Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 15, 10 April 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.

MOKUNA II. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) No keia mea, hoouna aku la o Lonoikamakahiki i kekahi kahu ona, e kii i ke kakaolelo ia Kawaamaukele. Ahiki mai la imua o Keawenuiaumi me Lonoikamakahiki, i aku la o Lonoikamakahiki: "I kiiia aku nei oe no ko'u lohe ana he elemakule akamai oe i ka ike mai i ke alii waiwai ame ka K>le. "Nolaila, e l?ana mai ia'u, malia paha he alii ilihune au ma keia mana*.ra aku, a e hai mai oe i ka'u mau hana ma keia hope aku. I mai o Kawaamaukele: "He alii waiwai no oe i kekahi manawa, aia ahiki aku i kou wa kanaka makua, alaila ilihune oe, aole ou kanaka, aka, he alii koa oe." I hou aku la o Lonoikamakahiki: "I aha ka'u hana e hana ai i wai■wai aif A ina va ike oe i ka hana waiwai no'u, alaila, c a'o no kaua." Noho ke kahuna a liuliu, me ke kali ana i kona manawa e. olelo mai ai ia Lonoikamakahiki, alaila olelo aku la: "O ka hana e kaulana ai oe apuni na moku, o ke kakaolelo, me ka hoopapa; ina e akamai oe ma na hana hoopapa, alaila, waiwai oe." Ma ka olelo a ke kahuna kaka-

olelo, hoolohe aku la no o Lonoikamakaiiiki. Maliope iho o ia manawa, a'o ae la oia i ka oihana hoopapa ma ka aoao kakaolelo, a naauao oia ma ia hana. O ia lea oihana i kaulana nui ai o Lonoikamakahiki apuni na moku; e ke kaulana hoi ia o ka Lonoikamakahiki mau hana akamai ahiki 1 kona make ana; a nui loa ka pilikia o kekahi poo alii iaia. ' Mahope mai o kona a'o ana i ka oihana hoopapa ma Hilo hoi hou aku la oia me kona mau makua a noho ma Napoopoo, Kona Hema, Hawaii. Hoomaka aku la oia i ka hoopapa Die na hoa paani ona,' a lilo iho la ka hana hoopapa i mea makemake nui na Lonoikamakahiki apau ka la, a pela aku; aka, o Lonoikamakahiki ua hoolawehala wale aku oia i kona mau hoa paani, i mea e hoopaapaa ai, he mea e hoao i kana oihana hoopapa. O na puulu kamalii apau o Napoopoo, ame Kealakekua, ua hoopapa mau ia e Lonoikamakahiki, aka nae, aole i ike o Lonoikamakahiki i kona akamai ma ia hana hopo ana i a'o ai, aka, o ka mea nana i a'o aku, ua ike aku oia i ke akamai ma ka hoopapa ana. Ma ko Lonoikamakahiki mau la hookanaka makua, lawe ao la oia i £lma kaikuahine ia Kaikilani i wahine nana. Ma ia manawa mai he pono no ko laua noho ana, aole i loaa ia laua ka mea ino ma ko laua noho pu aua. Iloko o ko laua manawa i noho ai, aole i loaa keiki laua ahiki i ko laua make ana; a eia no ke kino make o Lonoikamakahiki iluna o ka pali 0 Kealakekua e waiho mai nei. L T a pau aku nei i ka make na kahu na lako\x e maiama; a o na pua keia e ola mai nei, aole paha lakou i ike; aka, o Kaikilani ka mea 1 hanau na keiki ekolu me kekahi mea e ae me Kanaloakuaana, he! makuakane no, no ua o Kaikilani. | la ike ana o Kanaloakuaana me | Kaikilani, loaa o Kalanioumi ame Keliiokalani, he mau leaikamahine i laua, a o Keakealanikane he keikikane oia. Mamua o ko Keawenuiaumi make ana, kauoha ae la oia ia Lonoikamakahiki e noho ma ka noho alii, aka, aole pela ko Lonoikamakahiki manao. 0 ko Lonoikamakahiki manao i olelo aku ai i kona makuakane, aole ona makemake e ku koke. i k amoku, aia a makaukau oia i na mea kaua, a ailolo hoi, alaila ku i ka moku; nolaila, hooiii ae la o Keawenui«umi i ka aina apuni o Hawaii no Kaikilani; a make aku Ia o Keawenuiaumi; ku ae la o Kaikilani i ka moku, oia ka wahine alii i ai i ka moku. ' iBtahopo mai o Kaikilani ai moku ana, kaapuni ae la o Lonoikamakaliiki ia Hawaii apuni, e hoike ana i kona ike ma na mea ana i a'o ai o ka oihana kaua, a lanakila ae la oia ma ia mauhana. Aka, ku'i aku la keia mau hana a Lonoikamakahiki a loho o Kanaloakuaana; a i ka hoi ana aku o Lonoikamakahiki mai kana huakai kaapuni aku, hoomaka ao la oia i ka mokoinoko me Kanaloakuaana; no ka mea, he'akamai oia i na oiliana kaua apau. Aka i mea e ike ai o Kanaloakuaana i ke akamai o Lonoikamakahiki, nolaila hoao hou laua i ka mokomoko. Alaila hoao aku la.no o Kanaloakuaana ma ka oo ihe; i aku o Lonoikamakahiki: "Aole au i a'o i ka 00 ihe, aka, o ka alo'ihe ka'u mea 1 a'o a ailolo." Hoao laua i ka alo ihe, ia Kanaloakuaana e manao ana aole paha ia i ike; ia Kanaloakuaana nae ka ilie, o ka alo ka Lonoikamakahiki; ia hoao ana a laua, ua ike o Kanaloakuaana ua akamai. Alaila, hoao hou aku la o Lonoileamakahiki no na ihe elua i ka manawa hooleahi, a ua akamai no oia i ka alo ana no ia mau ihe elua. Ike aku la o Kanaloakuaana ua akanyii o Lonoikamakahiki, alaila hoao ae la no laua no na ihe eha, e hou i ka manawa hookahi, aka, he mea ole ia ia Lonoikamakahiki; a pela no ka laua hoao ana, ahiki i na ihe he umi. Ike maopopo aku la o Kanaloakuaana, ua makaukau maoli o Lonoikamakahiki ma keia mau maka ihe, alaila, manao ae la o Kanaloakuaana e hoao hou ia Lonoikamakahiki i ka alo ana o ke olowalu ihe, a i mea e maopopo ai ia Kanaloakuaana ke akamai o Lonoikamakahiki ma ka oo ihe, lawe ae la oia ia Lonoikamakahiki ma Kailua ma ke one o Kaiakeakua. Alnki aku la ilaila ua nei o ka pali kapu o Keoua, no ka hoike ana i ka ike houia mai, ame ka alo ana, olelo aku la o Kanaloakuaana ia Lonoikamakahiki. "Ua makemake au e ike i ko akamai, nolaila au i lawo mai nei ia oe, e ike i ko akamai; ua hoao kaua i ka oo ihe hookahi, ahiki i ka umi." A pau ka Kanaloakuaana olelo ana no keia mea, alaila, ku mai la ka poe oo ihe, ke alo mai a ma- na aoao, koe kona kua, a na like me kanakolu ihe e hou ana i ka wa hookahi. Aka, ia hoao ana aole i ku iki o Lonoikamakahiki. Kahea hou o Kanaloakuaana i kanakolu hou, aole no i ku; ahiki i ka elua kaau kanaka, he aha Ia ia mea? Me he opala la ia Lonoika.makahiki. (Aole i pau.) ,