Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 17, 24 April 1924 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Elima Makahiki Hoopai i Kauia No George Ross

Pili ka hewa kolohe i na dala i ka mea uku dala o ka banako

ahewaia oia ma na kumu hoopii elua

ikeia ka pokole o na dala laia ma ka huliia ana o kana mau buke

Ma ka Poaha o ka pule aku la i hala, i kulike ai me ka meahou o ka loaa ana mai i Honolulu nei, i ae okoa ae ai o george ross, ka mea ukudla mua o ka banako o Kohala, no kona pili i ka hewa, o ia ka lawe ana i na dala o ka banako ma kee ano kolohe.

He elua mau kumu hoopii e kue ana iaia, a ua ae oia i kona hewa no ke'a mau hoopii a elua, o ka hoopa'i i kauia mai maluna on a, o ia no ka noho ana maloko o ka hale paahao, aole e emi iho malalo o na makahiki elima, ma ke kumu hoopii mua, a aole hoi e emi iho i na makahiki ekolu, ma ke kumu hoopii elua.

Maloho o ke kumu hoopii mua, e joakaka ana ia no ka lawe ana o Boss i ka huina o elima kaukani dala, ma na bona aupi i waihoia aku malalo o kona malu, a ma ke kumy hoopii elua hoi, he hookahi haneli me kanahikukumamalima dala i lawe maoli ia eia ma ke ano kolohe mai ka banako aku.

Ma ka hap hope o ka mahina o Dekemaba o ka makahiki aku nei i bala, i waiho aku ai o Mr. Ross i kona noho kana ana malojo o ke banako o Kohala, a he mau la kakahi mahope mai, i nalowale aku ai oia ma ke ano pohihihi loa, me ka manao o okona mau hoaloha, ua halawai oia me ka make, ma ka lawe okoa ana ae i kona ola iho.

Ua hoounaia kekahi poe no ka hui ana iaia, me ka loaa ana aku o kekahi kaa otomobile ua haule i ka pali. He pu panapana kekahi i nalowale mai ka banako aku,, ma ka manawa i haalelele aku ai o ross i ka noho hana ana maloko o ka banako; nolaila o ka loaa ana aku o kela kaa otomobile, a pela hoi ka nalowale ana o ka pu panapana a hui pu iho me ka ikeia ana ae o kekahi mau like elua i kakauia e Ross, ua manao maoli no na mea apau, ua make oia.

Ma ka la 9 nae o ka mahina o Januari o keia makahiki, ua loaa aku la oia ma kahi kokoka i ke keena o ka mahiko o Hawi, he eiwa mile ka mamao mai ka banako aku, iloko o ke kulana nawaliwali me kona hoihoiia ana malojo o ka hale ma'i ma Kohala e lapaauia ai, ma laila oia kahi i noho ai ahiki i ka loaa ana o ka maikai iaia.

Mahope mai o kela kaawale ana aku o Ross mai ka banako aku, ua huli pono ia kana mau buke moohelu, ma ia huliia ana, i loaa aku ai kona lawe ana i na bona aupuni i waihoia aku malalo o kona malu, ma ka la 20 o ka mahina o Okatoba o ka 1921; pela hoi kona lawe ana i ka huina o $175 ma ka mahina o Iulai o ka 1922.

HOʻOKUUIA KA MAKUAHINE E NA KIURE O KONA

Ma ka noho ana mai nei o ke kiure kiekie, e ninaninaui ka hihia o Mrs. Waiola Aika Grace, ma Kailua, Kona, Hawaii, no ka make ana o kana kaikamahine, i kulike ai me kakahi meahou o ka hoounaia ana mai i honolulu nei, ua hookuu ia oia me ka loaa ole o ka hoopii ahewa e kue ana iaia.

I kulike ai me na hoakaka maloko o kela meahou, hookahi ka kumu nui o ka loaa ole ana he hoopii ahewa e kue ana iaia, o ia no kona hookolokolo mua ia ana, a hoopai ia maloko o ka aha apana o Hookena, mamua o ka make ana a o kana kaikamahina.

Imua o Lunawai Federala Rawlins i ae okoa aku ai o Koseph King Pimenta no kona pili i ka hewa. O ia ka huna a na i kekahi leka me uni dala iloko; ma ka Poakahi iho nei, a o ka hoopa'i i kauia mai maluna on a, oia no ka noho ana maloko o ka halepaahao no ka manawa o elua makahiki me ka hapa.

E HOOLOHEIA ANA NA HIHIA O EHA MAKAI

Ma keia poano e noho mai ai ke komisina makai hou e hoolohe i na hoohalahala no na makai i kapaeia aku

No ka hoolohe ana i na hihia o na makai o ke kulanakauhale a Kalana o honolulu nei i ka paeia mai ka oihana aku e noho mai ana ke komisina makai ma ka hora elua o ka auwina la o keia poaono maloko o ke keena halawai o ka papa o na lunakiai i kulike ai me ka hooholo ana a kela komisina ma kana halawai elua o ka malama ana ma ka po o ka Poakahi iho nei a ma ia halawai no hoi i aponoia ae ai kekahi mau hoololi i na rule hooponopono o kela komisina pela me ka hoomaopopo ana i ka la e malamaia ai ka hoike no ka poe apau e makemake ana e komo iloko o ka oihana makai ame ka oihana kinaiahi.

O na makai no lakou na hihia a ke komisina makai e hoolohe aku ana, oia o James Fernandz, john ahele, julien h. kamahaku ame jacob kamai. O na makai no laua na inoa mua ua kapaeia laua mai ka oihana makai aku e ka makai aku e ka makai nui trask no ko laua malama kupono ole i ka laua oihana, ma ka la 16 o Aperila iho nei, a o na inoa hope elua ua kapaeia laua mai ka oihana makai aku no kela hewa hookahi ae la no, a no ke kolohe ma ka la 15 o ka mahina aku nei o Feveruari i hala.

Hookahi kumu o ka hoolohe koko ole ia ana o ka hihia o na makai kamahaku ame kamai mamuli no ia o ke kuikahi ole o ka papa o na lunakiai i ka hookohu a ka meia wilson i na lala o ka papa komisina makai kahiko a he mau pule wale ae nei no i hala akahi a lokahi ka papa lunakiai, me na inoa jou o ka waihoia ana mai e ka meia.

Mamua nae o ka noho ana o kela komisina e hoolohe i na kumu hoohalahala e kue ana i na makai eha e hui kukakuka ae ana kela komisina me konela j w short ame poropeka pierrre baron ma ka papalua o ka hora ekahi no ko laua hookohu hou ia aku i mau mea na laua e hoike i ke kulana makaukau o ka poe noi.

No na makahiki lehulehu i hala ae nei o laua nei na mea na laua e nana i ka poe e hoikeia ana ko lakou makaukau no ka oihana maikai ame kinaiahi ma na ninau pili i ke kulana akamai a naauao o ka poe noi ka mr. short mahele hana, a ma ka kulana ola kino ikaika maikai ka mr. baron.

Ma ka mea i hooholoia e ka papa komisina makai ma ka halawai o ka po poakahi iho nei ma ka la 10 o ka mahina ae nei o mei, e hoi keia ai ke kulana ola kino ikaika o (e nana ma ka aoao 2).

Malamaia he Anaina Haipule ma Puwaina

Huliamahi ko ke kulanakauhale nei po noluna o Puowaina ma ke kakahiaka sabati i hala no ke anaina hoomana.

Elike me ka maa ma na makahiki aku nei i hala, pela i akoakoa aku ai he mau haneri o ko ke kulana kauhale nei poe noluna o Puowaina, ma ke kakahiaka o ke sabati nei no ka malama ana i anaina haipule no ka hoonao ana, i ke ala hou ana o ke keiki a ke akua mai ka make mai.

Maluna o ka piko o puowaima i kukuluia ai he kea nui a malalo iho o kela kea na haneri o ka poe i akoakoa aku mai mai ka poe oo ahiki i ka poe opiopio o na lahui like ole a komo like i loko o na manao lokai ma ka hoolea ana i ke akua me na leo himeni o ka hoonani no kela la ano nui i hooliloia ai ka mana o ka make i mea ole e ke keiki a ke akua.

Aole he la kupono e ae no kela anaina haipule hoomanao elike me ke kakahiaka o kela sabati, no ka mea ma ia la hookahi no Aperila 20, 1820 i kipa mai ai na misionari mua loa ma na kapakai o Hawaii nei, no ka hoike ana i ka euanelio o ke ola.

Me kela ke'a e kau keha ana iluna o ka piko o Puowaina i momoku aku ai ka lehulehu no kela wahi o ia no oe o ka puulu kanaka nui e ukali ana ia Iesu noluna o ka mauna a malaila i hoolea like aku ai ka lehulehu me na leo himeni hoonani ame na leo pule imua o ke akua kiekie loa.

Maluna o kekahi mau pohaku i kipapaia, na pohaku e lilo aku ai i kuahu no na hana hoomana ma keia mua aku maluna o kela wahi i mele mai ai ka poe himeni ame ka poe haiolelo ma ia kakahiaka i loko o na haawina ilihia o ke anoano ame ke kapukapu no kekahi anaina i ike mau ole ia iloko o ka hoomana akua ana i keia mau la e nee nei.

I ka akoakoa na o na mea apau noluna o Puowaina a i ka hoea ana ae hoi i ka manawa e malamaia ai kela anaina haipule kakahiaka ia wa i paani mai ai ka bana hawaii i kekahi mele i kupono no kela anaina me ka komo pu ana o na mea (e nana ma ka aoao 2).

PAKELE MAI MAKE HE KEPANI I KA WAIKAHE

Wehia na Paniwai o kulanihako'i ma ka po o ka Poakahi iho nei- halana pu ia na wahi apau e ka wai

No kekahi mau makahiki lehulehu ae nei i hala aole i keia kekahi kuaua koikoi elike me ke kuaua o ka haule ana iho ma ka po o ka poakahi nei ahiki wale no i ke ao ana ae ma ka kakahiaka o ka poalua mai.

Mai ka hora eiwa mai o ke ahiahim ahiki i na hora o ke aumoe ua hooliloia na alanui o ke kulana kauhale ponoi iho nei i mau moanawai nui o na halekuai keia o na aoao haahaa o ke alanui he ilina lakou na ka wai a no kekahi mau hora lehulehu ma kela po ua like na wahi apau o ke kulanakauhala iho nei pela me na apana mawaho aku o ke kulanakauhale me na kahawai; e loheia ana ka halulu o ka waikahe ma na wahi kokoke i na kahawai ame na wahi haahaa.

Hookahi kepani ma kela po i pakele mahunehune mai kona ola oia o s. suzuki eia nae o kona kaa otomobile ka i poino ma ka apua wale no kahi o ka pakele ana mai o kona ola mai ka make mai.

E huli hoi mai ana kela kepani no ke kulanakauhale nei maluna o kona kaa otomobile ma ke alanui moi i ka wa a ka ua e haule ana me ka ikaika a i ka hoea ana ma ke alanui ololi rikeke oiai ka wai e kahe ana ma ke alanui moi ia wa i hookui aku ai kona kaa me kekahi pauku laau nui i  laweia mai e ka wai aohe wa a ku mai oia i kekahi hapa o kela laau nui aka ua kiolaia aku la oia mailuna aku o ke kaa a haule ana iloko o ka wai a laweia aku la no kahi he hapaha mile ka mamao.

Hoopokeleia e kekahi hawaii

Ua hele a pau kona aho ma kela manawa e laweia ana e ka wai heaha la ia haapa wale ana ae no, pa aku la kona lima i kekahi kumu maia e lana ana iluna i ka wai eia nae aole e hiki i kela maia ke hoopakele ae iaia a e ole e ikeia mai oia e kekahi Hawaii nana i kiola mai i ke kaula a i ka paa ana iaia ua hukiia aku la ahiki i ka pae ana ma kahi o ka palekana manao ke ola.

No kona kaa otomobile nae ua laweia aku ia e ka wai a haule ma kekahi awawa malalo pono aku o ke alanui moi me ke alanui ololi rikeke.

He ke kahawai o nuuanu

O ke kahawai keia o nuuanu ma na alanui moi me beritania ua hele ka wai a hu ma kela ame keia kapa a o na halekuai kokoke ma kela mau wahi aohe nao i ka wai he mau kapuai ka hohonu o ka.  (e nana ma ka aoao 2).

Nui na dala i ukuia aku i ka puulu kolohe

Kapaeia elua mau lunanana o ka oihana hoopae limahana maanui nei

Huaiia ae ka epa i hanaia i ke akea

Hookomoi mai he heluna nui o na pake o kina ma ke ano kolohe

Mahope o ka hui ame ka noii pono ia ana o na hana hookomo malu mai i na pake i hawaii nei a hoea loa aku no amerika ma o na palapala hookupa makaainana la i oili ae ai na mea oiaio aia ma kahi o ka hookahi kaukani pake i hookomoia mai ma ke ano malu mai kina mai me ka ukuia ana aku o na miliona dala i ka pohai o ka poe na lokou keia hana pulapu i ke aupuni.

O ka hopena o na mea i ikeia e na luna oihana o ke keena hoopae lima hana o amerika huipuia o ia no ke kapaeia ana aku o kekahi mau lunanana i je jeeba giioae lima hana ma honolulu nei me ka waiho ana aku o na kum hoopii hoohalahala e kue ana ia laua i wakinekona.

Ma ka oleloia ma kahi o ka $1300 ka haina i ukuia i ka pohai o ka poa kolohe i wahi e hookomoia mai ai kekahi pake no hawaii nei aka mawaho ae o kela huina dala e hoi pu ia aky ana kela ame keia pake i hookomoia mai ma ke ano kolohe e uku mai i kakahi huina dala okoa ae mai iwakaluakumamalima dala a i ka elima haneri dala aole nae malaila wale iho la no pau aka e koi pu ia aku ana na Pake o kina e uku mai i na huina dala mahuahua.

I loko ka o na makahiki elua hala ae nei ua nui na hana hoopilikia i hookauia aku maluna o na pake i hanauia ma hawaii nei a i holo aku no kisna ma ko lakou manawa e huli hoi hou mai ai no hawaii nei.

Ma ka oleloia i ka wa e huli hoi mai ai kela poo pake e paaia ana lakou ma ke keena hoopae limahaea me ko lakou hookuu ole ia nuu e hoi no ko lako mau home oiai no nae he mau pepa ko lajou hoakaka ana no ka nauia ana maanei nei a he lehulehu wale o keia poe pake i uku aku i ka poe hui lohe maii ka iwakaluakumamalima dala a i na haneri dala.

Ma kekahi manawa ae nei mae hala kaikamahine pake ana no kina iaia i hoea mai ai no honolulu nei me kona koiia ana aku e ka poe kealoha o ka oihana hoopae limahana o uku aku i kekahi huina dala i wahi nona e hookuuia nani ai.

Oiai nae ua ike no kela kaikamahine he makaainana amerika oia a aole on a kuleana e uku ai ke kahi keneka i ka poe kolohe i wahi nona e hookuua mai ai ua hooe loa oia me ka ui ana mai i kona pono i na hoaloha maanei nei ka phopena i ikea o ia no kuuia ana a o ke kumu luna oihana hoopae limahana ua paaia kela kaikamahina pake ma ke ana kehihewa.

o kona kaikunanae no kekahi i epaia e kela puulu aka nae ua loaa mua ka ike i kona mau hoaloha maanei nei no laila iaia i koe mai ai mai kina mau aole oia e pai lohilohi ia ua hookuuia mai oia he mau hora kakaiwahi wale no.

Ma ka hoakaka a na poo nui o ka oihana hoopae limahana o na mea i hoikeia ae e pili ana no na hana kolohe a ko honolulu nei poe he hoomaka wale ana no ia no ke hoa mai i ka wa e ahuwale ae ai na hana like o keia ano i lawelawe mau ia no kekahi mau makahiki.

Ma ka manaoio o na luna oihana federala e hoea mai ana i ka manawa e kikooia aku ai na pake apau i hookomia mai ma ke ano kolohe i hawaii nei a me amerika no ko lakou hoihoi hou ia kinoa a iloko no hoi o ia manawa hookahi e kikoo aku ai na lima o ke kanawai i ka poe kolohe no ko lakou auamo i ka hopena o ka lakou mau hana pulapu i ke aupuni ame na hana hakihaki i ke kanawai.

Nui no na haina o ka nane a ke keiki o kahuku e waiho nei ma keia keena a keia pule ae e hoopukaia aku ai aole no nae he wahi mea a pilipili ao aina mai.