Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 19, 8 May 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA.

MOKUNA IV. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) I aku la o Kakuhihewa: "He hoopaa anei oe; aole anei oe e lohe, ua oleloia aku nei oe, aia a loaa kuu inoa, alaila, loaa aku ka malo ame ke kapal" Olelo aku la o Loli: "O ka'u ia i olelo aku nei i ke alii a'u, i mai nei kela, e hoi mai au a- ninau aku i kou inoa." I aku la o Kakuhihewa: "O kuu inoa o Kealialia liu o Mana." Hoi wale aku la o Loli me ka nele i ka malo. Niuau mai la o Lonoikamakahiki: "Owai ka inoa o ke alii o Oahu?" Alaila, hai aku la kahi kahu o Loli: "I mai nei, o Kealialia liu o Mana." I aku la o Lonoikamakahiki: "0 hoi a lawe mai i kuu malo, i olelo hou mai, alaila olelo aku oe, ua olelo aku au: O Kealialia liu o Mana inoa nei no o Lonoikamakahiki la, pela oe e olelo aku ai." A pau ka laua kamailio ana no keia mau mea, a o ka lana olelo hope loa no hoi ia ma keia mau mea, alaila, hoi aku la o Loli a k« hale alii o Kakuhihewa, o Kamoa ka inoa ka inoa o ua hale'alii 13. Lalau hou aku la no ua o Loli i ka hokeo, e wehe ana i ka malo ame ke kapa. Ia manawa ninau hou mai o Kakuhihewa: "E Loli! Heaha ia au e wehe hou nei i ka hokeo a ko hanaiī I aku o Loli: "0 ka malo no o ke alii." I aku o Kakuhihewa: "Aole anei oe e lohe, aole e loaa aku ka malo, a loaa kuu inoaf" I aku o lioli: "Ua olelo aku nei au pela, aka, olelo mai nei kela, me ka ninau mai: 'Owai ka inoa o Eiakuhihewa ?' Hai aku nei au. o Kealialia liu o Mana." I mai

nei kela: "O Kealialia liu o Mana inoa nei no' o Lonoikamakahiki la; a pela mai ua alii la ia'u, a o ia la." No keia olelo ana aku o Loli pela, alaila, ninau ae la o Kakuhihewa ia Lanahuimihana ma: "No ke alii i'o anei o Hawaii keia inoa?" I aku la o Lanahuimihaku ma: r 'He wahahee, aole o na inoa elike me keia, he alii inoa ole; inai maka'u oe piiiia aku." MOKUNA V. Ka Pili Ana o KakuMhewa me Lonoikamakahiki. Mahope iho o Kakuhihewa lohe ana ia Loli no ko Lonoikamakahiki hai ana mai, nona ka inoa, ke mele hoi a laua e hoopapa nei, alaila, olelo pu ae la na'lii «lua, no na kumu pili a laua; a maopopo ao la, haawi mai la o Kakuhihewa i ka aina, mai ka lae o Leahi a ka lae o Kaena mau ia Eleeleualani, ke kahili nui o Lonoikamakahiki: I aku la o Lonoikamakahiki: "Aole e mau kuu kahili ia wahi;" a no ko Lonoikamakahiki hoole ana aku i ka pili ia Kakuhihewa, alaila, haawi hou mai la ua Kakuhihewa, i ka aina mai ka lae o Kaena a ka lae o Kaoio ma Kualoa. No keia pili ana mai a Kakuhihewa, aneane e pau loa o Oahu nei, alaila, olelo aku o lionoikamakahiki: "Aole e mnu kuu kahili ia pili." I aku la o Kakuhihewa: "Ole ae la ka'u pili, ia oe mai hoi ia wahi." I aku la o Lonoikamakahiki: "O kuu kahili a mau ialoko o ka hale, alaila, ae au." I aku la o Kakuhihewa: "TJa mau; oloko wale ae ia no ka hoi 0 ka hale ka pili o kou kahili la, mai lilo hewa ka aina ia oe." A pau ka laua pili ana, akahi no a haawiia aku ka malo ame ko kapa o Lonoikamakahiki. I aku o Kakuhihewa: "Ia oe mua; e hana mai oe i kou inoa, st pau/ hoi kau hana ana, alaila, ia makou aku." I aku o Lonoikamakahiki: "īa oukou paha mua, i ka poe lawe wale i ka inoa o kekahi; no oukou iho la ka hoi ia. inoa; a o ke akaka ia o ko oukou inoa. A pau hoi ka oukou, alaila, ia'u aku." No ka Lonoikamakahiki olelo ana aku ia Kakuhihewa pela, alaila, lilo mua ae la ia Kakuhihewa ka hana mua o ke melo a lakou i a'o ai me Ohaikawiliula. A eia iho malalo ua mele la a laua e hoopapa nei: O Keallalla ]ia o Mana, ■' Ke uhai la no, Ke uhai la ka wai, Ke uhai la ka wai a Kamakahoa, Wai alialia, Wai o Mana, Me he kai la k'a wai, Me he wai la ke kai, Me he kai Ia ka wai a Kamaleahoa, O ka aina-ko a'u i ai a kiola. haalele, Hoi aku a mua, Hoohewahewa mai, Hoi ana i ke kua, i ke alo, O ka iliau loha i ka la, Puolo hau kakahiaka, Hele ke alia o Aliaomao, Hele kanu kupapau, 0 ke kaha i Nonohili, Halala na niu i kai o Pokii, Hoakua wale Ia o Makalii, "Aia la, holo ko makou inoa, a ia oe hoi." I aku o Lonoikamakahiki: "Aole no oukou ka inoa, no'u ka inoa." 1 aku la o Kakuhihewa: "0 ke akaka ia o kou inoa ke hana mai oe." Alaila, hana aku la o Lonoikamakahiki i kona inoa ponoi, a Hauna 1 a'o mai ai iaia, a hui pu aku la me ke mele a ka wahine o Kauai i a'o mai ai ia laua, elike me malalo ihot O Kahikahonua ia Elekaukama, O Halalakauluonae, O Nanamakaikaeleua, O Mahehaluakama, O Laloia, Laloae Kama, 0 Hoopilikuloko i ka manawa, 0 kiikulu o Halaaniani, 0 Hanee aku o hanee mai, O Hanee i ke au Kama, O ka papa o ka lewa Kama, O ka papa o Kuanui, O Paej>aeilani, O Kekupuaiawaawa, O ke au o Hakiawihi, O Hakekoai e Lono, O Opuukahonua Kamakalewa, 0 Noiaku Kamahuola, O Peu o Kiha, Ka papa o Kama, 0 Haena Koenamimi, Opiopio i ka ulu a Lonokaeho, Owai o et O Kakaeke, O Hanakaeke, O Nanakaeke, O Paakaeke, O Maakaeke, O ka eke ia ku i ka ieift, O ka eke ia Kaeke-a Keana. Elna Honokeana, Elua ana Oplhi, Ekolu Kahana, Elua Mailepai, Elua Honokawai, 0 Kawailua, 1 kolu ia Kekaa, 'Eha la ia Mahinahlna, 0 ka luna i Alaeloa, Eha la Aina hono, O Honokahua, O Honolua, 0 Honokohau,

0 Honopou, Aha la aina hono, Alina la ia Kahakuloa, O Kahakuloa la aono, 0 Makalina la awalu, O Waihea«la aiwa, Aiwa i Honokea, O na Mahele i Wailuku Kahi Koolan e, Kahi Wailuku e, Kahi Paie, Kahi Kahookuli ke haele: Elua ku mai, Elua noho ae, Elua pili wale i ke aahala, Elua Nuailua, Ekolu Makaiwa, Ekolu Papa, Eha Waipio, Eha ka uka i Halehaku, Elima Pauwela, Elima Huleia, Elima na kanaka, Alualu o ke kaha wale o Paie, He oi ahiku. (Aole i pau.) 1