanaka Hawaii, o ka hele ana i ka lawai'a mauka ae nei o Kalihi, ma ke kai lawai'a i kuleana ai o David Kupihea, me kona hoonoho ana i kekahi Pilipino, i mea nana e kiai i ka poe e hele ana i ka lawai'a malai'a.
No ka hooko ana aku i ke kauoha a kona haku, ua ki ae la ka kela Pilipino i kana pu panapana i ka lewa, ma ke ano hoomaka'uka'u i na Hawaii, i ole ai lakou e hoomau ma ka lawai'a ana; aole nae i lilo kela ki ana o ka Pilipino i ka pu, i kumu no na Hawaii e haalele ai i ko lakou lawai'a ana.
Ua hele okoa mai la ka ua Pilipino nei, a hiui pu me na kanaka Hawaii, a i kona manawa ka i hoao ai ai e hopu i ka upena o ka wa ia e kekahi o na kanaka eha, i hopu aku ai i ka lima e paa ana o ka pu panapana, a noke iho la laua i ke aumeume, a ma ia aumeume ana, i kani hewa ae ai ka pu, a lele aku la ka poka a komo mahope o ke ka akau o Jack Makini.
Ua hoihoiia ka mea i ku i ka poka noloko o ka Halema'i Moiwahine, a ua paaia hoi ka Pilipino, no ka ninaninau pono ana o na makai, i na mea e pili ana i ke kipu i hanaia.
ELUA AHAELELE REPUBALIKA E NOHO MAI ANA
-------
Liuliu Hoomakaukau na Repubalika no ka hoouka Kaua Kalaiaina
-------
I APERILA AE NEI ME IULAI E NOHO AI
--------
No na Elele Wae Moho Peresidena ka Mua a no ke Kahuahana ka Elua
Ma ka noho ana ae o ka halawai a ke komite kuwaena Teritore o ka aoao Repubalika, ma ka auwina la o ka Poakahi iho nei, i hoopukaia ae ai he elua kahea pili oihana, no ka noho mai o na ahaelele Repubalika, ma ka la 7 o Aperila ame ka la 14 o Iulai.
O ka ahaelele mua e noho mai ana ma ka la 7 o Aperila, he ahaelele ia no ke koho ana i na elele ame na hope, e holo aku ai, no ka ahaelele ma Cleveland, Ohio.
O na elele e noho mai ana ma keia ahaelele mua o Aperila, na na kalapu Repubalika apuni keia Teritore, e wae ae i a inoa, ma ka halawai e malamaia ana e na kalapu, ma ka la 6 o Maraki, a ma ka la 15 o kela mahina no, e kohoia ai lakou, ia he mau paonioni kekahi e ikeia ana ma kela wae ana i na elele.
O ka elua o na ahaelele, he ahaelele ia no ka noonoo ana ame ka hooholo ana i ke kahuahana a ka aoao kalaiaina, no ka elele i ka ahaolelo lahui, ame na hoa o ka ahaolelo kuloko.
Ma ka la 5 o ka mahina o Iune, e waeia ai na inoa o na elele no keia ahaelele, a ma ka la14 e kohoia ai lakou, e na kalapu apuni ke Teritore.
No keia mau ahaelele a elua, he 244 ka nui o na elele i hoomaopopoia elike me ka huina baloka, i kohoia no ka elele lahui, ma ke kau aku nei i hala, o ia hoi, he hookahi elele, no kela ame keia kanalima baloka.
No ka mokupuni o Oahu nei, he 125 ka nui o na elele, no keia mau ahaelele a elua, o ia hoi he 73 no ka apana eha, a he 52 no ka apana elima; no ka mokupuni hoi o Hawaii, he 55 mau elele, he 30 no Hawaiii Hikina, a he 25 no Hawaii Komohana. No ka mokupunio Maui, he 41, he 23 no ka mokupuni o Kauai.
O keia malalo iho nei, ka poe i haawiia aku na apono ana a ke komite kuwaena, no na kulana oihana pakahi, a lakou i makemake ai e loaa aku na hooia ana a kela komite:
John H. Travis, i hope luna auhau no Ewa, E. M. Cheatham ame Thomas E. Longstreth, no ke kulana lunaleka no Lihue, Kauai; Nicholas K. Hoopii, Jr., mea malama buke no ka halepupule; William Napihaa, kakauolelo noloko o ke keena auhau, K. Alapai, kiai no ka halepaahao Teritore ame Ben Lukela Kiaipo no ka halepaahao.
NA MAKE I KA OTOMOBILE ILOKO O ELIMA MAKAHIKI.
Ma ka hoomaopopo ana i ka nui o ka poe i make, ma na ulia kaa otomobile, iloko o na makahiki elima, i kaahope ae nei, ma keia kulanakauhale, i kulike ai, me ka moolelo o na make, i paa maloko o ke keena o ka papa ola, ua hiki aku ia ma kahi o ke kanaiwakumamaiwa, a o ka makahiki i hala aku la, o ka makahiki oi loa aku ia o ka nui o na make, i ikeia.
Mamuli o keia heluna nui o na make, ma o na ulia kaa otomobile la, eia ke Kalapu Otomobile o Honolulu nei, ke hooikaika mai nei, ma na alahele e hoemiia mai ai na poino ma keia mua aku.
O ka nui o ka poe i make i ka otomobile, ma ka makahii aku nei i pau, ua hii aku ma kahi o ka iwakaluakumamawalu, ua papalua ae kela huina, i na make o ka makahiki 1919 ame ka 1920. O ka nui o na make i na kaa otomobile, i ka makahiki 1921 he 20, a he 23 hoi make, i ka makahiki 1922.
Iloko o na mahina o Feberuari ame Sepatemaba o ka makahiki i hala, ka nui loa o na make i ikeia, he elima poe i make iloko o kela mau mahina pakahi.
No keia heluna o ka poe i make na ulia kaa otomobile, i na makahiki elima i kaahope aku la, o ka poo mai ka elima makahiki, ahiki i ka eiwa ka hapanui loa, e ia hoi he 19 poe keiki liilii i make.
KIKOO MAI KA MAKE I KA PERESIDENA W. WILSON
--------
Puaho Mai Oia i Keia Ola Ana ma ka Sabati i Hala Mahope o ka Waiho Ana i ka Ma'i Nawaliwali
--------
WOODROW WILSON
O ka nuhou hookaumaha noonoo, i pahola ae ma Amerika holookoa, a hoea loa mai i Hawaii nei, ame na aupuni like ole o ke ao nei, ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, o ia no ke kikoo ana mai o na lima menemene ole o ka make, a kaili ae la i ka hanu ola mailoko ae o ka Peresidena Woodrow Wilson, ka Peresidena mua o Amerika Huipuia, ma ka hora 11:15 o kela kakahiaka Sabati, elike me ka lono kelekalapa i loaa mai i keia kulauakauhale.
Iloko o ka maha ame ka maluhia, i haalele iho ai ka uhane o ka Peresidena Woodrow Wilson i ke kino, no ka mea ua kipa ae kaa make maluna on a, i kona wa ae hiamoe ana me ka maikai, a ma kona moe make, kana wahine ame kana kaimkamahine, pela hoi kona kauka kahi i noho ai, a o lakou no ekolu ka i ike i kona hanu hope loa.
Maloko o na luakini ma kela kakahiaka, e meleia ana na himeni punahele loa i ka Peresidena Wilson, a mamua hoi o kona home, kekahi puulu o na kane ame na wahine, kahi i malama ai he anaina haipule, e kukuli ana me ka nonoi ana i ke Akua, no ka mea iloko o ka ma'i nawaliwali.
I ka manawa i hoikeia ae ai i ke akea, ka pauaho ana mai o ka Peresidena Wilson, i keia ola ana, ua hoouna koke mai la na aupuni like ole, i na hoike o na manao aloha k'io i ka wahine kane make, ma na kelekalapa, me ka hoea kino ana mai hoi o na luna oihana kiekie o ke aupuni, no ka ike ana i Mrs. Wilson.
Maloko o ka halepule ka Peresidena ame Mrs. Coolidge ma kela kakahiaka, a i ka wa i pahola ae ai ka lono, no ka haalele ana iho o ka Peresidena Wilson, i keia ola ana, o laua na mea mua loa, o ka hele ana ae e ike i ka wahine kanemake, iwaena o na luna oihana kiekie apau o ke aupuni, me ka waiho ana aku i ko laua mau pepainoa.
Maopopo Loa Kona Hopena
No kekahi mau la i hala aku nei, aole he manaolana i koe, no ke ola loihi aku o ka Peresidena Wilson, elike me ka hoakaka a kona mau kauka, mamuli o ka nawaliwali loa o ka pana ana o ka puuwai, koe wale no ke kakali ana aku me ka hoomanawanui, o ka hoea mai i kona hopena.
Iloko no nae o kona kulana nawaliwali, aole i haalele mai ka noonoo maikai iaia, ahiki i ka po o ka Poaono, akahi no a ikeia aku na hoailona o ka make, e hookokoke mau mai ana i kela ame keia minuke.
He oiaio, oiai oia e hiamoe ana, a e kiai ana hoi o Mrs. Wilson, kana kaikamahine Margaret Wilson ame Kauka Grayson ma kona moe, ua pau loa ae la kona hanu, ua kuu ka luhi, pau ka ike ana i na ehaeha, a waiho ihe la i ke kino wailua, na ke ka honua nei e hooponopono aku.
Komoo Iloko o ke Kanikau
Mamuli o keel make ana o ka Peresidena Wilson, i hoopuka ae ai ka Peresidena Cooldge, he kauoha pili oihana, no ke komo o ke aupuni o Amerika iloko o ke kanikau, no na la he kanakolu, elike me ia i ka wa i make ai o ka Peresidena Theodore Roosevelt, ame na Peresidena mamua aku, a e hoohapaia hoi na hao maluna o na pahuahe, ahiki i ka la e malamaia ai o ka hoolewa.
Ua hanauia ka Peresidena Wilson, ma ka la 12 o Dekemaba, 1856, ma Staunton, Va., nolaila ma kona manawa o ka make ana aku la, ua piha iaia na makahiki he kanaonokumamawalu.
Kohoia i Peresidena
Iloko o ka mahine o Iune, o ka 1912 i waeia ae ai oia i moho Peresidena maloko o ka ahaelele wae moho Demokarata, i malamaia ma Baltimore, a iloko mai o ka mahina o Novemaba i kohoia ai oia i Peresidena no Amerika Huipuia, me kona paa ana i kela kulana no na kau elua, o ewalu makahiki.
Iloko o na kau elua o kona noho alakai ana no ke aupuni o Amerika, i oili ae ai kekahi kulana kupilikii ma ka honua nei, o ia ke kaua ma Europa, ke kaua i komo kino aku ai ke aupuni o Amerika iloko o na hana hookahe koko, a i kona haalele ana aku i ka noho alakai ana no ka lahui, ua waiho aku oia i kiahoomanao nona mahope, o ia ka hoohaahaaia ana o na manao uilani o ka Emepera o Kelemania, ka weluwelu liilii ana o kona mau manao haakei, e noho mana maluna o na aupuni, o ka honua nei; pela ka hoohioloia ana o ka mana o na aupuni moi ma Europa ame na loli ano nui e ae, i ikeia ma na aupuni lehulehu.
O ka põe apau i kamaaina i ka Peresidena Wilson, iloko o kona au e hookele ana i ke aupuni o Amerika, a ma kana mau hana, ame kana mau buke lehulehu i kakau ai, he hookahi a lakou olelo hooholo i hoopuka ae ai e pili ana iaia, oia kekahi o na Peresidena pookela loa o Amerika Huipuia, mahope mai o na Peresidena Wakinekona ame Linekona.
Ma ka manawa e hooukaia ana ke kaua maloko o Europa, aole i pupuahulu wale ka Peresidena Wilson, ma ka hookomo ana aku i ke aupuni iloko o ke kaua, mamuli o kona manaoio, aole i makaukau ke aupuni, me na ikaika e hiki ai ke ku aku imua o na kahua kaua, a ua lilo kona ulolohi, ma ka hoouna ana i na kauohi i na oihana kaua moana, ame kaua aina, e kumu e ala mai ai na kue ana iloko o kekahi mahele o ka lahui.
I ka hala ana he manawa mahope mai, mamuli o ka maliu ole mai o ke aupuni o Kelemania, i na kauoha a ka Peresidena Wilson, no ka hoopau ana i na hana luku wale i na moku ame na ola o na kanaka Amerika ma ka moana, akahi no oia a maliu aku i na a'o ana a kona mau hoaloha, a haawi aku la i na kauoha
-------
(E nana ma ka aoao elima)
HOAO E LAWE I KE OLA ME KA PU PANAPANA
--------
Ko Ole Nae KEla Manao Laweola no ka Halawai Ole me ka Make
--------
MAOPOPO OLE KE KUMU O KEIA HANA
--------
Manaoia Nae no ka Pilikia o Keia Noho Ana Pela Mai ke Kumu
--------
Mahope o ke kaki ana i kekahi palapala e olelo ana ua makemake oia e make no ka mea "he could not make the grade", ua hoao iho la o Popke, he kanaka i ike laula ia ma na hana kalaiaina i na wa i hala, e hoopokole i kona ola ana, ma ke ki ana ae iaia iho maloko o kona home panoi ma Kaimuki, mamua iki iho o ka hora 8 o ke kakahiaka Poakahi nei, elike me ka hoakaka a na makai.
Ma ka hoike a na kanaka lawelawe oloko o ka halema'i Moiwahine kona wahi i laweia ae ai ua komo ka poka i kona iwipoo maluna iki ae o kona maka akau a he kulana kupilikii loa ko Popke e kaaluaia ai kona pakele ae.
Mahope koke iho o ka hora &:30 o ke kakahiaka Poakahi nei ua lohe mai la ka poe e noho koke mai ana i ka hale o Popke i ke kani o ka pu, a i ko lakou holo ana mai e nana loaa mai la o Popke ia lakou e waiho ana iluna o ka papahele me ka puka poka ma kona poo. Ua hoike koke ia ae ka lohe i ka oihana makai a kiiia ae o Popke a laweia ae i ka halema'i o na poino ulia a mahope iho i hoihoila ae ai no ka Halema'i Moiwahine. Ua loa'a aku i ka Makai Punee, ka mea nana i ninaninau keia ki ana o Popke iaia iho kekahi pu panapana maluna o ka papahele ma kahi kokoke ia Popke e waiho ana.
I ka manawa i hoea ae ai o Popke i ka hale ma'i o na poino ulia e mau ana no kona noonoo maikai me ia aku nae, aole on a pane ae i na haina no na ninau lehulehu o ka uiia ana iho iaia, o kana pane wale no i ka Hope Makai Nui Asch, ua makemake oia e make. Ua hoole o Popke i ka hai pololei ana ae i ke kuu o kona hoao ana e lawe ponoi ae i kona ola me kona lima ponoi, i ka manawa i ninauia iho ai, he apana pepa ka kana o ka huki ana ae mailoko ae o kona pakeke a haawi ae la i ka Hope Makai Nui Asch, a maluna o ia apana pepa na huaolelo pokole e hoakaka ana no kona makemake e make, me ka hoakaka ole i ke kumu o ia makemake ana on a e make koe keia mau huaolelo, "he could not make the grade."
Ma ke Alanui 10, Kaimuke keia haole kahi o ka noho ana, me kana mau keiki elua. Ua haalele kana mau keiki i ka hale i ka manawa kakahiaka loa a hele mai i ke kula elike me ka manawa i maamau ia laua i ka hele, a ua manaoia mahope iki iho o ia manawa a na keiki i hele ai i ki ae ai oia iaia iho.
No kekahi mau makahiki lehulehu no hoi i kaahope aku nei he kanaka oia i ike laula ia ka hooikaika ma na hana kalaiaina a ua lehulehu no hoi kana mau manawa o ka haiolelo ana maluna o ka pahu kopa, ma ke alanui Betela a ma kekahi mau wahi ae o ke kulanakauhale iloko o na hana hoeueu kalaiaina o na kau koho baloka i hala aku, koe ke koho baloka hope aku la.
-------
MANAOIA E LOAA MAI ANA @@ KOMISINA O. W. T. RAWLINS
--------
He lono ma ka kelekalapa o ka Poaono i hala aku la, ka i loaa ae i ka Loio a Lunakanawai federala hou William T. Rawlins mai ke keena mai o ka oihana hookolokolo ma Wakinekona e hoakaka ana o kona komisia ma ke ano eh Lunakanawai Amerika Apana no Hawaii nei ua kakauinoaia e ka Peresidena Calvin Coolidge, a ua hoounaia mai ma ka ekeleka o Ianuari 22.
Ua manaoia e loaa mai ana ia komisina ma ka la i nehinei ma ka ekeleka mai o ka mokuahi manoa mai Kapalaikiko mai. He pule mai keia Poaono iho e lawe ae ai ka Lunakanawai hou Rawlins i ka hoohiki oihana, Feberuari 16. Ma ka mahina aku nei o Maraki i hala ka pau ana o ke Lunakanawai Joseph B. Poindexter hookehu, ma ka la 16 e Maraki 1917 i hookohuia mai ai ola e ka Peresidena Wilson.
EKOLU HALE PIHA ME KA RAMA I LOAA I NA MAKAI
-------
Hopuia Kekahi Kepani no ke Puhi Waiona ma ka Loaa Ana Aku o na Ano Rama Like Ole i Hoahuia ma na Hale
--------
Ma ka wanaao o ka Poaono aku la i hala, a ao ae ka la Sabati, i paa ae ai he Kepani nona ka inoa o Showiehi Yokomizo, i ka hopuia e ka Hope MAkai Nui Asch ame na Makaikiu Louis ame St. John, a maloko o na hale ekolu o kela KEpani ma ke alanui Esther, ma Kapahulu, i loaa aku ai ka waiona o na ano like ole, i hoahuia, pela pu me ka ipuhao puhi waiona, ka mea a na makai i olelo ai , o kela kahi puhi waiona nui hookahi i loaa aku i na kanaka o ke aupuni, a ua manaoia, mai kela Kepani mai, e loaa ai ka waiona i na wahi like ole o keia kulanakauhale.
He lawe aelike ka hana a kela Kepani no kekahi mau makahiki ae nei i hala, a mamuli paha o kona ike ana, o ka hana puhi waiona, a kuai waiona, ka oihana hikiwawe loa o ka loaa ana o ke dala me ka maalabi, ua waiho oia i ka hana aelike, a komo kino iloko o ka hana puhi waiona.
MA Kaimuki, kahi i noho mua ai o keia Kepaani, me kona lawelawe ana i ka hana puhiwaiona malaila. Ma kekahi auwina la, ana e puhi waiona ana, ua pahu ae la ka ipuhao puhi waiona, a pau kona hale i ke ahi, me ka hopuia ana o kela Kepani ia mana wa, a kauia mai ka hoopa'i hoopaahao maluna ona.
Komo Hou ma Kela Hana
Mahope iho o kona hookuuia ana mailoko mai o ka halepaahao, ua hoi mai la oia a noho ma Kapahulu. He aina ko kela Kepani ma ke alanui Esther, me ekolu mau hale i kukuluia maloko.
Maloko o kekahi o kela mau hale, ka hale o ua Kepani nei e noho ana malaila i loaa aku ai i na makai, ka waiona o ke ano maikai loa, i hoa huia, a maloko hoi o kekahi hale okoa aku, ma kahi he iwakalua kapuai ka mamao mai ka hale noho aku, maloko olaila ka ipuahao puhi waiona.
Maloko o kekahi rumi, i hoahuia ai na eke i hele a ku ka paila o ke okaoka laau oka, o keia ka mea nana e houlaula i ka wai o ka waiona, a like pu me ka wisake ke nana aku, a maloko aku hoi o kekahi rumi, he mikin kaomi sake nui.
Maloko o ka ekolu o na hale, he wale hou loa o ke kuluia ana, a kau ana hoi ka hoailona, no ke kuai, i loaa aku ai na ano waiona like ole, i hoahuia iloko o na pahu, na barela, na omole ame na ie nunui, o keia ka hale hoahu maoli o ka waiona.
Ma ka ulia laki wale no nae i loaa ai ka waiona maloko o kela hale ekolu, mahope iho o ka noke ana o na makai i ka huli, ialoko o ka pa o kela Kepani, me ka hoouna okoa ia ana mai o kekahi mea, e kii i mau paahao i ka halewai, no ka hele ana e eli iloko o ka lepo, ma kekahi wahi i manaoia, ua hunaia ka waiona malaila.
I kinohi, aole i manao na makai, o kela Kepani no ka on a nona ka ekolu o na hale, no ka mea ua paa kela hale i ka pa, a ua kaawale aku hoi mai kahi mai i ku ai o na bale mua elua. A oiai ua nui ka waiona o ka loaa ana aku maloko o na hale mua elua, pela hoi me na ike apau, e pakele ole ai kela Kepani mai ke kau ana aku o ka boopa'i maluna on a, aia no ka manao hoohuoi iloko o ka Hope MAkai Nui Asch, aole i pau ka waiona i ka loaa ia lakou, ua manaoio loa oia, ua hunaia ka waiona, ma kekahi wahi o ka pa.
Ua hele na maka i e nana ialoko o ka pa, ahiki i ko lakou hoea ana ma kahi makamaka hou o ka lepo, me he mea la, malaila i hunaia ai ka waiona, a ua eliia a laweia aku no kekahi wahi okoa, a i ka manawa i hoea aku ai o na paahao, ua kauohaia lakou e eli me ka kipiku a ame ke kapala, a i na paahao e lawelawe ana i kela hana, ua hele aku la ka Makaikiu Louis e nana ialoko o ka ekolu o na hale, a iloko o kona olioli, i hooho ae ai oia, ua loaa iaia ka waiona ma kela hale.
I ka wa i hoaia ae ai o ke kukui uwila, aia hoi ua ahuwale ae la na waiwai apau i hoahuia maloko e kela hale. Maloko o kekahi rumi, e waiho mai ana na omole okolehao ka waina ame ka wisake.
Maloko hoi o kekahi rumi, i loaa aku ai na omole, me na wai hoohuihui e na ano like ole, o kela kahi e hooliloia ai ka okolehao i wisake, a pela hoi ka hana ana i ka waiona.
Ma ka hoakaka a ka Makai Nui Asch, ma kona manaole, o kela ke Kepani nana i hoolako i ka waiona o na ano like ole, i nawahi lehulehu i lawelawe ai ka huna kuai waiona, a mai keia Kepani aku no hoi, i loaa ai na waiona o ke ano maikai loa, i kekahi pulu o ka poe inu waiona.
Mawaho o kekahi mau omole, e kau ana na pepa i kapiliia aku, e hoakaka ana, he gini koloko, a ma lapana i hanaia ai; ma ka manao o ka Hope Makai Nui, ma Iapana i pa'iia ai keia mau pepa, a hoounaia mai i keia KEpani, alaila kapiliia aku la mawaho o ka omole, oiai no nae, maanei no i puhiia ai ka akolehao, a mamuli o kekahi mau wailaau hoohuihui, i kuhihewaia ai he gini.
Paa he Kepani ma Wahiawa
He po hana nui kela po Poaono no na kanaka o ka oihana makai, no ka mea mahope iho o ka hopehope ana i kekahi poe kuai waiona make kulanakauhale nui, ua holo aku la na makaikiu no Wahiawa, a malaila i paa mai ai he Kepani o M. Saburo ka inoa i ka hopuia, me ka loaa pono ana aku o kana ipuhao puhi okolehao, ame na galani okolehao i na makai.
He umikumamalua galani okolehao o ka loaa ana aku i na makaikiu, me ka mau no o ka wela o ka okolehao, maloko o kekahi au galani, a he mau barela o na mea i hoawaawaia, kekahi i loaa pu aku.
Mai kela Kepani aku, i loaa nui ai ka waiona i na koa, ma Leilehua ame Castner. Ma ka manawa ka a na makaikiu e ninaninau ana i kela Kepani, o ka manawa ia i hoea aku ai kekahi kaa otomobile, me ka papahelu o na kaa o Amerika, a malua o ua kaa nei e kau ana he elua mau wahine, i kahikola me na lole nani.
Mailuna aku o ke kaa otoobile, i kahea aku ai kekahi o ua mau wahine nei, no ka pau o ko laua okolehao, a ua makemake laua i elua mau galani okolehao hou, o ka pane a ke Kepani i pa ai ka hopuia o ia no ke kauoha koke ana ako i kela mau wahine, e hule hoi no ke laua wahi i hele mai ai, no ka mea ala na makaikiu maloko o kona hale, a ua paa oia i ka hopuia.
I ka lohe ana o na wahinee elua, i kela hoakaka, i hoohuli ae ai i ke laua kaa otomobile, a hoomaka aku la e holo, no kahi o ka palekana.
--------
NUI NA HANA HOIKEIKE NO KA HUI ALU ELKS.
--------
Maluna mai o ka mokuahi Calawaii, o ke ku ana mai no Honolulu nei, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, i hoea mai ai kekahi mau hana hoikeike, a ka hui malu Elks, i manao ai e panee aku imua o ka lehulehu, iloko o na la ea kela hui malu, e malama ae ai i kana mau hana hoikeike, iloko o keia mahina, ma keia kulanakauhale.
Mai na kanaka mai me na lauohe i like aku me ko ka hipa, ahiki i ke kanaka uuku loa, pela hoi me ke kanaka loihi o ewalu kapuai ke kiekie, ahiki aku i ke kanaka kaumaha o 750 paona, o keia iho la kekahi mau mea hoikeike a ka hui malu Elks o ke kauoha ana aku nei i Amerika, no ka hoomahuahua ana ae i na hana hoikeike, a kela hui, e panee aku ai imua o ka lehulehu.
Mawaho ae o kela mau mea hoikeike, he poe hana keaka kekahi, a iloko o ka haule hope o ke ku ana mai o kela mokuahi no Honolulu nei, he umikumamalua hora mahope o kona manawa i manaoia, ua hoohauoliia no nae na ohua, i ka wa i lohe mai ai i ka paani e ka Bana Hawaii ma ka uwapo.
I wahi e hiki pono ai i ke kanaka loihi ke hiamoe, ua hana maoli ia he moe kaokoa noua, pela hoi me ka moe o ke kanaka kaumaha loa.
No na kanaka i like ka lauohe me ka hulu hipa, he mau mamo ka laua no kekahi lahui ili keokeo o Ecuador, i kaulana i ka ai i ke kauaka. Ua like loa ko laua lanoho me ka hulu o ka hipa, ka piipii ame ka mananoa.
ID wahine ukulii kekahi o ka laweia ana mai nei, ua like ka nui o kona poo me kekahi puniu, a mawaho ae o kela poe eepa ae la, he mau wahine opio kekahi i kaulana, ma ke ano he mau puukani himeni.