Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 14, 3 April 1924 — Page 2

Page PDF (1.63 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ia o Mira i kona lole mare ame kona mau lako mare apau, alaila komo mai la i kekahi lole okoa, me kona ukaliana aku mahope o kekahi mau kanaka elua, no kahi o ke kaa e ku mai ana ma ke alapuni . O na noonoo elua iloko o Mira ma kela manawa o kona haalele ana iho i kona home, o ia no kona holo ana e pakele mau ke kanaka aku ana i hoowahawaha loa ai, a o ka lua o ia no kona hooko ana aku i na kauoha apau i hoounaia mai iaia ma ke ano pohihihi, e ke kanaka ana i manao loa ai ua make.

 

Ua noho pouliuli loa o Mira me kona maopopo ole e pili ana no kekahi kino make e laweia mai ana, a hoaahuia aku me kona lole mare, no ka pulapu ana i ka lehulehu, oia kela i pepehiia a make; aole no hoi oia i ike no la paa ana i Rolana Kinikala, i ka hopuia, no ke karaima pepehikanaka. O ka noonoo wale no iloko on a, o ia ka maopopo ana ae i na mea apau, ua holo mahuka oia mai ke kane aku ana i mare ai, a i ka hala ana he manawa mahope mai, e palaka pu ana ko lakou noonoo nona, elike me ka mea i ike mau ia, no ka poe holo mahuka, mai ko lakou mau home aku, a mai ka lakou mai mea aloha aku paha.

 

Ma ka puka no mamua o ka hale i hele aku ai o Mira a kau iluna o ke kaa, he hookahi kumu o ka hoomaopopo ole mai o na malihini iaia, ua paa kona helehelena i ka uhiia, a ua nui na hoi ka poe e hi-o ana iloko a iwaho, nolaila ua maalahi maoli kona hele ana aku a kau iluna o ke kaa, o ka lilo aku la no ia no kahi ana i maopopo ole ai.

 

Ua ma'u no kela wahi o ka holo ana aku o ke kaa a Mira e kau ana, ahiki i ka hoea ana no kekahi uwapo lele iho la oia ilalo, me kona alakaiia ana aku noluna o kekahi mokuahi, a iaia i ike aku ai i ka hoolakola ana o na rumi i hookaawaleia nona, me na mea hoonani apau a ka manao e kamawae ola ae ai, pela hoi na wahine kauwa lawelawe nina, ua auhee loa aku la na manao hopohopo apau mai iaia aku, koe wale no ka maha ame ka hauoli; me ke kau aku nae o kona manaolana o kona ike hou i kela kanaka nana pine omou, no ka niele ana mai iaia, i na mea pohihihi e pili ana iaia.

 

He mea oiaio, ma ka wehe ana mai o ke alula o ka malamalama o kekahi kakahiaka ae, ua haalele iho la ka mokuahi i ka uwapo, a au aku la no ka moana kai loa, me ka hoomaopopo ana iho  o Mira, e halawai aku ana ka ike a kona mau maka, i kekahi mau hiona i malihini loa iaia, ana e mihi ole iho ai, no kona hilinai piha ana aku maluna o na kuhikuhi ana a ka mea i makaukau e hoopakele ae iaia mai ka mana mai o Rolana Kinikala.

 

Ma kela manawa a ka mokuahi e aha'i la ia Mira no kekahi aina mamao loa, aia na kanaka hana he nui, ke lawelawe la i ka lakou mau hana pakahi ,maloko o ka home hou o Monotana. Mamuli o ka nui maoli o kela mau limahana, i hele a loea ma ka lakou mau hana ike akamai, ua lilo na hana nui i mea liilii, a iloko o ka manawa pokole, ua hooliloia ae la kela hokele, i ahlealii nani loa, i lihi launa ole mai kekahi o na hale o ka poe waiwai e ku ana maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka.

 

O kela huina dala mahuahua i hooliloia aku no ke kuai ana a lilo mai kela hale ia Monotana, he wahi hunahuna wale no ia. ke hoohalikelikeia ae me na dala i hooliloia aku, ma ka hoonani ame ka hoohinuhinu ana i kela home a pani'o.

 

O kela keena kahiko o ka hokele, i hooliloia i keena hookipa, no na malihini e hoonanea ai, a e luana ai, aole kela hiona oneanea a olohelohe ke nana aku, aka ua hele a luhiehu, i na kinonohi o na ano like ole, i hanaia e ke noeau ame ke akamai o na kanaka pena kii a kahakii, o ia no oe o kekahi waonahele i kupaoa i ke ala o na pua.

 

Ua hanaia oloko o kela rumi, a kulike loa me na hiona o ka uka waokele e halii mau ana ke ano luila oke ahiahi me he mea la aia ka poe e noho ana maloko o kela keena i ke ahiahi, ina no ia o ka hora umi-kumamalua o ke awakea, aka ma ka malamalama mai o kekahi mau kukui uwila, i ike ole ia aku ko lakou mau wahi i kau ai, malaila mai ka malamalama nana e hoauhee aku i ke ao omamalu o ka pouli mailoko aku o ua keena nei, i ke ao ame ka po.

 

Aia pu he mau wai mapuna i hanaia, no lakou ka wai  pipii mau ana i na sekona apau; a maha'i o kela mau wai mapuna. ua kipapaia mai i na pohaku, e anapa mai ana na pohaku momi, i okomokomoia, no ka hooi ana ae i ka u'i ame ka nani o na hiona ke nana aku.

 

O ka papahele oloko o kela keena, ua uhiia me na ili o na holoholona like ole oloko o na ululaau, a i ka wa e hehi aku ai maluna o kela mau ili holoholona, me he mea la e hoomanao iho ana ka mea malihini, aia oia iwaena o kekahi pua holoholona nui kahi i holoholo ai.

 

Aia ma ka hoomaka ana aku o na anuu o ke alapii e moe ana no ka hale maluna, ua kukuluia kekahi kuu m ā ala nui, o ke kanaka Hinedu, a ma kona mau aoao hoi, e ku ana he mau Tiga elua, a  ma ke ano nui ke olelo ae, he keu aku maoli o ka nani ame ka u'i o ka hanaia ana o kela mau mea hoonani .

 

Aohe mea hiki ole i ka mana o kela dala ke hana; a ia kaua e ka makamaka heluhelu e kilohi aku ai ialoko o kela home, hookahi noonoo nui iloko o kaua, o  ia no ka hooliloia ana he mau miliona dala ma kela mau hana ho'onani, e koe uuku aku ai paha na dala, ma ka waihona o ka on a nono ia home nani.

 

Maloko o na rumi apau, ua hana wale ia no i na hoohiwahiwa ame na kinohinohino, i kaokoa ae kekahi mai ; e manao ole ia aku ai, he manu rumi moe kela, no ka mea aia maloko o ia mau rumi, na hiona o na ululaau, na awawa kuhoho, na kula uliuli, ame na ano apau o na aina i maa ole ka heleia e na kanaka.

 

Aole loa he wahi hiona iki maloko o kela hale nui, i kulike aku me na hale, i kamaaina i ka nohoia e na kanaka he mau home no lokou.  Aole he mau kii pena kau paia, a mau kii hoonani e ae paha, i kamaaina i ka ike a ka maka, a i hoikeikeia ma na wahi kaulana o ka honua nei ; aka he mau mea hoonani malihini wale no, i hanaia e ka noeau o na kanaka loea ma ka lakou mau hana akamai.

 

Oiai keia mau hana hoonani a kinohinohi e lawelaweia nei ma ka home o Monotana, ua hoea aku la ke kanaka kalepa waiwai opio, no ka ike ana ia Mnotana, elike me ia a Wandaa o ka hoike ana aku a kaua i ike ae nei mamua.

 

Ua hookipa aku la o Monotana i ka malihini opio, maloko no o kela rumi, i papa olelo ai oia me Pilipo kodona, ke kanaka nana i hoolili i ka helehelena u'i o kana wahine a pupuka.

 

O ka inoa o keia kanaka opio o ka hoea ana aku, oia a Paulo Sekona.  Mahope o ka haawi ana ae i ke aloha o kekahi o kekahi, ia wa i hoomaka koke mai ai o Mr. Monotana e kamailio :

 

"Ua kauoha aku au ia oe e hele mai e hui pu me a'u mamuli o kekahi hana nui a'u i makemake ai e waiho aku nau e lawelawe."

 

"Ua pono kela, a i hoea mai la au no ka hooko ana i kau kauoha," wahi a ke kanaka opio, me ka piha paa rula.

 

"Mamuli o koa hoea ana mai nei,iloko o ka manawa i hoikeia mai ai ia'u, ke manao nei au, o oe kekahi o na kanaka malama mau i ka manawa, a o kanaka a kela ano, ka'u poe makemake loa.  O ka hana a;'u e waiho aku ana nau e lawelaw, o kekahi ia o na hana a ko'iko'i, a'u no e manaoio nei, aole he hana o heia ano i loaa mua ia oe."

 

Ke hoolohe pono loa aku la o Paulo Sekona i na olelo apau e kamailioia mai la e Monotana, me ka hoopinana wale ana ae no i kona mau poohiwi.  He kanaka opio keia me ke kilakila pu o kona kulana, eianae aia no oia i na makahiki, e hiki ole ai i ko lakoa hilinai ana maluna ona.

 

"Ke makemake nei au e lilo holookoa mai ke kulanaakuhale o Nu Ioka nei ia'u," i hoomau hou aku ai no o Monotana i ke kamailio ana, me ka haka pono loa mai nae o ka nana ana a Paulo Sekona maluna o keia kanaka malihini, ka mea ana i noonoo wale iho ai no, aia oia imua o ke alo o kekahi kanaka i uluhia e na manao hehena.

 

"Ua maopopo loa ia'u, aia kekahi mau mea e waiko nei ma keia kulanakauhale i hiki ole ke kuaiia me ke dala, e lilo ai, o mau mea hoopomaikai mai, i ka poe na lakou ke dala ; aka no na mea apau i hiki ke kuaiia a lilo mai me ke dala, ke makemake nei au, e kuleana ia mau mea."

 

Pahola ae la ke minoaka ma na paplina o ke kanka opio, mamuli o ka hiki ole iaia ke manaoio aku, i na mea e kamailiomamuli o ka hiki iaia e Monotana ; o kana i kohi iho ai, i keia ka helu ekahi o na kanaka kiekie a hooio, mamua o kekahi poe ana i kamaaina ai.

 

"Ua hoea mai la kaua i kahi o ka hana a'u i makemake ai ia oe e lawelawe aku no'u, o ia keia: Ke makemake nei au, e lilo mai ia'u na kaaahi apau loa o keai kulanakauhale, na hale banako hoopukapuka dala, na hale oihana kalepa waiwai o kela ame kela ano; aka nae mamua o kuu hookohu ana aku ia oe, i akena no'u, no ke kuai ana a lilo mai kela mau mea apau ke makemake nei au, e lilo pu mai oa ia'u, a e kuleana hoi au maluna ou."

 

"E kuleana anaei oe maluna o'u? Heaha kou manao ma ia mea?"

 

"O ka manao iho la no hi ia elike me ka'u i kamailio aku la. Ua loaa mua ia'u ka ike, aole loa e hana kekahi kanaka me ka hoopono no kona haku, ke ole e lilo mua oia i mea hoolohe i kona haku, a ma kekahi olelo ana ae paha, e kuleana maoli ka haku maluna ona.

 

"Ua wae ae au ia oe mai ka nui mai o na kanaka lawelawe oihana o keia kulanakauhale; a haawi aku i ke kauoha ma o ka' kauwa la e kamailio aku ia oe e hele mai e hui pu me a'u no ko'u maopopo mau ana, o oe kekahi o na kanaka aihue. Mai hoao oe e ku mai iluna, aole keia he hoohana ia oe aka ke kamailio wale aku nei noa au i na me oiaio.

 

Ke waiho aku nei au nau e koho mai i keia mau mea elua; Ua makemake anei oe e noho pu me a'u maloko o keia hale, a e hoolo i ka'u mau mea e kauoha aku ai ia oe me kou pale ole ae ia mau kauoha, a  i ole ua oi aku paha kou makemake e hoi aku a noho maloko o ka halepaahao ma Kina Kina. Mahea  oe e Paulo Sekona, ke kanaka aihue, ke keki a Alabaki Sekona, kou makuakane aihuea, e koho ai?'

 

Aole e hiki ia ke kanaka opio ke pane aku; aka aia maluna o kona helehelena ka haikea, ka maka'u ame ka weliwei, no na mea ana i lohe aku ai me kona mau pepeiao ponoi, ka mea ana i moeuhane mua ole ai, eia ka o keia hoea ana mai la on a imua o kekahi ana i ike  ole ai mamua, no ka hoolohe ana aku no ia i kekahihapa o ka moolelo o kona ola ana.

 

No kona noho kiuke loa, me ka pane leo ole, kamailio hoi mai la o Monotana iaia i ka i ana mai:

"E wehe mai oe i ka ume mamua o kena pakukau!" me ka lalau ana aku o na limao Paulo Sekona a huki mai la i ka ume iwaho.

"Heaha kau mau mea i ike iho la maloko o kena ume?"

"Ke ice nei ko'u mau maka i ke dala gula a me na pohaku makamae."

 

"He hookani haneri miliona ka waiwaiio o na dala maloko o kena ume, a ua hiki loa ia'u ke ninini aku, a hoopiha hou mai i keia huina iloko o ka ume, i kela ame keia la, elike me ka nui o na makahiki o kou noho ana ma Nu Ioka nei.

 

"Ehiki ana anei ke manaoio i keia manawa, ua hiki loa ia'u ke kuai i ke  kulanakauhale o Nu Ioka nei. E alawa aku maluna o kena ope pepa e waiho la ma kou aoao akau, maluna o ke pakaukau, a e heluhelu aku i na olelo i palapalaia maluna loa. ua heluhelu mua no anei oe? Ae, ua heluhelu mua no i kela mau olelo, no ka mea ke ike aku la au i kou piha maoli me kahaalulu, i kau a mea o ka piha me ka maka'u. Ke makemake nei au e pane mai oe e Paulo Sekona, ua hoohaahaa aku anei au ia oe, ma ke kapa ana aku, o oe kekahi kanaka aihue?" Ua hoohaahaa aku anei au i ka inoa o kou makuakane ma ke kapa ana aku iaia i ka aihue? E pane mai, a mai maka'u!"

 

"Aole i hoohaahaa mai ia'u!" wahi a Paulo Sekona, me ka mau no o kona haalulu.

Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o Monotana, e like no me ke ano mau o kela kanaka, ke holopono kekahi hana nui ana i manao ai, a kamailio hou mai la:

"ae, he nani ia ua ike oe, no ko'u maopopo ana i kou mau ano apau, nolaila o ka'u mau hana mua loa i makemake ai ia oe, aia a ka la apopo, e lilo holokoa mai ke Alanui Walano'u, ma ou la ko'u akena, a o ke anuu mua ia e lilo holokooa mai ai o Nu Ioka nei no'u."

 

MOKUNA XIX.

 

O ka pule mahope iho o na mea i ikeia ma ke anaina mare maloko o ka home o Uilama Ganeki, o kekahi ia o na manawa i hoopiha loa ia aku ai ko Nu Ioka holookoa me na manao kahaha, o ka oi loa aku nae, iwaena o na kanaka ko'iko'i a lawelawe oihana, i hoolilo nui i ko lakou noonoo, ma na hana hoopukapuka dala.

 

Aole loa he hore hookahi o kela ame keia la, i nele i ka halihali mau ana mai i na mea hookahaha noonoo, mamuli o na nuhou i puka mau ae, no ka lilo ana mai o na mahele o kela ame keia oihana ia Monotana, ka mea nana i hoohaalulu aku i na kuli, o na kanaka i hele a loea iloko o na hana hoopukapuka waiwai.

 

I cela âme keia la, aia mau na manao hopohopo iloko o ka pohai o na kanaka waiwai, me ka hoala ana ae i na ninau lehulehu, owai ana la iwaena o lakou ke lilo hou aku ana i pio na keia kanaka malihini a ka nui maoli o kana dala.

 

Ioloko o kela mau la e lohe mauia ae ana o ka inoa o Monotana, no kona noho on a ana maluna o na kaaahi, ame na oihana hoopukapuka waiwai, ua oili pu ae la ka inoa o Paulo Sekona no ka mea ma on a la e lawelawe ai na hana apau no ka pono O Monotana, a ua lilo o Mr. Sekona i kanaka nui a ko'iko'i oiai nae he mea oia i ike ole ia mamua aku.

(Aole i pau.)

 

HOONANEA NO KA MANAWA

 

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA AME KE KAUA

 

MOKUNA I

 

(Kakaula e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua)

(Hoomauia mai)

E kiola kela mau mea apau, a o ka ihe kaua, ame ka maa na mea waiwai.

 

I aku la o Keawenuiaumi:

"Aole pela ko'u manao, ala no ahiki i kou noho aimoku ana, alaila, nau no e kiola, ke ike aku la oe, he mea waiwai ole, kela."

 

"Ane kipi wale aku no koe o keia keiki ma kona noho ai aina, a heaha la ka hana a keia alii ke kanaka makua aku ma keia hope"

 

I kekahi manawa ma ia hope mai, komo ae la ua o Lonoikamakahiki iloko o ka heiau me kona mau kahu, a ike aku la i na kii e ku mai ana ma kuono o ka heiau, ninau aku la i na kahu:

 

"Owai kela mau kanaka e ku mai la iloko o ka pa"

 

I aku la na makua ame na kahu: "aole ia he kanaka, he akua ia o ko makou mau makua, na kupuna hoi ou."

 

A lohe o Lokoikamakahiki he akua ia mau kii, alaila, puliki ikaika aku la i na makua, no ka mea ua maka'u o Lonoikamakahiki, a no ka mea hoi, ua lohe mua oia i ka hoomaka'uka'uia e na hoa paani ona , a nolaila oia i puliki paa ai i na makua, no kona manao o pau mai auanei i ke akua, no ka mea, ua oleloia e kona mau hoa kamalii:E Lono-e! A-pa-u; a pau i ke akua lapu."

 

No ko Lonoikamakahiki puliki ana aku, i aku la na makua: "Mai maka'u oe aole ia he akua lapu, he akua ia nona keia heiau Hikiau."

 

I aku la o Lonoikamakahiki i na makua:

 

"Heaha kana waiwai?"

I aku la na makua:

"Eia kona mea i malamaia ai; in a he kaua a pio paha, a laila, na ua akua la e alakai i kahi e pakele ai. A in a he waa kahuli i ka moana, pule no oe i keia akua, ola no.

 

"Ina he kau wi, a pule no oe o ke akua, alaila, ea mai no ka ai, o ia ka waiwai o ke akua i malamaia ai."

I aku la O Lonoikamakahiki ia Keawenuiaumi:

"Akolu wale no au mea waiwai i malama ai; o keia mau mea au ka'u e malama."

Mahope mai o ko Lonoikamakahiki mau la opiopio, ma ka hookanaka makua iki ana ae, a'o ae la oia i ka alo ihe ame ka oo ihe ana, a a'o ae la no hoi oia i ke ku'i ame ka mokomoko, a akamai a la oia ia mau hana; a i ka manawa i akamai ai, alaila hailona aku la na kumu nana i a'o i kela mau hana ma ka ailolo ana.

 

A i ka ailolo ana, ua ku kana mau hana i ka pono ame ke akamai. A o ka hailona ma ke ku'i ma ka lolo ana, oia ka lolo i ino. Nolaila, olelo aku la ke kumu ku'i.

"Aole oe e a'o i ke ku'i, no ka mea, ua ku kau lolo i ka pono ole, a nolaila, e pono oe ke haalele."

 

Nolaila, haalele iho la o Lonoikamakahiki i ke a'o ana i ke ku'i; aka ma ka mokomoko, oia ka oihana i oi aku ko Lonoikamakahiki ike ke akamai.

 

MOKUNA II

 

Ko Lonoikamakahiki Ini Ana i na Hana Oi o ka Waiwai.

 

I ko Lonoikamakahiki wa i hoonaauao lo ae ai, makemake ae la oia e ike maopopo i na hana oi o ka waiwai; a nolaila hoao pakahi aku la oia i na hana lealea, ame na hana kaua a kona makuakane, na hana hoi ana i olelo ai i kona mau kahu, he mau hana waiwai ole.

 

I ko Lonoikamakahiki hoao ana, maopopo iho la no he waiwai ole ia mau mea, a elike hoi me kana olelo mua, o ka alo ihe ame ka oo ihe, ka maa ame ka malama i ke akua na hana waiwai.

 

Aka, no ko Lonoikamakahiki makemake nui e ike i ka hana i oi aku o ka waiwai, nolaila, kaahele ae la oia ma ka mokupuni o Hawaii, oia ame kona mau makua ame na kahu pu. O Hauna nae amekona kaikaina me Loli, na kahu hoi o ua o Lonoikamakahiki, he mau kaula laua, a he mau kanaka haipule hoi o ka aina o Napoopoo.

 

Ua oleloia he mau kanaka mana loa laua; a he hiki ia laua ke hana i na hana mana he nui ma ka inoa o ko Keawenuiaumi akua, ame ko laua akua ponoi no hoi.

 

Ma keia kaapuni ana o Lonoikamakahiki, me kona mau makua, ahiki ma Hilo, a noho iho la ma Kanokapa, kahi e pili pu la me ka nuku o ka muliwai o Wailuku; e noho ana o Kawaamaukele malaila. he kahuna kakaolelo nui, ua elemakule oia, a poohina no hoi.

 

 He mea haohao nae iaia Lonoikamakahiki, i kona ike ana aku i kela elemakule, no ka mea, o kela ke kanaka ano e hiki mai i ke alo o Keawenuiaumi, a ua loloa hoi kona lauoho ahiki ilalo o ka puhaka, elike me ke ano o na kahuna nui.

 

A ike akula o Lonoikamakahiki i ua elemakule nei, oiai, e noho pu ana oia me kona mau kahu; ninau malu aku la:

"He akua aneikela elemakule lauoho loloa!"

 

I aku la na kahu: "Aole he akua, he kanaka no, he kakaolelo nae, he kahuna nui oia ma na oihana kahuna apau."

 

Ninau hou aku la ua o Lonoikamakahiki: "Heaha ka waiwai a ia elemakule!"

 

I aku la na kahu: " O ke kanaka ike i ke kakaolelo, he kanaka nui oia, imua o ke alo alii; he kanaka nui oia, imua o ke alo alii; he kanaka akamai i ka olelo, ma kana olelo e olelo ai, malaila ke alii e hoolohe ai; nana e ike ka pomaikai o ka aina, ame ke kanaka, he hiki i kela kanaka ke ika mai i ke kanaka waiwai ame ka waiwai ole, ke alii waiwai a waiwai ole."

 

A lohe o Lonoikamakahiki i ka olelo a na kahu, he mea puiwa loa ia nona.

 

No kela lohe ana on a i keia mau olelo, he hiki ke ika i ke alii waiwai ame ka waiwai ole; nolaila olelo aku la oia i kona mau kahu, me ka i aku:

 

"A, e ike mai no auanei kela elemakule la ia'u!"

I aku la na kahu: "Ae, aole oe e nalo, ame kau hana mahope aku. "

(Aole i pau)

 

HAINA NANE.

 

E kuu Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:- E oluolu mai kou hanohano in a he rumi kaawale kekahi o ke Kilohana a ka lahui no ka;u haina o ka nane a ke keiki hanai mamo eepa o Waiolani, o ka aina lewa i ke kai, i ike mai ai ka poe heluhelu i ka'u haina o ka nane kupua a ke kae'ake'a o na Waiu o Lewa, i ka lai o Kahipa. E hooheno ana ka nane a ua hoaloha noi: He manu ka kana o ka hana; ana a nui i ka uka o Kolokini , o ia iho keia.

 

kuu manu, ekolu on a okekeu, he umiumi kona mai kona mau ekekeu mai, aole ka he poo, aole kona apahu aole loa kona mau wawae. Ua loaa no kona ola mai kona mau umiumi mai, a ninau iho la: O wai la ka inoa o ka manu ana!

Heomanao ae la ka hoi au i ke mele a ka poa hula ku'i o ke au i hala, o ia iho keia:

 

Akaka wale no Haleakala,

Ka uwe a ke kini o Koolau,

Uwe kulou na pua i ka wai,

O ka mea hewa o ka moku o na ali'i

O ke kupanaha o na kanaka,

O ka manu hoi a maua ka mea

kupanaha o keia, aole nae e nalo, ua ahuwale an iei o Hua. A hua a pane, owai ka Manu!

 

O ka Nupepa Kuokoa, a nona na apana ekolu, o ia na ekekeu ekolu, a kaua e hooheno nei.

Owai hoi kona mau umiumi i loaa ai kona ola! O na huapalapala i piha ai kona ola! O na Poohina no hoi elua me ka hapalu a kaua no e uku nei i ka makahiki, aole o ia wale, o na hoolaha kumau ka oi aku.

 

Ke Manao nei au, ua lawa keia mau wehewehe, he hoopiha nupepa wale ka ohikui ana aku, me ka manaolana, ua ku aku la na okekeu, me na umiumi i ka pua a Pikoiakaalala.

 

E kala mai e Lunahooponopono, ua hu loa aku la paha ka'u haina wehewehe i ke ano o ka nane.

 

Me ka Lunahooponopono âme na keiki kikkohua o kou keena ko'u aloha.

 

JNO. K

Waiakea Homestead, Hilo, Hawaii

 

Ua hu i'o mai la ka'u mau kikoni ana, ua paewa ka pilina me ka nihoniho. Hoonahoa hou ia mai! -L.H.

 

HOIHOIIA KA PAAHAO NO AMERIKA

 

Ma ka mokuahi Calawaii o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, ma nehinei aku la, i hoihoiia aku ai o Harlod Locke, kela haole ohua, o ka hopuia ana maanei nei, no ke apuka, malalo o ka malu o ka Hope Makai nui H.S. jobling, o ke kii ana mai nei i ka lawehala, no kona hookolokoloia, no ka hewa i hoopii ia ai oia.

 

Oiai e paa ana maloko o ka halepaahao maanei nei, he mau manawa ka ka Hope Makai Nui Jobling, o ka hele ana aku e hui pu me kela lawehala, a ma ia hui ana, i hoike ae ai ka Hope Makai Nui Jobling, ua ae okoa aku ka o Harold locke, no kona lawelawe ana i na hana apuka, maloko o kekahi mau kulanakauhale elima ma Amerika, na wahi ana i kaahele ai.

 

Malalo nae o ke kumu hoopili apuka, o ia kona hoopuka ana i kekahi kikoo dala apuka ma San Diego, no ka huina o $350, i hoopiiia ai ola, me ka lawe ole ia mai o kekahi mau kumu hoopii apuka e ae e kue ana iaia; a ua olelo pu ia ae no hoi, o ke kikoo dala, ana i uku aku ai, no kona ukumoku, ame ka ukumoku, o ka wahine, i holo pu mai ai me ia no Honolulu nei, he kikoo dala apuka no ia.

 

I kulike ai me ka hoakaka a ka Hope Makai nui Jobling, ua ae okoa aku ka o Harold Locke, imua on a, o kela wahine i holo pu mai ai me ia, aole ia he wahine mare nana.

 

E WEHEIA ANA I MAU HOME KAHAKAI

 

Ma kahi o ke kanaonakumamakahi mau apana aina ma Mokuleia Waialua, e weheia aku ana, no ke kuai, i mau home pili kahakai. no ka poe e makemake ana e loaa he mau home no lakou ma kela huli, o ka Mokupuni 'o Oahu nei, elike me ia i hoikeia ae e ka Bishop Trust Company, ka hui iaia ka mana kuai hoolilo i kela mau apana aina.

 

Mamuli o ka nui loa o ka poo makemake i na home kuaauna, a hui pu iho me ka mahalo nui ia o na kapakau o Mokuleia, ua manaoia. aole he hana paakiki ke kuai hoolilo ana aku i kela mau apana apau. E hoolakoia ana ua kukui uwila ame na paipu wai, maluna o na apana apau.

 

Aia keia mau apana aina apau e huli pono ana i ke kai, he mile me ka hapa mai ka hale hoolulu kaaahi mai o Mokuleia, a he ekolu hoi mile mai ka hokele mai O Haleiwa ma Waialua.

 

No ka auaukai, ka lawai'a maluna o na waapa, o kela kekahi o na kapakai maikai loa. Ma kahi o ke kanalima a i ke kanahiku kapuai ke akea o ka apana e huli ana i ke kai, elike me ke ano o ka moe ana o kapakai, o ke kumukuai, aia ma kahi o ka 25 keneka no ke kapuai kuea, a o ka nui o ka apana hookahi mai ka elima kaukani aku, a i ke kanakolu kaukani kapuai kuea.

 

UA HALA AKU LA IA ISARAELA

 

Ua hala aku la ia Isaraela; ma ka hora 2 p.m., o ka Poaono, ka la 8 o Maraki o keia M.H. 1924, no ka aina e kahe ana ka waiu ame ka mei (Kanaana) oia o Mr. Samuel William Kaai.

 

he hoahanau no ka ekalesia o Pukaana, he haumana Kula Sabati a he hoa lala C.E. makua. Ua nui no na makahiki o kona noho ana ma Aikupita nei) keia ao luhi inea i piha i na kaumaha me na ehaeha.

 

Ua hanauia o Samuel William Kaai, ma Kealia, Kona Hema, Hawaii, mai ka puhaka mai o Kaai (k) me Kahalepuna (w0 ma ka malama o Dekemaba o ka makahiki he 76 me na malama elua me na la keu, a naue aku la me Mose; a ua haalele iho la oia i na mea aloha he wahine, ame na keki, na hoahanau, na makamaka ame na hoaloha.

 

I kona mau la opio, ua mare wahine no, a ua hanau keki no me ia wahine a ua make laua. Ua noho ma Hana, Maui, no kekahi mau makahiki, a malaila i loaa hou ai he kokoolua nona, ana i haalele iho la.

 

Ua hanauia no he mau keki na laua he poe hua hoolaha kanaka, no keia mua aku; o ia  hoi he elima keikikane a he eha kaikamahine e ola nei a he elima hou i hala mua ma o; a ke hoohuiia lakou apau he 14 ka nui, aka, ua ola no kahi inoa o S. W. Kaai.

 

O Mr. Samuel William Kaai, oia kekahi kanaka piha oluolu loa, a lokomaikai, he Kristiano oiaio' e hea ana i ke kanaka ilihune ame ke kanaka waiwai, e hookipa ana i ke kiekie ame ka haahaa, a he kanaka nui o na hoaloha i haalele mai. Minamina no ka poe o ia ano! Me ke aloha no.

J.H.K.Keawehaku

Keali-uka, Kona Hema, Hawaii

 

NANI NA HANA HOIKE KULA SABATI

 

Kuu Solomon Hanohano: - E oluolu mai in a he rumi kaawale ke kahi o ke kilohana, i kela poomanao e kau ae la maluna.

 

Ma ka la elua o keia mahina o Maraki, i malamaia ai kekahi hoike hapaha o Maui Waena, ma ka ekalesia o Kahului Union, e noho Kahu Kula Sabati ia ana e Mrs. Esther Faufata, a o R. J.K. Nawahine ke kah Kula Sabati Nui o ia apana.

 

Ehiku papa Kula Sabati i hoea mai, eha papa Kula Sabati i hoea mai no ke kokua ana, i launa pu mai me na hana hoike o ia la.

He nani hoi kau ke nana aku i ka hele a piha ka luakini o Kahului.

 

Hoomaka na hana me ke ohohia. He nani mai hoi kau ia Kahakuloa ke hoolohe aku i na puukani, he mea hou loa kela i na mea apau.

 

Ku mai no hoi o Paia, auwe hele mai hoi kau a lulu ka makani, i kau a mea o ka piha pono i na haumana, o ia ka nani, i na pepa kono apau e konoia ai kela ekalesia o Paia, aole ia e haule.

 

Kaahumanu, nani no, he maikai wale no na papa apau i hoea mai ma ia la. Nui ka nani!

 

KIU HANU MEA HOU,

 

HOLO KA BILA HAAWINA O NA HOOLILO

 

Ma ka noho ana o ka halawai kuikawa o ka papa o na lunakiai ma ka Poaha o ka pule i hala i hooholoia ai ma ka heluhelu ekolu ana ka bila haawina no na hoolilo o ke aupuni kulanakauhae ame kalana o Honolulu, no na mahina eono mai ka la ekahi aku o Aperila a ka la 30 0 Sepatemaba, nono ka huina o $1,100,000, me ke komo pu ole iloko o keia huina o na ukuhana o ka enekinia ame ka lunananahale, me ka nana ole ia o na kue a ka Lunakiai S. Bassett. Hookahi hoa o ka papa i hiki ole ae ma ia halawai oia o Lester Petrie.

 

Mamua o ke koho ana o na hoa maluna o ka bila haawina i hoomakaukauia ai e ben Hollinger, ka lunahoomalu o ke komite o ka papa nana i hoomakaukau i ka bila haawina, ua noi mua ae la ka Lunakiai McClellan e hookomo pu ia iloko o ka hulina o ka bila haawina na ukuhana o ka Enekinia Kalana Crin ame ko ka Lunananahake Abshire, aka nae, ma ka manawa keia o ke koho ana a na hou ua hui pu ae la oia me na hoa Repubalika o ka papa. O ka Lunakiai Bassett ka mea kokua loa i ka Lunakiai McClellan noi, aka nae, ua waiwai ole ia hooikaika ana ma ka manawa o ke koho ana.

 

no ka pane ana aku i ka Lunakiai McClellan noi e hookomoia na ukuhana o ka enekinia Cain ame ko ka Lunananana hale Abshire iloko o ka bila haawina, ua hoakaka ae ka lunahoomalu o ko komite, Ben Hollinger, e hookaawaleia ana i haawina dala no ko laua mau ukuhana i ka manawa e hooholo mai ai ka aha hookolokolo kiekie he mau luna aupuni laua i hookohula ae i ku i ke kanawai, no ia kumu ua hoopau wale ka Lunakiai McClellan i kona manao.

 

"Aole e hiki e hookaawaleia i haawina dala no ka ukuhana o ka enekinia ame ka lunanana hale kilanakauhale iloko o keia bila haawina no na mahina Ianuari, Feberuari ame Maraki, aka ua hiki ke hookaawaleia no na mahina eono e hoomaka ana mai ka la i aku o Aperila a ka la 30 o Sepatemaba."

 

Me ka nana ole ia o keia mau hoakaka ma ka aoao o na hoa Demokarata o ka papa ua hooholoia ka bila haawina mahope o ke koho ana, a mahope o ka hookomo ana ae o ka Lunakiai Bassett i kekahi kanawai e hoololi ana i kekahi mau pauku o na kanawai o ke aupuni kulanakauhale e pili ana i ka holo ana o na kaa, a hooholoia ma ka heluhelu ekahi ana, ua hoopane eia ka halawai.

 

Na Noi Hoopii Ukuhana

 

Ma ka manawa o ka weheia ana o ka halawai kuikawa o ka papa he leka mai ka Makai Nut Trask ae ka i heluheluia, he manao e hoapono ana i ka hoopiiia ae o ka ukuhana o ka mea nana e ninauluau na laikini o na kalaiwa kaa olo mai ka $160 a ika $175 no ka mahina; ko na makaikiu o ka papa ekolu mai ka $135 a ika $150 no ka mahina, a no ke kakauolelo pokole mai ka $150 a i ka $175 no ka mahina.

 

I pane no ke noi a ka Puuku Kulanakauhale Conkling, he olelo hooholo e hookaawale ana i $3000 no ka hoomakaukau ame ke kuai ana aku i na bona o ka oihana wai ka Papa A, o ka 1924, ka i hooholoia ma ka heluhelu ekahi a elua ana. Ua hooholo pu ia e ka papa ka hooloihi ana aku i ka manawa e pau ai ka hana ana i ka laina paipu sua o Waipahu ahiki i ka la 31 o Ianuari, 1925

 

 He leka mai ka Hope Makai Nui Plemmer mai o Waialua kekahi i loaa ae i ka papa a i heluheluia o hoakaka ana no ka loaa ole ana aku o kekahi leka iaia mai ka Makai Nui Trask aku, e hoike aku ana no kona hoopauia mai ka hana ae Ua waihoia ae keia leka i ka lolo Kalana Wm. H. Heen.

 

He olelo hooholoe hookaawale ana i ka huina o $30,250 no ke kuai ana i ka apana aina o J.A. Gonsalves e waiho nei ma ke kihi o na alanui Lishon ame Beritania i kahua no kekahi halehana mikini kaa olo kekahi i hooholoia ma ka heluhelu elua ana. Ua hooholo pu ia ma ka heuhelu elua ana ka olelo hooholo e hookaawale ana i $23,560 no ke kuai ana i mau lako hou no ka hale kinaiahi ma Kalihi ame Waikiki.

 

Ua hooleia o ka papa na kii i hoomakaukauia ai mamua no ka hana ana i ke alanui o Kailua ame Summer, no ke kumu ua kakauinoa muaia ia e Louis S. Cain. Mamua o ke kauohaia ana ae o ke kakauolelo kalana no ka hoolaha ana ae no na koho e pono e kakauinoa mua ia e H.A.R. Austin, ke kikua enekinia kalana ekahi, elike me ka manao o ka hapanui o ka papa.

 

Mamua o ka hookuuia ana o ka halawai ua poloaiia ae la nahoa apau o ka papa e holo aku e nana i ke kahua o ka alahaka hou e Moanalua i hoolala ia ai ma ka hora 4 o ka auwina a o ka Poakahi iho la i hala.

 

Hoopaneeia ka halawai a noho pu ma ka hora 1:30 p.m o ka Poalima mai.