Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 12, 20 March 1924 — HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA.

ricar hala ana maa sekona o kc ku tnaltc ana o PHipo, me ka aa ole c hoopa aku ia Monotana, alaila kuemi hope hou mai la oia no kekahi mau kapuai ahiki i kona wahi mua i ku ai, eia nae he o ia mau no kela hiona o ka huhu ame ka inaina ma kona mau maka, me ke kakali ana aku, o ka lohe i na mea e kamailihia -mai ana imua ona. I ka wa hoi l i ike mai ai o Monotana, aole he mau hana hoopilikia a Pilipo maluna ona, hoihoi ae la oia i kana pu panapana iloko o kona pakeke, alaila hoomaka mai la e kamailio: "Ua kamailio mua aku nei au ia oe, he wahine mare kau o Mine Kodona kona inoa, he elua ae nei la i hala. Ke makemake nei au e hoike mai oe me ka olaio loa, eia kela wahine ihea i keia manawa?" Hoao aku la o Pilipo e pane, aohe nae he puka aku o ka huaolelo, ke haalulu wale la no kona mau lehelehe o ia no oe o ka mea i loaa i ke anu ka haukeke. No na manawa ekolu oia i makemake ai e hoopuka aku i kekahi mau huaolelo, aole nae he hiki, alaila naka ae la kona kino me ka haalulu, elike me ke ano o ka poe e loohia iho ana me ka ma'i kuhewa. Xo ka hiki ole i ua o Pilipo ke pane mai, ua poha hou mai Ia no ka leo o Monotana i ka i ana mai: "Eia ihea kela wahine mare au e Pilipo i keia manawa?" wahi ana me kela ano pihoihoi ole no iloko ona. Aohe no he hiki ia Pilipo ke pane aku, aia nae ma kona mau maka na hoailona o ka weliweli, me ke kakaa wale iho no o leona mau onohi maka, no kekahi mea ana i hana ai, o ka mea hiki wale no iaia, o ka nana aku i ka helehelena kuoo a uahoa, o ke kanaka i lilo he haku maluna ona. "Aohe ou wahi mea a pane mai i ka'u ninau, malia paha no Va paakiki loa, nolaiia e hoololi ana au i ke ano o ka ninau ma kekahi alahele okoa o ia keia: Pehea oe i hoea ai no ke ku kiai ana ma ka puka o ko'u rumi?" "Na kekahi mea i hoouna mai ia'u e hele mai no ka hui pu »nayne oe." M He hiki no hoi ha ia oe ke kamailio I Owai ka mea nana oe ihoouna mai no keia hokele?" "Aole oia i maopopo ia'u!" "Ina pela, e nanao iho kekahi lima ou, maloko o ka pakeke 0 kou kuka, e loaa ana ia oe he leka, a e heluhelu mai oe i na olelo : kakauia maloko o kela leka imua o'u." Hooko i'o aku la o Pilipo i kela kauoha. me ke auhee ana aku nae o ka weliweli mai iaia aku, a nohoalii iho la ke kahaha, no ka maopopo ana i kela haku ona, na meahuna pili iaia. Ua loaa i'o iho la he leka ma ka pakfeke maloko o kona kuka, m laia i paa ae ai i ka wa-hi iloko o kona lima, pane mai la o Monotana: "E heluhelu mai oe i na manao maloko o kena leka," alaila wehe malie ae la o Pilipo-i ka leka, a hoomaka aku la e helu}ielu, elike me ia malalo iho nei: "Na kekahi hoaloha i a'o aku ia oe e holo mahuka i pakele d oe. oiai ka manawa kupono," wahi ana i heluhelu ae ai me ka leo haalulu. "Ua ahuwale ke karaima au i hana ai, aole loa e hiki ia oe ke pakele, ke hooko ole oe i ka'u mau kuhikuhi «pau. Iloko o ka hora hookahi mai keia manawa aku, ina e naalo ae ana oe ma ka Uwpo Burukalina e ku pono ana i ka Paka Ro. e halawai mai ana oe me kekahi kanaka, me ke kahea ana mai i kou inoa o Pilipo Tela. Ina oe e ukali aku ana mahope o kela kanaka, e hoike mai auanei oia ia oe i kau mau mea e hana ai, ma ka malama ana auanei i kana mau kauōha apau, e pakele ai oe mai ka ili ana aku o na hopena awahia maluna ou, no kau karaima i hana ai." "Pehea, ua halawai i'o anei oe me kela kanaka, i lioakakaia maloko o ka leka au i heluhelu mai nei?" i ninau mai ai o Mo- j COtana, i ka wa i pau ai ka heluhelu ana aku a Pilipo i na ma-, t»ao oloko o ka leka. 1 "Ae, ua halawai i'o au me kela kanakal" j "Owai kona ina?" j M Aole i maopopo ia'u." "Ina pela. e hoakaka mai oe i kona mau ano apau?" "He kanaka eleele oia elike pu me ka Ilikini." """Ileaha kana mau mea i kamailio mai ai ia oe?" "«"> kana i kauoha mai ai ia'u, e hele pololei mai no keia hale." "Heaha kana hana i makemake ai ia oe maanei nei?" "Aole oia i hoike mai ia'u, a aole no hoi i maopopo ia'u, ka Tiari i manaoia na'u e hooko aku, koe wale no ko'u hoolohe ana aku iaia." > "Ua lawa ko kaua kamailio ana maluna o keia kumuhana, a e ninau hou aku ana au ia oe, owai la hoi kou inoa pololei ?" "O rilipo Kodona ko'u inoa." "Ke tr.aikai la kena pane, akahi no oe a ike, aole he hana maikai ka hoopunipuni ana mai imua o'u. Eia ihea ko wahine 1 keia manawa?" i "Ua make oia." "Ma ke ano hea oia i make ai?" "Me he mea la ka hoi, ua maopopo wale no ia oe na mea apaul Heaha )ce kumu o kou ninau ana mai nona?" "E pane pololei mai oe i ka'u ninau, pehea i make ai kau wahine?" r "I pepehi maoli ia no oia e a'O a make, ina o ka mea oiaio wale no kau i makewake ai e lohe mai ia'u aku." "Ma ke ano hea oe i pepehi ai iaia a make?" Ma kela wahi, aole e hiki ia Pilipo Kodona ke pane koke aku, āka hiolo mai la ka hou ma kona lae a ma na papalina; B nia kahi o kona piha i ka maka'u mamua aku, ua nohoalii iho • la ka weliweli maluna ona, mamuli o kona nooneo ana iho, malia paha aia oia ke ku la imua o kekahi diabolo, aole hoi he kanaka maoli elike me kona ano. MOKUNA XVII. "Ma ke ano hea oe i pepehi' ai i kau wahine a make ?" i poha liou mai ai ka leo o Mo«otana, hq ka heehakalia loa o Pilipo

i ka pane ana aku i kana ninau, a no ka manawa mua loa, i hiki ole iho ai ia Pilipo ke hoomanawanui, ma ka uumi ana i kona mau manao hopohopo, kona kuemi ana mai ihope 00 kekahi mau kaina wawae a pane aku la: "Afile au e pane pololei aku ana i kau mau ninaui Malia paha aia he raau makaikiu kepee mai nei mahope o na panipuka o keia rumi, me ka hoolohe ana mai i na mea apau a'u e kamailio aku ai ia oe, a iloko ko'u nsnea» o ko lakou wa la e oili mai ai iwaho, me ka hele ana mai e hopu ia'u, o ko'u paa iho la no ia» no ko'u law v elawe ana i ke karaima pepehikanaka. Aole au e pano hou aku aa& i kau mau ninaul" "He nani ia ke hoole mai nei oe i ka pane ana i ka'u mau ninau i makemake ai e waiho aku imua ou, pehea la, owau ponoi no anei ka mea nana e kaula'i ae i ke karaima pepehikanaka au i hana ai, imua o ke akeai <4 E hoike okoa aku anei au imua-ou, i kou piha i na manao lili makawelawela loa no kau waliine huapala, me kou noke i ka hoouluhua mau iaia i kela ame keia la o ko olua noho pu ana, ahiki i kona haalele ana iho ia oe, a holo aku la me kekahi kanaka okoa aku, i emi mai kona ano ino i kou? "E hoike aku nei au ia oe, i kou noke ana i ka huli i ua wahine nei au no kekahi mau la lehulehu, ahiki i kona loaa ana ia oe, maloko o kekahi hale, ana i hoi aku ai a noho maloko olaila, mahope o ka mahuka ana mai ia oe aku?" "Ea, ua lawa! Aole o'u makemake e kamailio hou mai oe 1 na mea i koef "Heaha iho la hoi ke ktrmu o kou papa ana mai ia'u aole e kamailio hou aku? O oe ponoi no ka mea nana i pepehi aku i ua wahine nei au a make, a ua ae mai nei oe imua o'u, no kou hana ana i kela karaima." "Ea he diabolo anei oe, a i ole he kino kanaka paha i piha me na ano o ke kiaholo?" "Aole au he diabolo, aka o oe o kaua ke diabolo, no ka mea o ke kanaka wale no o ke ano diabolo, ka mea aa e hoohapala aku i ka u'i ame ka nohea o kana wahine huapala. Manao anei oe, i ko hana ana i ka helehelena u'i o kau wahine a pupuka, e hiki hou iho iaia ke hoomanawanui, e noho pu me oe?" "O kena mau olelo apau au e kamailio mai nei ia'u, he mau mea wale no ia e hoopiiia mai ai ka inaina wela iloko o'u nou. O kou makemake maoli anei ia e lilo au i kanaka hehena?" "Aole ia o ko'u makemake, aka ke hoikeike wale aku nei no au ia oe i kau mau mea i hana ai, a ina ia he kumu nou e huhu ai, aole maluna o'u ia hewa, aka maluna ponoi iho no 0 kou poo." j "Aole anei he wahi manao aloha iloko ou no'u, o kou noke ana mai i ke kamailio i kena mau olelo?" wahi a Pilipo me 1 ka" hele o na maka a kunahihi. "Heaha auanei kau e kamailio mai ai, no ia mea he aloha, no ka mea aole anei, no kou nele i ka manao aloha no kau wahine, pela oe i noke ai i ka huli "iaia no na la lehulehu, m» ka malama mau no i kela omole wai akika iloko o ka pakeke o kou lole? Ina he aloha kekahi ou no kau wahine, aole loa oe e lawelawe i ka hana lokoino loa maluna ona! "Ua hoomaopopo anei oe, i ka ehaeha a kau wahine i auamo ai, mamuli o kau hana aloha ole maluna ona? Pehea ia'u e kamailio aku nei no kau wahine, ame ke ano o kau mea i hana j aku ai maluna ona, ua komohi'a iho la anei he wahi manao | iloko ou nona?" ! "Ua ulupuni au me na manao hehena o ka lili i wela loa, pela i auhee loa aku ai na apau o ke aloha mai ia'u auk, me ka maopopo ole o ka'u meā i hana aku ai." "Ae, o ke diabolo kou hoa e kohu ai, a he diabolo maoli no kou mau ano apau mai kinohi mai, a o kou ano no ia i keia wa a'u e ike aku nei. Mamuli o kela ano dia,bolo iloko ou, ua noke mua oe i ka hoomainoino i ko wahine, alaila ninini aku la i ka wai akika ma kona helehelena, pehea iho la kou manao no kela hana?" "Oiai o ke Akua o ka lani ko'u hoike, aole loa au i lawelawe i ke karaima pepehikanaka maluna o kuu wahine, aole loa!" i puoho mai ai o Pilipo. "Mai hoopuka oe i ka inoa laahia o ke Akua, no ka lilo ana i hoike, nō kau mau hana. Ua ike no au, aole o oe ka mea nana i hou i ka pahi ma ka puuwai o kau wahine, aka nae o oe ka mea nana i ninini aku i ka wai akika ma kona helehelena, a iloko o ka ehaeha a ko wahine e noke ana i ka uwe, no ia hana lokoino au, i hopu okoa mai ai oia i ka pahi e paa ana iloko o kou lima, a lawe ae la i kona ola iho. Manao anei oe, ua kaawale ae oe, mai ke kau ana aku o na ahewa ana no ka make j ana o kau wahine? Aole loa!" Aole e hiki hou ia Pilipo ke pane aku, no ka mea ua hua'r pau ia mai la na mea oiaio e Monotana, i hanaia eia maluna o kana wahine, a no kona noho kukule loa, ua poha hou mai la no ka leo o Monotana, i ka i ana mai: "Heaha kau mea i hana ai me ke kino make o ko wahine?" "Ua haalele aku no au iaia maloko o kela wahi ana i hina aku ai iluna o ka papahele, a hoomaka aku la au e holo, no ko'u hopohopo, o kau mai auanei maluna o'u ke ko'iko'i no ( kona make ana. Aole au i manao mua, e lawe maoli ae ana oia i kona ola iho, o ka'u wale no i hana aku ai maluna ona, o ia ka hoolilo ana iaia i wahine pupuka, e makemake ole ia mai ai oia e kekahi poe kane, a ia wa oia e lilo holookoa mai ai na'u. "O maua wale no maloko o kela hale, me ka lohe ole mai 0 kekahi kanaka i na olelo i kamailioia mawaena o maua, a ike_ mai paha i kuu ninini ana i ka wai akika maluna o kona helehelena; aole loa no he mea i ike i kona lawe maoli ana ae 1 kona ola iho; a oki loa aku ko'u hoohuoiia, owau ka mea nana i hana i ke karaima pepehikanaka, eia nae ke ike nei au, ua ahuwale na mea apau ia oe; ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, mamua o ka mea hiki ia'u ke hoakaka ae, no ke ano o kou ike ana i na mea i hanaia." "Ae, aohe meahuna i nele ia'u i ka ikeia, eia nae, ua holopono maoli kau mau mea apau i hoolala ai no kou pono, a ua kokua nui mai hoi ia mau hana au, no ka ka'u hana. He oiaio, o oe hookahi wale no ka mea nana i pahele i ka noonoo o ko wahine e uhai aku mahope ou, ahiki i ke komo ana maloko o kekahi hale noho ole ia e na kanaka, kahi au i manao ai, malaila oe e lawelawe aku ai i kau mau hana apau, no ka mea he eono mau maka, e haka pono mai ana, ma kahi i maopopo mua ole ia oe, a he eono hoi mau pepeiao e hoolohe mai ana i na olelo apau i kamailioia e oe ame ko wahine, "Ua makaukau loa kela poe kanaka no lakou na maka eono, e hoopakele i ko wahine, ina i hoohuoi mua lakou, i ka manao o kou lawe ana iaia malqko o kela hale!" "Auwe no ka hol e! Ekelu anei poe kanaka i ike i ke karaima i hanaia e a'u?'' ff Ae, ua ahuwale kau mau han* apau imua a kel'a pee kanaka ekolu, &ka hae aehe ai4 mea e hepohepo ai no lakou, ua punukuīa ko lakeu mau waha a paa, e iiua'i ole ae ai kauwahi makili o kau kapaima o ana, ke hoeko pene ee i ka'u maa mea apau e kaueha ai ia ae e hana.. Ua Ulo ke kino o ka wahine i kela ppe ekela, a Ua hunaia maloke e kekahi wahi nale ioa, kee wale ho a na kekahi e kela pee kanaka e heike okea ae imua o ke akea. No ke karaima au i J hana ai, aele lea ia e" ikeia, kee wale ne a makemake oe § heike

ae au imua o na kanaka o ke aupuni." "He keu aku maoli ka ieeia a ka mea. kupaianaha 1 Heaha ke kumu o ko lakou kii ana raai i ke kino make o kuu wahine, a lawe aku e huna? Heaha'ko lakou kumu i kumakaia ole ae ai ia'u; pela me ko lakou hoouna ana mai ia'u imua ou, i ole ai e kau mai maluna o'u ke ko'iko'i o na hopena awahia, no ke karaima a'u i hana ai?" "No ka mea owau ponoi no ka mea nan* i kauoha aku ia lakou e hana" pela!" "Heaha iho la kou kumn oka hana ana pela? Pehea i komo ai na manao makee iloko ou, e hoopakele ao ia'u mai ka poino mai? M "No ka mea 9 ko'u makemak» maoll no ia; ua lawa aku la ia ike i loaa ia oe, a mai niele hou mai. Ma ke ano nui nae ke olelo ae, ua makemake au e lilo oe i |cauwa lawelawe malalo oka'u mau kauoha, no ka mea ua v paa loa kuu manao, aole loa e hiki ia oe ke pale ae i kekahi kauoha mai ia'u aku, oiai e waiho ana ka meahuna i plli i kau mau hana karaima malalo o ko'u malu. Ke maopopo mai la anei ia oe keia mea a'u e kamailio aku nei?" "Ae, akahi no au a maopopol* "Aia a ka la apopo, e halawai ana oe me kela kanaka eleele, nana i kauoha aku ia oe e hele mai e ike ia'u, a nana auanei e hoike mai ia oe i kau mau mea apau e hana ai, a ia wa auanei e ike iho ai oe, ina paha e hooko ana oe i ka'u mau kauoha apau, aole paha. Ua pau ae la ka hana a'u i makemake ai e kamailoa pu me oe, a e hoi aku oe a mawaho o ka puka o keia rumi, malaila oe e ku kiai ai i na manawa apau, oiai au maloko nei kahi i noho ai, a mai haalele iki oe i kou wahi kiai, malalo o na kumu e ae, koe wale no a kauoha maoli aku au ia oe e haalele i kou wahi o ka hana. "E hoomanao mau oe e Pilipo, ua ahuwale ia'u na meahuna apau e pili ana ika make ana oko wahine; no ia kumu auanei, e konoia aku ana oe, e pepehi mai ia'u a make, elike me ka make ana o kau wahine, aole nae e hiki ia oe ke hooko i kela manao, no ka mea ke ku makaukau nei na kanaka ekolu, Uo ka hopu ana ia oe, no ka hewa pepehikanaka, ma ka manawa au e, hoao ai e haa'ele mai i ka noho hana ana malalo o'u. O keia wale no lea'u mau mea hope i makemake ai e lohe oe, nolaila e hele no kahi o kau hana a'u i kuhikuhi aku la!" Iloko o ka piha haalulu o kona kino, me kona hoopepe hoi, o ia no oe o kekahi ilio, i maka'u i ka huipa a kona kahu, i haalele iho ai o P iipo ialoko o ka rumi o Monotana, a hele aku la no kahi o ka puka, no ke ku klai ana mawaho mai. I kela hala ana mai o Pilipo, unuhi ae la o Monotana i kana uwaki pakeke no ka nana ana i ka manawa, alaila pahola ae la ka minoaka ma na papalina, me ke kaomi ana aku i ke pihi o kekahi bele i .hoopaaia ma ka aoao o ke pakaukau, iloko o ka manawa pokole, ku hou ana no o Pilipo imua ona, a o ia ka Monotana o ka pane ana mai: "Iloko o na minuke elua mai keia manawa aku, e hoea mai ana kekahi kaapi'o ma ka puka o keia hale, aia maluna o kela kaa o Wanada kekahi o ka'U mau kauwa, e hele aku oe e hui pu me ia, a hoike aku ua makemake au iaia maloko nei o kuu ! rumi!" Hakalia no a pau kela mau olelo, o ka huli mai la no ia o Pilipo no kahi o ka puka, a iloko o na minuke ekolu, aia hoi, komo ana no o Wanada iloko, a o ia ka kona haku o ka ninau j ana mai: "Heaha kau meahou e kuu kauwa hoopono?" j "Ua hookoia kau mau kauoha apau me ka pololei loa," wahi a Wanada me ka leo o ke kauwa i makee no ka pono o kona haku. "Ua holopono anei na mea apau me ka loaa ole o na kuia?" "Ua holopono loa na mea apau." j "Aole anei he mea i ike ia oukou?" "O kela poe i komo pu mai ma ke kokua ana ia oe ma kau maii hana apau, eia lakou ihea i keia manawa?" j "Ua hala aku lakoū no kahi mamao loa e loaa ole ai/' "Ke maikai la kena pane, a pehea ua uku pono aku anei oe ia lakou apau, e hopohopo ole ai kakou, no ka hoi hou mai 0 kekahi o lakou ihope nei?" "Ae, ua ukuia lakoU me na dala mahuahua, i hiki aku ma kahi o na hanen kaukani." "Aohe o'u nana no ka nui o kau mau dala i uku aku ai i kela mau kokua, o ka'u wale no i makemake ai e lohe, ina paha e haalele iho ana kela poe apau i komo pu mai ai e kokua no ka holopono o kau mau hana ia Nu loka nei i keia la, a holo aku no na aina mamao." "Ua hāalele mai kela poe apau ia Nu loka nei, me ke koe ole iho o kekahi mea maanei, a ina no paha he mea kekahi e noho iho ana, aole no e lilo kona noho ana, i kumu no kaua e hopohopo ai. Ua kipeia aku na kauwa lawelawe apau e a'u, no ko lakou haalele ana i ka lakou mau hana, maloko o ka home o Uilama Ganeki, a aole he hookahi o lakou i maopopo iki i na mea i hanaia mahope mai o ka hookoia ana o ka mare." "Pehea, ua maopopo anei i ka lede kekahi mea?" '"Aohe he mea i maopopo iki iaia, a oki loa aku hoi ka hooh.uoi ana, no kekahi hiona maloko o kona nimi." "Ke hauoli loa nei au no kena mau mea apau au e hoakaka mai nei e Wanada." "Aole'he wahi makili iki iloko o kela lede, no ka manao ana 0 ko ke ao nei, ua make oia, a ua pepehiia e kana kane, ua pouli pu kona noonoo, ma na mea apau." "Ke maikai la kena pane au, a pehea ua lede opio nei, ia oe 1 ike hope aku ai iaia?" "Ma ka'u nana aku, aole ke kaumaha ame ka maka'u iloko ona, aka o ka hauoli ame ka maha o ka noonoo, ka mea i loaa iaia." rt E hoike mai oe ike ano o kau mea i hana ail" "Ma ke ano nui, ua holopono maoli na mea apau, elike na me kau i hoolala ai, aohe wahi kuia iki, ma kekahi ano." "Eia hoi paha, ua komo aku o Rolana Kinikala no ka rumi o kana wahine, ia oe no paha maloko o ka hale i kela manawa, ina pela pehea iho la i ike ole ia ai oe me ke kino make, au i hapai mai ai noloko o ka rumi o ka lede?" "Ua komo .i'o ae no o Kinikala maloko o ka rumi o kana wahine; eia nae ua kau aku o Mira iluna o lee kaa ia wa; aole hoi i waihoia aku ke kino make, iloko oka rumi. Mamuli o na kokua i haawiia mai ia'u, e ke kaikamahine lawelawe a Mira, ua holopono maoli na mea i hanaia maluna 0 ke kino make, ina owau hookahi wale no, aole no e holopono." "Maluna o kela kaikamahine lawelawe ko'u mahalo nul, no kona koa a maka'u ole, ma ka hookomo ana i ka lole mare o Mira, mamuli o ke kino make, pela me na lako hoonani e ae»" "Eia kela kaikamahine ihea i keia wa?" "Aia oia ke au la i ka moana no kekahl pina mamao loa, ua kaalo ae la paha oia ma Kana Huka i keia manawa. Aole loa oia e huli hoi hou mai ana no Nu loka nei, ua hoolako aku au iaia me kekahi huina dala mahuahua, e hikl ai ke malama 111 ai iaia ame kona makuahine e noho mai la ma Palani, no ke koena l koe eko laua la Qke ola ana, E !flo ana i hana paakiki ka huli ana iaia, kq hoea mai 1 ka wa e noho ai ka aha kiure koronelo, 'no ka nlnaninan ana I na hoike, aohe naa a kaua nana aku no ia„mea, olal ua kaawale loa kela kaikamahine ma kaifi mamao." (Aole \ gau,)