Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 20, 15 May 1924 — HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KEONI MONOTANA A I OLE MAI KA AMANA LIKANAKA MAI A I KA LILO ANA I KANAKA ONAMILIONA WAIWAI LOA.

I No ka manawa mua loa, akahi no o Keoni Monotana a ike, I ke kuhihewa o kana mea i manaoio mau ai, he meapaahana | ofa. iloko o ka lima o ke Akua no ka hooko ana i Kon amanao j taaina ma ka honua nei, alaila kulou iho la kona poo ilalo, me ka mihi ana iloko o kona naau no ka nui o kona hewa i hana Au ai imua o ke Akua, a ua hele maoli oia a piha me ka hilaHla. Ua ike o Monotana i ka oiaio o na olelo apau i kamailioia BisS e Mira nona, ka mea nana i kono mai iaia e haawipio aku ri2}alo o kana aloha, aka nae pela i oleloia ai, i ka hiki ana o ke fik>ha ke lanakila maluna o ka mana ame ka ikaika. ' * keia kanaka me kona waiwai nui hewahewa, ka mea nana kono aku i na kanaka apau e kulou mai imua ona, eia ka e Koana oia he pio, malalo o ke aloha o Mira, kela aloha nana f4»oIilo iaia i mea maliu aku malalo o kela wahine. O na mea hiki ke loaa mai, mamuli o ka hoohanaia aku o na mificma dala ma ke gula, a i ole na mea paha i loaa mai, maīHtSi o ka hoohanaia ana aku o na pualikoa ame ka mana o na mealeana, a mamuli paha o ke akamai ame ka noeau o ke kanaka, ua hDci ia ke loaa mai iloko o ka imo ana a ka maka, mamnH o ke aloha oiaio. 0 Monotana, kela leanaka kilakila, i hiki ke ku-e aku i ke ao holookoa, kela kanaka i oi aku kona mana imua o na emepera apau o ka honua nei, eia ka e haawipio wale ana oia iaia iho malalo-o ka mana o ke aloha, a iloko o kela manawa i hooholo iho ai oia, e hua'i pau aku i na meahuna apau imua o Mira ke leaa he manawa kupono iaia mahope mai. Me kela aloha oiaio, i kukuni paa ia iloko o na puuwai elua, CDB he mea la ma ka oili ana mai o ka malamalama o kela ame kefa kakahiaka. ua oili pu mai ia me ka nani kamahao o kela olaio, i pacmfw ctao etaoi shrdaaacmfw vbg cmf shrdluiwo hanoli oiaio, i pa-umiia ae ka nani, ka lilelile ame ka olioli, i iia. kukuna o ka la ma na mokuaina o ka Akau. Aia keia i na hora o ke aumoe a na aloha e hua'i pau la i na mapunawai o ko laua mau puuwai pakahi, nolaila e hookuu aku kaua e ka makamaka heluhelu ia laua, e hoonuu ana i ko laua aloha oiaio, aka i ka wehe ana mai o ke alaula o ka malamalama ma kekahi la ae, ua hoauheeia aku na ao hoopoluluhi 0 ka lewa lani, a waiho kahela mai la na kualapa ame na kualono, me he mea la, o kela kekahi o na la ano nui, ma ka moolelo o na mokupuni o ka hema. Kc la knla'e maliē loa ia, ua meh'a ka leo owe o ke kai i ka aeone, hamau pu hoi ka nakeke o ka lau o na laau, aka nae hookahi mea nana e hoopiha ana i ka lewa, o ia no ka leo kani hone o na manu, ia lakou e lelele ana mai kekahi kumulaau a 1 kekahi kumulaau, o ia no oe o kela mau la a Adamu ame Eva e noho ana maloko o ke Kihapai o Edena. Aia mahope pono aku o ka hale i noho ai o Mira, ma kekahi kahua akea, kahi i akoakoa ai o na kanaka oluna o ka moku, me ko lakou mau lole maikai. Malalo pono hoi o ka malumaiu o kekahi kumulaau nui, ua hanaia he kUahu ma ka po aku mamua e na kanaka o Monotana, me ka haliiia ana me kekahi moena veleveka, a ma kela ame keia aoao o ua kuahu 1». ua hoohihiia i na lau nahele uliuli, i ' okomoia me na pua nani like ole. Mai ka hale noho aku a hoea i kahi i ku ai o ke kuahu, ua haliiia he moena veleveka loihi, a mamua pono mai hoi o ke kuahu, aia malaila he poe hookani pila, elima ko lakou nui. 1 ke kani pono ana ae o ka hora ewalu ma kela kakahiaka, 0 ka wa ia i hoomaka ae ai ka poe hookani pila, e hookani i ke n«le mare, a he mau sekona helu wale no mahope iho, ua oili mai la o Mira, e hilinai ana maluna o ka lima o Wanada, oiai hoi kekahi poe kaikamahine opio eono ka nui, e hele ana mamua ona no kahi i hanaia ai o ke kuahu mare. I na kaikamahine opio eono e hele la mamua, ke luhelelei la lricou i na pua mamua o kahi a Mira e hele aku ana, ahiki Trale no i ka hoea ana aku o Mira imua o ke kahunapule e kakali mai la no ka hooko ana i kana oihana. I ke ku pono ana aku o Mira imua o ke kahunapule, o ka numawa ia i oili mai ai o Monotana mahope mai o kekahi o ke kuahu i hoohiwahiwaia me na pua nani a ku ae la ma ka aoao o kana aloha, ia manawa i hoomaka mai ai ke kahunapule 1 ka hooko ana i ka oihana mare, oiai hoi ka paamare e hoolohe aku ana i na huaolelo e kalokaloia mai ana imua o laua e ke kanaka o ke Akua, no ka hoolilo ana ia laua i hookahi ma ke kino, ma ka puuwai ame ka uhane. Ke kani la na meakani iloko o kela manawa me ka nahenahe lon. a ia kuu ana iho o na leo hone o na pila, ia wa i loheia aku ai ka puana ana ae o ke kahunapule, i keia mau olelo: "E na mea aloha, ke akoakoa nei kakou ma keia wahi, imua o ke alo o ke Akua, a imua hoi o keia anaina, no ka hoohui ana ia olua iloko o ke apo gula o ka mare, a ma ka mana i haawiia mai ia'u, malalo o na kanawai o ka aina ame na kana--wai o ke Akua, ke kukala aku nei au, ua mare pono ia olua, o mea a ke Akua i hohui ai, mai hoao ke kanaka e mawehe hakalia no a pau kela mau olelo i ke kamailioia mai e ke kahunapule, o ka wa no ia i wehe ae ai ka lewa lani, a poha mai la ka la me kona malamalama piha, me he mea la e kau mai ana na lima o ke Akua, no ka hoomaikai ana mai i ka paamare. la Monotana hoi, i haalele aku ai ialuna o ke kuahu, a huli hoi mai la noloko o ka lial€, me ke kuikuilima pu ana me Mira ma kona aoao, ua hooho ae la na kanaka he mau leo huro, o ka piha haouli, no ka loaa ana he haku wahine no lakou. MOKUNA XXIX. Iloko o keia mau pule lehulehu o ka nalowale ana o Monotana ma ke ano kupaianaha loa mai Nu loka aku, he nui na mea ano nui i oili ae ma kela kulanakauhale, eia nae o kela weliweli ame ka maka'u o ka poe waiwai iaia, he o ia mau no ia, me ka hiki ole ke hcxauheeia mai ko lakou mau noonoo aku. Iwaena o na kanaka hoopukapuka waiwai, ua nana aku lakoti ia Setona, kela akena o Monotana, me ka weliweli, no ko lakou kuhihewa, ua maopopo iaia na meahuna pili i ko Monotana ola ana ame ka nui o kona waiwai, aka nae ia lakou i ike

mai ai, ma kela manawa o ke kaawale ana aku o Monotana, aole he kuai nui i na mahele o na hui hoopukapuka dala, akahi no a loaa aku ka hoomaopopo ana ia lakou, aohe no he mea a kela kanaka i maopopo no Monotana, aka ua like no kona noho pouliuli me ko ka lehulehu. I kinohi nae, e hookohukohu mau ana o Setona, me he mea la oia kekahi o na kanaka ano nui loa, aka ua hiki ole nae iaia ke hoomau aku- ia ano hana pulapu, no ka mea ua lilo kona noho malie me ke komo ole aku iloko o na kuai ana 1 na mahele e hooliloia ana ma ke kuai, i wahi e ahuwale aku ai kona mau ano 1 kona pohai, aohe ana mau mea i ike no kona haku. Ma ka manao o kekahi mau kanaka waiwai, o ka lakou i koho iho ai no kela nalowale ana o Monotana, ua hoea mai oia i kahi e pilikia ai, a ua pau aku ka nui o kona waiwai i ka hookomoia iloko o na hui hoopukapuka, a no ka hooke ana aku ia Monota<ia a pili i ka paia, hooholo iho la lakoti, e kukulu i kekahi hu!, me ka hookomo ana i ka lakou mau dala apau iloko 0 kela hui, me na dala auanei o ka hui, e maalahi loa ai ko lakou hoopilikia ana aku i ko lakou enemi. Ke hoomaopopo la o Setona, i ka manao o na kanaka hoopu kapuka walwai, o ia ka hoopilikia ana aku ia Monotana, nolaila hookohukohu wale iho la no oia, ma ke ano aole he meahuna hookahl a kona haku 1 ike ole ia eia. I ka hoea Vo ana mal o kekahi o kela poe kanaka e ninan iaia, ua hua'i pau aku la oia i na mea apau ana i maopopo, ame kekahi mau mea okoa ae ana i hoonuinui wale aku ai no imua o lakou, eia nae ua manaoio loa mai la kela poe kanaka iaia, ahiki i ka hui pu okoa ana aku o Setona, iloko o na hana ohumnhumu e hoopilikia ia Monotana. Oiai nae kela mau mea apau e hoolalaia la, no kona poino, ke luakaha la ua o Monotana me kana aloha ma kahi mamao loa, ma ke komo ana aku iloko o na la hauoli o ko laua ola ana, me ka haupu ole ae, aia kekahi poino e hanaia mai la e kona mau enemi, a ina no paha he lohe kekahi i hoikeia aku iaia, no kela mea aole no ia he kumu, nona e haalele koke aku ai ia Mira i ka aina mamao loa. Ua nui hewahewa ke dala ia Monotana, e hiki ole ai ke pau 1 ka heluia, o kekahi kumu no paha ia o ka lele ole o kona hopohopo no kona hale nani, ame na lako hale hoonani kumukuai pipii; ina no ka pau o kela hale i ke ahi, a lilo paha kona i mau waiwai e ae i ka aihueia, aole no ia he mea e hookaumaha-1 ia ai o kona noonoo, he mea hiki wale no ke kukulu ana aku i hale hou, i oi aku ka nani i kona home mua, a ua hiki iaia e loaa kana mau mea apau i makemake ai. Iloko no hoi o kela manawa a Monotana e nanea la i ka nani o ke kihapai o Edena, i hooloheia ai ka hihia pepehikanaka o Rolana Kinikala. Ua hoounaia na makai, e huli ia Monotana, lea hoike ano nui ma ka aoao o ke aupuni, aole nae he loaa iki, hookahi nae kumu o ka hoouna mua ole ana he palapala kii hoike iaia, i ka wa e noho ana ma Nu loka, no ka manao ole ia, e hele aku ana oia no kahi mamao.

Mamuli o kela loaa ole ana o Monotana, ua hoopaneenee rnau ia ka hihia o Rolana Kinikala mamuli o ke noi a kona loio, aka i ka wa i kahea hou ia mai ai, ua hookolokolo maoli ia oia, a mamuli no o na oleloike i loaa i ka aoao o ke aupuni, me ka hoea ole aku o Monotana, ua ahewaia o Rolana Kinikala, elike no me ia a ka lehulehu i koho ai, e kau aku ana ke ko'iko'i o ka make ana o Mira maluna ona. Aole he mau hoike i kukuluia mai ma ko Rolana Kinikala aoao, oia wale no ka hoike i kukuluia mai, a oiai nae he hookahi wale no oia, ua lawa ole kana mau olelo, i wahi e hookuuia ai oia. He mau palapala ka i loaa aku i ka loio aupuni ma na ano pohihihi, a kupaianaha loa, maloko o kela mau palapala, e hoakaka ana ia i na ano o Rolana Kinikala mamua aku o kona ikeia ana ae he kanaka waiwai, a oia kekahi o na hoaloha pilipaa loa o Keoni Kalakona, kela kanaka i liia ai maluna o ka amana likanaka ahiki i ka make ana, no ke kraima pepehikanaka. Ua loaa pu aku ka ike i ka aoao o ke aupuni, ma o kela mau palapala la, aole o Rolana Kinikala he kanaka waiwai mai kinohi mai, aka o kahi i loaa mai ai o kona mau waiwai, ma ke ano kupaianaha loa ia. Mawaho ae o kela mau mea i loaa mai i ka loio aupuni, ua loaa pu aku kekahi ike, he wahine mare no ka Rolana Kinikala e ola ana, ma kona manawa i mareia ai me Mira, o keia ka ike ano nui loa, nana i hookomo aku i ka 11001100 iloko o na mea apau, o ke kumu nui ia o Kinikala i pepehi ai ia Mira. Me kela mau ike he nui ma ka aoao o ke aupuni, ua ahewaia iho la o Rolana Kinikala, aka elike nae me ke ano mau o na kanaka nui o ko lakou mau waiwai, ua hoohakaliaia ke kau ana aku ame ka hookoia ana o kona hoopa'i, mamuli o na noi hoohalahala a kona mau loio, no ka hoolohe hou ia o ka hihia. Iloko o keia manawa a ka lehulehu e kakali aku ana o ka hooloheia mai o ka hoohalahala a na loio o Rolana Kinikala, n ° ka hoolohe hou ia o ka hihia pepehikanaka; pela hoi kela ohumu a na kanaka hoopukapuka waiwai, e hooke aku ia Monotana a pilipu i ka paia, i ukupana'i kupono, no kana mau hana hoopilikia maluna o lakou, i hoea aku ai he kahunapule no ka halepaahao, a hoike aku la he mea oia i kamaaina ia Kinikala, no ka mea mai ke kulanakauhale mai oia i noho mua ai ka lawehala, a ua makemake oia e hui a kamailio pu me Kinikala. No ka manaoio o na luna oihana o ke aupuni, i na olelo a keia kahunapule, ua aeia mai la ka malihini, e komo maloko 0 ke keena paahao o Rolana Kinikala, a i ka ike ana mai o Kinikala i keia kahunapule, ku ae la oia iluna, a ninau mai la 1 kona inoa ame kana mea i makemake ai. "Aole he hana nui e ae a'u i hoea mai la no ka ike ana ia oe i keia la, no ka hoopakele ana ae no ia ia oe mai ka make mai," wahi a ke kahunapule. "Aole au i kamaaina mua ia oe, a oki loa aku hoi ka loaa ana o kou inoa ia'u, aka nae ina o kau misiona o ka hoea ana mai nei, a no ka hoopakele ana ae ia i ko'u ola, ke kaumaha loa nei au, no kou lohi loa," i pane mai ai o Rolana Kinikala ma ke ano pohala. "Ke manao nei au, aole i lohi loa keia hoea ana mai nei o'u, oiai aole i hoea mai i ka manawa e hookoia ai ka hoopa'i maluna ou; a malia paha ua awiwi loa keia hele ana mai la o'u e ike ia oe." (< Ma kela puka au i komo mai nei, ma ia puka no oe e hemo hou aku ai iwaho, aole o'u makemake i kau mau leo pule, a aole loa no o'u wahi hoihoi iki i kou noho mai imua o'u." "O kena anei ka mea oiaio au e kamailio mai nei?" "Ae, o keia ka mea pololei, aole o'u makemake e lohe hou i kau mau olelo f Tehca, ina au e hoike aku ana ia oe, ua maopopo loa ia'u, kou pili o!e i ka hewa, i aliewaia ai oe?" "Aole no ia he mea ano nui, oiai ua ike no au, aole loa i pill

iki ka hewa ia'u ma kekahi ano, no ke karaima, i kahihi wale ia mai maluna o'u." "I\lai hikiwawe loa kou kipaku ana mai ia'u malia paha eia hoi ia'u kekahi mau kokua e hoopakeleia ae ai kou ola, wikiwiki e nae oe i ke kipaku ia'u. Ina au e hooiaio aku ana, aole nau i hana i ke karaima pepehikanaka, e paakiki ana no anei oe e kipaku mai ia'u?" No ka manawa mua loa, akahi no a lamalama ae 1a na maka 0 HRolana Kinikala me kona noke ana ae i ka akaaka, a pane aku la: 4( Ua hoea mai nei anei oe ma kou ano kahunapule, e paheneliene mai ia'u, iloko o keia kulana kupilikii i kau mai nialuna o'u?" "Aole loa P' Ua paneia mai kela mau huaolelo me ke kui'o, e hiki hou ole iho ai ia Rolana Kinikala ke hoomaloka, a o ia kana o ka pane ana mal: "Heaha ka manao o kau mea i kamailio mai nei?" "O ka manao iho Ia no hoi ia, aole au i hele mai nei 110 ka hoopahenehene ana aku ia oe, aka no ke kokua ana aku, i wahi e pakele ai kou ola." "Alaila ua maopopo i'o anei ia oe, aole au i hana i ke karaiina pepehikanaka?" "Ae ua maopopo loa ia'u ia mea. w "Pehea i maopopo ai ia oe, oiai owau hookahi wale no ke kino kanaka i ike i ko'u hewa ole, a i manaoio i ka pololei o ia mea?" "Aole o oe hookahi wale no, ua kuhihewa oe malaila!" "He kahunapule paha oe, a i ole he makaainana paha, ke nonoi aku nei au ia oe e hoike mai i ka mea oiaio loa. Ua makemake anei oe e hoolilo mai ia'u i kanaka hehena?" "Aole loa pela! Aia he nui oka poe mawaho ae ou, i maopopo loa i kela karaima i ahewaia mai ai oe. Maloko ponoi iho nei o keia kulanakauhale, aia he elima poe mawaho ae o'u, 1 liiki ke hoike mai malalo o ka hoohiki, aole oe i pepehi aku ia Mira Oaneki a make." Ku ino ae la o Rolana Kinikala iluna, me ka hele o kona mau maka a kunahihi, me ka hooho ana mai me ka leo o ke kanaka i piha i na manao pihoihoi: "O, ke makemake nei au e hoounaia aku kekahi mea e kii i kuu hoike, aole he manawa hou aku e kakali ai, oiai ua loaa he mau hoike hou, no ka hoolohe hou ia o ka hihia." "Mai awiwi loa oe, e hoomanawanui iho a pau ka kaua kamailio ana, aole au hopohopo ana no ko'u hoi koke aku no ko'u wahi i hele mai nei, koe wale no paha a kipaku hou mai oe ia'u," wahi a ke kahunapule me ke kuoo. "Heaha hou iho auanei ko'u kumu e kakali ai, oiai ua hele au a uluhua i ka noho maloko o keia keena paahao, a he manawa wale no e kauia mai ai ka make maluna o'u?" "Aohe au mea e hopohopo ai, o ka hoomanawanui wale no kou mea e pono ai." "Alaila i hoea mai nei anei oe no ka hoopakele ana ae ia'u? Akahi au a hoike ae i ko'u manao maoli, o oe kekahi o na kanaka maikai loa, a ke uwalo aku nei au imua ou, aole e hoopau manawa wale, aka e imi koke ia na alahele apau e loaa ai ka noho kuokoa hou ana ia'u." Minoaka iho la ke kahunapule, me ka lilo ole nae o kela minoaka i kumu e hoohauoliia aku ai o Rolana Kinikala, aka kunahihi ae la leona helehelena, a i mai la : "I hoea mai nei anei oe no ka pulapu wale ana no ia'u. Ua nele anei oe i ka manao aloha, i ike ole mai ai i ko'u kulana ehaeha a kupilikii e noho aku nei?" "Aole loa au i hoea mai nei e ike ia oe no ka pulapu ana aku ia oe ma kekahi ano, aole loa pela. O na mea apau a'u i hoike aku nei imua ou, he pololei wale no ia mau olelo apau, aole he hoopunipuni iki iloko olaila." "Ina hoi ha pela, heaha ka hoi kou kumu —" "E hamau e Mr. Rolana Kinikala!" i kahamaha mai ai ke kahunapule. "Ua hoike mua aku nei au ia oe, i pepehi ia Mira Ganeki, a ua hiki ia'u ame kekahi poe e ae mawaho o'u, ke hooiaio no kou pili ole ika hewa. Ua hiki no hoi ia'u ke hooiaio aku, ma kela manawa au i mare aku ai me Mira Ganeki, ua kuhihewa maoli no oe ua make kau wahine mare mua. Ua hiki ia'u ke hana i keia mau mea apau au e lohe mai la, aka iwaena nae o na kanaka apau e ola nei, owau hookahi wale no mea hiki ke hooko aku, a ke hoole au, i ka lawelawe ana aku i kekahi o na mea a'u i kamailio mua aku nei ia oe, hookahi wale no ou hopena, o ia ka hookauia mai o ka make ia oe maluna o ka noho uwila; no ka mea ua ike no oe, a ua maopopo no hoi i kou loio, aohe waiwai o ka hoohalahala ana i ka olelo hooholo no kou hopena, aia wale no ahiki ke hooiaioia, aole he karaima i hanaia, pela oe e pakele ae ai mai ka make mai." "Aole i'o anei i hanaia ke karaima pepehikanaka? Aole anei i make o Mira?" "Ae, aole he karaima i hanaial" "O oe kekahi o na kanaka i piha me na manao hehena!" . "Pela paha kou manao, aka i hoike aku nae au ia oe i ka mea oiaio loa, eia no o Mira ke ola mai nei, me ke ola kino inaikai, aole loa he wahi lono i hoikeia aku iaia, no kona manaoia ana e na mea apau, ua make." "He kahunapule paha oe, a i ole ia he diabolo paha, o oe kekahi o na kanaka hoopunipuni ino loa." "Ina he kanaka hoopunipuni i'o au, alaila ua oi aku kou pono e make, he mea makehewa wale no ia'u ke kokua aku no kou pono." "Pehea auanei e hiki ai ia'u ke manaoio aku i kau mau olelo, oiai ua ike maoli no ko'u mau maka a elua i ke kino make o Mira?" "He oiaio, ua ike ,oe i ke kino make o kekahi wahine, aole nae ia o Mira, aka he wahine okoa loa no. MOKUNA XXX. No kekahi mau sekona loihi, mahope o ka hoopukaia ana aku o kela mau olelo hope e ke kahunapule, aole e hiki ia Rolana Kinikala ke pane koke mai, i kau a mea o kona piha me ke kahaha, a o ia kana o ka olelo ana mai, me he mea la ua manaoio loa mai la oia i na mea a kela kahunapule i hoike aku ai iaia: "E hooko ana anei oe e hana i kau mau mea apau i hoakaka mai nei no ko'u pono ? E ae ana anei oe e waiho aku imua o ka aha hookolokolo i keia mau ike hou i pili no ko'u hihia?" "Maluna iho ou ke ko'iko'i o ka hana ana mai i na mea e hiki ai ia'u ke ae aku, e kokua ia oe." "Ina hoi ha pela, alaila e hoike mai, ma ke ano hea au e hana aku ai?" "Ua kamailio aku nei au imua ou, owau hookahi wale no ke kanaka ma keia ao i hiki ke hana aku i na mea apau, e kaawale ae ai oe mai ka make mai." (Aole I pau.)