Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 7, 14 February 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., FEBERUARI 14, 1924.

BUKE LXIII-HELU 7.

 

HOOPAE MALU IA AE KA WAIONA MA HANALEI

 

Paa he Kanaha-kumamalima Pahu Wisake i ka Hopuia e na Makai- Hoounaia Mai ke Kauoha i ka Loia Amerika e Holo no Kauai

 

            Ma ka po o ka Poalima aku nei i @@@@ i kulike ai me kekahi mea@@@ o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale mai Lihue, Kauai, mai, i hoopaeia ae ai na pahu wisake, he kanaha-kumamalima ka nui ma Hanalei, Kauai.

            Ma ka oleloia, mailuna mai o kekahi waapa Kepani, i hooleleia ae ai kela mau pahu waiona iluna o ka uwapo o Hanalei, a ua paa ae ke kapena o kela waapa, he haole i ka hopuia, a oiai aole i maopopo loa kona pili ana i kela hana hoopae waiona, ua hookuu hou ia oia malao o ka bona o hookahi haneri dala.

            Ma ka moolelo e pili ana i kela hana hoopae malu i ka wisake; ua loaa like aku ka ka ike i na makai o Hanalei, ame James Conchee, ka ak@na hooko i ke kanawai hookapu waiona ma Kauai, a ua ala ae na manao like ole mawaena o kela mau @ana a elua no, ke ano e hooko aku ai i ke kanawai, maluna o ka poe ku e a hakihaki i ke kanawai hookapu waiona federala.

            Ma ka hoakaka a James Conchee, ua kaua aku oia i na makai o Hanalei, aole e lawelawe aku i kekahi hana, ahiki i ka hooleleia ana o na pahu wisake iluna o ka uwapo, a hookauia iluna o ke kaa kalaka i makaukau no ka lawe ana aku i ka waiona, o ka wa ia e hele aku ai a hopu i ka poe i komo iloko o kela hana hoopae malu i ka waiona.

            Ua kaokoa loa na hoakaka a na makai o Hanalei, no na mea e pili ana i ka waiona, ma ka lakou hoakaka ua kauoha okoa aku o Conchee ia lakou e haalele i ka uwapo, ma ka manawa e hooleleia ai o ka waiona luka o ka aina, a i ka manawa ka i hoole aku ai o na makai i kona makemake, o kona manawa ia i haalele iho ai i ka uwapo, a hoi aku la a mahope mai o kela manawa i loaa aku ai i na makai na pahu wisake he kanaha-kumamalima, ma ke poo o ka uwapo, a kaa mai la malalo o ko lakou malu.

            No na mea ka e pili ana i kela hana hoopae malu i ka wisake; ua kapa aku kekahi aoao i kekahi, i ka lawe i na dala kipe, ame ka hoopakele ana i ka poe hakihaki kanawai, a oiai o kela kekahi o na hihia ano nui loa, ua hoouna okoa ia mai he kauoha e ka Makai Nui Rice, i ka Loio Amerika Carden, e holo aku no Kauai, a he kauoha like no hoi o kela ano ka i hoounaia mai e James Conchee ia John Wise, no ka holo ana aku i Kauai.

            Ua oili ae kekahi lohe, no ke komo kino ana o kekahi o na kanaka opio lawelawe oihana o Kauai, iloko o kela hana hoopae malu i ka waiona.

            No ka hooko ana aku nae, i ke kauoha mai Kauai mai, i haalele iho ai ka Hope Loio Amerika Magoon ia Honolulu nei, ma ke ahiahi o ka Poakahi aku la i hala, no Kauai, a e huli pono aku ana oia i na mea apau e pili ana i kela hana hakihaki kanawai.

Hookahahaia Koonei Poe

            Ma ka manawa i oili ae ai ka meahou, no ka hopuia ana o na pahu wisake, he kanaha-kumamalima ma Hanalei, Kauai, ua lilo ia nuhou, i mea hookahaha i ka manao o ko Honolulu nei poe, no kahi o kela mau pahu waiona lehulehu o ka loaa ana, a pela hoi ke ano o ke kau ana iluna o ka waapa Kepani.

            Ua nui na manao kohokoho wale i kamailiooa ae e kakahi poe, no ke kiolaia ana mai o kela mau pahu waiona mailuna mai o kekahi mokuahi, a iluna o kela waapa Kepani, a ma kekahi manao koho hoi, ua kiolaia kela mau pahu iloko o ke kai me na mea hoolana, a mailoko mai o ke kai i hookauia ai iluna o ka waapa Kepani, aka nae o ka aa ana o ka poe oluna o kela waapa e hoopae i ka waiona ma Hanalei, o kekahi ia o na ninau pohihihi.

 

UMI A OI I HOPUIA NO KA PILIWAIWAI

 

            Maloko o kekahi hale, i hanaia me ka paa e hiki ole ai i na makai ke komo iloko me ka maalahi, e ku nei ma ke alanui Beritania me Moi, i paa ae ai he umi-kumamaiwa poe i ka hopuia, no ka piliwaiwai, iloko o kela heluna ae la i hopuia he poe Pake, Korea ame na Kepani, a ma ka oleloia, ma kahi o ke kaukani dala i loaa aku ma kela wahi piliwaiwai.

            Ma ka hapapua o ka hora chiku o ka po o ke Sabati aku la i hala, i hoea aku ai ka Makaikiu Kellett, me kona mau hope, no ka hale e malamaia ana ka piliwaiwai.

            Ua hoonohoia no he kiai ma ka puka mawaho loa o kela hale, a me ka maalea na makaikiu, o ka hele ana aku, pela i holopono loa ai ka lakou hopu ana i ka poe hakihaki kanawai.

            He hookahi ka o na makaikiu i hoea mua aku, me kona hoonanea ana i ke kiai ma ke kamailio ana, a iloko o ko laua nanea i ke kamailio, o ka wa ia o kekahi makaikiu okoa aku i hele mai ai a paa iaia, i ole ai e haawi ae i ka hoailona i wahi no ka poe maloko o ka hale e lohe aku ai, aia na makaikiu mawaho o ka hale e makaukau ana e komo aku iloko, no ka hopu ana ia lakou.

            Ma kela ano iho la, ua malaelae ke alahele no ka makaikiu e komo aku ai iloko, me ka hopuia ana o kela poe ae la he umi-kumamaiwa.

            Ma ka hoakaka a kekahi mau mea i komo iloko o kela hana piliwaiwai, ua hanaia ka kekahi mau bila, i kakauia me na hua Pake, no lakou ka waiwaiio mai ka iwakalua-kumamalima keneka aku, ahiki i ka umi dala e kuai mua ana ka mea i makemake e piliwaiwai i kela mau bila, mamua o kona komo ana iloko o ka hale, a o kela mau bila, kana e paani ai, ma ke ano he dala maoli.

            Ua laweia ae kela poe apau no ka halewai, aka nae, mamuli o ko lakou waiho ana ae i na dala he umi-kumamalima pakahi, no ka bela ana i hookuu hou ia ai lakou, e hoi no ko lakou mau home, a he iwakalua-kumamalima dala ka bela i kauia maluna o kekahi Pake oia ka on a nona hale, o ka piliwaiwai i malamaia ai.

 

E KU AKU ANA HE HALEHANA KINI MA LAHAINA MAUI.

 

            Ua like no ka nele o na kaona ma Maui, i ka hana na na kanaka me ko Honolulu nei a he ninau paakiki no ka ia malaila elike no me ko Honolulu nei elike me ia a Harry A. Baldwin o ka hoike ana ae ma kekahi la o ka pule aku la i hala, ma ka manawa e kamailioia ana ka ninau pili i ka halakahiki. No na mahina lehulehu liilii loa ka hana na na kanaka hana ma na wahi mahi halakahiki o Maui a pela hoi me na kana e noho kokoke mai ana ma ia mau aina kanu halakahiki.

            I mea e loaa mau ai ka hana na lakou he mea pono e hoolako aku na hakuhana i hana na lakou. No ia kumu i hooholo ai na luna o ka papa alakai o ka Baldwin Packers e hoopau i ka lakou kuai ana i na kini i hanaia ma Honolulu nei, a ua hoounaia aku kekahi mau kauoha i Amerika no ka hoounaia mai o kekahi mau lako mikini hana kini, a e kukuluia aku ana i halehana kini no ka hookomo ana i ka halakahiki iloko o ia mau kini, elike me ia e hanaia mai nei ma kekahi mau wahi, a ma Lahaina ia halehana kini e kukuluia aku ana.

            Ke paa ia hale a lako me na mikini hana kini e paa mau ana na kanaka i ka hana apuni ka makahiki, mai ka maawa e pala ai ka halakahiki  ame ka manawa e pau ai ka pala ana.

            "Ua huli a hoonohonohoia e makou na hoolilo a pau me ke akahele loa, a ua ike makou he oi aku ke emi o na kini e hanaia ana e makou mamua o na kini i hanaia e na halehana kini e ae a makou i kuai ai mai a lakou mai. O ka pomaikai e loaa aku ana i na kanaka hana ma o ka haawi mau ana aku ia lakou i ka hana he mea pono e pakuʻiia mai ia me na pomaikai e loaa ana ia makou.

            I kulike me ia a Mr. Baldwin o ka hoike ana ae ua loaa ae ia lakou na lako apau ame na mikini e hiki ai ke hana i na kini a e hookomoia aku ana ia mau lako apau maloko o ka halehana kini e kukuluia aku ana ma Lahaina. Maalahi maoli kela no ka poe kanu halakahiki e kanu aku ana ma Molokai.

 

Make Mamuli o Me ke Kaa Oto Ka Hookui Ana

 

Halawai he Kaikamahine Pake Uuku me Kono Hopena Poino ma ka Ulia

 

PAA NAE KE KIAKAA OTO I KA HOPUA

 

No ka Holonui ke Kumu o ka Hookuʻiia Ana o ke Kaikamahine Uuku

 

            Ma ka hora umi-kumamakahi, o ke kakahiaka o ka Poakahi aku la i hala, i hookuʻiia ae ai he kaikamahine Pake, nona na makahiki he elima, e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e H. Yamanaka, a ma ka hapalua o ka hora ehiku o ka po Poakahi no, i make loa ai oia, maloko o ka halemaʻi o na kamalii, mamuli o na palapu i loaa maluna o kona kino.

            I kulike ai me ka moolelo e pili ana i kela ulia poino, ua haalele aku ke kaikamahine uuku i ka halekula o na kamalii Pake ma ke alanui Papu, me ka aʻe ana aku i ke alanui Papu, no ka huli hoi ana i kona home.

            I kela kaikamahine ka e nanea ana i ka hele, ua hookuʻiia aku la oia e ke kaa otomobile o H. Yamanaka, a wahi a ka poe i ike pono, i kela ulia, he pukalaki maoli no ka ke ano o ka hookele ana a Yamanaka i kona kaa, no ka mea mahope iho o ka hookuʻi ana aku me ke kaikamahine uuku, ua holo pahuʻa aku la ia no umi-kumamahiku kapuai ka mamao, mamua o ka paa ana o kona holo.

            Ua hookauia ke kamaiki e Yamanaka iluna o kona kaa otomobile, a hoihoiia aku noloko o ka halemaʻi o na poina ulia, a mahope o ka lawelaweia ana mai o kekahi mau lapaau ana maluna on a, i hoihoi loa ia aku ai no ka Halemaʻi Kauikeolani.

            Ua hopuia kela kiakaa, malalo o ke kumu hoopii he holonui, me kona hookuu hou ia ana nae, mamuli o ka bele ana i ka huina o hookahi haneri dala, aka no ka make ana o ke kaikamahine uuku, ua hopu hou ia oia, no ke kumu hoopii he laweola.

            O Kwai Chung ka inoa o kela kaikamahine, he kaikamahine na Mrs. ame Mrs. Chung You, o ke alanui ololi Kahela.

 

ELUA MAU PAAHAO I HUIKALA IA E KA HOPE KIAAINA

 

            He paahao o Ventura Libano ka inoa, ke kanaka i hoopaʻi paahaoia ai ma ka la 29 o Okatoba, 1921 aole e emi iho malalo o ekolu makahiki aole hoi e oi aku maluna o umi makahiki maloko o ka halepaahao teritore, no ka hewa wa-hi puupaa, no ka hoopoino ana i kekahi kaikamahine uuku malalo o 15 makahiki, ua huikala ia aku oia e ka Hope Kiaaina Raymond C. Brown, malalo o ka hoomalu ana me kona uku pu ae i na koina o ka aha he $9.50.

            O ka lua o na paahao i huikalaia he kanaka nona ka inoa o Lorenzo Juan, ma ka la 11 o Iulai o ka 1916 i hoopaiia ai oia aole e emi iho malalo o ekolu makahikiaole hoi e oi aku maluna o umi makahiki, me ka uku pu ae i ke koia o ka aha he $100. Ua haawiia aku nae ka pono i keia paahao e hana oia no kona hoopaʻi dala. O ka hewa o nei kanaka o ka hoopaʻiia ana no ka hoopoino ana i ke kino o kekahi o kona mau hoalahui.

            Ua hookuia mai nei mau paahao malalo o ka hoomalu ana, a in a no ko laua hana hou aku i kekahi karaima ma nei mua aku, e hoopaahao hou ia aku ana no laua no ka hoopau pono ana aku i ko laua mau hoopaʻi mua i pau ole ka manawa.

 

            I loko o keia mau la aku, i manaoia ai e hoea mai ai o Kiaaina Farrington no Honolulu nei. He malihini hanohano ke Kiaaina Farrington, na ka Ahahui Kalepa o Kapalakiko, ma kekahi paina i haawiia ae, ma ka Poakahi iho nei.

 

            Pau ke kuahiwi o Kona i ke ahi, ma ka pule aku nei i hala, me ka hoounaia o na kanaka he nui no ke kinai ana i kela ahi, a ma na hoike hope o ka loaa ana mai i heia kulanakauhale, aia ke ahi malalo o ka malu o na kanaka.

 

LOKAHI NA KIURE NO KA PILI O KA HEWA AIHUE

 

Ahewaia o Askew Mahope o ka Noonoo Ana o na Kiure i ka Olelo Hooholo no ka Manawa Loihi- Ma Keia Poano ka Hoopaʻi

 

            Mahope iho o ka hoopaaia ana o na kiure, no na hora he iwakaluakumamalua maloko o ko lakou keena oihana, a maloko o ka hokele, i hoopuka mai ai lakou, i ka olelo hooholo, ma ka auwina la o ka Poano aku nei i hala, e ahewa ana ia Robert E. Askew, no ka pili o ka hewa aihue iaia, i na dala o ka Banako o Hawaii i hiki aku ka huina ma kahi o ka umi-kumamalima kaukani dala.

            Ma ka manawa nae a kela kiure i hoihoi ae ai i kana olelo hooholo imua o ka Lunakanawai Kaapuni James J. Banks, ua nonoi pu mai ia i ka aha e kauia aku kekahi hoopaʻi oluolu maluna o ka mea i hoopiiia, ua hoopaneeia mai nae ke kau ana aku i kona hoopaʻi a keia Poano iho.

            Ma ka oleloia, he hookahi kumu o ka loaa koke ole o ka olelo hooholo a ke kiure no kela hihia, o ia no ke ku ana he elua mau kiure, ma ka aoao e hookuu i ka mea i hoopiiia, no ka pili ole o ka hewa aihue iaia, a he hookahi wale no ka kumu o ko laua hoololo ana i ko laua manao, mamuli no ia o ke kumu, e kauia mai he hoopaʻi mama maluna o Eskew.

            Ua hoohalahala nae ka Loio Charles S. Davis, ka loio o ka mea i hoopiiia, i ka olelo hooholo, malalo o ke kumu, ua ku-e kela olelo hooholo, i ke kanawai, ame na oleloike, me kona waiho ana aku i ke noi, e hoolohe hou ia ka hihia.

            He kuli o Mr. Robert E. Eskew, nolaila aole oia i lohe i ka olelo hooholo e pili ana i kona hihia, i ka manawa i heluheluia ae ai o kela kuli, i kauoha okoa ae ai ka Lunakanawai Banks, e haawiia aku ka pepa, i kakauia ai ka olelo hooholo i ka mea i hoopiiia.

            Mahope o ka heluhelu ana i na mea i kakauia iluna o ka apana pepa, aole he mau biona o ke kaumaha i ikeia aku maluna o ka helehelena o Eskew, a iaia i haawi hou mai ai i kela apana pepa, nana aku la oia i kona makuahine, alaila haawi ae la i kona mahalo imua o ka Loio Davis.

Ka Moolelo o Kela Hihia

            Ma ka makahiki aku nei i hala, iloko o ka mahina o Maraki, i nalowale honua ai ka huina o umi-kumama kaukani dala, ma ke ano pohihihi, o ka hoounaia ana ae i ka Banako Hawaii, mai ka Banako mai o Bihopa ma, he mau dala i manaoia no ka uku ana aku i na limahana o ka mahiko ma Ewa ae nei.

            Ma ka manawa o ka hoounaia ana aku o na bila i ka lunanui o ka mahiko, a heluia, i ikeia ai, ka pokole o na bila dala, aole hoi elike me ka huina i hoakakaia maloko o ka hoike, no ka huina oiaio i hoounaia aku.

            O ke ano o ka nalowale ana o na kaukani dala he umi-kumamalima, he ninau pohihihi loa ia, i na luna oihana o na hale banako a elua, a i wahi e loaa pono ai ka mea kolohe, ua kauoha okoa ia he elua mau makaikiu i Kapalakiko, no ka holo ana mai no Honolulu nei.

            O na Makaikui A. M. harris, e noii mai la i ka hihia pohihihi, no ka make ana o Mr. Conant o Molokai, a o ka mea hookahi no hoi nana i noii, ahiki i ka loaa pono ana, o ka poe na lakou i pepehi ia Wai Bow, ame Cunningham, ka i hoounaia mai, me ka maopopo ole nae i koonei poe, a ua hoonohoia kekahi o kela mau makaikiu malako o ka Banako Hawaii, e noho hana ai ma ke ano he kupakako, eia o Cunningham.

            Ma na hana maalea, elike me ke ano mau a na makaikiu e lawelawe ai, i loaa pono ai, o Mr. Eskew ka mea nana i lawe i na kaukani dala i nalowale. he mea oia e noho hana ana maloko o ka Banako Hawaii, a o ke ano o kana lawe ana i na kaukani dala ma ke ano kolohe, ma ka hoohehee ana no ia i na sila, i hoopaaia ai o na bila dala, a lawe mai la i na bila iwakalua dala ka waiwaiio, a hookomo aku la ma ia wahi, i na bila elima dala.

            Ma ka nokeia ana i ka niele, i ae okoa ae ai oia no kona pili i ka hewa, me ke kuhikuhi ana, i kahi i hunaia ai o kekahi mau kaukani dala, maloko no ia o kekahi kini, i kanuia iloko o ke one, mawaho ae nei o Waikiki.

            O kekahi o na kumupale koʻikoʻi ma ka aoao o ka mea i hoopiiia, no kona lawelawe ana i kela hana aihue, o ia no ke opulepule o kona noonoo, ua lawelawe oia i kela hana, me ka maopopo ole iaia o ke koʻikoʻi o ka hewa i hanaia.

 

MA NA HOME E HANA MAOLI LA AI NA IPUHAO PUHI RAMA

 

            Mamuli o ka ninaninau ana a kekahi o na kanaka kakau meahou o ka Nupepa Advertiser, i ka poe hana kini, iloko o na la ae nei i hala i loaa mai ka ike, aole he hanaia o na ipuhao puhi waiona, maloko o na wahi hana kini, aka maloko ponoi no o na home, o ka poe e waiho aku ana i na kauoha, no ka hanaia mai i ipuhao puhi waiona na lakou.

            He iwakalua-kumamakahi ka nui o kela poe hana kini, maloko nei o keia kulanakauhale i ninaninauia, o ia hoi he ehiku poe Pake, a he umi-kumamaha mau Kepani, a ua hoike mai lakou me ka hunahuna ole iho, i ka meahuna pili i ka hana ana i na ipuhao puhi waiona.

            He hookahi Kepani hana kini, mauka ae nei o Kapalama, i hoike okoa mai i kona hana ana i kekahi mau ipuhao puhi waiona, mai ke keleawe mai, he mau ipuhao nunui maoli, a ua ae okoa mai oia, no kona lilo he loea ma kela hana; o ke kumukuai o ka ipuhao uuku loa ana e hana ai, ke kanalima dala, a pii aku ahiki i ka elua baneri me kanalima dala.

            Hookahi Pake hana kini i hoike mai no kona hana ana i na ipuhao puhi waiona, me ka piula no ka poe o na kuaaina, aka nae, mahope mai, aole ona hana hou i kela ano ipuhao, no ka hoohalahala o na haole, i ka waiona e puhiia ana maloko o na ipuhao piula.

            He Kepani hana kini no ke alanui Kamika ka i olelo ae, he mea hana oia i na ipuhao puhi waiona me ke keleawe, i kauohaia aku e na haole, a wahi ana, maloko ponoi o na home, o ka poe makemake i na ipuhao puhi waiona, malaila oia e hana ai, aole hoi maloko o kona halehana, mamuli o ka makaʻu o paa auanei i ka hopuia e na makai.

 

UA OI AE KO IANUARI 1924 HANAU I KO KA 1923

 

            No ka mahina o Ianuari i hala aku he 285 ka nui o na hanau, 164 may paamare a he 158 ka nui o ka make i hoikeia ae i ka buro o ka papa ola teritore noloko iho o Honolulu, eli ke me ia i ikeia ma ka hoike a ka luna hoopaa inoa nui Miss Hester M. Lemon, a i hoolahaia ae hoi ma ke akea ma ka Poalima o ka pule aku la i haa. No ka mahina o Ianuari o ka 1923, o ka nui o na hanau he 379, 114 na paamare a 134 na make, he 16 ka oi ae o na hanau iloko o Ianuari o ka 1924 i ko ka 1923.

            No na make i hoikeia ae iloko o ka mahina o 158, he 92 mau kane a he 66 mau wahine. He 14 mau opu hanau hou. No na make ma na lahu like ole oia keia malalo nei:

            Na Hawaii piha hui pu me na hapa-Hawaii, he 13, he 48; na Kepani, he 39; Pake, 25; Amerika, 17; na Pukiki 13, Pilipino, 5; Poko Riko, 4; Pelekane, 3; Kelemania, 1, Korea 1 Rukini, 1, na lahui e ae, 1/

            No na make o 158 ilk o Ianuari he 54 mau keiki mall o elima makahiki, he 42 o keia huina he mau keiki malalo o ka 12 mahina. O ka maʻi akepau no ke poo o na maʻi luku apau a malalo aku na make no na maʻi e ae. He elima mau keiki i heewale, ekolu poe i make ma o ka inu ana i ka laau make, ekolu i make mamuli o ka eha ana i ke kaa otomobile, hookahi i make o ke piholo ana, hookahi i make mamuli o ka haule ana, hookahi i make i ka pu, a hookahi mamuli o ka palahe ana i ke kaa.

 

            Ma ke ahiahi o ka Poakahi iho nei, i holo aku ai ka Hope Loio Amerika Magoon no Kauai, no ka noii pono ana, i na mea e pili ana i ka hoopaeia ana aku o na pahu wisake he kanaha-kumamalima ma ke ano malu ma Hanalei, Kauai.

 

Hoopaaia i ke Kaulahao no ka Hoolohe Ole

 

Imi ka Makuakane o Kekahi Keiki i Wahi e Poino Ole ai

 

NUI KA PAAKIKI O KE KEIKI I KA HELE

 

Akelekele Wale no Kela Keiki Mai Na Ulia Mai no ka hele

 

            Mamuli o ka paakiki ame ka hoolohe ole o kekahi keiki Pake uuku o eono wale no makahiki, i na kauoha a kona mau makua, aole e hele ma na alanui, o pepe mai auanei i na kaa otomobile, i hoopaa okoa ia ae ai oia i ke kaulahao maloko o ka halekuai o kona makuakane, ma ke alanui Liliha, elike me ia i loaa aku ai i kekahi o na kanaka kakau nupepa.

            Ma ka ninaninau ama aku i ka makuakane ame ke kaikuaana o kela keiki, i ke kumu o kona hoopaaia ana i ke kaulahao, i loaa mai ai ka ike, no ka paakiki o ua keiki nei i ka hele ma na alanui, ma na auwina la apau, me ke alolalo ana i na kaa uwila ame na kaa otomboile, i wahi nona e hookuʻu ole ia aku ai, a no kona akelekele mau mai na poino mai, i hooholo okoa ai ka makuakane, he hookahi wale no hana pono i wahi e noho malie ai i ka hale, o ia ka hoopaa ana iaia i ke kaulahao.

            He manawa pokole wale ae nei no i hala, no kela hoolohe ole no i na kauoha a na makua e noho malie i ka hale, i pakele mahunehune mai ai ke ola, o kekahi o na keiki a kela mau makua Pake, mai ka make mai i ke kaa uwila, ua hoopakeleia kona ola mamuli o ka eleu o kekahi o na ohua e kau ana iluna o ke kaa, ma ka hopu ana aku iaia, ame ka hoopaa koke ana o ke kiakaa i ka holo o ke kaa uwila, eia nae aia ke alina o ka eha i loaa iaia ke kau la ma kona helehelena.

            No kela akelekele loa ana e poino, ke ola o kela keiki a laua mai ka make mai, i laweia ae ai keia alahele maluna o ke keiki paakiki, aole no ka makemake maoli e hoopaa i ke keiki me ke kaulahao, aka ma ke ano he haawina aʻo kupono loa ia nona, aia wale no a ae mai oia e noho i ka hale, alaila hoopaa ole ia i ke kaulahao.

 

KUEKAAIA KEKAHI MAU HOME E NA PIKO PAU IOLE

 

            I kulike me ia a H. M. Martin, o ka hoike ana ae i ka oihana makai, iaia ka ame kona ohana i ke kulanakauhale nei, a maloko hoi o kekahi o na hale hoikeike kiionioni i komoia ai kona halenoho e kekahi poe aihue ma ka po o ka Poakolu aku la o ka pule i hala, a lilo aku he mau dala, he mau mea gula makamae ame kekahi mau lole.

            Ma ka po o ka Poalua aku o ka halenoho o Martin Connor, kekahi o na lunahooponopono o ka Nupepa Buletia, ma Manoa, ka i komoia, e kekahi lima leop, a lilo aku he mau paalelo hou loa, he lolemoa po kilika, he mau palule kilika, he mau mea dala, he uwaki gula pulima, elua mau komolima opela ame kekahi mau paa kamaa. O ka pahu waiho hau ka keia ua nokeia i ke kuekaa a iluna o ka moe o Connor i loaa aku ai kekahi apana hau e hiamoe ana.

            Ma ia po no o ka halenoho o Edwin Farmer, ka lunanana o ka oihana hoopaelimahana, mauka loa o ke awawa o Manoa ka i komoia a lilo aku he mau lole komo. O ka hana nui ia a na makaikiu o ka huli ana i na piko pau iole iloko o ka pule i hala aku la.

 

            He o ia mau ka hooko ana o na makaikiu o ka oihana makai o Honolulu nei i ke kanawai hookapu waiona, ma ka hopuhopu ana i ka poe hana a kuai waiona iloko o na la aku la i hala, a ua hele maoli a kau ka weli i kekahi poe i maa i ka lawelawe ana i kela hana hakihaki kanawai, me ko lakou hoopau okoa ana ia ano hana.

           

            No ka hele no o na oneki o ke Kuokoa i keia pule, ua ka-uaia ka hoopuka ana aku i kekahi mau palapala a na makamaka, a keia pule ae.

 

HAIOLELO O JARRETT NO KA BILA O HAWAII NEI

 

Lilo Kana Mau Hoakaka i Kumu e Maalahi ai ka Hooholoia o Kana Bila Maloko o ka Hale o na Lunamakaainana

 

            Maluna o ka papahele o ka hale o na lunamakaainana, o ka ahaolelo lahui, i haawi ae ai ka Elele lahui Jarrett, i kana haiolelo kakoo, no ka Bila o Hawaii nei, ma ka manawa e noonooia ana kela bila, a hooholoia me ka lokahi, a ua kokua nui aku kana haiolelo, no ka maalahi loa o ka hooholoia ana o kela bila.

            Mamua o ka noonooia ana o ka bila pili i na pono o Hawaii nei, iloko o ka hale o na lunamakaainana, i haawi aku ai ka Elele Jarrett i kaua haiolelo kakoo i ka bila, ma ka la 21 o ka mahina o Ianuari aku nei i hala.

            No ka loaa ole o kahi laawale nui o ka nupepa, pela hoi ka loaa ole he manawa e unuhi ai i kela haiolelo a pau pono, nolaila @ na mea ano nui wale no ke hoikela aku nei, a o keia iho kana mau olelo hikimua ma kela haiolelo:

            "E Mr. Lunahoomalu, mamu o ke kikoo ana aku i na mea ano nui iloko o ka bila e noonooia nei i keia manawa, o ia ka Bila H. R. 4121, ame ka hoakaka ana ae i kekahi mau kumu no ke noi ana aku i ke apono ana mai a ka Hale, ua makemake au e kamailio i kekahi mau mea uuku e pili ana no Hawaii ame kona moolelo, ame na hana nana i alakai aku ahiki i ka hoohuiia ana mai me Amerika Huipuia."

            Ma kela wahi i hoakaka aku ai oia i ke kulana oiaio o ke Teritore o Hawaii nei, e hoike ana i ka nui o ka mokupuni, ka nui o na mile kuea, kahi i waiho ai, ma ka Moana Pakipika, ame ka mamao mai Amerika mai.

            Ua hoakaka pu aku oia i ka loaa mua ana o Hawaii nei ia Kapena Kuke i ka makahiki 1778; me ka ike ana o Kapena Kuke i na kanaka Hawaii, o lakou kekahi lahuikanaka kini ikaika, makaʻu ole a puuwai hamama.

            Iloko o kela au, wahi a ka elele Jarrett, he keu aku maoli o ka naauao o na Hawaii; e aʻoia ana na kanaka opio, i na lealea hooikaika kino, e loaa ai ia lakou na makaukau no ka hele ana i ke kaua.

            No ka holo ana o na Hawaii ma ka moana, wahi hou ana, o na Hawaii kekahi lahuikanaka akamai loa i ka hookele ana i ko lakou mau waa, me ko lakou makaʻu ole; aole lakou i aʻoia i ke ano i ka hookele ana i na waa, eia nae ma ka nana ana i ka la i ke ao, ame na hoku i ka po, pela i maalahi ai ko lakou pae ana i ka lakou mau wahi i makemake ai.

            Ua hoakaka pu aku oia i ke akamai ame ka noeau o na Hawaii ma na mea pili i na laau lapaau, ka ike haha ame ka ike lomilomi. ua kikoo pu aku oia iloko o ke ano o ka hookeleia ana o keia Paeaina, i ke au kahiko, ahiki mai i ka noho alii ana o Kamehameha I, pela ka manawa o ke kipa ana mai o na mikanele i Hawaiia nei, ka hoonaaunaoia ana o keia lahuikanaka ma ka lakou olelo makuahine, ahiki ma@ i keia au hou e nee nei.

            O na haawina a ka ahaolelo lahui i hooholo ai no Hawaii, wahi hou a ka Elele Jarret iloko o na makahiki he iwakalua i kaahope ae nei, ua holo wale aku no ia ma ke kukulu ana i na kahua kupale o ka oihana kaua moana ma Puuloa ame ka oihana koa, me ka nele o Hawaii nei, i ke komo pu ana aku iloko o na pomaikai e ae, iloaa i na mokuaina.

            No ke koi ana aku i ko Hawaii mau pono iloko o @a bila haawina kokua, i haawi mau ia i na mokuaina, lehulehu, e laa na haawina no na alanui, na hoaio dala, no ke ola o na keiki, ka hoonaauao ana ma na hana akamai ame ka hana hoopulapula, i hoike aku ai oia i ka nui o noa dala a Hawaii nei, i uku aku ai iloko o ka waihona o ke aupuni makua, mahope mai o ka hoohuiaina.

            Ma ke ano he hapa o Hawaii nei no Amerika Huipuia, i uwalo aku ai oia ma ka hapa hope o kana haiolelo, he mea pono e aeia mai na kumu kou apau a Hawaii nei, e ka ahaolelo lahui, elike me ia i hoakakaia maloko o ka sila.

 

137 MAU GALANI OKOLEHAO I PAU I KA NININIIA

 

            O na waiona apau i hopuia ma na manawa lehulehu i hala, i komoia ai maloko o kekahi mau hale maloko o ka apana o Ewa, ua pau loa i ka nininiia e ka Hope Makai Nui Asch ma ke kakahiaka o ka Poakahi o ka pule i hala, e ka hope Makai Nui Asch o ka hoike ana ae. No ka nui loa o na olo waiona i hopuhopuia ai e na makai maloko o ka apana o Ewa a hoahuia ae maloko o ka hale hookolokolo ma Manana, i kelepona okoa mai ai ka Lunakanawai Apana Samuel Hookano, i na luna makai e hookaawaleia mai ia mau waiwai hoopiha hale i kahi e a i ole e ninini aku ia mau rama, no ka piha maoli ka o kekahi wahi oloko o ka hale hookolokolo i na ipu lepo ame na omole ie a mau omole nunui.

            O ka nui o na waiona i hopuia a hoahuia ae maloko o ka hale hookolokolo o Ewa he 137 mau galani "Oke"a he 30 mau galani bia  (suaipa). He 20 ka mau galani he "Oke" i hanaia noloko mai o ke ti, a ma ka oleloia oia ka rama maikai loa i puhiia a i paa ae i ka hopuia.

 

            WAKINEKONE, Feb. 6.- Mamuli o na aʻo ana a kona Kauka pilikino, ua waiho ae o William Howard Taft, ka lunakanawai kiekie o Amerika Huipuia, a Peresidena mua hoi o na Mokuaina huiia, i kana mau hana maaamu, mamuli o ka nawaliwali o kona kino, a e hala ana paha he wa loihi iaia ma ka hoomaha ana.

 

            ROANOKE, Va., Feb. 6.- Ua hooholo ae ka Aha Elele Repubalika i malamaia maanei i keia la, he Olelo Hooholo e kauoha ana i kona mau elele e kakoo ia Peresidena Coolide i moho Peresidena ma ka aoao Repubalika ma keia kau koho baloka e hoea mai ana.

 

NA HIHIA MALOKO O KA AHA HOOKOLOKOLO

 

            Mamuli o kekahi hoopii i hoohikiia ae e Claus Roberts, ka loio hoopii i na hihia ma ka aoao o ke aupuni iloko o ka aha hoomalu, i paa a@ ai o T. Takawa i ka hopua ma ka Poakahi nei, a hoopiiia ae no ka lawelawe i ka oihana kauka huki niho me ka laikini ole. Ma ka olelo hoopii i hooiaioia ae ua lehulehu ka poe a nei Kepani i Mana ai i na niho o ka poe e noho nei ma ke alanui Elm.

 

            Ma ia la no i paa pu ae ai o George Ohira i ka hopuia a hookokomoia ae he hoopii e ku-e ana iaia no ka hoeha me ka mea eha ku i ka make, me ka hoopuka pu i kekahi mau olelo hooweliweli. Ma olelo hoopii i hookomoia ae nona ua pepehi oia i kekahi wahine Kepani o Shige Takayashi ka inoa, me ka hooweliweli pu e pepehi iaia a make.

 

            Ma ia la no i paa ae ai he Kepani i mahuka mailuna mai o ka mokuahi lawe ukana Anyo Maru, he makahiki a oi i hala aku nei, i ka Makaikiu Moon a hoopiiia ae no ke komo ana mai i Hawaii nei me ke ku-e i na kanawai o Amerika Huipuia. No na mahina eono i hala aku nei wahi a Ohiga, me Will E. Fisher ka oia kahi i hana ai, akahi no nae oia a paa i ka hopuia.

 

            Ma ka po Poakahi o ka pule i hala elua mau kahea pauahi i paneia ae e ka oihana kinaiahi. Ma ka hora 9:45 mai ka papu Kaha@iki mai he kahea no ka hoea ana aku o ke kaa kinaiahi e kinai i kekahi ahi iloko o kekahi o na rumi e waihoia ai na ilikaa, mamuli o ka mauae ana o na uwea uwila. Ma ka hora 10:30 he kahea pauahi hoopunipuni ka i loaa ae i ka oihana kinaiahi mai ke alanui Kalakaua ame ke alanui Lui, ae a i ka hoea ana ae o na kaa kinaiahi malaila, aole he ahi i ikeia, a ua manaoia na kekahi poe kolohe i kahea @@ i ka oihana kinaiahi.