Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 26, 26 June 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO NO LONOKAMAKAHIXI KE ALn KAE'AE'A AOHE ImUA ma ka hoopapa, ame KE KAUA. MOKUKA VL (Kakauia e Z. F. K. Kawaikaumaiikamakaokaopua) (Hoomauia mai.) "E lee alii o Oahu nei, o keia hokeo la ua piha i ka iwl o na'lii i mak? i ke kaua iluna o Puumaneo, r.o ta mea, eono alii aimoku i make i ke kaua a kuu makuakane e waiho aei iloko o ka hokeo." 0!e]o aku la o Kakuhihewa: "Wa-n-ak! Owai kaia'o mai ia oe re pau na alii eono iloko o na hok * I aku o Loaoikamakahiki: "Owau no. Aīa a apopo hikī mai kuu mi-

kuakane o Hauna. nana c hai aku ia oukou.'' I aku la o Kakuhihewa: " A nawai mai nei lioi na olelo au e puka mai ana o Hauna i ka la apopot' 1 I aku o Lonoikamahiki: "Na'u no, a na kuu ike." la manawa ninau ae la o Kakuhihewa ia Xanahuimihaku ma: "Ea, he oiaio anei kela a ke alii o Hawaii e olelo mai la, he ike kona; a e hiki mai ana anei o Hauna i ka la apopof" I aku ]a o Lanahuimihaku: Ha wahahee, nawai kona ike; O maua no paha kona mau kanaka ike, mai kona makuakane mai, a o ua o Hauna e noho mai la i Hawaii; a o ke kahu no ona ana i pepehi ai ia kakou i kai, pau ae la no na kanaka ike; a o ua alii ia ca he ole loa;lhea la kahi o ko a 'o ana a kamalii. MOKUNA VII. I hou aku o Kakulnhewa: "He oiaio, c puka n.'ai ana anei o Hauna i ka la apopo?" I aku Ja n Lanahuimihaku ma: "He wahahee. Piliia aku. " I aku o Kakuhihewa ia Lonoikamakahiki: "E ke alii o Hawaii e; he nani ia ua loaa ae la ka kaua kumu hoopapa o Hauna, o kona hiki mai i ka la apopo." I aku o Lonoikamakahiki; "A;hea kau kumu e pili ai? I ku hoi nei mea o ka pili i ka ]oaa o ke kumu e pili mai ai?" I mai o Kakuhihewa: "Ka i no hoi, o Oahu nei no a mau ia Hawaii?" I aku o Lonoikamakahiki: "Aia ka a lilo o Oahu nei ia'u, pili mni no?" I hou mai o Kakuhihewa: "Alia hoi ia manao ou e ke alii o Hawaii. Ka i no o Oahu iki ka kaua i pili iho nei, koe no o Oahu nuif" I aku la o Lonoikamakahiki. "Ua pono; ma na moku okana nae ka pili, eono moku o Oahu nei, eono no hoi o Hawaii." A lioio ae la ka laua olelo, ia po iiio ][iki ae la o Hauna i Kailua, :i ao ao, hai akn la o Lonoikamakaliiki ;a Kakuhihewa: "Ua hiki ao la o Hauna eia i Oahu nei." A loiio o Kakuhihewa i keia oleln Lonoikamakahiki, alaila, kena .13 | la oia i kana elele ia Kuleonui, lio kanaka kaulana oia i ka mama, a

olelo aku Ja: "E hele oe e nana apuni o Oahu nei, ft ina i ike oe ia Hauna, alaiia, e pepehi iho o t, a hao ae oe ika waiwai, i eo ke aiii o Hawaii ia kakou." Aalila, holo ae ia o Kuleonui apuni o Oahu nei; aole i loaa o Hauna. Aole no i puka mai, aole he waa i holo mai ma ka moana,- aole ne hoi he waa hekau i ke kai, aole no hoi he waa kau iuka, he ole ]oa no. Ia manawa i manao ai o Kakuhihewa, e eo ana o Lonoikamakahiki. alaila, hele aku la o Kakuhihewa a olelo aku la ia LonoikamakahLki, me ka ninau aku: "Ua hiki mai nei anei o Hauna?" I aku la o Lonoikamakahiki: "Ua hiki ae ]a." Lohe ae la o Kakuhihewa i keia olelo a Lonoikamakahiki, kena hou aku la no ia Kuleonui e holo apuni 0 Oahu. Alaila, holo hou aku la no, a hoi aku la, ha'i aku la i ke alii, me ka hoole aku: "Aole i loaa, aole no i hilei mai." Elike no me kana olelo, ma ke kaapuni mua ana a Kuleonui i ua la la, ua hiki mua ae o Hauna 'mu Kailua, e konane ana me na wahine; ike aku nae o Hauna ia Kuleonui e holo ana, me ka alawa o na maka, mao a mao, i ike aku ni oia i kona mea i hoounaia mai ai, aole nae oia i ike aku ia Hauna. Aka, o Hauna ka i ike mua aku ia Kuleonui, a nolaila oia i pee ai, ;i pakele aku la i na maka o ka elele a Kakuhihewa. He Wa2U Olelo no Hauna. Ia Hauna e noho ana i Hawaii, manao ae Ja oia e imi ia Lonoikamakahiki, a nolaila kau ae la oia i na ukana apau e hooili maluna o kona mau waa. 0 ka ukana nui oluna o na waa o Hauna, he ahuula. Ua hoopihau na waa mai mua mai ahiki ihopo 1 ka ahuula, a o ia wale no ka ukana. Ia holo ana mai Hawaii mai, a kau ma Kailua, ike aku la oia e konane ana, elua wahine me ka lamau kane no. Ia ike ana aku a Hauna, ua honu ka papa konane, alaila, i aku o Hauna: "Ua make olua, ina owau ko olua ho.a konaue, make olua ia'u." I mai ua mau wahine ]a: "Eia mai no hoi ka papa konane, konane mai." % I aku o Hauna: "Alia kakou e konane; aia a hala aku ka ele]e a Kakuhihewa, alaila, konane kakou; e pono uae e uhi i ke kapa ka papa konane, alaila, olelo ka pili mamua, a holo alaila hoi paha konaue kakou." A hala aku la o Kuleonui, olelo ae )a ]akou no ka pili, a hooholo ae la lakou; a penei ka pili ana. Olelo mai na wahine ia Hauna: "Aoie a maua kumu e ae e pili aku ai, o na kino wale no o Inaua, a ina no hoi ua make maua ia oe ma hauna o ka papa mua, alaila, lilo no hoi maua nau." (Ao]e i pau.)