Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 23, 5 June 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

[ MOOLELO KO LONOKAMAKAHI- ' XI KE ALZZ KAE'AE'A AOHE LUA MA KA HOOPAPA, AME KE KAUA. MOKUKA VI. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomaui* mai.) I ■ ' ' Ma hep6 iKo o keia eo ana o Ka* kuhihewa ma, olelo aka la o Lanaliūimihaku ma ia Kakuhihewa: "Eo ae la kakou ma keia mau mea, a anea&e e pau loa o Oahu neL Kolaila, eia ka pono; e pili aku kakou 1 kahi 1 koe, ma Mokapu a. Leahi mau i kahi pohaku lana. £ heihei hoe Tfaa> aia no o na waa e kau koke i ka maloo. Ina e ae mai ke alii o Hawaii, alaila, o ke eo no ia kakou, no ka mea, elua no ana mau hoe waa.' 1 A no keia olelo a Lanahuimihaku ma, olelo aku la o Kakuhihewa: "E ke aīii o Hawaii, e hoopauia aku kou aina i puui." I mai o Lonoikamakahiki: f'E aha kaua!" I aku o Kakuhihowa:. 4 'E heihei kakou, aia no hoi o ka waa kau e i ka maloo, nana ke eo; o kahi no hoi i koe a man no hoi i ko wahi pohaku lana." I aku la o LonoikamaKahiki, mahope iho o ka laua pili ana,- kena aku la o Lonoikamakahiki ia Kakuhihewa: ''Holo e aku mamna." A lohe o Lanahuimihaku ma, i keia hūaolelo kena o Lonoikamakahiki, i aku la ia Kakuhihewa, me ka hoolale koko aku o Lanahuimihaku ma ia Kakuliihewa e oftlo aku ina hoe waa, e hoe. A o ka holo' iho la Ao ia. A hala aku la o Kakuhihewa; alaila, kena aku la o Lonoikamakahlki i kona mau hoe waa e paina ai; alaila, paina wahi ai iho la lakou nei. Aka, o Kakuhihewa ma, ke aneane akn la e nalowale lakou mai ko Lonoikamakahiki ma mau maka aku. Ia manawa, hoolale koke ae la o Lonoikamakahiki i kona mau hoe waa elua, ia Kaiehn, ame Kapahi e hoe. Alaila, o ka hoomaka iho la no ia e nana-o ka hoo, a ua mau hoe waa nei, a Lonoikamakahiki; ke hele la a ku ka ehu o ke kai o na j waa liilii iua kio'e kui o na hoe a ua mau hoe waa a Lonoikama- j kahiki* A o ka holo aku la no ia | 0 lakou nei ma Koolauloa ka holo ana ahiki ma Kona, a hoea ae maloko o Waimanalo. Aka, o Kakuhihewa ma, hoolana iho la lakou, me ke kali o ka hoea mai mahope o lakou, me ka manao a kokoke mai, alaila, hoopae loa na waa i ka maloo. Ia manawa a lakou e kali la, aia nae o Lonoikamakahiki e holo mai ana nlaloko o Waimanalo ahiki ae i Kailua. Ia Lonoikamakahiki ma e holo ae ana a kokoke i ke awa. ia manawa ko Kakuhihewa ike ana aku, alaila, olelo aku la o Kakuhihewa ia Lanahuimihaku ma: "E nana ae olua i keia mau waa e holo ae la maloko." I aku lau o Lanahuimihaku ma: <( 0 Lonoikamakahiki kela mau waa, ua eo kakou." I aku la o Kakuhihewa ia Lanahiuimihaka mas (<Mahea ae nei hoi ko lakou holo anat" 1 aku la o Lanahuimihaku ma: "Ma Koolau ae nei a ma Waianae, a ma Kona loa ae nei p&ha." I aka la 0 Kakuhihewa: "I a'e hoi oukou na kakou ke eo ke heihei, eia mai nei ka hoi na lakou la. Kupanaha oukou. Ko Makua hoi kānaka Oehaa 1 ikeia; ēia ka no oukou ka puni wale ae no koe o ka aina mamuli o keia mau hana e hoolohe makou 1 ka olua mau olelo. Nolaila, e lilo ana kuu noho aimoku ana ia Lonoikamakahiki aiiki." I aku la o Lanahuimihaku ma: "I a'a aku maua 1 ka heihei me ke alii o Hawaii, no ko maua ike iho, he umikumamaone ko kakou mau hoe waa, a elua wale no o ke alii o Hawaii". A eo ae la o Kakuhihewa, pau loa o Oahu ia LonoikamakahikL Mahope iho o keia mau mea, pili aku la 0 Kakuhihewa i ke kaikamahine ana, • hoi ka aina iaia, toa ke konane nae. 0 Kakuhihewa nae hoi, o ke konane kana mea oi loa o ke akamai mamua o kana mau hana apau ana i m'o ai; nolaila, a f a ! aleu la o Kakuhihewa • konane ae

Lonoikamakahiki. A ae mai no o LonoikamakahikL Aka, o Lonoikamakahiki, aole oia i a'o i ke konane; o kona manawa i ike iki ai, oia no kefcl noho ana ma Kalaupapa me kona kaikuahine wahine. Hoomaka ae la na pili a laua apau, alaila kau na iliili apau, ! olelo aku o Lonoikamakahiki ia Kakuhihewa: "O kau lawe mua." Nolaila, lawe ae la o Kakuhihewa i ka iliili mua, a lawe 0 Lonoikamakahiki, kui mai la o Kakuhihewa, a holo aku o LonOikamakahiki a ho- ! lo pu me Kakuhihewa, alaila, lilo ka hauna hope ia Lonoikamakahiki. Ma ia konane ana, make iho la o Kakuhihewa, a ua hooholo laua i ka olelo, aia a elua hauna ana, alaila, eo kekahi o laua. A nolaila, kaa hou ka, papa konane apau na iliili i ke kau, lilo ia Lonoikamakahiki; ia manawa, ia laua e konane ana, hiki mai la o Kaikilani ma Kailua mai Hawaii mai. A ike aku la na kanaka ina ! waa, nana' aku la o Lonoikamakahiki, a ike aku la o Kaikilaai wahine I |no keia ana. Aole ona makemake! | e ike aku i ko Kaikilani mau maka,; a i mea elike ai me kona kanawai | i kau ai i oMlokai m&hopē iho o kona pepehi ana ia Kaikilani, nolaila, hoolilo loa o Lonoikamakahiki i kona mau maka i ka papa konane, i ole ai oia e ike aku ia Kaikilani. A o Kaikilani hoi, iaia i pae mai ai iuka, hele aku la oia a ku mawaho o ka pa, ma ka paehnmu hoi, ike aku la oia ia Lonoikamakahiki e konane ana, ua hali aku ke alo iloko o ka hale. Ia manawa hana akn la o Kaikilani i ka inoa o Lonoikamakahiki elike me ka mea i hoikeia ma ka ■ Mokuna V. A penei kana kahea ana aku: j 0 Kahikahonua la Elekaukama, 0 Halalakauiuonae, I O Nanamakaikaeleua, 0 Mahehaluakama, 0 Laloia, Laloae Kama, ; 0 Hoopilikuloko i ka manawa, O Kukulu o Halaaniani, . 0 Hanee aku, O Hanee mai, 0 Hanee i ke au a Kama> 0 Kapapa o ka lewa Kama, 0 Kapapa o Kuami, ; O Paepaeilani, O Kekupuaiawaawa, 0 ke au o Hakiawili Kama 0 Hakekoai e Lono; O Opuukahonua, o O Noiaku Kamahuaola, O Pe'u o Kiha, Ka papa o Kamn, 0 Haena o Koenamimi, Opiōpio i kaulu o Lonokaeho, Owai oef O Kakaeke, O Hanakaeke, O Paakaeke, O Maakaeke, 0 ka eke ia ku ! ka ioie; O ka eke ia, Kaeke-a. Elua ia Honokeana Keana,' Elua ana Opihi, Ekolu kahana, Elua Mailepai, Elua Honokawai, 0 Kawailua, 1 kolu ia Kekaa, Eha la Mahinahiaa, 0 ka luna i Alaeloa, Elima la aina hono, . ' 0 Honokahua ; O Honolua, O Honokohau, 0 Honokawai, 0 Honopou,* Alima la aina hono, 0 Kahakuloa la aono, O Makallna la awalu, 0 Waihee la aina, I Aiwa la Honokea, O na mahele la i Wailuku, He umi o Lele, He umi o Molokal. He umi o Kanaloa Kahoolewa, Ka hono ka hookui o na moku, O kana Puiki ae ka ip» aloha, Kope ae kope ae, Aia, HilO la— > Ke ako mai la, Kaupaku mai 1«, Aia ko ipo la, Kf hftle ae la, ka waha, Peahi ka lima-e, E kunou nana na maka, ! 0 Hilahila ia «, Ai wale in«, Kilou pali-e, Wai Oahu e, Ahu mai la iluna, Haahaa o Kaunuohua, He puu kolo i Nihoa: Kela pali-e, K«ia p*li-e, Palaau-«, Kahtwa i lalo-e, A ho-ho— A noho e Ku, Kuhiu palu-e, Kukahaulani, Makaku manu-e, He poo manu-e, A he nuku manu-e, He alelo manu-e, A-i manu-e, I7mauma manu-e, Ehen manu-e, He kino manu-e, Uha manu-e, He ka mana-e, Puapua manu-e, He kali manu-e, Wawae manu-e, Maiuu man u-e, He hulu manu-e A Kania-i manu-e, - He puu manu-e, (Aole i pnn.)