Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 12, 20 March 1924 — Page 2

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA HUAKAI MAKAIKAI I KA AINA HOOPULAPULA O MOLOKAI

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii; Solomon Hano@ane: Aloka kaua:-E ae mai ia'u kou ahonui no kela poomanao e kau ae la maluna, nau hoi ia e aha'i mama aku ma ka kaua elele waha ole la, e hoomaikeike aku ana i na oiwi Ha'eha'e i Kumukahi, a ka welona o ka la i Lehua i ka poli o Niihau.

            He oiaio ma ka mahina o Ianuari 15,1924, i hala, ma ka aluna ahiahi o ka Poalua, hora 3:30 kay iho la au me ka'u keiki maluna o ka S. S. Likelike, a haalele i ka uwapo 14, no kana huakai maamau i ka moku o Hina, i ka ipu makani a kahi luahine a Laamaomao.

            O ka wa@@@ oa no keia o ko'u hele kino @@@@@ ka'u ohana no ka @@ kamaka ana i ka aina hoopula@@@ o Molokai; a honi pu no hoi i na ea oluolu o ka moana, ame kahi @aniani makani hu'ihu'i e pa mai ana ma ka hikina, a ua oluolu loa au i keia mau mea, me ke ake mau iloko iho o'u, e hiki i ka hopena o ka'u huakai, in a paha hoi he mokulele ko'u in a ua hiki mua au i ka'u wahi i makemake ai, aole hoi e hiki o kahi luahine kahiko no keia o Likelike, ua lu'alu'a na la a haupa'upa'u, na mea hana, mahope ka holo i ka'u nana iho no ka mea ua poeleele koke iho la no makou ma o iki aku o Daimana Hila; i ahona i ka a mai o ke kukui o ka Lae o Kalaau, a maopopo iho la ia'u,e ia no ka makou ke panee ke holo nei imua, a hoomanao ae la au, i keia lae, kupanaha nui wale o Kalaau, o ka moku o Hina a'u i lohe pinepine ai ma ka olelo hookaau ame na mele hula.

            O kahi keia a na punahele a Kakina i hookuu ai i ka ipumakani a kahi kupunawahine o laua o Laamaomao, a ku iho la ka olelo a ua mau punahele eueu nui wale nei, a ka Lae o Kalaau, pau ka pono a Kakina. He ui hoi kau. Kaomi malie in a mea nai o ka aina hoopulapula.

            Hora 9:30 p.m., pili aku la ka moku i ka uwapo o Kaunakakai aole a'u mea ike o ia manawa, no ka mea, ua iho iho la ke kee kaulana o kuu aina, o hahapoele ka papa'i o Honolulu; koe wale no ka'u mea i ike aku, o ia no ko'u pokii, William Bush, me kana aliiwahine ko ma@a mau kamaaina, o ka hele ana aku e ike kumaka i ka moku o Hina.

            Hiamoe iho la me na pokii ia koena po, a ma kekahi la ae, a nana aku la au i ka nani o Kalamauia, e oleloia nei, he aina pohaku aohe waiwai, he nui ke aa.

            Ea e kuu mea heluhelu, e kala mai ia'u, aole au e kaena wale aku ana mawaho ae o ka'u mea i ike ai, aka, e hoike ana au i na mea oiaio o ka aina hoopulapula o Molokai nei, no ka mea, ma keia la i hoikeike mai ai ko maua mau pokii i ko laua noho ana o Kalamaula, hana ke kane, hana ka wahine, elike me na rula o ke au o na kupuna, o ka'u mea i ike no ko'u mau pokii, lako a maemae ka noho home ana, ulu na meakanu pu, uala, kapiki, akaakai, holoholo mai na holoholona moa puaa, i loaa ole ma ke taona o Honolulu nei, me na dala nunui wale no e loaa ai.

            Pau iho la ia, hele aku la maua me kuu pokii e nana a makaikai i kahi o na ohana i hoomaka ai e noho i Kalamaula nei. Auwe! no hoi ka nani o na home, na meakanu e ulu ana, na holoholona e holoholo @@i ana, olioli ka maka ke nana aku, hauoli no hoi ka naau, oluolu ka uhane i keia mau mea a'u e ike nei ame ka'u aliiwahine.

            Maikai ke ola kino o na makuahine ame na makuakane, a o na opio na opuu pua aloha o Hawaii, i ikaika a oole'a ko lakou kino, i hoea aku i ke kanaono ma ka'u koho aku maiwaena mai o keia mau ohana u@ku wale no, o ka hoomaka mua loa ana e hoau i ka Aina Hoopulapula o Kalamaula Molokai nei.

            He mea hauoli pu no hoi no'u âme ka'u aliiwahine ka ike ana i kekahi hiona hoopaha'oha'o mai i ka manao a'u i manaolana ole ai e ike hou ana au elike me ko'u mau la opio huli ae oe e nana ma o a maanei, he Hawaii oiwi o ka aina, kaalo iho la oe ma ka puka o kela ame keia home, pa ana kahea, he Hawaii, loaa aku la ia oe he wahine ame ke kane i ke alanui, he oiwi Hawaii, a ike aku la oe i ka puulu kamalii i ke alanui, a manao aku la oe he lahui e la, eia nae i kou wa e hiki ai malaila o kau mea e ike, o na opuu pua kukui o Lanikaula, na oiwi ponoi hoi o Hawaii aloha.

            Ea, e kuu mea heluhelu, i kuu ike ana i keia mau hiohiona, ua hoopaia ko'u uhane, a kau mai la imua o'u, na hoomanao poina ole no ke Alii aloha a kakou. Ka Elele Alii hoi a kaua e kuu mea heluhelu, J. K. Kalanianaole. ke alii imi aina, a haawi aina hoi no kona lahui ponoi, a moe aku la oia i ka po, me ka pau pono ole o kana mea i iini nui ai, i hoinoia ai ke Alii no na manawa lehulehu, i ka hoolei i kanaka i ka aina pohaku o ia mau olelo waiwai ole a ka poe hoino, ua lilo ia i pahi e oki ana no i ko lakou mau alelo ponoi iho.

            I keia la, ke hoikeike maopopo mai nei ka mea a ke Alii i manao nui ai, a o kona iini nui no paha ia ma ka'u koho iho elike me ka'u e ike maka nei i ka ehuwawae mua loa o ke Alii i ka Aina hoopulapula o Kalamaula.

            Akahi.-I aina nou pono. Alua I home nou ponoi. Akolu.-I haku oe nou iho. Aha.-Ulu o ka Lahui.

            He oiaio, o keia mau kumu eha a'u i wae ae la ma ko'u noonoo iho, ua hookoia i keia ia, ua loaa ka aina i kela ame keia ohana pakahi he iwakalua-kumamalua, iloko o Kalamaula nei, he home no lakou ponoi, ua piha ka aina me na meakanu like ole, e hiki ai e hoolawa mai ia Honolulu nei me na meaai, pela pu no hoi me ka holoholona, ua hiki ke lawe a hoolako mai i na makeke o kakou e hoopipii mai nei.

            Nolaila, i keia la, ua loaa ia lakou he home, a ke noho haku nei lakou no lakou iho, ina ua loaa na otomobile ma na wahi apau o Honolulu nei, loaa no na kaa otomobile ma Kalamaula nei, e hoike maopopo mai ana i ka holomua o ka noho ana o na ohana hoopulapula mua loa o Kalamaula, Molokai nei, i hooia oiaio no keia mea a'u e hoomaikeike aku nei imua o oukou e kuu lahui o ka i'o o kuu mau i'o kuu iwi hoi ame kuu koko.

            He eha makahiki a oi, o ka huina nui keia o na pua Hawaii a'u i koho ai, i loaa maiwaena mai o keia ohana he kanaono keiki, a ua hiki loa ke ikeia ka ulu hikiwawe o ka lahui, ke ole au e kuhihewa, o ka iini nui keia o ke Alii e hoola hou i kona lahui. Aloha no ke Alii!

            Pau ae la na mea nani o keia la a'u i ike, mahope mai, ua hele au e makaikai i na aina e wehe hou ia aku ana, no ka hoopulapula ana, o ia o Hoolehua, ame Palaau, he mau aina maikai wale no keia no ka mahiai, hanai holoholona ana, a in a hoi no Palaau, aia ia wahi i kahakai, he nani wale no a ka maka e nana aku ai, a ka naau e hoohalahala ole ai.

            Mai keia wahi aku a Moomomi. ame Kalae, he nani wale no keia a'u e ike la me ka hiiai pu iloko o'u, i ka nani o ka waiho ana o ka aina ame ka momona o ka lepo, ma o ka ulu maikai o na meakanu, ma na wahi i kanuia.

            Oiai au e makaikai ana i keia aina nui a ka maikai i noho ai, kaalo iho la ma ke alo  o ke kuahiwi o Maunaloa, a hoomanao ae la au, o kahi paha keia a Pakaa i olelo aku ai i ke keiki ia Kuapakaa, e kanu i ai na Keawenui-a-Umi, no ka hele ana mai Hawaii mai e imi ia Pakaa.

            O ka pilikia, aole poe kahiko o ka aina no ka mea, ua hoopulapula hou kanaka i keia aina a ke kaulana nui wale i noho ai. Ke kuhi nei au o ia wale no la eia hou ae no ka ia nani; ka aina o Halena e nana la i ka Lae o Kalaau.

            Auwe, he u'i hoi kau a he nani mai hoi kau! Ike iho la au, o ia no ka mea i hoinoinoia ai keia mau aina he pohaku aa, no ka makemake ole ia e haawi i keia aina i na Hawaii, no ka mea ua ike mua ia keia aina waiwai, mahope iho o ke poho ana o kela hui nana i kanu i ke ko i Molokai nei, a laweia i Maui e wili ai ke ko no ka loaa wale ana no o ka wai-kai.

            Mamuli wale no o ka ikaika o ka manao o ke Alii, i loaa ai ia kakou na Hawiai keia mau pomaikai, oiai e hoolako nui ana ke aupuni maluna o keia mau aina apau.

            O ka palena iho la keia o na aina a'u i makaikai a koe aku no ka hapanui aohe i pau mai; a mai nei aku ka iini nui a ka manao, a hoea loa ka'u hele makaikai ana no ke kukui o Lanikaula, a hoea no hoi i Halawa, a hui me ia mau hoaloha a makamaka hoi o keia aina a ka nani i noho ai, Mr. Fuller ame Mr. Kalaau, no laua kekahi welina iloko o ka'u mau hoomanao ana, ma ka'u huakai makaikai.

            Aole au i hoea i ke kumu o ka wailele o Moaulu, aka, ua ike wale aku no i ka lele mai o ka wai a i ino la au ia'u iho, ua lawa iho la no ia no'u iho, no ka mea, ua ike i ke kukui o Lanikaula, ka wailele hoi o Moaula, ame k opihi koele o Halawa.

            Mawaho ae o keia mau mea apau a'u e ike maka nei, ke kauleo aku nei au imua o oukou e kuu lahui, na oiwi aloha ponoi hoi o ka aina, i ka wa a ke komisina aina hoopulapula, e wehe hou ai i na aina no ka hoopulapula ana, mai kanalua a kuihe i ka lawe ana i aina nou, no ka mea, ua hamamana ipuka o ka home hookuonoono o Kalanianaole, nou ame a'u e Hawaii, hoi a noho iluna o ka aina, hoohua a  hoolaupa'i i ka aina, a ka ili o ke Alii a kakou i eha ai i na makaihe welawela o ka hoino.

            He kiahoomanao poina ole keia nona, iloko o keia mau la e nee nei, a mahope aku o keia nona, iloko o keia mau la e nee nei, a mahope aku o keia manawa, a i na pua hoopulapula o Hawaii o ka wa mau loa; a loaa iho la na olelo keha a na keiki o Kalamaula o kaena nei; o ia hoi hana ka uwila ke oni nei ka hao.

            He mea oiaio kela kaena a ua ke@ hoopulapula o Kalamau@a; no ka mo@; eia o Kalamaula ke uwila nei, ma na mea apau, malalo o keia mau hoomaikeike a ho oukou mea makaikei.

            E kuu mea heluhelu, mai h@ahewa mai oukou i heia mau hoomaikeike aku a'u, aha, a@@ e hiki ia'u he haohi mai i na mea nani a ko'u mau maka ponoi i ike ai a ua hoea mai la au i ka hopena e ka'u huak@i makaikai, me keia mea hookahi wale iho no iloko o kuu puuwai o na Hawaii oiwi o ka aina, he pee holomua loa, maluna o ka home hookuonoono Kalanianaole o Kalamaule.

            Ma ka Poalima, Feb, 1, 1994, haa@@ aku la m@@@ i ke maua inau @@ i ka uluwehi o Kalaniaula, no @@ uwapo o Kaunak@@@@, haalele ia po hora o, huli hoi mai ia no ke kaona nei, me ko'u m@@@hane mau ana i na mea apau a'u i haalele aku la mahope

            Hora @ a.m., o kakahiaka, hoopili ana ka Likelike no ka uwapo, o ka huli hoi iho la no ia no ka home me ka ohana.

            Mamua o kuu hooki ana iho i ka'u maka@ila ke pahola aku nei au i na @ede amo na keonimanu apau loa o Kalamaula, ame n keiki a kakou, i ka'u mau mahalo ame na hoomaikai ana, no ko oukou hooko ana i ka luhi o ke Alii a kakou, a e hoop@@@ pu aku ana hoi au i ka olelo kohe a ke Alii ka Moi Kamehameha: "E Na'i wale no oukou i kuu pono aole e pau."

            Nolaila, o na'iia ka pono o ko Alii a kakou, aole no o pau ana, elike mo ka Kamehameha, ua pau kana aole wahi moa i koo iho, ua lilo ka aina pau loa, koo no ka ko Alii a kakou, ka Kalanianaole.

            Ke pule no! au no oukou apau, a no'u pu hoi, hooloihi i na la o ko kakou ola ana, hoomahuahua i ka lona o ko oukou mau lima hoohua nui mai hoi ka puhaka o ka oukou mau aliiwahine i na keiki, hoolaupa'i hui i ka aina, a hoopiha i ka honua o Molokai mo na kanaka, a elike @uanei mo na hoku o ka le@i ame ke one o ke kahakai, pela ka nui o na mamo ma keia hope aku, piha hou o Hawaii nei i na kanaka He olelo he aloha ke Akua, ma On a la aole loa o kakou mea e a@lo ai, Amene.

            Mr. Lunahooponopono nou âme na keiki oniu hua metala hoi o kou papapa'i ka'u mau welina poina ole ana.

            Owau iho no me ka oiao, JOHN PAU, 984 Kawaiahao St., Kewalo.

 

KA MOOLELO KAHIKO O HAWAII NEI AME KE KU ANA MAI O NA MOKU MA KA PAEAINA O HAWAII.

 

(Kakauia e J. H. Kawelowai)

(Hoomauia mai.)

 

            I ka la 24 o Ianuari, hoi mai la o Kalaniopuu mai Maui mai ahiki i Kealakekua i Hawaii, a i kekahi la ae, hookapu aku la oia i na waa aole e holo i kai o ka moku me na wahine.

            Nolaila ua holo nui mai na haole iuka o ka aina, a ua hana lokomaikai aku o Kalaniopuu ia Lono. Haawi wale ia aku iaia he mau aahu hulumanu ame na kahili. Ua hoomana aku o Kalaniopuu ia Lono.

            I ka la 4 o Feberuari o ka A. D. 1779, ua haalele iho la o Lono ia Kealakekua, a holo aku la oia ahiki mawaho ae o Kawaihae, a ike aku la oia ua popopo kekahi kia o kona moku, hoi hou oia ma Kealakekua e kapili ai i ke kia.

            I ka moku e ku ana ma Kealakekua, ua launa hou aku na kanaka me na haole, aole nae elike ka nui elike me mamua, ua loihi loa moe ana a na haole i na wahine, a ua ku a aloha maoli kekahi poe wahine i na haole, a nolaila ua ku-e aku na kanaka ia Lono, ame kona poe haole apau, a hoomaka na kanaka e ku-e aku i na haole apau, a ki koke mai no na haole i ka pu.

            Lalau mai la no hoi na haole i kakahi waa o kekahi alii o Palea kona inoa, ku-e aku oia a hahauia e kekahi haole me ka hoe a hina oia ilalo, alaila ku-e nui aku kona poe kanaka a nou aku i na pohaku.

            Ala ae la o Palea me ka maka'u o pepehiia mai e Lono a hooki ae la i ka hakaka ana, a mahope iho, aihue iho la o Palea i kekahi waapa o ka moku, no ka huhu paha kona aihue ana, a i ole, no kona makemake paha kekahi i ka hao.

            O ia ke kumu o ke kaua ana; kauoha mai la o Lono i ke alii e imi i ka waapa a e hoihoi aku ma ka moku. Aole e hiki i ke alii ke hoihoi aku i ka waapa, no ka mea, ua pau i ka wawahiia e na kanaka i loaa ka hao.

            Holo o Lono mauka me kona poe kanaka me ka lakou mau pu e kii i ke alii e lawe ma ka moku, i noho oia malaila a hoihoiia mai ka waapa.

            I ke kii ana mai o Lono ia Kalaniopuu e holo ma ka moku, ua holo mai la o Kekuhaupio i Kaawaloa mai Keei mai, a holo pu mai la me kekahi alii me kona waa no, a ki mai la na haole ma ka moku i ua alii nei a m@ko iho la ola, e Kalimu kona inoa,

            A ike ae ia o Kuhaupie i ka make ana o Kalimu, wikiwiki mai la oia e pae iuka o Kaawaloa, a nana i kaohi aku ia Kalaniopuu, aole e holo i ka moku.

            I ka lohe ana o na kanaka ua make kekahi alii pu'e iho la lakou e kaua ia manawa. Hookokoke aku la kekahi kanaka ia Lono me ka pahoa ma kona lima a maka'u o Lono a ki i ka pu o ke kaua iho la no ia.

            Hahau mai la o Lono i ka pahi a moku kekahi alii o Kalanimanokahoowaha ka inoa o ua alii la. Lalau aku la ua alii la ia Lono me kona mau lima ikaika a paa wale aku no ia Lona me kona pepehi ole iaia, no ka mea ua manaoia aole e make o Lono he akua, aka no ko Lono uwe ana ae i kona hina ana @alo, manao ae la o Kalaimanokahoowaha he kanka.

            Pau kona manaoio ia Lono he akua, alaila pepehi iho la ia Lono a make loa iho la iaia.

            Alaila ki mai la na haole i ko maluna o ka waapa i ka pu, a nui na kanaka i make ma ia kiia ana. I'aku aku la na kanaka i ka moena me ka manao no e paa aku ka poka i ka moena; alaila ki nui mai la na haole oluna o ka moku i na kanaka o ka aina, a nui no ka poe i make.

            Nolaila hee aku la o Kalaniopuu iuka me na kanaka ame na 'lii, a lawe aku la lakou i ke kino kupapau o Lono ame na haole eha i make pu ai me ia, ahiki iluna o ka pali o Kaawaloa, alaila hai iho la o Kalaniopuu ia Lono, a pau ka hai ana, holehole iho la lakou i na iwi o Lono, a malamaia kona mau iwi ame na peahi lima, ame ka naau, i mea ahamoa.

            Pupuhi aku la lakou i kona i'o i ke ahi; ua aiia ka naau o Lono e kekahi poe kanaka i kuhihewa lakou he naau ilie, nolaila ka ai ana o nei poe kanaka, eia ko lakou mau inoa; o Kupa ka mua, nana i ai a o Mohoole aku ame Kaiwikokoole, a hoihoiia aku kekahi mau iwi on a ma ka moku, a malamaia kekahi mau iwi e na kahuna a ua hoomanaia.

            I ka la 23 o Feberuari. holo aku la ka moku mai Kaawaloa aku, a i ka la 20 o ia malama no, ku aku la ka moku ma Kauai, he mau la kona o ke ku ana ma Kauai a haalele ia Kauai, a holo aku la no Niihau, a ma ka la 15, o Maraki ka nalowale loa ana o ka moku.

(Aole i pau)

 

HOONANEA NO KA MANAWA.

 

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.

 

MOKUNA I.

 

(Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua)

 

            Ua hanauia o Lonoikamakahiki ma ka aina o Napoopoo, i ke kumu o ka pali o Manuahi, Kona Hema, Hawaii. O Keawenuiaumi ka makuakane, a o Koihalawai ka makuahine; a ma Napoopoo no oia i hanaiia ai, a nui a kanaka makua e kona mau kahu hanai Hauna, ame Loli kona kaikaina.

            He hookahi no wahine a keia mau kanaka elua. Aole o laua makemake elua wahine, a he mau kanaka maikai loa laua; aole hakaka, aole hoopaapaa, aole he ku-ee mawaena o laua no keia wahine hookahi. I ko Lonoikamakahiki wa opiopio, ua hoomaka ae kona noonoo ana.

            Ia manawa nana ae la o Lonoikamakahiki, e kau ana na mea lealea a kona makuakane, he nui a lehulehu maloko o ka halealii; a ike ae la oia e kau ana na ihe-pahee, nana loihi ae la oia a liuliu, alaila, ninau aku la oia i kona mau kahu:

            "Heaha keia mau mea loloa e kau nei iluna o ka hale?"

            I aku la na kahu: "He ihe-pahee."

            Ninau hou aku la o Lonoikamakahiki: "Heaha kana waiwai@"

            Alaila, ha'i aku la na kahu: Elua mau kanaka e manao ana e lealea pili waiwai, alaila, hele laua a ma ke kahua pahee: a i ka hiki ana malaila, alaila, olelo ka pili a holo.

            Ina he mau waiwai ka pili, a i ole, ho mau aina paha; a in a aole i piliia ma ia mau waiwai, alaila, o ka pili no i na iwi ka pili, alaila, o ka pili no i na iwi ka pili, alaila, pahee; in a he umi-kumamalima ka ai (ka helu), a in a ua hiki e aku kekahi i ka ai eo (i ka helu pau) a emi mai paha kona hoa pahee, alaila, o ka eo ae la no ia o ka waiwai.

            Ina o ka waiwai ke kumu pili; ina ua nui ka waiwai o ka pili ana, ekolu, eha hale, e piha i ka waiwai. Aka, ina o na kino o laua ka pili, alaila, o ka make no o kekahi o laua ka hope. Aole nae he pili nui ia o ia mea; aia no a ku ka hoopaapaa maweaena o na aoao elua, e hoole ana kekahi ame kekahi i na akamai o laua, alaila, pili kino ia; a o ia la, pela iho la ka waiwai o ia mea.

            A lohe ae la o Lonoikamakahiki i keia mea, olelo ae la oia:

            "Aole ana waiwai; aka, e waiwai no, hookahi no hewa, o ka pili ana i na iwi ko hiki wai i ka manawa e hoopaapaa ai na mea pahoe i ko laua mau ike, nolaila ka waiwai ole @ la moa."

            I aku la na kahu@ "O la iho la no ka waiwai o ia mea (pahee) i malamaia ai e kou makuakane."

            Ia manawa, nana hou ae la oia, a ike i ka olohu (ulu maika) ninau hou ae la oia:

            "Heaha kela mea?"

            Hai aku la no na kahu: "He olohu."

            Ninau aku la o Lonoikamakahiki:

            "Heaha hoi ka waiwai o ia mea?" Alaila, hai aku la no na kahu elike me ka olelo ana no ka ihe pahee.

            I hou aku la o Lonoikamakahiki:

            "E kiola, aole ana waiwai."

            Nana hou ae la no ua o Lonoikamkaahiki, a ike i ka pua-ke'a, ninau hou aku la no i na kahu:

            "Heaha hoi hela!"

            Hai aku la na kahu: "He puake'a."

            Ninau hou aku no ua o Lonoikamakahiki: "A pehea hoi kana hana!"

            Hai aku la no na kahu; "He mealealea no ia; in a elua a ekolu paha mau mea e ke'a pua ana, a in a i lele ka kekahi a oi loa mamua o ka kekahi mau mea, alaila, o ka eo ae la no ia. A in a he pili ma ka waiwai, ua like no ka waiwai me ko ka pahee ana, ke nui no hoi ka pili ana."

            I aku la o Lonoikamakahiki:

            "Aole ana waiwai, e pono ke ha'iha'i a kiola aku."

            Nana hou ae la no ua o Lonoikamakahiki, a ike ae la i ka laau palau, ninau ae la: "Heaha hoi kela!"

            I aku na kahu: "He laau palau@"

            Ninau hou aku la no o Lonoikamakahiki: "Heaha kana hana@"

            Hai aku la na kahu: "He mea pepehi aku i na kanaka, in a paha he hoouka kaua mai ko kekahi aoao, a hoouka aku ko kekahi aoao, alaila, o ka laau palau ka mea e luku aku ai; a in a e kaua aku me ua laau palau nei, alaila, he kanaha kanaka e make i ka laau palau hookahi, a in a no he nui aku, o ia no."

            I aku la o Lonoikamakahiki: "Aole no ana waiwai, hookahi no ana waiwai, he ulu imu."

            Nana hou ae la no ua o Lonoikamakahiki e kau ana ka ihe kaua, ninau ae la: "Heaha kela!"

            I aku la na kahu: "He mea luku kanaka no, he mea luku aku i na kanaka ke kaua mai, in a i kahi @ e hou aku ai ku aku la no ke kanaka; a in a he akamai mai kekahi aoao i ka pale ana i ka ihe, alaila aole e ku."

            I aku la o Lonoikamakahiki: "Ae, he mea waiwai ia, aka, o ka mea akamai i ka alo ihe ke kanaka waiwai; nolaila, he hana waiwai ia a kuu makuakane; nolaila in a eia no kuu piko ke waiho nei, alaila e nikii pu i kuu piko me ka pu-a ihe a kuu makuakane."

            Nana hou ae la no ua o Lonoikamakahiki, a o ke kau o ke kaula maa ninau ae la:

            "Heaha ka waiwai o kela mau kaula e lewalewa mai nei@"

            Hai aku la na kahu: "He maa."

            Ninau hou aku o Lonoikamakahiki: "Heaha hoi kona waiwai?"

            Hai aku la na kahu: "E hookomo i ka pohaku ma ka puka o ke kaula o ka maa, alaila, e pelu mai i na piko elua o ua maa la, a e hoopaa ae i ka piko o na kaula o ua maa la i ka poho o ka lima e makaukau ana i ka hana.

            Alaila e wili, a kowali ae, a elike me kona manawa i manaoia ai e hoolele aku i ka pohaku, he kanaha a oi aku na anana e lele ai, a ina i pa aku i ka pohaku, make loa kekahi kanaka. I hanaia no nao no ke kaua."

            I aku la o Lonoikamakahiki:

            "Alua mea waiwai a kuu makuakane; nakii pu ia aku me ka pu-a ihe a kuu makuakane."

            Pela iho la kona ninau ana i na mea lealea apau a kona makuakane; ua hooleia ka waiwai o na mea apau, a elua wale no mau mea a Lonoikamakahiki i mahalo.

            I kekahi manawa ae, hele aku la no o Lonoikamakahiki a ka hale i waiho ai na mea lealea nana ae la e kau ana no na mea ana i olelo ai i na kahu, e ha'iha'i a kiola; nolaila, hoi aku la oia a kona mau kahu, olelo aku la:

            "Ka i no ua kiola olua i na mea a'u i olelo aku ai ia olua?"

            I aku la kona mau kahu: "Aole e hiki ia maua ke kiola i na mea a ko makuakane; mahope auanei make mai maua, no ka mea, o ka laau palau a ko makuakane, he laau ha'i kanaka ia."

            No ka paakiki loa o Lonoikamakahiki, nolaila, hele aku la na kahu, a ha'i aku la ia Keawenuiaumi, i keia mau hana a kana keiki.

            Ia manawa lohe o Keawenuiaumi, alaila, haohao iho la oia i keia hana kupanaha a kana keiki; nolaila, hele aku la oia e ninau maopopo ia Lonoikamakahiki i ke kumu o kona manao ana pela.

            Nolaila, i ka hiki ana aku ilaila o Keawenuiaumi i kahi i hanaiia ai e na kahu, aia nae o Lonoikamakahiki i ka hooholoholowaa me kekahi kahu on a.

            A hoi mai la ua o Lonoikamakakahiki, e noho aku ana o Keawenuiaumi, hele mai la ke keiki a noho iho la iluna o na uha o ka makuakane; alaila, i mea o maopopo ai ia Keawenuiaumi ko Lonoikamakahiki manao, nolaila, lawe ao la kona makuakane iaia i kahi i waiho ai na mea lealea, ninau aku la @ Keawenuiaumi.

            "Heaha kou manao no keia mau mea lealea, a me na mea kaua e kau nei?"

            I aku la ke keiki (Lonoikamakahiki): "Aole he waiwai iki o keia mau mea, ua olelo aku au ia laua la (Hauna ame Loli) e kiola kela mau mea apau."

(Aole i pau)

 

POHO KA MANAOLANA NO KA OHI I NA POMAIKAI

 

            O ka manaolana o kekahi Kepani o Kalaheo, Kauai, e ohi oia ma kahi o ka elua kaukani dala o ka mahina, mamuli o ka hana puhi waiona, ua poho wale ia, no kona paa ana i ka hopuia e na makai o Koloa, ma ka Poaloma, ka la 7 iho nei, o keia mahina, i kulike ai me na meahou i loaa mai i Honolulu nei.

             Ma ke ano ulia wale no i ikeia ai ka hana puhi waiona a kela Kepani nona ka inoa o Masa Kiyoto i na makai, no ka mea he hana okoa ka ka makai o ka hele ana ma kela kakahiaka Poalima, no ka huli ana no i na keiki hele ole i ke kula.

            Ia Kaikilawa Hoopii ma kekahi hale, ike aku la oia i ka pu-a o ka uwahi maloko o ka hale o kela Kepani, ia wa i komo mai ai ka manao hoohuoi iloko on a, he puhi waiona ka hana a ka mea nona kela hale malalo o ia hoohuoi, i hoi hou aku ai oia no Koloa, no ka hoohiki ana i kekahi palapala huli, aliala hele pu mai la me kekahi mau makai elua mawaho ae on a.

            He oiaio i ka hoea ana mai o na makai no ka hale o keia Kepani ma Kalaheo, ua loaa pono aku la ia lakou kekahi ipuhao keleawe rama, he hookahi haneri me kanaha galani wisake, pela pu me na mea i hoawaawaia.

            Ua paa kela Kepani i ka hopuia a laweia aku no Koloa, me ke kauia ana o kona bona, ma kahi o ka eono haneri dala, a no ka hiki ole nae iaia ke waiho ae i bona no kela huina dala, ua hoopaaia oia maloko o ka halepaahao, ahiki i kona hookolokolia ana ma kekahi la mai, a hoopa'iia, he ekolu haneri me kanalima dala.

            Aole i huna iho kela Kepani i ka manao nui o kona lawelawe ana i ka hana puhi waiona, a wahi ana, ua makemake oia e loaa aku he elua kaukani dala i ka mahina mai kela hana mai.

            Aia ka hale o kela Kepani, makahi he elua haneri i-a ka mamao mai ke alanui aupuni aku, a no kona manao paha aole e hokai wale ia aku ana kana hana e na kanaka o ke aupuni, aole oia i huna i kahi o kana ipuhao puhi waiona e waiho ai, a pela hoi me na pahu barela e hoawaawaia ai na mea e puhi ai i ka waiona.

            He kokoolua ka ko kela Kepani, o ka holo ana no Kauai mai Honolulu aku nei, o Ward ka inoa o kela kokoolua, a o ka laua hana o ka holo ana ilaila, no ke kuai opiuma.

            Mahope iho o ke kauia ana mai o ka hoopa'i maluna o kela Kepani, ua lilo i hana nui a paakiki ma kona aoao ka huli ana i na dala e uku ai i kona hoopa'i, eia nae ua loaa ka huina i makemakeia, a ua hookuuia aku oia, mahope o ka uku ana ae i ka huina o ekolu haneri m@ kanalima dala.

            No kela hana puhi waiona, ua manaoia, aole o kela Kepani hookahi wale no ka i komo ma kela hana, aka he poe hou ae no kekahi, ma kahi o ka umi, a umikumamalua paha, na lakou i kokua mai iaia me ke dala e holomua ai ka hana puhi waiona.

 

HALAWAI ELUA KEIKI ME KA ULIA POINO

 

            Elua mau keiki Korea liilii e kau ana maluna o kekahi kaa otomobile, i halawai me ka ulia poino, ma ka hora eono a oi o ke ahiahi o ka Poalima aku la i hala, mamuli o ka holo ana o ke kaa a laua e kau ana, a hoohu'i me kekahi kaa otomobile okoa aku, ma ke alanui Mila me ke alanui Mila me ke alanui Lusitania.

            Ma ka oleloia, e ku ana ke kaa otomobile a kela mau keiki Korea e kau ana ma ke alanui Mila, me ka haalele ana iho o ke kiakaa no kekahi wahi ana o ka hele ana aku, a oiai e kakali ana o kona huli hoi mai, ua wehe aku la kela mau keiki i ka peleki hoopaa o ke kaa, o ka wa ia i holo aku ai. me ka@puahia, oiai he ihona ke alanui ma kela wahi.

            Aohe mea hiki i na keiki elua ke hana aku, koe wale no ko laua noho malie ana iluna o ke kaa. Ua holo mai la kela kaa, me ka mea ole nana e hookele ana, ahiki i ka hooku'i ana, me kekahi kaa otomobile, i kukuluia ma ka aoao akau o ke alanui, a ma kela hooku'i ana, i loaa like ai i na kaa a elua na poino.

            No ka ikaika loa o ka hooku'i ana o ke kaa otomobile a na keiki elua e kau ana, ua kiolaia aku la laua mailuna aku o ke kaa, a loaa na eha kukonukonu ia laua pakahi, me ka lawela ana aku no halema'i o na poino ulia, a mailaila mai no ka Halema'i Moiwahine.

 

CITY MILL CO.

 

KEKAHI O NA HUI KAHIKO LOA MA HONOLULU NEI.

 

            Poe kuai Papa, Pilihale, na @ako Paipu, na Laau Puka Aniani me Panipuka, lako Pili Hao; na mea no apau no ka home ke kumukuai oluolu loa.

 

            Kukulu makou i na hale ma ka uku liilii ana, me na hookaa liilii

 

O KA OI LOA AKU NO KA POE HOOKUONOONO.

 

Mai Poina---Hele Mai Ia Makou

Kihi o na Alanui Moiwahine me Kekaulike. Honolulu, T. H.

 

PALOLO

THe Kaimuki of Tomorrow

 

            For investment consider Palolo. Values here are closely following those of Kaimuki and Ocean View of two years

 

Watch Palolo Grow

 

$750-Lot 13,721 sq. ft. $20 down, $10 per month.

$1500-Lot 26,702 sq. ft. 9th Ave., $50 down, $20 per month.

$750-Lot 25,430 sq. ft. 10th Ave., $20 down, $10 per month.

$5500-Twenty-seven acres-27-with house. $1000 down, $100 per month.

Easiest terms in town. Prices the lowest consistent with market values

 

Ask C. W. Carpenter. with

 

PAULO KALAUKA

(P. E. R. STRAUCH)

 

Alanui Moi, Helu 74, Mawaena o na Alanui Papu ame Eetela.

 

Keena Hawaii

 

NO NA

 

Lako Hana Mahiko

 

Hapuku Kila Oliver

Chilled âme na Palau

Na Katapila Cleveland

Na Katapila Fordson

Na Kaa Kalaka White

Na Kaa Kalaka Federal

Na Kaa Kalaka Ford

Na Hana Pili Amala

 

HANA I NA KINO O NA KAA UKANA ME KALAKA ME KA HANA HOU ANA

 

Schuman

Carriage Co., Ltd.

 

Na Paionia o na Hena Halihali o Hawaii nei

 

KA VICTROLA

            -Ka Meakani Mele Kilakila--he meakani e pono e loaa ma kou home. Kauoha ma@ i na buke hoakaka o na Pahuolelo ame na Papa Leo Mele.

NA PIANO PAANI

NA ROLA PAANI

NA PEPA MELE HOU

NA PILA AHA

 

ame na mea apau pili i na mele.

 

Bergstrom Music Co.

1020 Alanui Papu Honolulu

 

HALE UWI WAIU

 

MAPULEHU

 

PUKOO, MOLOKAI

 

E Hooholo Ana i ka MOKUKUNA GESOLINA

 

LELEIONA

 

Mawaena o na Awa o Honolulu me Molokai

 

Geo. P. Cooke,

ONA

 

Poe Lawe Hau me Waiu

 

E KUAI I KOU MAU

Pono Hale

ma ka

Hawaii Furniture

Co.

Helu 469 Alanui Moi

kokoke i ke kihi o ke Alanui

Liliha

 

He oluolu na kukai olelo ana.

 

Keolanui ame Bridges

 

Mau Mea Kahakii Hale, Lawe Aelike Kukulu Hale, Ame Huli Dala no ke Kokua Ana no ka Hale, Hana Alanui ame Kuai Aina

 

            Eia me maua he mau apana aina kupono no ka hoolimalima a kuai ana no ke kumukuai haahaa.

           

            Mau mea huli i ka moohelu aina me noteri no ka lehulehu

 

            E komo mai e ike ia maua. @@@@ Helu J, Commercial Bank Building

 

            Alanui Moi. Kelepona 3339

 

T. O. Murata Furniture Store

(Na noho hoolimalima me lako pa maanei.)

Na Lako Hale Hou me Kahiko.

Hoolimalima me Kuai Hoolilo

715 Alanui Hema, Honolulu, T. H.

Kelepona 1695.

 

Kakela & Kuke

 

(KAUPALENAIA)

 

Poe Kalepa ma ke Komisina

 

A @@

 

Poe Agena no na Mahiko Lehulehu

 

PAPA NA LAKO KUKULU HALE

 

No ka hoahu ana i kou wai ma na Pahu Wai Papa Ulaula o 5000 a 10000 Galani

 

E hoolakoia aku no na kumukuai ame na hoakaka ia oe ke noi mai.

 

ALLEN & ROBINSON LTD.

 

HONOLULU, T.H.

 

Nupepa Kuokoa

 

No ka makahiki (one year @@@@

            O na Dala âme na Hoolaha@@@@ e hoouna pololei mai i ka ADV@@@TISER PUBLISHING CO., LTD.

wale no, P. O. Box 3110, Honolulu T. H.

 

            217 Alanui Moi

                        ke Alanui Alakea; ka @@@

                        pa Advertiser

 

            Entered at the Post Office at Honolulu, T. H., as Second Class @@@ter

 

SOLOMON HANOHANO, @@@ hooponopono.

CHARLES S. CRANE, Luna Nui.