Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 14, 3 April 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa kuokoa, Honolulu, T. H., Poaha, Aperila 3, 1924

Make ekolu mau haole ma ka ulia mokulele

haule he mokulele mailuna mai o ka lewa me ka holapu o ke ahi i ka mokulele ame na aliikoa maluna o kela moku

 

            Ma ke kahua o na mokulele ma Luke field, ma ke kakahiaka o ka Poaha aku nei i hala, i halawai ae ai he ekolu mau aliikoa me ka make, mamuli o ka a-ia ana o ka mokulele a lakou e kau ana i ke ahi, me ka pakeie mahunahuna ana mai o ke ola o kekahi mau koa elua ma ka apua, eia nae ua hele ko laua mau kino a mo'a i ke ahi.

            Ma ka hapalua o ka hora eiwa o kela kakahiaka i hoomaka ae ai ka mokulele e lele noluna o ka lewa, ma kahi nae o ke kanakolu kapuai ke kiekie mai ka honua ae, ua ikeia aku la kona haule ana iho ilalo, a ma ka oleloia, o ke kumu o kela pilikia aia ma ka "pakeke ea" o ka mokulele.

            Oiai e kokoke iho ana ka mokulele nolalo o ka honua, ua hihia ae la kekahi eheu me na uwea pa-ku o ke kahua kinipopo, a moku pu ae la kela eheu ma kahi o ka eha kapuai ka loa, a kaawale aku la mai ka mokulele mai, a iloko o ka manawa pokole, i hoomak ae ai i ke ahi e a.

            ua puni ka mokulele ame ka poe apau maluna on a i ke ahu, aohea mea hiki ke hoopakele ae i ko lakou mau ola, aka he elua nae mau koa i pakele mahunehune mai ka make mai, ua pakele kekahu mamuli o kona kiola okoa ia ana mailuna aku o ka mokulele, a i hoopakeleia kona kokoolua, mamuli o ka mauna ana aku o kekahi koa, iloko o ke ahu, a huki mai la iaia no kah o ka palekana, me ka maopopo ole no nae o kona ola.

            O na aliikoa i make, mamuli o ko laua a-ia ana e ke ahi, oia ka Lukanela Moore ame ka Lukanela Monthan, a o ka inoa o ke koa, oia o Robert O. Gettsinger, a o na koa i pakele mahunehune mai ai ko laua mau ola, me ka maopop ole nae o ka palekana mai ka make mai, oia o edward Baltus ame Joe Torres.

            Ua puhiia na kino o na aliikoa ame ke koa i make i ke ahi maanei nei a hoounaia aku no Amerika no ko lakou mau wahi pakahi.

            He mau wahine no ka na aliikoa i make, me na keiki, e noho iki iho ana no lakou ma kahi hoomoana o na koa no ka manawa, alaila huli hoi aku no ko lakou mau home ma Amerika.

Haule Hou he Mokulele

            He hapaha hora wale no, mahope iho o ka haule ana o ka mokulele ilalo, a a-ia e ke ahi, ua halawai aku la he mokulele hou me ka ulia iluna o ka lewa, o ia ka haki ana o kekahi o kona mau meapaahana, a no kela pilikia, i hookuu hou ia iho ai ka mokulele ilalo.

            O kahi nae o ka laki, ua kiekie loa kahi a kela mokulele e lele ana, nolaila ua loaa ka manawa nui, i ka mea nana e hookele ana i kela moku, e hoopololei ai i ka lele ana o kona moku, ahiki i ka haule ana iloko o ke kai ma Puuloa, ua poino nae kela mokulele i ka wa i haule ai ilalo, ua pakele nae ka aliikoa, me ka loaa ole o kekahi poino iaia.

 

E Hahana Ana Na Paio A Na Demokarata

 

Ahiki aku la i ka poaha i hala,ke umi-kumaha ka nuui o na moho, i waiho ae i ka lakou palapala noi hole moho elele ame na hope no ka ahaelele wae moho Peresidena a na Demokarata, e noho mai ana ma Amerika.

            Maiwaena mai nae o kela mau moho he umi-kumahaha, he elua wale no i waiho ae i na palapala noi, no ke kulana hope elele, o ke koena iho he umi-kumamalua, no ke kulana elele ka lakou i makemake ai e kohoia.

            He eon mau hope a na Demokarata o Hawaii nei e hoouna ai i ka alahele ma Amerika i keia makahiki, a oiai he umi-kumamalua ka nui o ka poe i makemake e hkohoia i elele, aole ana e nele ka hahana o na koho ana iloko o ka ahaelele maanei nei mamua o ke kohoia ana o na moho elele eono i makemakeia.

            No ka mokupuni o Oahu nei, o keia malalo iho nei na moho i waiho ae i ka lakou mau palapala noi holo moho elele:

            C.P. Iaukea, S.C. Huber, L.L. McCeandless, Jesse Uluihi, I.M. Steinback, John J. Pavao, Howard Hathway, ame Julius W. Aseh. Hope: J. Walter Doyle.

            Hawaii, no ke kulana elele: D. E. Metzger, ame Hary Irwin. Aole moho no ke kulana hope elele.

            Maui, no ke kulana elele: Harry C. Mossman. Hope: this. B. Lyons.

            Kauai no ke kulana elele: Norman D. Goldbold. Aole moho no ke kulana hope elele.

            No na moho komite lahui hoi, he elua wale no waiho ae i ka laua mau palapala noi, oia ka Meia J. H. Wilson ame ka Elele Lahui W. P. Jarrett.

            E hahana ana ke koho ana iwaena o na elele no keia mau moho, ma ka manao nae o na alakai Demokarata o Honolulu nei, aole he kanalua iki, no ke kaa o ka lanakila o kela kulana i ka Meia.

            Aole he mau paonioni no ke kulana komite lahui wahine, he hookahi wale no inoa i waiho ae i kana palapala noi, oia o Mrs. L. L. MeCandless.

            Ma ka la 24 o ka mahina o Aperila nei, e noho mai ai ka ahaelele a na Demokarata maluna o kaupaku o ka Hokele Iana, o kekahi o na hana mua e lawelaweia ana, mamua o ko koho baloko ana aku i na elele, na hope elele ame ke komite lahui, o ia no ke koho ana i na lunanui o kela ahaelele ame na lala o ke komite kuwaena teritore.

------

Ma Kawaihao ma ke Sabati aku la i hala, i hoohuiia ae ai ma ka mare e ka Rev. Akaiko Akana, o Mr. William P. K. Kaohi ame Mrs. Rebecca Hoopii kia.

 

Ae Okoa No Kona Pili I Ka Hewa

            Imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Banks, ma ka Poaono aku nei i hala, i ae okoa aku ai o Henry K. Long, a i ikeia hoi ma kekahi mau inoa e ae, o Henry K. Punohu ame Henry K. Asui, no kona pili i ka hewa wawahihale me aihue, elike me na kumu hoopii e ku-e ana iaia, a iloko no hoi o ia manawa hookahi, i ae aku ai o Mrs. Emila Long, kana wahine, no kona pili i ka hewa.

            No ka huli âme ka noii pono ana aku nae i ke ano o ka hewa i hanaia e Mr. Long, ua hoopanee mai ka Lunakanawai banks i ke kau ana aku i ka hoopa'i maluna o Long a keia Poaono ae, aka ua hoopaneeia ke kau ana i ka hoopa'i maluna o Mrs. Long, me kona hoomaluia no na mahina he umi-kumamakolu.

            Hookahi kumu, o ke kau ole ia ana aku o ka hoopa'i maluna o Mrs. Long, mamuli o kana mau keiki liilii, o ka bobe uuku loa, he mau mahina wale no kona kahiko.

            He mau pule lehulehu aku nei i hala ua laweia ae o Henry K. Long ame kana wahine imua o ka Lunakanawai Banks, a o ka laua pane ma kela manawa, o ia no ko laua pili ole i ka hewa.

            Ua hoopaneeia ka hooloheia ana o ka hihia o Dan S. K. Pahu, aka nae ,ma ka Poaono nei, ua makemake laua e hoololi i ka laua pane mua, a ae okoa aku la no ko laua hewa elike me na kumu hoopii i waihoia aku imua o ka aha.

            Ma ka mahina aku nei o Ianuari i hopuia ai o Henry K. Long, e ka Makaikiu Kellett, no ka hewa wawahihale, o ia ke komo aihue ana maloko o kekahi mau home lehulehu mawaho ae nei o Waikiki, me kona ae okoa ana uku imua o ke kanaka o ke aupuni, no kona lawelawe i kela mau hana aihue, me kona kuhikuhi ana, i na wahi ana i malama ai i na waiwai aihue.

            Ma kela manawa a Long i hoike aku ai i ka Makaikiu Kellett, ua hoakaka ae oia, i ke kumu o kona hele ana e aihue, i wahi e loaa ai na lole nani, na mea hoonani e ae no hoi, no kana wahine.

            He oiaio, o na waiwai a apau ana o ka aihue ana mai na home lehulehu mai o ia no na lole nani o na wahine, na kamaa ame na papale, oa o ke kumu wale no o ka paa ana o Long i ka hopuia, mamuli o ka ikeia ana o kekahi papale i aihueia ma ka poo o Mrs. Long, e ka wahine nona kela papale, a ma ka noke ia ana i ka niele, i hua'i pau ae ai o Long, i na waiwai apau i aihueia eia, pela hoi na home ana o ke komo aihue ana.

 

Waiho Kekahi Poe Pilipino i na Hana Mahiko

Olohani na Limahana Pilipino o Kekahi Mau Mahiko o Oahu Nei

Aole Mau Olohani Iwaena O Na Kepani

Ku na mahiko me ka Oihana Makai ma ke Kulana Makaukau e Hoomalu

            No ka hooko ana aku i ka manao hoeueu olohani, i hookomo mau ia aku iloko o na limahana Pilipino e noho ana nei malalo o na mahiko, e na alakai o ka ahahui koi ukuhana kiekie, i waiho aku ai he heluna nui o na Pilipino, i na hana na mahiko o Oahu nei, ma ka Poaha nei, me ke komo pu ole aku o na limahana Kepani iloko o kela olohani, pela hoi me kekahi poe Pilipino, ka poe i kulike ole ko lakou mau manao me ko ka poe olohani.

            Ma ka aoao nae o na lunanui o na mahiko, ua olelo ae lakou, aole e kapaia kela haalele ana o na Pilipino i na hana, he olohani ia, no ka mea, ua hooia aku ana no lakou i ka hana.

            I kulike ai me na hoike i hoouunaia mai i Honolulu nei, mai Kahuku mai, ma kahi o ka elua haneri, a i ole elua haneri me kanalima mau Pilipino, i hele ole aku i ka hana, ma ke kakahiaka o kela Poalua, eia nae ua hooia aku kela mau Pilipino i na lunanui o ka mahiko, e hoi hou aku ana no lakou i ka hana.

            Ma ka mahiko o Waipahu, ma kahi o ka hookahi haneri mau limahana Pilipino i haalele i ka hana, me ko lakou hele ole aku i ka hana o ka mahiko ma kela la, a ma ka mahiko hoi o Waialua, ma kahi o ka ekolu haneri mau Pilipino i olohani, me ka hele no nae o kekahi poe Pilipino i ka hana.

            Ua hele kino aku ka Makai Nui Trask, ame kekahi poe kakau nupepa no na mahiko o Waipahu ame Ewa ma kela la, o ka lakou mau mea i ike, aole he mau hiona no ka olohani, aia hoi na makai kuikawa i kohoia aku ai, no ka makaala ana i na hana hoohauaaele, ma kahi o ka hana i hoonohoia aku ai lakou, a he maluhia na wahi apau, me he mea la, aole he hana olohani i hoalaia ae e na Pilipino.

            No na mahiko e ae, aole i haalele na Pilipino i ka lakou mau hana aole no he mau hoailona o ka olohani i ikeia.

            Ma na mea nae i hoikeia ae e Pablo Manlapit, ke alakai o keia hana olohani iwaena o na limahaua Pilipino, ua kuokoa loa ka heluna o na Pilipino i haalele i na hana o na mahiko, mai ka heluna ae, i hoikeia mai e na lunanui o na mahiko i olohani ai na Pilipino.

            Wahi ana, aia mawaena o ka ehiku ame ka ewalu haneri Pilipino i olohani ma ka mahiko o Waialua, he aha baneri me kanalia Pilipino ma ka mahiko o kahuku, a mawaena o ka elima ame ka ewalu haneri Pilipino olohani o ka mahiko o Waipahu.

            O ke kumu ka o ka hoala ole ana o na Pilipino, o kekahi mau mahiko a e i ka olohani, aole no i haawiia aku i ke kauoha ia lakou, e haalele i na hana o na mahiko, a aole no hoi he mau kauoha i haawaiia aku i na limahana Pilipino, maloko o na mahiko o na mokupuni e ae.

            O ka holomua âme ka holomua ole o keia hana olohani a na Pilipino, na keia hana olohani a na Pilipino, na keia mua aku ia e hoike mai, hookahi nae mea maopopo i keia manawa, aole i komo pu aku na limahana Kepuni ame na limahana o na lahui o ae, iloko o keia olohani ana.

 

Hooliloia Na Lako Hoonani o Liliu

            Ma kahi o ka $17,496.50 ka loaa no na lako hoonani o kela ame keia ano, o ka Moiwahine i kuai hoolilo ia aku ma ke kudala ma ka Poalua ame ka Poakolu o ka pule aku la i hala a mailoko mai o keia huina dala ame kekahi mau dala o ka waiwai o Liliuokalani, e kukuluia aku ai i home no na keiki makou ole.

            Nui wale o na lako hoonani o ka Moiwahine Liliuokalani, mai na mea hoonani mai i hanaia me ke gula a i okomoia me na pohaku daimana, ahiki aku i na lei o na manu o Hawaii nei, a ua nui no hoi ka poe i kuai i kela mau mea hoonani mai na kaukani dala mai ke kiekie a i na dala uuku.

Eia Ke Kalaiaina ke Oni Nei me ka Hahana

Wae na Kalapu Demokarata o Oahu Nei i na Elele no ka Ahaelele e Noho Mai ana Maloko Nei o Keia Kulanakauhale

            Elike no me ka oolo-ku o na hana kalaiaina iwaena o na Repubalika, i keia mau la, e hookokoke aku nei i ka wa e noho mai ai o ka ahaelele ma keia Poakahi ae, pela iho la no na hiona e ikeia aku nei iloko o na Demokarata, mamuli mai no keia o ka ninau komite lahui.

            Aia na hoaloha o na moho komite lahui, o ka aoao Repubalika, ma ke kulana pohihihi, no ka mea e kaa ana iaia ka lanakila, oiai e loli mau ana ke ano o ka pa ana a ka makani i kela ame keia la, a ke nanaia aku nei, ka hopena o ka paio mawaena o R. W. Shingle ame C. H. Cooke, ma ke ano o kekahi ana ia o na paio hahahana loa, ma ka moolelo o na ahaelele i malamaia ma Honolulu nei.

            Iwaena hoi o na Demokarata, aia na hoailona apau no ke ala mai o kekahi paio hahana ana, aole wale no na elele imakemakeia e holo aku no Amerika, aka no nna moho komite lahui kekahi.

            ua oiliili ae nei kekahi mau Ino iloko aku la o na la i hala, ua paa ka manao o na hoaloha o ka Elele Lahui Jarrett, a o ka poe hoi na lakou e kakoo nei iaia i komite lahui, e hookahaha aku i ka poe mahope o ka Meia Wilson, ma ke kukulu ana aku imua o lakou i ka pilikia ame ka poino o ka aoao Demokarata, ke lilo ka Meia Wilson, i komite lahui.

            Me kela manao e kaa ka lanakila i ka Elele Lahui Jarrett, i komite lahui, ua kuhikuhi aku na kakoo o Jarrett, in a e kohoia ana o Wilson, i komite lahui, a holo aku oia no ka ahaelele wae Peresidena e noho mai ana ma Nu Ioka, alaila ua hiki i na hoa Repubalika eha, o ka papa lunakiai, ke hana elike me ko lakou makemake, me ka hiki ole i na hoa Demokarata o ka papa ke hoopakele ae, i na Demokarata e paa nei i na hana o ke aupuni.

            Wahi a lakou, ma ka manawa e kaawale ai ka Meia Wilson, mai ke kulana meia aku, ua hiki i ka papa o na lunakiai ke koho i kekahi hoa o ka papa i meia no ka manawa, a oiai he kuleana no ko kela hoa ai ma na ninau apau, e holopono mau ana na hooneo hana ana a na Repubalika.

            Me kela mau hana hoomaka'uka'u nae ma ka aoao o na kakoo o ka Elele Jarrett no ka haule o ka Meia Wilson, aole e koho hou ia i komite lahui aole ia i laweia mai e kekahi aoao, ma ke ano he mea ano nui; a in a o na paha e koho ole ia ana o Wilson, he o ia mau no kona paa ana i ko kulana komite lahui, ahiki i ka pau ana o ka ahaelele wae moho Peresidena, i keia kau.

            O keia mahalo iho nei ka papainoa o na elele, i kohoia mai kela ame keia kalapu Demokarata mai, no ka mokupuni o Oahu nei, e akoakoa ae ana maloko o ka ahaelele Demokarata e noho mai ana ke pau ae ka ahaelele a na Repubalika:

Apana Eha:

            Mahele ekahi--Meia John H. Wilson, Mrs. J. H. Wilson, John L. Osmer, Ernest Heen ame John C. Cluney

            Mahele Elua--M. H. Sanders, David Martin, C. D. Pringle, J. K. Kaneakama, J. H. Napapa, J. K Kaopua, J. W. K. Keiki ame Mrs. R. Nicholas.

            Mahele Ekolu--F. C. Benevides ame Stephen Gumpfer

            Mahele Eha--Howard Hathway, W. B. Pittman, Hugo Kanae, Louis S. Cain, Sam Hiapo, Mike Harvey, T. J. Fitzpatrick ame Simion Akaka.

            Mahele Elima--C. K. Quinn, J. Dias, J. K. Porez ame M. Pereira.

            Mahele Eono--Mrs. A. K. Woolsey, I M. Stainback ame Charles H. Rose

            Mahele Ehiku--J. K. Ordenstein, J. U. Joseph ame Edumund Norrie.

            Mahele Ewalu--S. HOopii, A. V. Gear, Dr. J. J. Carey, James Pierce ame N. D. Godbold.

            Mahele Eiwa--S. K. Kaaikaula, Keawe Kapeliela ame Mrs. Alice Kealoha.

            Mahele Umi--Judge William H. Heen, S. C. Huber, Judge E. M. Watson, I. F. Rosa, S. b. Kemp ame Kahuakailoa.

            Mahele Umi-kumamakahi--Nalua Kahapea, Mrs. Kalua Kiakahi, John Stone, Mrs. Mary Stone, Sam Lehua, Mrs. N. R. Crabtree, Andrew Keaunui, Isaac Kaia ame Frank Alameda.

            Mahele Umi-kumamalua--Charles Lake Sr., Joseph Kaahea ame Mrs. Ivy Lawelawe.

            Mahele Umi-kumamakolu--M. E. Gomes, Jr., E. Kailiponi, Jr., Patrick O'Brien ame S. Scott.

            Mahele Umi-kumamaha--Frank Lopez, Manuel S. Mattos ame August Gomes, Jr.

            Mahele Umi-kumamalima--John J. Pavao, J. Walter Doyle, Mrs. Alice Pavao ame Joe Duarte.

            Mahele Umi-kumamaono--Louis Silva, Edward Poepoe ame Joseph Duarte.

            Mahele Umi-kumamahiku--J. F. Durao, A. Fraga, E. A. Kelly, Mrs. Luika Kalawaia, Mrs. Milia Kiliona ame J. S. Kinilau.

            Mahele Umi-kumamawalu--Harry Ross, H. Phillips ame J. W. Keawe.

            Mhahele Umi-kumamaiwa--Moses Piui Sr.

Apana Elima

            Mahele Ekahi--James Hoapili, Mrs. M. Hoapili ame Joe Bright.

            Mahele Elua--Kam Wan Lam Ho ame E. K. Haleakala.

            Mahele Ekolu--David Kaapu.

            Mahele Eha--John Pele ame Hosea Pele.

            Mahele Elima--J. S. Kuni, L. B. Wood ame Mrs. K. Kapule.

            Mahele Eono--Willie, Kalani, Kaaihue Liilii ame Kama Kila.

            Mahele Ehiku--Mrs. Kahikina Kawahaheenui.

            Mahele Ewalu--Mrs. Lily K. Ah Nee, Charles Chark, J. K. Waiwaiole ame Manuel Baptist.

            Mahele Eiwa--Mrs. W. M. White, Mrs. H. Jones, C. L. Wilson, D. Kahaulelio, Mrs. H. Kahaulelio, S. Hardesty, Mrs. Murke, Mrs. F. Berfelmano, J. S. Townsend, Jesse Makainai ame Mr. Vasconcellos.

            Mahele Umi--M. C. Pacheco, W. H. McClellan, E. K. Hanapii, d. K. Aiona, Charles de la Nux, Mrs. Charles de la Nux ame Mary Cullen.

            Mahele Umi-kumamakahi--D. Kanealii, D. Kapano, Mrs. Elizabeth Holt, Mrs. C. Sharp, Mrs. Anna Makuao ame William Taylor.

            Mahele Umi-kumamalua--A. Kahaawinui, John Tappen, Mary K. Ukuula, Jesse Uluihi, Mrs. Tracy ame Henry Makuaole.

            Mahele Umi-kumamakolu--L. L. McCandless, M. G. Faria, Thomas C. Blackwell, Mrs. T. C. Blackwell, James Kanoho, Mrs. John Kopa ame Herman Meek, Sr.

            Mahele Umi-kumamaha--David kaupe ame Mrs. Lei Luning.

            Mahele Umi-kumamalima--John malaihi, H. Cooper, William Kaka ame John Moses.

            Mahele Umi-kumamaono--S. K. Laau

            Mahele Umi-kumamahiku--Mrs. Abigail Polson.

            Mahele Umi-kumamawalu--A. Simeona, F. Luning, David Paakaula, Mrs. D. Kali. Jr., Mrs. Mileka Kakai ame Mrs. Mary Akina.

            Mahele Umi-kumamaiwa--Lot C. Kealoha, Mrs. Annie H. Kealoha, henry K. Kuaaina ame Meu Fond Tyau.

            Mahele Iwakalua--J. L. Papalimu David K. Kaolehana, E. K. Palakiko ame Nunu.

            Mahele Iwakalua-kumamakahi--J. K. Pipi.

Hookomoia He Hoopii Koipoho I Ka Aha

            He hoopii koipoho o iwakalua kaukani dala ka i hookomoia ae iloko o ka aha hookolokolo federala, ma ka Poalima aku la i hala, ma ka aoao o kekahi mau keiki oo ole elua, e ku-e ana i ka Hui Mokuahi Matson, no ka make ana o ko laua makuakanie, oiai e noho ana ana mahine o kekahi mokuahi o kela hui.

            Aole wale no nae no ka make ana o ka laua makuakane ke kumu o kela hoopii koipoho, aka no ka make pu ana kekahi o ko laua makuahine, mamuli o na manao kaumaha, no ka make ana o kana kane, no na poino i loaa maluna o ka mokuahi Hawkeye State ma ka la 30 o Maraki, 1922.

            I kulike ai me na hoakaka maloko o ka hoopii koipoho, ua noho hana o Edwin D. Campsie maloko o ka rumi enekini o ka mokuahi Hawkeye me kekahi limahana e ae mawaho on a, a ia laua maloko o kela rumi, i komo mai ai ka mahu, a wela kona kino i ka mahu, a ma kekahi la mai i make ai oia.

            No keel make ana o ke kane, elike me ka hoakaka ma ka hoopii, ua lilo ia i kumu hookamaha loa i ka noonoo o Babara Campsie kana wahine, me ke emi pu mai o kona ola kino, ahiki i ka make ana ma ka la 12 aku nei o Maraki o keia makahiki.

            He elua mau hoopii koipoho kaawale, o umi kaukani dala pakahi, ma ka aoaoa o William A. campsie, he keiki oo ole o ehiku makahiki, ame Babara Dunn Campsie, he kaikamahine o umi-kumamakahi makahiki.

Make he Haole Koa no ka Huli Ana o ke Kalaka

Pakele ke Ola o Kona Mau Hoa Mamuli o na Ulia Laki Wale no

Kokoke I Moanalua Ae Nei Kela Ulia

Haki ka a-i o ke Koa i Make no ka pa ana i kekahi Kumulaau

            Oiai e huli hoi mai ana no ke kulanakauhale nei, ma ka hora umi o ka po o ka Poakolu, o ka pule aku la i hala, mailalo mai o Puuloa, i haule ai he kaa kalaka nui o na koa, me ka piha i na koa, ma ka aoao o ke alanui, o Puuloa, ma kahi he hookahi haneri kapuai ke mamao mai ka hui ana o kela alanui, me ke alanui e holo ana no Leilehua, a o ka hopena i ikeia o ia no ka halawai ana o kekahi koa me ka make, a loaa hoi he mau poino kukonukonu maluna o kekahi mau koa.

            I kulike ai me ka moolelo e pili ana i keia ulia, ma ka Papu Kamehameha, ma Puuloa, kahi i hoohala ai o kela poe koa, ma kekahi anaina hoohauoli, a i ka pau ana o kela mau hana hoohauoli, ua huli hoi mai la ke kaa kalaka no Honolulu nei, me umi-kumamaono poe koa maluna on a.

            Ma kahi nae he hookahi haneri kapuai, mai ka hui ana o na alanui o Puuloa ame Leilehua, ua oili aku la kekahi kaa otombile, ma ke alanui o Puuloa, a i wahi e loaa ai i ke kaa ai mamua o ke kaa kalaka, ua hoopilipili hloa ae la ke kiakaa o ke kaa kalaka, ma ka aoao akau, o ka manawa nae ia i haule aku ai ke kaa kalaka ma kahi he umi-kumamalua kapuni ke kiekie, a kabuli, me ka pau ana o na koa i ka helele'i mailuna aku o ke kaa.

            Ma keia mawa o ka haule ana aku o ke kaa kalaka, ua kaa pono ke koa i make, mawaena o ke kino o ke kaa ame kekahi kumulaau, me ka haki ana o koua a-i, a maloko aku o ka halema'i o na koa oia i make ai mahope iho o ka hoihoi awiwiia ana aku maloko olaila.

            Hookahi koa, i paa loa malalo o ke kaa kaiaka, me ka naha ana o kona poo, a he elua mau koa hou ae mawaho, i loaa na poino kukonukonu, o ia ka haki ana o ko ka o kekahi, a haki hoi ka lima akau o kekahi, a no ka nui aku o na koa, he mau palapu liilii wale no ka lakou.

            o ka haole koa o ka make ana, iloko o ka mahina o Dekamaba o ka 1923 koke aku nei no kona komo ana iloko o ka oihana koa, a he 22 ka nui o kona mau makahiki.

Lilo Ka Home O Knudsen No $98,000.

            No ka huina o kaniwa-kumamawalu kaukani dala, i kuai hoolilo ia aku ai ka home nani o Eric A. Knudsen o Kekaha, Kauai, mauka ae nei o ke alanui Kauka, ma Nuuanu, ma ka Poakolu o ka pule aku la i hala, i ka hui Hawaii Investment Company, me ka meheleheleia aku ka aina, iloko o na apana, lehulehu, no ke kukulu home ana, a hooliloia aku i ka poe e makemake mai ana.

            Ma kahi o ka umi-kumamaono oka ka nui o kela aina, a o kekahi hoi o na wahi makaikai nui ia, no kona au ano maikai he nui. O na Hoahanau Magoon, ma ka aoao o ka Hawaiian Investment Company, a o ka Bishop Trust Co., hoi ma ka aoao o Knudsen, mawaena o kela mau akena na hooponopono ana, ahiki i ka holopono ana o ka manao kuai.

            E hooliloia ana he mau kaukani dala mahuahua, e ka Hawaiian Investment Company, ma na hana apau i manaoia no kela aina, mamua o ke kuai hoolilo ana aku i ka poe makemake, e loaa na home no lakou e kukulu ai mauka ae nei o Nuuanu.

            Ma kahi o ka umi-kumamawalu keneka o ke kapuai kuea, ke kumukuai o kela aina i hooliloia mai la, he kumukuai makepono, ke hookukuia ae me ke kumukuai o na aina e pili kokoke mai ana ma kela wahi no ka mea ma kahi o ke kanakolu ame ke kanaha keneka, ke kumukuai o ia mau aina o ke kapuai kuea.

Kauia ke Ahewa Maluna o Mr. Pahu e naKiure

Pili ka Hewa Lawe i na Dala o ka Lehulehu ma ke Ano Kolohe laia--Ma Keia Poaono e Kauia Mai ai Kona Hoopa'i

            Mahope iho o ka hooloheia ana o ka hihia o Dan S. K. Pahu, ke kakauolelo mua oloko o ka oihana wai o Honolulu nei, no kekahi mau ka lehulehu ae nei i hala, i hoopuka mai ai na kiure, i ka lakou olelo hooholo, ma ka auwina la o ka Poalua aku nei, no kona pili i ka hewa lawe i na dala o ka oihana wai, ma ke ano kolohe.

            Ua hoopaneeia mai nae ke kau ana aku i ka hoopa'i maluna on a, ahiki i keia Poaono; aka nae o ka hoopa'i i hoakakaia e ka kanawai no keia hewa, he elima makahiki hoopaahao ka haahaa ahiki i ke umi makahiki ke kickie.

            Mahope iho o ka hoopuka ana mai o na kiure i ka olelo hooholo, i waiho koke aku ai ka Loio Pittman, ka loio o Mr. Pahu, i ka hoohalahala i kela olelo hooholo, me ka waiho pu ana aku i ke noi, no ka hoolohe hou ia o ka hihia, a me keia Poaono, e waiho mai ai ka aha, i ka pane, maluna o kela noi.

            O na hoike wale no ma ka aoao o ke auuni, ka i laweia mai ma kela hihia, me ke kukulu ole ia mai he hoike ma ka aoao o Mr. Pahu, a aole no hoi oia i kukuluia ae no ke kupale ana iaia.

            Ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka auwina la o kela poalua i hoomaka ai ka hoonohonoho ana o na lioio o na aoao a elua, i na ike pili i ka hihia imua o ka aha, me ke kaa ana i ka hope loio Kalana H. E. Stafford, ka wehe mua ana i na hoakaka ma ka aoao o ke aupuni, alaila ukali mai ka la Loio Pittman, ma ka aoao o ka mea i hoopiiia, a o ka Loio Kalana Heen, ka mea hope loa, ma ka aoao o ke aupuni.

            Ma ka hapalua o ka hora eha, i waiho mai ai ka Lunakanawai Banks i na a'o ana imua o na kiure, e pili ana no kela hihia, a he umi-kumamaha wale no mikue mahope iho o ke komo ana aku o ka hihia iloko o na lima o ke kiure, i hoopukaia mai ai ka olelo hooholo, no ka pili o ka mea i hoopiiia i ka hewa.

Ka Moolelo o ka Hihia

            Ua ikeia ka pokole o na dala o ka oihana wai, mahope iho o ka hooaioia ana o na moohelu waiwai oloko o kela keena e ka Hope lunahooia Geo. C. Ross, a imua o a aha, i hoakaka ae ai o Mr. Rosa, no ka olelo okoa ana aku o Paha iaia, mamua ae o ka hopuia ana, in a he alahele kekahi e hoopakeleia a ai oia, ma ke pani ana aku i na huina dala i pokole.

            Ma ka la elima o Dekemaba aku nei i hala, i hopuia ai o Mr. Pahu no ka hewa, lawe i na dala i waiho ia aku malalo o kona malu, ma ke ano kolohe, a ma ka la 20 o keia mahine no, i loaa ai he hoopii hoahewa i ke kiure kiekie, e ku-e ana iaia, no ka huina o $43.95; aka ua hookuuia oia e noho mawaho nei, ma o kona waiho ana ne i kona bona o elima kaukani dala.

            O ka huina dala i pokole maou iloko o ka oihana wai, no ka makahiki 1923 holookoa, aia ma kahi o ka iwakalua kaukani me na haneri elike me ia i loaa aku ai, ma ka huli ana a ka Hope Lunahooia Ross maloko o na buke ame na likiki hookaa wai.

            Aole nae maluna wale no o Mr. Pahu i ili aku ai kela pilikia, aka ma ka la 20 aku nei o Maraki, ua hopuia o James P. Awana, ka hope aku o Pahu, kekahi o na kakauolelo o ke keena wai, malalo o ke kumu hoopii, oia no kona lawe ana i ka huina o $77.25 ma ke ano kolohe.

            Ma ka Poaono aku nei i hala, i laweia ae ai o Mr. Awana imua o ka aha no kana pane, a ma ia manawa i hoole aku ai oia no kona pili i ka hewa, a e hookolokoloia aku ana oia, me ka laweia mai o na ike apau ma ka aoao o ke aupuni, e ku-e ana iaia, elike me ke kumu hoopii.

            Ma ka manawa e hooloheia ana ka hihia o Mr. Pahu, ua laweia mai e ka Loio Kalana Heen, kekahi mau ike, no ka hoolilo ana o ka mea i hoopilia i kona mau aina, ma kekahi manwa pokole mamua aku o ka hopuia ana, he hooia ana mai kela wahi ana, no ka maopopo i ka mea i hoopiiia kona pili i ka hewa hiki ole ai ke hoopakeleia a hale mau waiwai, pela oia i hoolilo aku ai.

            O ka hana a ke aupuni e pili ana no na aina o Mr. Pahu, i hooliloia, aole he mea i maopopo i keia manawa.

No Ka Wahine Ke Kumu O Ka Pilikia

            No ka hoopaapaa o kekahi mau wahine elua, i ka mea kuleana o laua i kekahi haole luina, noluna o ka mokuahi Wilhelmina, i ala mai ai ka pilikia, ahiki i ka hahauia ana o kekahi o na wahine, me ke kumu o ka pu panapana e ka haole luiea, a paa hoi ka luina i ka hopuia, ma ka hora elua a oi o ka wanaao, a ao ae ka Poakolu o ka pule aku nei i hala, maloko o kekahi o na hale hoolimalima ma ke alanui Kukui me ke aanui Muliwi.

            I kulike ai me ka hoakaka a ka Makai Jardine, Jr., ua hoea aku he haole kuina, o Charles Lugo ka inoa, no kahi e noho ana o Ramona Rodrigues, a oiai ma kahi o kela wahine, i hoea mai ai kekahi puulu, a iwaena o lakou o Sebastiana Madera kekahi, he wahine opio.

            I kona ike ana mai i ka haole luina, ua olelo ae la kela wahine opio, oia ka mea kuleana i keia kane, a hoomaka ke ala ana o ka pilikia, ahiki i ka hahau okoa ana aku o ka luina, i kana pu ma ke poo o Ramona, ka wahine mua ana i hele aku ai e ike.

            No kela hahauia ana aku o ke poo i ka pu, i oi loa mai ai ka uluao'a iwaena o kela puulu, ahiki i ka onou okoa ia ana o ka luina ma kekahi puka aniani, me kona ki okoa ana mai he hookahi poka o kana pu panapana, i ka hoahanau o Ramona, a hoomaka aku la e holo.

            O kahi nae i paa koke ai kela haole luina i ka hopuia, o ka hoea ana mai o ka Makai Jardine, Jr., ua alualu aku oia mahope o ka luina i kokuaia aku e kekahi mea okoa ae mawaho on a, ahiki i ka paa ana i ka hopuia oiai kela luina e hoao ana e huna i ka pu panapana iloko o kekahi pahu waiho opala.

            Ma na mea i hoakakaia ae, he mau wahine like no kela a elua na ka luina, a ua koi ae laua pakahi, i ko laua kuleana maluna o ka haole luina, pela iho la i ala mai ai kela pilikia, a ku ana imua o ka aha kanawai.

Ka Maui Mau Olelo Paa No Ke Kokua Ana

            I kulike me ka hoakaka a kekahi lono o ka loaa ana ae mai Hilo mai, ma ke kakahiaka o ka Poaono aku la ka i hala ka hoi ana aku o Rev. S. L. Deaha mai Maui aku mahope o kona akoakoa pu ana ae ma ka manawa o ka noho ana o ka aha mokupuni o Maui ma ka apaua o Hana, a wahi ka ana o ka hoike ana aku he halawai ia a ka ahahui i malama ai me ka holopono loa o na hana i lawelawela, a he helnna nui o na moena lauhale i loaa aku iaia no na lala o ka ahahui paeaina e noho aku ana ma Hilo iloko ae nei o Julai, a wahi hou ana, ua makaukau ka na kanaka ma Maui e haawi aku i na kokua i ka manawa e noho ai ka ahahui, ka manawa i manaoia e hiki aku ana ma kahi o 1,500 mau lala o ka ahahui e hiki aku ana.

E Loaa Aku Ana i Mau Bipi

            O ka malama ana i kekahi heluna kanaka nui o ka aha paeaina e noho mai ana he ninau koikoi no ia, aka nae, oiai ua hiki no e malamaia kekahi heluna kanaka nui o keia ano mamua aku nei, ua makemakeia no nae no kokua apau e hiki ana e loaa ae elike me ka nui i makemakeia. he 10 ka mau poo bipi i hoopaaia mai e ko Maui poe e loaa ae ana, me kekahi heluna nui o na puaa mai ia mokupuni hookahi ae, elike me ia a Mr. Desha o ka hoika ana aku. Aole no i haule hope loa ka Mokupuni o Hawaii ma ka hana ana i kona mahele, in a no ka hooko ponoia mai o na kokua elike me ia i hoopaaia ae e lawa ana no na meaai no ka malama ana i na lala o ka aha paeaina.

Hoolimalima i na Mokuahi

            Ua loaa kekahi mau ike maopopo ke hoolalaia mai la ka kekahi alahele no ka hoolimalima aku i kekahi mau mokuahi no ka halihali a hoihoi ana aku i na lala o ka aha i maui, a pela hoi ka hoihoi ana aku i na lala o Kauai ame ko Oahu.