Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 20, 15 May 1924 — HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

Ua hala no he mau sekona lehulehu iaia ma ia au hele ana mai o kona mau maka ahiki i ke kau pono ana mai a kona lena ike maluna o ka helehelena o ka mea a kona puuwai i pololi ai, a lelele ae la kona naau i ka hauoli, lamalama ae la kona helehelena, a kani wale iho la no kana uhu, a i maopopo ia Geofere ia kani uhu ana iho, no kona hoike maoli ana ae no mahope iho ia Geoferc, a oke kumu o ia kani uhu ana iho ana. 110 kona ike ana mai ua hiki hope loa aku o Geofere, a haawi mai la oia i kekahi kunou o ke ano he hoaloha, i kekahi mea e noho aku ana iwaena o ke anaina. Ua ike mai oia ia Mepelasona i ka noho aku, a ua kuhihewa mai oia i kinohi o Anoipua la, eia a mahope iho i ike iho ai oi.i i kona kuhihewa, a na ulu koke ae la no kahi manao inaina ia manawa no kona ike ana mai i ka haka pono aku o na maka o Everete Mepe!asona iaia me kona hoea pu ana aku ilaila ia manawa, a ia manawa like ulu pu ae la ka maka'u iloko ona aole paha o Geofere e hiki aku ana. No kona ike ole mai i na maka o ka mea i wela ai kona umauma, ua hoopiolokeia kona noonoo me ka hoouluhua mau ia, a e oni wale ana no oia iluna o kona noho me he mea la e nanahu mau ia ae ana e ka ukulele, eia wale iho no ka lana malie ana o ke 'Kai i Hauola', a i ka ike ana mai ia Geofere e noho aku ana, mamua iki iho nae o kona kaheaia ana mai e haawi mai oia i kana haiolelo hope loa e haawi ana i kona aloha i na hoahaumana apau a pela hoi i kana mau kumu alolia, he haiolelo hoi i hiki ole ai i na hoahaumana ona ke paa iho i ko lakou mau waimaka, a i haloiloi mau iho ai hoi na waimaka ma na maka o ka lakou mau kumu. I ka maopopo ana ia Geofere ko Gelade makemake loa e ike pono mai iaia, a mahope o kona hoololi ana i kona wahi e noho ai, noho ae la oia a pololei a hilinai aku la imua, me ka haka pono aku a* kana nana ana maluna o ka helehelena o Gelade, a aole i haalele iki kona mau maka ia Gela<le a pela hoi me ko Gelade iaia, a hiki i ka pau ana o ka Gcladc haiolelo ana. He mea maamau i ka poe ipo apau, i ka manawa e halawai ae ai ka ike a ko lakou mau maka, e pii iki ae ana ka ula ma na papalina i kekahi manawa, e hoolalau ana ka nana ana i kekahi manawa, a e minoaka iki iho ana i kekahi manawa, ua ike oe, e ka makamaka, a pela no me keia mau opio. ī lupea ia Lipo e ke ala, Luhiehu i ka wai a ka Opua, v Pulupe i ka Ua a ka Naulu, I Huluaa loko i ka makemake—a. Ia Gelade i ike pono mai ai i na maka o leana aloha ua honniia ae la .kona mau aakoko, a ia manawa i kuupau mai ai oia i ka maikai, o kona leo, me he uwila la i ka maka o ka opua a he mahalo aku a he mahalo mai ka mea lohe ia aku ma o a maanei iwaena o ke anaina, me ka ui aku a ui mai o kekahi e ninau nawai la o Gelade; o ka poe i maopopo i kona mau makua ua au ae la ko lakou mau maka no Mr. ame Mrs. llunatere e noho mai ana ma kekahi aoao o ka rumi. Ua lilo na paipai a na lima ma kela ame keia aoao o ka rumi i mea hoopaiakuli ae la no kekahi manawa, ahiki n ka lohe pono ole ia ana aku o ka Gelade haiolelo, a no ka paiakuli loa o ka rumi ua hoomaha iki ka Gelade haiolelo ana ahiki i ke akakuu ana mai. No kela paipaiia ana aku, ua hoouilaniia ae la ka noonoo o ka lede opio, no ka ike ana mai hoi paha kekahi ia Kaehakoni e noho aku ana, a oiai o kona manawa hope loa no ia inaloko 0 ke kula, ua kuupau mai la oia i kana haiolelo i hoomakaukau ai no kekahi manawa loihi, a i haku ai hoi me ka noeau loa, ahiki i ka pilipu ana o ke anaina, me he mea la he anela mailuna mai ke ku mai ana; o ka hiehie iho no hoi ame ke kilakila o kahi kino palanaiki o Gelade, me ka nani o kona heh*helena a me ke kupono loa o kona wahi aahu ia manawa. u.i loaa ole i ka ineakakau na huaolelo kupono e hoakaka ne ;ti nona ma keia la, nau no ia, e ka makamaka e hoopiha pnno aku i ka moolelo ma ia wahi. Ma kela la hoike,-ma kahi o na haneri o na makua mea keiki ame na makaikai, mai ka poe liko a ka laele, i akoakoa pu ae ma ia la ano nui, a ua lilo no hoi ka lakou mau mea i ikemaka a i lohe ai i mau mea poina ole i ko lakou mau noonoo a hala kekahi mau makahiki ma ia hope mai, he % haaheo aku a he haaheo mai na olelo lohe nui ia mawaena iho o ka poe i akoakoa mai me na makua na lakou ia mau kaikamahine. He mau kaikamahine e ae kekahi i. komo pu iloko o na mahaloia e na makaikai, aka nae, ma keia manawa a Gcl?de e haiolelo ana, lehulehu wale na poke pua i laweia aku a waiho malalo iho o kona mau wawe, he mau mea hoike no ko ka lehulehu makemake a mahalo nui nona. I na manawa apau e laweia aku ai o kekahi poke pua ua ikeia aku la ka pii ana ae o ka ula ma kona mau papalina, a 1 kekahi manawa he minoaka me ka haawi pu inai \ kekahi kunou haahaa loa; aka i ka manawa hope loa i laweia aku ai o kekahi kihene pua Ka Lilia-o-na Awawa, hopu mai la oia a paa aku la iloko o kona mau lima a hiipoi aku la mamua o kona alo, me ke kulou malie iho e honi no ke ala o na pua. 0 keia ke ano pua punahele loa iaia, o ke kumu o kona hopu ana iho a hiipoi aku i kona umauma, ua maopopo iaia mai kana aloha aku ia mau pua o ka laweia ana aku, oiai nae, aohe inoa o ka mea nana ka pua i hoouna aku e kau ana, aka nae no kona maopopo no ua ike o Geofere o kana pua makemake loa ia, pela oia i koho iho ai na G«eofere ia kihene pua i hoouna aku. He mau pua rose o na ano like ole ke Japonica ame ka heliotrope kekahi i hoounaia aku e Everete Mepelasona, a i maopopo ia Gelade mai iaia aku ia mau pua mamuli o ka inoa e kau ana maluna o ka apana pepa, eia nae, aohe walii noonoo ilok<» o Gelade i haawiia iho no ia mau pua. He mau pua kekahi a Mr. Hunatere i hoouna aku ai nann na pua no ana i ike ai i ko Gelade makemake, a mai kona hoapapakula like aku kekahi mau pua o ka laweia aka nae, o ia mau pua a pau aole ilaila ka iini, o kahi Kihene pua Lilia o na Awawa wale no ka oi aku o kona makemake, no ka mea, mai ka mea ponoi aku ana i aloha ai ia mau pua o ka haawiia ana aku, ka pua nani, aala mae ole I ka la e mapu mau ae ana iloko o kona puuwai. 1 ka pau ana o na haiolelo o ka hana ma ia hope iho oia

rto ka haawi ana i na palapala hoomaikai i na haumana o ka papa ekahi e puka ana, pela no hoi na manao hoakaka o na knmu e hele pu ana me ia mau palapala hoomaikai a pela me na oieloa T o, a i ka pau ana o ia mau hana, alaila hele pakahi aku ia kela ame keia oloko o ke anaina e lulu lima a e haawi ī na oielo hoomaikai me ka hoike aku i na manao haaheo a lauoli 1 na mea aloha a kela ame keia. I Iloko o keia manawa e huikau ana o ke anaina, alaila hele aku la o Gelade ma kekahi wahi mamao iki no ka nana iho i ka manao i kakauia maloko o kekahi wahi wa-hileka rnlcu, a eia na manao i kakauia ana o ka heluhelu kaholo ana iho: "E kuu aloha, aole au e haule hope iki ana ina no he mea ia f loaa ai ia ? u kekahi pomaikai nui, a eia nae, aneane loa no e leokoke loa aku au ma kahi o ia pomaikai. E hoea aku ana au Jioko o ka rumi hookfpa malalo mahope iho o ka pau ana o ra hana maloko o keia mmi. E hele ae oe a e loaa aku ana ia ©c ka'u olelo hooholo malaila. Geo." MOKUNA XVII—Ka Ipo i Hoohokaia. "Hakalia no a loaa kekahi manawa kaawale ia Gelade o kona oilī palamimo loa aku la no ia me ka ike ole ia mai e ke aluka kanaka. a holokiki aku la i ka rumi hookipa malalo no ka halawai ana me kana aloha. Laki. o Geofere wale no maloko o ia rumi, oiai aneane e pau loa na malihini ame ka poe makaikai aia maloko o ka holo nui maluna, a ia ike ana mai a G«ofere ?aia lamalama ae la kona helehelena. me ka hauoli o kona naau no ka mea, e loaa ana be manawa maikai loa no laua e kukakuka ai. -O. e kuu Geofere aloha !" wahi a Ge!ade ia ike ana mai ana. m O, e kuu aloha!" i panai aku ai no hol o Geofere, o ia wale t*o na huaolelo aloha i panaiia mawaena o laua, a he manawa pokole ma ia hope iho aia na aloha a elua ke puliki aku la a puliki mai, iloko o na apo pumehana ana o ke aloha kui o. "E Geofere, ua manao maoli no au aole la oe i hiki mai;! liole au i ike iki mai ia oe a aneane i ka minuke hope loa o na ■ hana, a no ko'u ike ana iho i ko ? u hoohokaia anaeane loa au e haule a maule iho/' wahi a Gelade o ka pane ana ae, me ka IWika iki ana ae o kona wahi kino. , "He mea oiaio ia au i olelo mai la, ua maopopo mua ia'u e koanoeia ana kou noonoo no ke au ae iwaena o ke anaina, aohe j tw ike koke mai ia'u, ua lolohi loa i'o no hoi au; aka, e kuu *loha, ma ko'u manao aole no e nele ana ka holomua o kau tnau haawina ame kau haiolelo ina no aole oe i ike iki mai fa"u," i pane aku ai o Geofere oiai oia e hamohamo ana i ke j>oo o Gelade me ke pale ana ae i ka lauoho e luhe iho ana jna ka lae. "Aole. ma ka hoike ana aku ia oe i ka mea oiaio, ina aole au i ike mai ia oe e noho ae ana, manao au aole e holopono iki ana kaNi'mau haawina ame ka'u haiolelo ana, ina ua lilo ko'u ike ole mai ia oe i mea hoohoka loa ia'u a hooanoeia ko'u nooncto. aka i kuu manawa i ike mai ai ia oe ua houlinaniia ae la j ko'u noonoo i ka manawa hope, a ua ike ae oe i ka hauoli o ko'u noonoo ma ke ano o ka'u kamailio ana ame ka'u oni ana." ''O, ina pela, alaila ke hoomaikai nui ae nei au no ko'u hiki fena mai ia nei e kuu aloha. no ka mea o ka meahou ano nui t> keia la o ia no kou holomua loa ana ma kau mau haawina Hpau, me ka loheia aku o na leo mahalo nui nou ma o a maafc>ei oloko o ke anaina." "O. maikai maoli oe, e Geofere, i kou olelo ana ae la pela! Mahalo nui!'* "Maikai loa no ko'u oielo ana ae la pela?" i hoopili iho ai o Gcofere ia mau olelo a Gelade, me ka akaaka ana iho. "No ke aha no la hoi auanei e nele ai ko'u kamailio aku pela, i ka manawa e kau ana kou mahaloia ma na lehelehe o kela ame ieia mea maloko o kela anaina nui; me ka meha launa ole o na tnea a pau e hiki ai no ke loheia ka haule iho o kekahi ku'i pine maluna o ka papahele, ina nei no ke kiola iho o kekahi mea i pine maluna o ka papahele, ma ka manawa au e haiolelo e alolia hope i kou mau hoapap* o ka alo like pu ana i na inea b na makahiki eha i hala, ka poe i pili mau me oe ahiki i ka pau ana aku la o !a manawa, °N"o na kumukula au, a pela hoi me na haumana a pau, ua ku maoli au i ke aloha no ka ike aku i ka haloiloi mai o na waimaka o lakou ma ko lakou mau lihilihi, a ua uwe maoli iekahi poe. "Ao!e o lakou wale no ka. i hooniia ae na noonoo, aka, o na makua ame na makaikai pu kekahi, o ka oi aku aia mawaena © na wa.hine, ka poe naau palupalu loa, no ko lakou ike ana fho o ka manawa hope loa ia e hui ai a kaawale aku kela ame keia. 'He ku io no i ke aloha a he hana paakiki i f o no hoi na kekahi haumana ka haalele ana iho i ke kula, ka home i noho ai fio kekahi mau makahiki loihi eha, me ka pili mau me kela ame keia haumana a pela hoi me na kumukula, me he mea la }*c ohana hookahi. ka uumi ana, i ka manawa e kaawale ai nui ke aloha; aole anei ou manao iho pela, e kuu aloha." "Malia paha pela," i pane iho ai o Geofere, "ma ko'u manao he mea paakiki i'o no ia nou, aka no'u nei la ea, aole, a no ka rnea, ia manawa hope loa a haalele iho i ke kula, a oiai e mau ana ka ikaika iloko o ko'u noonoo no ka huli aku i kekahi hana » kulana kiekie paha no'u iloko o keia ola ana, i loaa ai i punana hoi no kekahi mea e aku, he hauoli loa au i ka hemo koke iku. Pii ae la ka ula ma ko Gelade mau papalina no nei mau olelo D Geo!ere. no ka mea, ike iho la oia nona iho o ka manao ikaika maoli no ia iloko o Geofere o ka loaa aku o kekahi hana eana e lawelawe ai, a ke loaa kana hana e hooko ana oia i na mea koikoi a pau e kau ana iloko o kona noonoo. "Aole hoi au i ike aku nei ia Mepelasona maanei i keia la oīa pu anei no kekahi iloko o ke anaina?" i ninau iho ai o Geoferc mahope o ka hala ana o kekahi minuke ia laua o ke ku ana. "Ae, oia pu kekahi, a ua kuhihewa maoli mai no au iaia o oe la i kinohi. eia no mahope iho akahi no au a ike i ko'u kuhihewa no na like loa maoli no o ko olua mau helehelena ke nana mai." "Heaha la kana hana nui o ka miki ana mai nei ianei, o ka'u keia e makemake loa nei e ike?" i namunamu iho ai ke kanaka epio. "Xo ka ike ana i ko'u hemo mai keia kula aku, o ia ka mea ©ialo," wahi a Gelade o ka pane ana ae, ma ke ano hookolohe.

"Nau nae oia i kono'aku e holo mai i ike ai oia i kou hemo ana?" "Aole au i kono aku. He manawa loihi i hala aku nei ua noi mai oia e hoololi tikiki maua ma ka manawa e hoomaka hou ai o na kula, a ke ole au e poina ua pinepine no kana mau manawa o ke kamailio ana mai ia'u no ia mea ma kekahi mau manawa a maua i halawai ai, nolaila he mea oiaio, he hana maikai ole hoi na'u ka hoouna ole ana aku i kekahi tlkiki iaia, a pela iho la iaia ka ike no keia la, a o ke kumu hoi o kona hiki ana mai la." "Ua pinepine no anei na manawa o kou hui ana me ia iloko 0 na makahiki elua i hala aku la, e Gelade? Pela no ko u manao," wahi a Geofere. "Ae; e hoea mau ae ana oia aneane ma kela a ma keia wahi a'u ame papa ma e hele ai e makaikai iloko o na kau wela elua 1 hala, a e hoea mau ae ana no hoi oia i Nu loka iloko ona manawa hoomaha pokole a pau oke kula. Maloko o na anaina hoohauoli au e hui ai me ia, a no ia hoea mau ae ona iloko o ia mau anaina ua lilo ia i mea hoihoi ole no'u. No'u no paha ka manao nui o kona hoea mau ana ae, koe wale no keia aohe ona hoike amaka mai ia makemake ona. ,> "No ke aha hoi kou mea i makemake ole ai?" H No ka mea hoi paha, ua lilo kona komo hokai mau ae i mea hoouluhua mai i N ko'u noonoo, me he mea la he hoihoi kekahi o'u iaia," wahi a Gelade o ka hoike ana ae i ka mea oiaio. "Alaila nou no ha ke kumu nui o kona hoomaaloalo mau ana aku, i kumu e hopu mai ai oia ia oe ma ko puuwai a o kou pau poo a pau hiu no ia ia i ala," 1 nana pono iho ai o Geoferc i ka helehelena o Gelade. "O ia maoli no paha kona manao la, aka, aohe wahi lihi hoihei iki iloko o'u nona, he oki loa; "i kona ike ana ae i ke kuoo o ko Gieofere helehele*ia, i hou ae la; "o oe pu no paha kekahi hoihoi ole iaia, ea?" "He makemake no au iaia ma kekahi ano, a he makemake ole ma kekahi ano," wahi a Geofere i pane iho ai. "Auhea oe, mai koho hewa mai oe i ko'u manao he wahi lili kekahi iloko o'u nona, aole loa, aka aia no kekahi mau ano maikai ole lehulehu iloko ona e lilo ai i mea no'u e makemake ole ai iaia i hoaloha no u, oia keia, he kanaka kipi oia, he hoomaau a he hoomauhala me ka manaoino nui iloko ona ■e hoopoino mai ia'u i kekahi la, 110 ia mau kumu la ea, aole oia he hoahele kupono nou." "O, ina pela inaoli l<ona mau ano ino, alaila aole loa au ma nei hope aku e launa mau hou aku ana me ia. Iloko ona manawa aku nei i hala, aole oia i hoike mai no hookahi manawa i kekahi mau aoao lapuwale ona, he maikai wale no ka'u mau mea i ike aku nona, o ke kumu nui no hoi o ko'u noonoo i umeia aku ai iaia ma kekahi mau manawa i hala aku nei, no ka like loa 110 o ko olua mau helehelena aka, ina o kona mau ano ino kena au i hoakaka mai la, ea/, alaila aole au e launa mau hou aku ana me ia ma nei hope aku," wahi a Gelade. "Pehea no la auanei" hoi oe e hiki ai ke alo ae? A no ke aha no kou mea launa mau wale aku no me ia?" "Aohe au i ike—aole hiki ia'u ke hoike aku, aka nae e loaa mau ana ia'u ia mea he hoowahawaha iaia. Manao au mamuli paha o ko'u kilo ana aku i kekahi mea oiaio ole iloko ona, no ia kumu i makemake ole ai au i kekahi manawa e kulike ole kona helehelena me kou elike me ka like ole o kou mau ano maikai me kona a ua loaa ia'u keia manao e hoao mai ana oia e pahele i kuu noonoo i mea e lilo aku ai ko'u hilinai ana maluna ona, oiai nae o oe, hookahi wale no ka mea i kuleana ia wahi." "He mea hiki ole ia ke hanaia, e kuu aloha, a ma ko'u manao he mea maka'u honua wale iho no paha ia nau, no ka mea, ina ua paa loa kou manao no kekahi mea aole loa e hiki i kekahi ke hoololiloli ia manao paa ou. "Eia hou, aole ia mea he lili a he huahua paha iloko o'u nona no ka loaa aku iaia o kekahi kulana liana kiekie ma nei hope aku, a i ole loaa paha iaia ka waiwai nui elike me ia a'u i lohe mai ai e loaa mai ana ia waiwai iaia ma nei mua aku," i pane iho ai o Geofere. "O, maikai maoli no kou manao, e kuu Geofere!" i hawanawana iho ai o Gelade, me We ku ana ae a kulou iho la e honi i ka ai o kana aloha ; "he oi aku kuu makemake e lilo kuu Geofere ia'u me kekahi keneka ole mamua o ke kanaka i lako i na waiwai he nui ma kV.a ao." "E loaa aku ana ia mta he waiwai ia oe mahope," i pane ae | ai o Geofere, me ka akaaka ana ae, eia nae aole hookahi wahi | keneka me ia ana e olelo iho ai nana ia. "Aole e loihi loa ana J ka manawa e kamailioia ai ia mea, ke paa nei no kuu manao mahop-». o ko'u noho hana ana aku no kekahi manawa e loaa ana rio he home no'u ponoi e lilo ole ai au i mea hoohilahilaia mai ke lawe au i kulana no'u mawaena o na kanaka' koikoi e aku o keia ao." "Owai ka mea maka*u honua wale iho no no ia mea I nei manawa, owau anei?" i ninau iho ai o Gelade. "Aole o'u manaoio e hana pela, aka o kuu iini o !a no ka hoomaka ana e hana i kekahi mea e pono ai oe ame a'u pu. Aole pono au e paa loihi loa ia oe maanei, mahope auanei haohao mai ka poe heaha la ka mea i hanaia aku nou. Aia hoi paha la!" i ko laua manawa 1 lohe like aku ai i ka halulu mai o na kaina wawae o kekahi mea mawaho o k apuka." E huli ana kekahi mea ia oe i nei manawa pela ko'u manao." Ua ikeia ka oiaio o ia mea, ua huli io ia mai o Gelade, a iloko 0 na hora elua mahope mai ua nui kana mau hana o ka holoke ana ma o a maanei. Mahope mai o ia manawa he liilii loa ka manawa i loaa ia Geofere e hui hou ai me Gelade a kamailio pu no ka mea, he manawa ia nona e hoomakaukau ai iaia iho no ka haalele iho ia Burukelina no ka hoi aku i Nu Hewena maluna o ke kaaahi o ia po iho. He anaina hoohauoli ke malamaia ana ma ia po iho no ka papakula e hemo ana ia makahiki mai ke kula mai, a ua hoohoka loa ia ko Gelade noonoo no ka hiki ole ia Gcofere ke noho pu mai ma ia anaina hoohauoli, aka nae, ua hooikaika no oi& e hoomanawanui ia ehaeha, no kona ike iho e halawai hou aku ana no laua iloko o kekahi mau la kakaikahi ma ia hope aku, i ka manawa e hemo maikai mai ai o Geofere mai ke kula mai, o kekahi no hoi e noho pu iho ana no na makua no ka ukali pu ana iaia i kona manawa e haalele mai ai i kekahi la ae. O Everete Mepelasona pu kekahi I noho iho. Ma keia manawa nona e halawai ai me Gelade a po ia la, a i kona ike ana e hoomakaukau ana o Geofere e hoi aku i ke ku!a, hooholo iho la oia i kona inanao e hele ae i ke anaina hoohauoli e malamaia no ka papakula e hemo ana ia makahiki, a e haawi aku i kona manawa holookoa no.ka launa a kamailio pu ana me Gelade, ka mea ana e kaunui ana ia manawa, a o ka mea hoi 1 oi aku kona aloha mamua o na mea e ae. (Aole i pau.)