Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 10, 6 March 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ELUA KOMITE LAHUI A NA DEMOKARATA E KOHO AI

 

LOAA MAI KE KAUOHA I NA DEMOKARATA MAANEI E HOOUNAIA AKU HE KOMITE LAHUI WAHINE I KA AHAELELE LAHUI NUI

 

            No ka manawa mua loa, e koho ana ka aoao Demokarata kuloko i kekahi komite lahui wahine, a pela hoi kekahi komite lahui kane, ma ka manawa e noho mai ai ka ahaele. Ka tertore a kela aoao kalaiaina, Koko ae nei o ka la 24 o Apelila o kela makahiki.

            Ma kekahi palapala, o ka hoounaia ana mai e ke komite lahui Demokarata e hoakaka ana ia, he eono mau elele ame eono mau hope me hookahi komite lahui kane a he hookahi komite lahui wahine a na Demokarata o Hawaii nei, e hoouna ai i ka ahaelele lahui, e malamaia ana maloko o Nu Ioka, i ka mahina ae nei o Iune.

            Ma ka Poakolu o ka pule aku nei i haia, i kaheaia ae ai he halawai kuikawa a ke komite kuwaena teritore Demokarata, ma kela halawai i hoohooloia ai, e hoololi i na rula o ka aoao, ma ke kau ana i ke ana e maopopo ai ka huina elele o kela ame keia kalapu e koho ai, o ia hoi he hookahi elele no kela ame keia kanalima baloka i kohoia no ka elelel lahui ma ke kau koho baloka teritore aku nei i hala.

            No cela âme keia kalapu i emi iho na lala malalo o ke kanalima. oiai nae ma kahi o ka elua a i ole ekolu haneri baloka i loaa i ka moho elele lahui Demokaata, ma na mahele i ka ai ia mau kalapu ua hooholoia i hookahi ne elele mai kela mau kalapu mai.

           

HOEA MAI HE BEBE ME KE OLA KINO MAIKAI.

 

            Mawaena o na ohua o ka hoea ana mai i keia awa maluna mai o ka makahi Preresidena Taft, ma ke @@@@ nei he bebe hanau hou loa kekahi ua hoea pono mai oia ia nei me ke ola maikai a ua hoihoiia aku na ka halema'i o na kamalii Kauikeolani.

            O ka bebe i haunau ai maluna o ka moku he keikikane, a ma ka moolelo ua hanau mua ka oia mamua o ka puni ana a na kekahi mau makua Kaipino ia bebe o ka hoopukaia ana mai i keia ao ma ka la 26 o Feberuari i ka manawa o ka mokuahi ma ka moana e holo mai ana no Honolulu nei. ua hele mai o M@ J@sta Maeaing me kana kane @@ elua mau keiki no ka manao e noho loa ma hawaii nei me ka manao ole e hanau koke ana, ma ka po o ka Poalua kela hanau ana, a ma ka manawa i kaupaonaia ai he ekolu on a paena me 10 auneki ke kaumaha.

            I kulike me ka hoakaka ma ka moolelo ua hoihoiia ae ka makuahine maloko o ka halema'i o ka moku e ke kauka o ka moku Dr. Leach mahope o ka hanau ana, a kauohaia ae na wilili na kamana ame ka poe hana uwila e hana i kekahi pahu i wahi no ka bebe e hoomoeia ai, me ka paleia oloko o ia pahu huinaha o ekolu kapuai kuea me ka pulupulu me ka hookomoia o kekahi pa ea uwila malalo ae o ka pahu no ka hoopumehana ana i ka bebe maloko o ka hapalua hora wale no ke kela hoomakaukauia ana o kahi o keia bebe e hoomoeia ai ahiki i ka makaukau ana a hookomoia aku ka bebe iloko. Maluna iho o ka pahu ua hanaia he aniani i wahi e nana mau ia iho ai ka bebe.

            No ekolu la ka ke kiai mau ia ana o ka bebe e ke Kauka Leach, e na kuene wahine o ka moku a e na ohua e makmaeake ana e nana iho i ua bebe la a iloko o ia manawa aohe waiu a meaai e ae i haawiia, koe ka wai o ia wale no ka kana ai e hookulukuluia iho ai.

            I ke ku ana mai o ka mokuahi Peresidena Taft i Honolulu nei, ua laweia ae ua bebe la i ka halema'i o na kamalii maluna o ke kaa e laweia ai o ka poe ma'i a ma ka oleloia ke ola mai la ua bebe la me ka maikai, a ma ka lono i hoike ae e kapaia ana ka ka inoa o ia bebe o Leach mamuli o ke Kauka Leach.

            Maloko o ka luakini o Kawaiahao, ma ke Sabati la 16 o Maraki nei, e maluna ae ana ka Ahabui Kaahumusu i e hoomanao no ka Moi kauikeaoui, i kulike ai me ka hoolaha e puka aku nei ma keia pepa, a ua makemake pu ia no hoi na Ahahui Kaahumanu lala apau, e hoomanao i aanaina o kela ano ma ko lakou mau mokupuni.

            ua hoopuka ae nei ke komite kuwaena teritore Demokarata i ke kahea pili oihana, no ka nono mai o na kalapu Demokarata apuni keia teritore, no ka wae ana ame ke koho ana i na elel e hoouna mai ai i ka ahaelele teritore.

            Maloko o keia kahea pili oihana, ua kauohaia na kalapu apau e koho i na lnanui o na kalapu no na akahiki elua e nee aku nei, aole e kaa aku mahope o ka Poakahi, ka la 31 o ka mahina o Maraki a iloko no hoi o ia manawa hookahi e kohoia ai na elele e hoounaia mai ana i ka ahaelele teritore, e malamaia ana ma keia kulanakauhale, ma ka la 24, o Aperila, 1924, maluna o ka Hokele Alexander Young.

            No na moho hoi e makemake ana e kohoia i mau elele, i ka ahaelele lahui e noho mai ana ma Nu Ioka, e waiho ae lakou, i na palapala noi holo moho, me umi dala, i ke kaukauolelo a ke komite kuwaena teritore, aole e kaa aku mahope o ka la 24 o Aperila, ka la e noho mai ai ka ahaelele teritore.

            O na hana ma ka noho ana mai o ka ahaelele teritore, o ia no ke koho ana i komite lahui kane, ame ke komite lahui wahine; kekoho ana i komite teritore hou; ke koho ana i komite teritore hou; ke koho ana i eono elel ame eono mau hope i ka ahaelele lahui ma Nu Ioka, ame kekahi mau hana ano nui e hapaiia mai ana no ka noonooo ana aku a kela ahaelele.

           

E HOIHOIIA MAI ANA NO KONA HOOKOLOKOLOIA.

 

            Malalo o na kumu hoopii ahewa elua, i loaa i ke kiuro kiekie, o ia kona mare ana i ka wahine, me ke ola no o kana wahine mare mua, a pela hoi kona mare lehulehu, e hoihoi hou ia mai ana o Antonio R. Acosta, a i ikeia hoi ma kekahi inoa o Augustin Porros, e paaia mai la e ua makai o Kapalakiko, iloko o keia mau pule aku, no kona hookolokoloia maanei nei.

            Ma ka Poaono koke aku nei no i hala, i hoihoi ae ai ke kiure kiekie i kana hoik, no ka loaa ana he hoopii hoahewa e ku-e ana ia Mr. Acosta, malalo o ke kumu hoopii, o ia konao amre mua ana i ka wahine, iaia i lawe hou mai aia i wahine amre nana no ka elua o ka manawa.

            Ma ka Poakahi iho nei hoi, i hoopuka hou ae ai keia kiure kiekie, i kana hoike, no ke kumu hoopii hoahewa e ku-e ana iaia, no ka hewa mare lehulehu.

            Ua kulike loa na oleloike, ma ka aoao o ke aupuni i waihoia aku imua o ke kiure kiekic makeia mau hihia a elua.

            I kulike ai me na ike o ka waihoia ana aku imua o ke kiure, ua mare o Acosta ia Isabela Kamana, a i  ikeia hoi ma kekahi inoa okoa ae o Isabela Iona, ma ka la 12 o ka mahina o Geberuari aku nei, a kela la hookahi no ana i kau aku ai iluna o ka mokuahi, e holo ana no Kapalakiko, me ke kau pu ana o ka wahine elua ana o ka mare ana ma ia mokuahi hookahi.

            Ma kela manawa i holo aku ai o Acosta no Kapalakiko ma ka oleloia, ua lawe pu aku oia makahi o ka hookahi kaukani dala, o ka haawiia ana aku nana e malama, e kekahi poe Pilipino, ma ke ano he mau dala, no ke kuai ana i mau tikiki no lakou e holo ai i Kapalakiko.

            Ua paaia o Acosta e na makai o Kapalakiko, mamuli o ke kauoha ana luna oihana o Honolulu nei, a ma kona manawa e hoihoiia mai ai i Honolulu nei, e hooloheia ai kona hihia, me ke kau ana ae o ka Lunakanawai Rawlins, i ka huina o elua kaukani dala.

           

HOLO HE KAA ME KE KANAKA OLE OLUNA

 

            Ma na ulia pomaikai wale no, i halawai ole ai kekahi poe me ka poino, ma ka manawa a kekahi kaa kalaka halihali waiu, i holo aku ai mai kona wahi i kukuluia ai, me kekahi kanaka ole maluna on a, ma ka hora umi-kumamakahi o ke kakahiaka o ka Poalima aku nei i hala.

            Ua kukuluia kela kaa kalaka ma ke ihi o na alanui Alapai me Luso, a ma kekahi ano i maopopo ole ua hoomaka mai la ua kaa nei e holo ma ke alanui Alapai, mamua pono

 

HOOLEIA AE KE KOHO AELIKE E KE KOMISINA

NO KA MAKAINANA AMERIKA

OLE I KUU-EIA AI KE KOHO

A WATANABE & PAHUPU

HE AELIKE KELA NO NA AINA HOOPULAPULA

HOAKAKA KA LOIO KUHINA I KONA MANAO KANAWAI NO KE KULANA MAKAAINANA

 

            No ke kumu, aole he makaainana Amerika kekahi o na hoa-hui, o ka hui lawe aelike, i hookomo ae i ke koho haahaa loa, no ka hana ana  i na pahuwai ame ka hoomoe ana i na paipuwai, ma na aina hoopuapula ma Molokai, i hoole ae ai ke Komisina Home Hawaii, i ke apono ana i ke koho a ka hui lawe aelike Watanabe & Pahupu, ma ka halawai a kela komisina i malamaia ma ke ka Poaono aku la i hala.

            Ua hookahuaia kela hoole ana aku a ke Komisina Home Hawaii i ke koho a ka hui o Watanabe & Pahupu, malalo o ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman, e hoole ana i ke kuleana io kekahi mea aole oia he makaainana e lawelawe ai i na hana aelike me ke aupuni.

            He palapala hookupa makaainana ko Watanabe, i loaa aku iaia, mamuli o kona komo ana iloko o ka oihana kaua no ke aupuni o Amerika, a ua hanauia oia ma Japana, eia nae, ma ka manao kanawai o ka Loio Kuhina Matthewman, ua hoole loa oia i ka lilo o kela haawiia ana o ka palapala hookupa makaainana, i me amana oiai ke ku mau nei no kahi o ke kumukanawai o Amerika e olelo ana i ka hiki ole ke hookupaia na makaainana o Iapana I mau makaainana Amerika.

            E hoakaka hou ana kela manao kanwai o ka loio kuhina, in a ua komo pu ka me ai loaa ole ke kulenana makaainana iaia me ka makaainana Amerika ma ke ano hoahui ma ke koho ana i kekahi aelike alaila e hoole holookoa ia kela aelike aole e lilo ke kuleana makaainana Amerika ana o kekahi o na hoahui, i kumu e aponoia ai ka aelike.

            Ma kela hoole ana aku a ke Komisina o na Home hawaii, i ke koho a Watanabe & Pahupu aole he mea i maopop a ke komisina e hana aku ai koe wale no ka hoolaha hou ana no ka hookomo ana mai o na hui lawe aelike i na koho hou a i ole lawlawe maoli aku paha i kela hana, ma ka hoohana ana i na makaainana ma ka uku la.

 

ELIMA MAKAHIKI KA HOOPA'I I KAUIA.

 

            Imua o ka Lunakanwai Kaapuni James J. Banks, ma ka Poaono i hala i kauia mai ai ka hoopa'i o elima makahiki, maluna o kekahi mau keiki opio elua o Frank Rusanio ame William Lopez na inoa a no laua hoi na makahiki he umi kumamaono e noho ai maloko o ke kula o Waialee

            Ua hopuia kela mau keiki a elua, no ka hewa wawahihale ma k dezere elua a ma ka manwa i kaheaia ai o ko laua hihia ua ae okoa ae laua no ka pili i ka hewa malalo o kela kumu i hoopuka mai ai ke aha i ka hoopa'i maluna e.

            Ua hiki no i ka Lunakanawai Banks ke hoouna i na keiki opio maloko o ka halepaahao e noho ai no kela mau makahiki elima aka no kona makee i ka pono o na opio e lilo ana i mau keiki maikai ma keia mua aku pela oia i hoouna iai ma ke kula o Waialee.

            He hawehala e ae kekahi i kamaia ami ka hoopa'i oia o Tom Sing King no ka hewa powa ma ke degere elua, mai ka hookahi a i ka iwakalua makahiki ka hoopa'i i kauia aku maluna on a, no ka noho ana maloko o ka halepaahao.

            ae o ke kaa uwila a komo aku la iloko o kekahi pa ahiki i ka paa ana mahope kooke aku o ka halekaa o ka Hui o Ponod.

            He nui ka na kamalii liilii e paaui ana maloko o ka pa i komo aku ai o kela kaa kalaka  me ka poino ole nae o kekahi o lekou.

            Ma na mea i koho wale ia aku me he mea la ua hemo ka peleki i hoopaaia ai o ke aka pela i holo ai kela kaa a hui pu iho no hoi me ka mau no o ka hana o ka enekini pele iho la i ikeia ai kela pilikia.

 

HOOKUU KA AHA APANA I KE KAHUNAPULE I HOPUIA

KANALUA KE KAHU O KA AHA NO KE AHEWA ANA IAIA MALALO O NA OLELOIKE I WAIHOIA AE MA KA NOHO ANA O KONA HIHIA

 

            O ka hoopii e ku-e ana ia Rev. D. II. Klinefelter, ke kahunapule o na hana misiona iwaena o na Pilipino, i hopuia ai, ma lalo o ke kumu hoopii, no ka hewa limanui ia Mrs. Julius Bartels, ua hiki ole ke hooiaioia, ka pili o ka hewa i kela kahunapule, no ia kumu, i hookuuia mai ai oia e ka Lunakanawai Harry Steiner ma ka Poalima aku nei i hala, mahope iho o ka hoolohe ana i na oleloike ma na aoao a elua.

            O Mr. Bartels ka hoike mua i laweia ae ma ka aoao o ke aupuni ma kela hihia. Ma kana hoakaka, iaia i huli hoi aku ai, ma kahi o kokoke ana i kona home ma ka po o ka la 22 o Feberuari, ua loaa aku la kana wahine iaia, me ka olelo ana mai, no kona limanuiia ana e kekeahi mea, a kuhikuhi aku la kana wahine, i kekahi kanaka e hele ana ma ke alanui.

            I kona lohe ana i na hoakaka a kana wahine, i hoomaka aku ai oia  e uahi mahope o ke kahunapule ahiki i kona loaa ana, me ke kuʻi ana aku iaia a hina ilalo, alaila paa malie iho la iaia, ahiki i ka hoea ana aku o kekahi makai.

            Wahi hoi a Mrs. Bartels, oiai oia e hele ana ma ke alanui, i ninau aku ai ke kahunapule iaia ina oia ka mea nana kekahi o na ilio e hakaka ana ma ke alanui, me ke koi pu ana mai o kela kahunapule no elua manawa e hele aku oia me ia, me ka hopu okoa ana mai ka iaia.

            No ke kupale ana hoi ma kona aoao, ua hoakaka ae kela kahuna-

 

KUHIHEWA KA MAKAI HE MAU MEA HOOPAE OPIUMA.

 

            Mamuli o ka hoopae malu ia ana o ka waiona ma Kauai mamua aku nei, a no ka hoohuoiia no ka haua hoopae malu i ka opiuma, kekahi hana a ka poe hakihaki kanawai, i lilo ai ka hele ana o kekahi mau kanaka elua i ka lawai'a, i kumu e kuhihewaia ai laua, he mau mea hoopae waiona, a i ole lioopae opiuma paha e ka makai o ka mahiko o Lihue, ma kekahi mau la aku nei i hala, elike me ka meahou o ka puka ana ae maloko o na nupepa haole, a ua lilo hoi kela hana, i kumu e kamailio nui ia ai kela makai.

            Ma ke ahiahi o ka Poalua, o ka pule aku nei i hala, ua loaa aku la he hoike ia David Luke, he makai no ka mahiko o Lihue, no ka ikeia ana o kekahi waapa e holoholo ana ma kahi kokoke i ke awa o Ahukini, me he mea la e kakali ana ahiki i ka poeleele ana, alaila komo mai iloko o ke awa.

            Mamuli o keia hoike ua noho hamau loa o David Luke, me kona kamailio ole aku i na makai o Lihue, aka koi aku la oia i kekahi o kona mau hoaloha e hele pu laua no Ahukini.

            I ka hoea ana aku no Ahukini, ike  i'o iho la oia i ka pololei o ka mea i hoike mua ia aku ai iaia, no ka ema e a mai ana  ke kukui o ka waapa Kepani, ma kahi e koke ana i ke awa o Ahukini.

            Ua kakali kela makai ame kona hoaloha no kekahi manawa, o ka hookomo mai o ka waapa Kepani iloko o ke awa, ua hoohauoliia mai la ko laua manao, i ke komo ana mai o ua waapa nei, eia nae ma kahi o ka holo mai a pili i ka uwapo, ua holo loa aku la no iloko, ma ka aoao o ke awa e huli la i Kapaa, a manao iho la laua, e hoopili aku ana paha kela waapa i ka uwapo kahiko, nolaila kau hou aku la kela mau mea maluna o ko laua kaa, a holo aku la ma ke alahele e hoea aku ai i ka uwapo kameki.

            I ko laua hoea ana nae no kela wahi, ua hoomau loa aku la no ka waapa i ka holo ana no ka nuku o ka muliwai o Hanamaulu, nolaila holo aku la ka makai me kona kokoolua, no kahi a laua i manao ai, malaila e pae ai ka waapa, no ka hoopae malu ana i na waiwai ku-e kanawai.

            I wahi ka e hoopuiwa ole ia aku ai ka poe hoopae malu, hoopioia iho la na kukui o ka otomobile, me ka hele ana aku o kela mau kanaka e pee iloko o ka nahelehel, no ke kakali ana, ahiki i ka wa e lele aku ai ka poe hoopae malu, ika o ka aina.

             I ka pili ana aku ka o ka waapa pule, no kona ninau i'o ana mai ia Mrs. Burtels e pili ana i ka ilio, aka e hoole ana no kona limanui ana iaia, koe wale no kon olelo ana aku, in a e ae mai ana o Mrs. Bartels, e hele pu aku oia me ia ahiki i ke alanui Keeaumoku, kahi a Mrs. Bartels e hele ana e hui pu me kana kane.

            I ka hoole ana aku no ka o kela wahine i kana noi, o kona hele aku la no ia no kekahi alahele okoa, o kana mea i hoomaopopo mahope mai o ia no ka lohe ana mai i ke kamailio ana aku o kekahi kanaka mahope mai o ia no ka lohe ana mai i ke kamailio ana aku o kekahi kanaka mahope on a, no na mea e pili ana i kana wahine, me ke ku'i ana aku iaia.

            Ma kela wahi ae la, pau kona hoomaopopo ana i kekahi mea, ahiki i ka hoea wale ana aku o ka makai.

            O ke kumu o ka hoea ana o kela kahunapule ma kahi i halawai ai oia me ka pilikia i hele ka oia no ka ike ana i kekahi mau hoaloha, eia nae, ua kuhihewa kana lele ana mailuna aku o ke ka uwila, aole ma kahi pololei e loaa ai na hoaloha.

            Ua kukuluia ae kekahi mau hoike lehulehu no ka hoakaka ana i na ano maikai o kela kahunpule, a ma kamanwa i haawi mai ai ka aha i ka olelo hooholo, ua hoakakamai la ka Lunakanawai Steiner, i kona noonoo ana i na ano maikai o kela kahunapule, me na oleloike e ku-e ana laia, a oiai aia he kanalua iloko on a no na mea e pili ana i kona hewa, ua haawi oia i ka pono, no kela mano kanalua, i ka mea hoopiiia a ua hookuuia kela kahunapule.

 

HOOKUUIA NO KA POLOLEI OLE O KA PALAPALA HULI.

 

            No ka pololei ole o ke ano i hanaia ai o ka palapala huli, a n makai federala hooko i ke kanawai hookapu waiona, i hooko aku ai, i kauoha ae ai ka Lunakanawai Federala Rawlins, i na kiure ma ka Poakahi iho nei, e hoopuka mai i ka olelo hooholo no ka pili ole o ka hewa ia Elizabeth Kahele, o ka hopuia ana no ka hewa ku-e i ke kanawai hookapu waiona fedrala.

            O Charles S. Davis ka loio o Elizabeth Kahele, o kana kumu pale no ka pono o ka mea hoopiiia, o ia no ka pololei ol o ka palapala huli i hanaia ai, ma ka hookomo ole ia ana o ka inoa pololei o ka mea i hoopiiia pela pu hoi ka pololei ole o na mea i hoakakaia e pili ana i ke ano o ka hale e noho ana o ka mea hoopiiiia, a oki loa aku hoi, ka hoihoi ana mai o na luna oihana federala he hoikeno na waiwai i hopuia.

            I ka hoakaka ana mai nae o ka Lunakanawai Federala Rawlins i kona manao, no ka hookuu ana i ka mea ihoopiiia, wahi ana, ua hiki no ke kauia ka inoa kapakap Jane Doe a i ole John Doe maliko o ka palapala huli, ke pololei nae na hoakaka no ke ano o ka hale i noho ai ka mea i hoopiiiia; a o ka hoihoi ole ana mai o na luna oihana i kekahi hoike no na mea i hopuia, aole ia he kumu e lilo ai ka palapala huli, i mea mana ole.

            No ka piha pono ole o na hoakaka maoko o ka palapala huli, i ke ano o ka hale i huliia ai e na luna oihana federala, ma ka manao o ka aha, ua lawa ole ka mana i loaa maloko o kela palapala, a o ke kahua nui hoi i haawiia ae ai o ke kauoha i na kure, no a hookuu ana i ka mea i hoopiiia.

 

            iuka o ka aina ua lele aku la elua mau kanaka, a ia laua i kaawale aku ai, mai ka waapa mai, ia wa i kauohaia aku ai laua e ku, m ka hoanapuia ana mai o ke kukui imua o ko laua mau alo a iloko o ko kahaha nui o kela makai, aohe he mau kanaka hoopae opiuma, a hoopae waiona paha kana mea i ike aku ai, aka o Teddy Blacstad, ka luna o na holoholona o ka mahiko o Lihue ame William Adolpho o Hanamaulu.

            I ka lwai'a kela mau kanaka ma ia po, a e huli hoi ana laua no ko laua mau home, o kahi nae o ka apili, aole he laki o ka laua huakai lawai'a; a no kela hana kuhihewa a David Luke, i lilo ai i kumu e hoouna mau ia mai ai na hoike no na hana hoopae malu, iaia mahope mai.

 

AE HE KEPANI NANA I PEPEHI I KANA WAHINE

LOAA AKU KE KINO O KA WAHINE I KANUIA I NA MAKAI O HAWAII

OKIIA NA LIMA ME NA WAWAE A MOKU

HOOKIKINA KELA KEPANI I NA KEIKI E KANU I KO LAKOU MAKUAHINE

 

            I kulike ai me kekahi meahou o ka hoounaia ana mai Hilo mai, ma ka Poakahi iho nei, ua ae okoa ae he Kepani nona ka inoa o Kamejiro Kaneko, imua o ka oihana makai, no kona pepehi maoli ana i kana wahine a make, ma ka la 7 aku nei o ku mahina o Feberuari i hala.

            O kela Kepani maoli no ka mea nana  i alakai aku i ka makai Nui Sam Pua ame kona mau makai, no kahi ana i kanu ai i ka wahine, mahope o ka hu'e hou ana i kona kino, mai kahi mua i kanuia ai.

            Ma kela hu'e hou ia ana o ke kinio o ka wahine, ua hoao kela Kepani e puhi i ke kino i ke ahi, me ka holopono ole nae o kana mau mea i manao ai, a ua loaa aku ke kino o ka wahine make, me ka maikai no, eia nae, ua okiia ke poo, na lima ame na wawae mai kekino aku; a ua loaa pu aku no hoi kekahi bebe i hanau ole iloko o ka opu o ka makuahine.

            No ka ae okoa ana ae o kela Kepani i ke karaima ana i hana ai maluna o kana wahine, i hopuia ai oia, malalo o ke kumu hoopii, o ia no kona lawelawe ana i ke karaima pepehikanaka ma ke degere ekahi.

            Mamuli o na manao hoohuoi i komo aku iloko o ka poe i kamaaina i kela mau Kepani, no kahi i nalowale ai o ka wahine, pela iho la i konoia aku ai ka Hope Makai Nui Nofley, e huli pono aku i kela nalowale ana ahiki i ka hoea okoa ana aku o ka Makai Nui Sam Pua, no Puukapu, ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala.

            I kulike ai me na mea i oili ae, mamuli o ka hoike okoa ana o Kaneko i kana karaima o ka hana ana, o ka laua mau keiki ka ka poe na lakou i kanu i ke kino make o ka makuahine, aole no ko lakou makemake maoli, e lawelawe aku ia hana, aka mamuli o ka hookikina a ko lakou makuakane.

            He mau la ka mahope mai o kela kanuia ana aku o kana wahine, ua kii hou aku la o Kaneko e hu'e i ke kino, me ka lawe ana e puhi i ke ahi, ma kekahi po, a no kona hopohopo, o ala mai auanei na mano hoohuoi iloko o kekahi poe, no ke kumu o ke ahi, ua kanu hou aku la oia i ke kino iloko o kekahi lua papa'u o hookahi wale no kapuai ka hohonu, iloko o ka leop.

            Me na ike i loaa aku, ma kela huli a noii pono ana, pela hoi na kii i pa'iia, i huli hoi aku ai ka Makai Nui Sam Pua no Hilo.

            He kanalima-kumamahiku na makahiki o kela Kepani, a he kanaha hoi makahiki o ka wahine ana i pepehi ai, a no na makahiki he umikumamakah@ ko laua noho mare ana, me ka loaa ia laua o na keiki elima.

 

HOPUIA EKOLU NO KA HOOKOHUKOHU MAKAI.

 

            No ka hookohukohu ana o kekahi poe ekolu, he mau makai hopuhopu opiuma lakou me ka lawe ana he iwakalua dala a kekahi Pake, ma ke ano aihue, i paa ae ai o J. G. Cornelius, L. Higgins ame N. Segler i ka hopuiama ka hora ewalu o ka po ka Poano iho nei, e ka Makai H. K. Zane.

            Mahope o ke komo ana aku o kela poe ekolu, maloko o ka home o Tau Chee, ma ke alanui ololi Sing Loy, ma kanoiliiili, i hoike ae ai kela Pake i na mea i hanaia aku maloko o kona home, a imua o ka Makaikiu Kellett, i hoakaka aku ai oia, i ke komo ana o kela poe iloko o kona hale, a hoomaka aku la e huli, i ka opiuma, ma ke ano he poe makai lakou.

            Ma kela noke ia ana o kona hale i ka huli wahi a kela Pake, i lilo aku ai kana mau dala he iwakalua ma ka bila, o ka hunaia ana malalo o a pele. He hookahi o kela poe o ka hopuia ana, oia o Segler, ua noho mua oia iloko o ka halepaahao, a he hihia hou ae no kekahi on a, me ka hoopa'i i kapaeia.

 

KI O LOUIS HOOKANO I KANA WAHINE I KA PU

ALA KELA HANA NAAUPO MAHOPE O KA HOOPAAPAA ANA MA KE KAKAHIAKA O KA POALUA NEI-PAA O HOOKANO I KA HOPUIA

 

            Mahope iho o ke ala ana ae o ka hoopaapaa mawaena o ke kane ame kana wahine ma ke kakahiaka o ka i'oalua nei, i ki ae ai o Louis Hookano, he limahana no ka hui lawe aelike o E.J. Lord, I kana wahine no ka pu a make, ma ka hora ehiku o kela kakahiaka, me ka paa ana o Louis Hookano i ka hopuia.

            Na ka Hope makai Nui Wally. Davis o Koolaupoko i hoihoi mai ia Loius Hookano no ka hoopaa ana maloko o ka halepaahao ma Honolulu nei, no ke kakali ana a pau na hana nienielo a ke koronelo, no ke kumu i make ai o Mrs. Hookano, ma ke kakahiaka o keia la.

            ma an hoakaka a Mr. Hookano imua o ka Makaikiu Kellet, no ke ano o ke ku ana o kana whaine i ka poka o ka pu, ua kaokoa ae ia mai na hoakaka a Joe Kawaha, h keiki o umi-kumamakoku makahiki, a Mrs. Hookano me ke kaua mua ka hoike hookahi, i ike i ke ano i halawai ai o kona makuahine me ka make.

            Iloko o ka mahina o Apelila o ka makahiki aku nei i hala i mareia ai o Louis Hookano me ka wahine i make. no elua amanwa i mare mua ai o Mrs. Hookano i ke kane, a he elima mau keiki i loaa mai ma keia noho mare ana; a ua mare mua no hoi o Hookano i ka wahine, a he ekolu ana mau keiki.

            Mahope hoke iho o kela mare ana aole he loaa o ka noho oluolu ana ia Hookano ame kana wahine, mamuli mai ka o ka laua mau keiki, no kela maikai ole o ko laua noho ana, i hoea okoa aku ai laua imua o ka Makai Nui Trask, mamua koke aku nei, me ke kuhikuhi ana aku o Trask e hele laua imua o ka Lunakanawai Desha, e  hooponopono ai i ko laua mau pilikia.

            Ua pau i'o ka pilikia mawaena laua, mahope o ka hooponopono maikai ia ana, a huli hoi aku la ke kane ame kana wahine no ko laua home ma Kahaluu ae nei.

            Ka Hookana Hoakaka

            Imua o ka Makaiiu Kellett, ma ka auwina la o kela Poalua i hoakaka ae ai o Hookane, no ka hoomaka ana mai o ka hoopaapaa mawaena on a ame kana wahine ma ka Poakahi, ahiki wale no i ka po ana o kela la. Ma kekakahiaka ae o ka Poalua, ua hoomaka hou ko laua hoopaapaa ana, ahiki i ke komo ana aku o kana wahine iloko o ka rumi, no ka puolo ana i kona mau ukana, me ka olelo ana mai e hele ana oia, a haalele i ka hale.

            No ka hoomaka'uka'u ana aku ka

 

ILI KA MOKUAHI PERESIDENA TAFT MA IAPANA.

 

            I kulike me ka moolelo o ka hoike ia ana mai ianei maka manawa o ka mokuahi Peresidena Taft, o ke ku ana mai ma ke kakahiaka Sabati iho nei, ua ili ka ia moku ma kahi papau o kekahi kai ma Iapana, mahope koke iho o ke alakai ana aku a ke pailaka maloko o ke Kai Inaland mai Nagasaki aku, a i Kobe a paa loaa, a mahope o ka hala ana o kekahi mau hora elima ua hemo hour mai la, i ka manwa i hohonu mai ai ke kai, a mamua o kahoea ana aku a la moku i Kobe, ua luu mua kekahi poe luu no ka nana ana ialalo ae o kona iwikaele, in a he pilikia kekahi o ka moku mamuli o kona ili ana.

            Ua emi ka ke kai ma ka manawa o ka mokuahi Taft i komo aku ai a he aneane e halai loa ka makani ma ia manawa, a ma kona manawa o ka ili ana, ua lilo ia i mea hoopihoihoi i na noonoo o na ohua apau, aka nae, ua hoomanawanui no nae lakou apau ahiki i ka hemo hou ana, elike e ka hoakaka a na aliimoku.

            He pailaka kahiko i kamaina i ua mau kai la ka mea nana i hookele i ka moku, a wahi ka ana, o ka hoike ana ae, ma ke alahele no i maamau i na moku i ka holo mamua aku i lawe aku ai oia eia nae, kamumu iho la ke kila i ka papaku o ke awa.

            O ke kumu o ka papau ana o ke kai ma ka olelo a kekahi poe mamuli no ka ia o ka hoonaueue ana a ke olai ia Iapana iloko o ka mahine oo Sepatemaba, ua lilo paha kela hoonaueue olai ikaika ana i mea e hoololiia ae ai ka papa-ku  oloko o ka hohonu, oiai ma Yokohama a ma Kobe na wahi ikaika loa o ka hoonaueue ana a ke liai.

            Ma ka Poakahi nei, i malama ae ai o Kiaaina Farrington he aha kukakuka me ke Komisina o na Aina Aupuni, C. T. Bailey ame Andrew Adams, no ka noonoo ana i ke alahele e hoopauia ae ai ka pilikia mawaena o ka poe hookuonoono o Waiakea ame ka mahiko, no ka ninau e pili ana i ka auhau.

            I ka wahine, kii aku ia oia i kana pu ki manu ia wa i lele mau a ka wahine  anoko iho la laua i ke ana meume ailoko o ia ameume ana i kani ae ai ka pu me ka lele ana aku o ka poka a ka ka peheiima akau o Mrs. Hookano.

            E paa ana ka o Mrs. Hookano he bebe uuku o ekolu wale no mahina iloko o kona mau lima: me kona hii no i ka bebe i hoi aku ai oia a noho iho la ma ka niao o ka moe.

            Ua komo aku la ka ua o hookano iloko o ka rumi, me ka paa no i ka pu iloko o kona lima a i ka ike ana mai o kana whaine i ka pu ua lele hou mai la no e aumeume me ka manao e lilo aku iaia a no ka elua o ka manawa i kani hou ae ai ka pu, me ka lele ana aku o ka poha a ku ma ka aoaoa akau o ke poo o Mrs. Hookano.

            Ma kela ku ana aku ka o ke poo o Mrs. Hookano i ka poka ua hina mai la oia iluna o ka papahele me a paa ana o ka bebe uuku malalo on a me ka lalo ana kau o ua o Hookano no ka hale o kona makuahine, no ke kakali ana ahiki i a hoea ana aku o na makai o Kaneohe.

            Ka Hoakaka a ke Keiki Opio

            Ma ka hoaka hoi a Joc Kawaha ke keiki a Mrs. Hookano, ua hoomaka ka hoopaapaa ana o kona mau makua, mai ka manwa mai o ke laua ala ana ae ma ke kakahiaka o kela Poalua. E paa ana ka honu makuahine i ka bebe uuku iloko o kona mau lima ma ka manawa a Hookano i lalau aku ai i ka pu a ki aku la me ke ku ana  o ka poka ma ka lima o kona makuahine me kona waiho ana iho i ka bebe iluna o ka papahele.

            Mahope iho o kela ku ana i ka poka, ua holo aku la oia noloko o ka rumi moe, me ka noho ana ma ka oiao o ka moe ia wa i ki hou aka ai o Hookano i ka pu no a elua o ka mnawa a ku ka poka ma ke poo me ka hina ana aku o hona makuahine iluna o ka papahele.

            Oiai o Mrs. Hookano e waiho ana  ilana o ka papahele i haalele iho ai o hookano i ka hale a hoi aku la no ahi o kona makuahine.

            Ua hoikeia aku la ka lohe ia @@ aka Joseph E. Strode, oiai ua hoea aku oia ma kela apana ma keia kakahiaka, no ka nana ana i ke ka lana o Mrs. Hooknao, ma kana nana ana i hoakak ae ai oia no ka make ana o kela wahine a nana i hoike ae i ka lohe i ka oihana makai o ka @@@.

            He kaikamahine o Mrs. Hookano Na Mrs. Emms Fern, ka wahine a ka Meia Joseph Fern.

 

PIHA KE 90 MAKAHIKI I KA REV. H. H. PARKER

 

            Ma ke Sabati iho nei ka piha ana ia Rev. Henry Hodges Parker, ke kahunapule mua o ka Ekalesia o Kawaiahao, o ke kanaiwa makahiki kona ola ana a keia ao inoa, he kakaikahi loa ka poe e olea nei i loaa ia heluna makahiki, a elike me ka hana a ka poe e ae i loaa na maka hiki lehulehu ka lilo o ia la i mea hauoli pela no oia ame kona mau hoaloha i hauoli pu ai ma ia la.

            Ua hanauia oia ma Nukuhiva, ma na Mokupuni Makuisa ma ka la 3 o Maraki, M. H. 1834, mailoko mai o Benjamin, Wyman Parker kona o makuakane ame Mary Elizabeth Barker Parker kona makuahine, a ma Hawaii nei no oia i noh ai mai kona mau la kamalii mai.

            Ua hoonaauaoia oia maloko o ke Kula Alii o Kahehuna, a ma ke Kula Nui o Kapaunahou, a oia no hoi kekahi o na kumukula i noho ma ke Kula Nui o Lahainaluna, Maui, mai ka 1860-61.

            Ma ka la 28 o Iune o ka 1863 i poiniia ai oia i kahunapule ma ka manwa i hoonohoia ai oia i kohu no ka ekalesia o Kawaoiahao, a ua noho kahu hoi no ia ekalesia no na makahiki he 55 ahiki i ka la 27 o Ianuari, 1918 a waiho mai la i ka bana.

            Ua hoolaaia na la-o kona ola @@@ ana  ma ka hana ana i na buke a ma na hana hoolah nupepa. Mai ka 1915 mai ke kaa  ana hooponopono ana ka buke wehewehe huaolelo Hawaii ame olelo Beriania i huiia ahiki i ka paa ana mamuli o e kauoha a ka ahaolelo kuloko. Oia kekahi o na hoa o ka Ahakukakuka Haku Kumukanawai i kaheaia ai e ka Moi Kamehameha V, I ka 1864, ma ke ano he oeleo ma ka apan mai o Kohala, Hawaii. He lunahoponopono oia no ka Nupepa Hawaii kahiko, "Ka L@@ Hawaii", mai ka 1876 a i ka 1877, a pela hoi me ka Nupepa Kuokoa e hoopuka mau ia nei e ka Advertiser Publishing Co. Ltd., mai ka 1878 a ka 1891.

            He o ia mau no kena konekonea e loaa ai no he manaolana no ka loaa iaia o ka 100 makahiki elike me kona luaui makuahine.