Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 24, 12 June 1924 — NANI KA AINA HOOPULAPULA O MOLOKAI. [ARTICLE]

NANI KA AINA HOOPULAPULA O MOLOKAI.

Mr. Lunahooponopono, Aloha: — EHke me na hoolala ana i hoolahaia ai pela no i hookoia ai ka papahaaa me ka maalahi ame ka holomua. I ka hora 10 o kela po Poaono aku nei, hemo na likini umepaa i uwapo ku-e ka huiia poo i ke kai, nee ua elemu mahinu o ka niuhl aukai i ke awa, niniu ka huila hoe a Kapena Self, huli pu me ka ihu lipilipi o kana iwa o Mauna Kea no Mamala ke ala—hemo ka papale, "ku pai Honolulu" no Molokai ka palena. . Ua 200 a oi ohna makaikai, o na ano lahui like ole o ke ao nei. Hjwioli "no i ka mahuahua o na wahi kauna Hawaii oiwi, mai ka elema'kule a; ka opiopio. A hala o Kaimana Hila, hoi kela keia i na keena liilii, no Kaiolohia ka palena. E walea wale ana no i ka hana a ka moeuhane, kapalulu ana ka heleuma i Kaunakakai, aole i oili ae ka wena ula la i Kamalo, e oo mai ana no ka mea o ko auka. Malie ka moana, aole poe ma'i. Mahope iho o ka aina kakahiaka, halihaliia na ohua no ka aina ma na waapa, na ke kakalina ka huki. I ka pae ana i uka, e kali mai ana na kauiaaina me na kaa otomobile. A akoakoa na mea apau a kau i na kaa hoomaka ka huakai nouka o Kilohana. Ua anean« no elua hora o ia pii a,na, no ke ano alualua o ke alaiiui, a no ka pii-ku loa no hoi o kekahi mau wahi. Aole nae he ulia ma ia ala. Malie omamalu maikai aole makani pukalaki e puia ai na maka i ka lepo o ke ala. Uliuli na mala a ka poe mahiai —uliuli pu me na aina holoholona i ka mauu ai me ka ilima. Ulu nui no-hoi ke kulina o Kualapnu, kahi a ka ohana Kuke e noho la. I Kalae, ka aina kulaiki, o ka ohana Mae (Mever), ike makou i ka wiiiko mua loa i kukuluia i Hawaii nei. Ke ku la no. Paa ia mau aina i 'ka halakahiki. Nui ka ulu o ka hala me na meakanu e ae o ia wahi. Hoea makou i Kilohana i ka hora II a oi iki. Ilaila kuu, a kiei i ka ! pali lele, a ike aku la i ka waiho I mai o Kalaupapa ilalo me kona uani j lua ole. A.liuliu i\ci, alakai aku I nei au i na malihini i na Puu Lua je ike i "ke kumu o ka Lahui Ha- : waii i hoea mai ai," wahi a kaliiko [ aloha no ia mau kini okuu i ,ka la.,me ka makani kahi elemakule me kahi luahine!

Mahope iho o kekahi mau olelo hoakaka pili i k aiuoolelo o keia mau kupua, o ia hoi o "Kaunaoahoa me kana wahine, o Kawa-huna", ua hele aku ka poe « hoopa, hamohamo, me ka mahalo nui i ka noeau o ke kupua nana i kalai i keia mau kaeaeo. hooulu lahui. Ua uhuki no kekahi poe i k« oho nu'a i ka puukole, i ka "Weuweu Pa-kole o Aliikanana". Ua like loa no ka pahee o neia limu poliaku me ka pahapaha 0 Polihale, a he kohn lipoa nae kona kino. O ke kupanaha nae, iia like no ka maea o kona ea me ke oho kanaka maoli. Ua oleloia e kekahi poe kuauhau, 1 ka wa kahiko loa, piha kanaka na wahi apau o* Hawaii nei. Aka, i ka liiki ana mai o ka ohana wahine Pele i Hawaii nei, me ke kane a lakou, me Kamapuaa, no ko Kamapuaa holohele mahope o na wahine u'i o noi, peJa no hoi o PeJe ma me na kanaka u'i o nei, ua ulu ae he haunaele ohana, a ub luku aku a luku mai, no ka lili punalua. Hakaka na kane me na wahine, pau pu me na kini akua o ia wa. 0 ka hopena i hoea mai maluna o ka aina, he oneanea kanaka ole. Nolaila, i ka ike ana o na wahi alii kakaikahi i koe iho, ua nele ke alo alii i ke kanaka, aole hanau keiki mai o na wahine kauohaia na kahuna e huli i ola no ka lahui ma ka aoao akua. Ma ka hoika i loaa ia lakou, ua kauohaia na wahine hapai ole apau, e hele a na Puu Lua m« ka lakou mau mohai, a haawi aku ia Kaunanahoa ma. I ka hoaumoe ana malalo pono o ke kumu o ua kaeaea nei a ao, ku a hoi, ua hua na kanaka, ua loaa ke ope e hoi ai. I kinohi, noho pu o Kaunanahoa me kana wahine ma kahi a Nanahoa e okuu la. I kokahi la, hoea aku nei he wahino ano eepa, he u'i nae. O ia pii no kona ahiki, a iaia e nhau aku nei i ka pule m« ka mohai a leha ae nei iluna, ike ae nei kela i ka imoimo iho o Nanahoa. O ko la nei lalama ae la no hoi la a kau pono i ka piko e ikeia aku ai ke kula o Kaiolohia, a kiei iho nei i kahi ki'o ikL laia nei e walea ana i ka nani palena ole o ia wahi ki'o, leie mai nei na lima o Kawa-huna e huki i ko ia nei lauoho. Ia laua e lulumi ana, piena ae nei/hol o Nanahoa a hau-a aku nei i ka pa'i mahanahana i ka wahine nona ke kuleana i'o, a kunewanewa aku nei no hoi kela a kakaa ana i ka pali a waiho ana i kahi halu* i ke kumupali, huli ke alo iluna, ahuwale o "Kio-hoolele-hauli-o-Hanu-lele-loa' 1 na ka manu, ka ua me ka makani e ulupa, g j ahona i ha la me ka maiuua i

kn papa wahi ena hoopumehana . U ia ko laua kaawale ana aliiki i keia la. Ku hookaiii ua o Nanahoa i ka puu, a moe hookahi hoi o Kawa-huna i ke kula. Aloha no! No lee kane ka hana i ka hewa, ma'uwale mai no ka wahine, a lilo like laua i mau pohaku ahiki i keia la. Hora 1 a oi iki hoea hou makou i kai o Kalamaula, ka uluniu a Kamehameha V. Malaila i paholaia mai ai na meaai ono lik« ole i hoomakaukauia e ka poe o na aina hoopulapula. Mailuna mai o ko lakou mau aina na mea apau. koe ka limu, ka opihi me ka i'ft. Ua holomua maoli ka noho ana 0 kela poe. He hana kane, keiki me ka 'wahine. Aole lakou ike ia mea he palaualelo. "Maikai ke ola kino, a ma ko lakou mau hiohiona 1 ikeia aku ai ko lakou oiuolu me ko lakou olioli i ko lakou nohona ulakolako. U'a kuokoa maoli. 0, na liome pili kahakai a*i lako i nn upena, nuu mau no i na ono o ke kai. Nui ka mahalo i ka hapai o kela o kakou i ko kakou inoa lahui iluna. l'a like no ka ikaika o ka poe .kino nunai me ko ka poe kino palanaiki. Ua like no ka hana o ka poe malihini aku nei me ko ka poe kamaaina o Molokai iht>. I nani loa no hoi kekahi i ke olowalu mai o ko Molokai holookoa nift ke ohaoha e launa pu me na malihini.

Ua lehulehu no na ohana puaa nue Tia manu a ka poe e hanai la. O l<a oi loa aku o ka nani, ua lehulehu pu me na keiki e lioloholo la i ke alo aneane 140 palia. He 75 e hele 1* t ke kula, i ko lakou wahi no. Ua hoomakaukau ke aupuni i na mea apau e liolomua al lakou. He wai paipu ko lakou. He mau hale u'i maoli no. Akea maikai na pahale, a mahuahua kupono no hoi na *ina mahi. Ua nui no ke kokua o ke aupuni ia lakou. Kukulu i ka hale, elike me ke kii i niakemakeia e ka mea aina. I ka hoouiaemae ana i ka aina, he haawi lee aupuni i mau dala ma ko nno uku hana i loaa ai ke ola i na ]a kinohi, m« ka loaa pu o na dala o ke kiawe e okiia ai e kela me keia mea. Pela mo na loaa e ae apau. He maikai ke kulana o ka aina, he lulu, momona ka lepo, ulu na mea apau. Haalele aku makou ia Kaunakakai i ka hapalua hoia 5, a ku mai i Kou i ka hora 10 ponoi. Aole ulia, aole kuia. a hauoli na mea apau i ka nani o Molokai. Ua haawi mai ka poe apau o Molokai i ko lakou aloha i na makamaka me na hoaloha ma Oahu nei. Me ka haahaa, W. ,T. COELHO (Kuelo) Lunamakaainana, Apaua 5, Oahu.