Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 24, 12 June 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. MOOLELO NO. LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA KOOPAPA, AME KE KAUA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO. LONOKAMAKAHIKI KE ALII KAE'AE'A AOHE LUA MA KA KOOPAPA, AME KE KAUA.

MOKUNA VI. (Kakauia e Z. P. K. Kawaikauinaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) He ake manu-e, Naau manu-e, Ka.ua manu iki, Hele oe i Araho, I ka uka nahele, I nohō i Kona nei, I ke kaee pna o ke 'īi, Ka hapai pua o Keaau, O Hanalei-i, 0 Hanalei kumu o ka ua,' 1 amo a'haahaa, ku iluna o ka puu, I hala ilalo o ka malu, Ikiiki na hoa, manaka 'ino, E hapai ka waa, E ee kanaka, Ee aku, hoe aku kau aku, Me na houhou, Me na nakinaki, Me na lanalana, Ua kau ke alawaa, ' O elepahu o Hawaii, O Hawaii nui a Kane, 0 Hilo a Kane kapu, 0 Hilo a ka pali, 0 Ku ai leliua, Hoa aloha wale o'Kalalea ma, E noho mai la, 1 ku i Kona ka hale, I Koolau ke alo, I Tahiti ka paia. I Hhlawa ka pou, I Kauhuhu a Pele a Pe 'u-e. He kua Molokai, 0 Lanai ke alo, Hea ha MolOkini? Kahua a o Wailuku-e, Heaha Kula-loa? Kaupaku lanakila, Kaluanui o Kaluanui, Ive ku la i na puu mahoe; Na halp loulu a Kane, 1 ako no'u i Auwahi, Ka uala o Puukamaele, O Kipapai o O ka oopu o Waikolu, E hoi ana au e ai,

He kala kuu i 'a e ai ai. A inaona. , He i'a pa ia na kuu akua | Hookomokomo ka waa, O Kaluakoi. Ke kalia wale i Puumomi, Hoomo "Wailau,O Uinipiilani, Hele ae ke alia o Aliaomao, Hele ae kanu kupapau, O ke kaha i Nonohili, Halaha na niu i o Uokii, . Hoakua wale la o Makalii, Aloha wai hau o Malama, LHu Lonoikamakahiki, O Kamakahikikaiakea, . O, Kula o Kohala o Waikiu, 0 anikaula, ■ Kuu moku i ke kai. E Lono-e, Ma ke kua ka ike; -Ina īnai ke ae, ka lohe, Ka ike e, Lono-e, Haliu niai. , A pau k,yKaikilani kahea ana mai i .ka inoa o Lonoikamakahiki, alaila I*uH mai la o Lonoikamakahiki ihope Pnana aku ko ia nei hana, o ke kaikuahine keia ona e ku nei mawaho; ia manawa, nui ae la ko Lonoikamakahiki aloha, aole nae e hiki ke hoomanawanui i kona uwe ana, aka aole nae oia i uwe me ka leo ma ke kulu o kona mau waimaka i ikeia ai kona u\ve ana. No 'ke kahea ana hiai o ke kaikuahine i ko Lonoikamakahiki inoa, alaila ia I.anah'uiinihaku ma, no ka mea, ua makemake oia e hana aku i ko Kaikilani inoa, aka, aole he loaa a o ia ka Lonoikamakahiki mea i loaa ko Kaikilani inoa. Aka, aole nae he makeniake o I.anahuimihaku ma e hana aku i ka inoa, no ka mea, aia ma ko Kakuhihewa aoao ko laua manao nui. Ia manawa, loaa ae la ia Lonoikamakahiki na lalani mna eha o ko Kaikilani inoa, a huipu ae la me na lalani mele apo wale a ua o Lonoikamakahiki, alaila, haliu aku la a kahea aku Ia i ka inoa o ke kaikuahine ma ke mele penei: Kuu pali lehua i Kilou, I\uu aina lehua i lalo-e, Kuu kanaka lehua i ka Lohua o knu aina, E i ae oe ia lakou la, He kaikunane au nou. A e—. A e—. A e —. A kela puu au, A keia puu au, Lumilumi i kou aahu, --Nana mai ka pali Jehua, Owau e lehei aku aha. A lolie o Kakuhihewa i ka hana a Lonoikamakahiki i ka inoa o ke kaikamahine, i mai la ua o Kakuhihewa: "Aia o ua o Lonoikamakahiki, ke hana la i ko ha'i inoa, aole i hana mai i kona inoa." 1 aku ua o Lonoikamakahiki: "Ua hana lioi; ka i no e liana aku ana, c uwe ae hoi ine ka malihini." la mauawa hele inai la o Kaikilfani a honi i ka ihu Lonoikamakahiki a uwe iho la. No ka hoolale pinepine inai o Kakuhihewa ia Lonoikamakahiki e liana i ka inoa o ua o Lonoikamakahiki, alaila, ninau aku o Kaikilani ia Lonoikamakahik^i "Heaha a lakou la e olelo pinepine mai nei ia oe e hana ae?" I aku la o Lonoikamakahiki: "E olelo mai ana lakou ia'u e hana au i kuu inoa, no ka mea, ua olelo o Lanahuimihaku ma, lie alii inoa ole au." I aku o Kaikilani: "Uwoki ka uwe a kaua, hanaia aku ka lakou la koi." Alaila, haliu aku la o Lonoikaniakahiki a kahea aku la imua o ka aha i kona inoa, a hana pu aku la no hoi me Kaikilani. O ia kela mele maluna ae. A pau ka Lonolkamakahiki ma hana ana, i ua inoa nei ona, alaila, olelo ,aku la o Lonoikamakahiki ia Lanahuimihaku. ma: "Ile oi o!ua a a» ianaka lapu-

wule nui Nu'n p;ilia nuunoi ka noho <■( lilo ia 'n keia nioku o Oahu nei, koli ola ia olua e au." MOKUNA VII. Ka Hoopapa Hou Ana o Kakuhiliewa Me Lonoikamakahiki No Hauna. O ka lioopa]>a :i»a o kp alii o Oalm me k« alii o Mawaii, i oleloia ma keia mokuna, o leeia ka laua hoopapa hope loa, \ hoi pu aku la o Lonoikainakahi.'ii ine Kaikilani i Hawaii: A he knmu nui 110 ko keia hoi koke ana 110 Hawaii, o Lonoikamakahiki ame Kaikihnii. O ke kmnu o keia hoopapa, 110

Hauma wale no; co ka in«a. mahope iho o ka lilo an* o Oah\i ia Lonoikamakahiki. m» na pili nuia an.'i. via noi iiwii o Knkiihihewa Lonoikamakal«tii, o hoihoi hou o o.llni iaia; a ponei ka Kakuhihewa ol«lo: "K k« alii o Hawaii. e *ho • hoihoi ka aina in 'u. a r hoopau kela [)i2i nma aiiK 1 kola oo inua ana. K nooiioo hou.mai oo i kumu hoo pnpa na kaua. a ina e en au ma ke kumu hoopapa hopo, alaila. Hlo p»u lo:i o Oahu uei ia oe, mai kanak* mii a kanaka liilii." O keia olelo an* a KMkuhihevra pol», 110 Lanahuimiliakn. ka m««, ua olelo o Lonoikamakahiki, e koli ola ia l.anahuimihaku mai o i* walo no ke kumu i olelo aku ai u* n I.annhuiniihaku ia Kakuhihewa, • noi aku in I.onoikamnkahiki c imi liou i kumu hoopapa; oka, aole n«e o Lonoikamakahiki i hai aku i leumu hoopapa na laua me Kakuhihewa. Mahopo koke iho <> in w* no, lawe ne la o Lonoikamakahiki i kana ho keo a ku iimia o kona alo, a 01010 aku !a ia Kakuhihewa: i pau").