Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 29, 17 July 1924 — HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

"O, iloko au o na lua eli gula maloko o ka mokuaina o Nevada, lx>loiado, Xu Mekiko ame Kaleponi. O keia mau lua eh gnla ae la a pau la eha ua kamaaina wale no ia'u, no ka mea ilaila au, me ka helehelena hoihoi a ano pai iaia iho i ka Evercte nana aku. "I ka manawa hea kou noho ana ma ka aina eli gula ma Xu Mekiko? He kanaka ka'u i ike, he kanaka i noho a i ole | nona paha kekahi mau mahele iloko o ka aina eli gula ma ke- ] kahi mau lua eli gula inalaila ma ka inoa o Mepelasona," <r Ua hoea au i Nu Mekiko i ka 1843," wahi o ka pane a ke kanaka, i haina no ka Everete ninau, a 110 umi makahiki ko'u noho ana ilaila me ka nui pu o na pomaikai i loaa ia'u, a mahope iho ko'u hoao ia Nevada. "Owai ka inoa o kela hoalolia ou la, malia ua ike no paha au iaia?" "O Mepelasona no hoi a'u i hoike mua aku nei ia oe." "O Mepelasona," a ke noonoo la ke kanaka no ia inoa. "Aole o'u manao ua lohe mua au i kela inoa mamua, o ia hoi ma na wahi eli gula a'u i hoike ae nei ia oe mamua. I ka aina eli gula hea oia i hana ai? **He mau mahele kona iloko o na lua eli gula o ]Moreno ma kela laoao hikinā o ka lalani mauna Pohaku." M Me Dale!" i hoomaopopo aku ai o Everete, me kona hoohaku'i pu ia i kona manawa i lohe aku ai ia inoa. **Ae, a e hoike aku au ia oe he kanaka maikai oia, a he kanaka u*i pu; he keonimana maopopo oia ma na ano apau a he kanaka kupono ole hoi e lilo i kanaka eli gula, no ka mea, e ike mai oe he hana koikoi a kupono ole loa ia no kekahi kanaka maikai elike me ia, o ka mea kupono loa iaia e hana ai oia kekahi o na oihana aupuni a mau hana maemae e ae, aole o kela hana lepo a kuapaa, na kekahi kanaka haahaa loa ke kupono o ka eli gula, pela au e noonoo mau ai nona ahiki no i nei manawa." 4< Mai hea mai oia?" i ninau aku ai o Evcrete me ka hoao ikaika pu e kaohi i kona mau manao pihoihoi, oiai, ia manawa ke makemake loa la oia e maopopo mai iaia kahi o Dale c ka hele ana mai. "Aohe hiki ia'u ke hoike aku ia oe i kona walii o ka hele ana niai. Maloko au o ke kulanakauhale o Sanata Fe i kekahi la a e huJi ana i hana na'u a e huli ana no hoi oia i kanaka nia ke ano luna no ka nana a malama ana i kona mau aina eii gula. I ko maua halawai ana ae, a hoomaka ko maua kamailio ana, ua noi mai la oia ia'u-e hana aku au nona a ua ae aku no hoi au, a o ko maua hele pu aku la no ia me ia no na aina eli gula ona ia po no. "Aohe hiki iaia ke kali ahiki i kekahi la ae, oiai nae o ko'u makemake pu no ia o ka loaa mai o ka hana, no ka mea, o ka'u mea no ia e huli ana, a eia a mahope iho i loaa ai ia'u, oia hoi, he wahi wahine uuku ui kana ma kela wahi o na aina eli, gula ana, he wahine u'i, me kona mau maka onaona, he kakaikahi loa na wahine a'u i ike ai i hiki ke hoohalike aku me ia; o kona mau onohimaka he like ka uliuli me na aouli 0 ka lewa, o kona mau wili oho he like ka hinuhinu ame ka lelo me ko ke gula a makou i eli ai mailoko mai o ka opu o ka honua." "Aole no hoi paha i ui loa, i ui loa hoi i kou nui akena mai," ! pane aku ai o Everete, me ka akaaka pu ana aku. "He kakaikahi loa ka laweia ae o na wahine ui, elike me kela ma na aina hihiu waonahele na wahi eli gula, a he kakaikahi loa tio hoi ka ike o na kanaka eli gula i na wahine ui ma na wahi eli gula, a no kona lilo i mea nui i na kanaka ame na pu ma kela wahi aole hookahi o makou i aa e hookuu wale aku iaia me ke kupale ole nona, me ka mauna ole o kekahi i kona ola no ka hoopakele ana i ke ola o kela wahine, a no ka mea ua lilo oia he mea punahele loa ia e na mea apau no kona oluolu, a ua nana niai na kane ame na wahine iaia ma ke ano oia ko lakou hakuwahine, o ke kumu mai no he minoaka wale no kau mau mea ike aku ma kona mau helehelena, aole no hoi i lohe iki ia kekahi wahi huaolelo ino a kalakala mai kona waha mai. Nana aku la o Everete me ke kahalia i na manawa apau a. ke kanaka e noke mai ana i ke kamailioia no ka wahine, ua like nae kona helehelena me ke aiai o ka palule ana e komo ana. a ke pana kapalili pu la no hoi kona puuwai no ka mea, aia iloko ona ia manawa kekahi manao hoohuoi kahi i nu ai. A hala he manawa, alaila ninau aku la oia i ke kanaka: "Ea, i mai nei oe o Dale ka inoa o kela kanaka i koi mai ai oe e hana aku nona, oia anei?" - "Ae, o ia ka'u i hoike aku nei—o William Dale kona inoa piha i kamaaina ia'u, a i ole ke Kapena William Dale, no ka mea o kona inoa ia a makou na kanaka eli gula, e kahea mau ai iaia. M E ike mai oe aole i loihi loa kona mare ana i kela wahine a'u i hoike aku nei ia oe, he mau mea mare laua, a mahope o ko laua mare ana ua lawe pu ae la i ka wahine me ia i kela mau aīna eli gula ana, a no ia kumu oia i makemake ole ai e haalele hookahi iaia i ka po ma kela aina hihiu a waonahele," wahi a ke kanaka eli gT.ila *o ka hoakaka ana mai. "Ua maopopo lea no anei ia oe ua mareia laua? O kela wahine ana o ka lawe pu ana ae, he wahine mare oiaio anei oia nana?" i ninau aku ai o Everete no kona makemake e loaa mai ka pane oiaio, ina ua maopopo ke kanaka ia mea. Nana mai la ke kanaka eli gula me ke ano kahaha no keia mau ninau aku la ana a pane mai la: "Auwe, pela ko'u manao, no ka mea oia ka ike i loaa aku 1 na mea apau; o ia pu no ka hoike a Mr. Dale ia makou apau. O ka mea kaumaha loa, aole ia Mr. Dale hookahi wale no, aka, i na mea apau i pili aku ke aloha i ka wahine. ua hoopilihua loa ia ka iiaau o Mr. Dale i ka manawa i make ai o kana waliine, mahope iho o kona hanau ana i kekahi bebe ui. *Ua make? M wahi a Everete i ninau aku ai. "Ae, ua nui ke alohaia o kela wahine ma kona manawa i make ai! Hookahi wale no makahik? o kela wahine o ka noho ana ae ma kela aina eli gula a haalele mai oia i keia ola ana, mahope o kona hanau ana mai i kekahi bebe. mahope o o ka hanau ana o ka bebe aole i ala hou mai ka makuahine ahiki wale i kona make ana. "O, kaumaha maoli aku la o Mr. Dale!" wahi a Everete o

ka hooho ana ae. "Alaila he keiki ka i hanauia mai na laua!" i hooho hou ae ai o Everete ine ka pihoihoi loa o kona noonoo j ia manawa a ke kanaka eli gula nae e ike ole mai ana i ke j kumu. "He kupanaha," wahi a ke kanaka eli gula o ka i ana mai, Ma ka'u nana aku ia oe i nei manawa me he mea la ua lilo ka moolelo a'u i hoike aku la ia oe i mea nui nau e nalu ai, a i ole ua lilo paha i mea hoehaeha akit i kou noonoo, akahi kou anoe i kuu manawa i hoike aku la ia oe no ka hanau ana mai I o kela wahine a Mr. Dale i kekahi keiki." "Ina ua ike mai la oe i ko'u anoe ea, e hoike aku ana au ia oe i ke kumu ma kekahi manawa mahope aku, aole i nei manawa. Hoomau aku i kau moolelo, hoike mai ia'u i na mea apau e'pili ana i kela keiki i hanauia mai ai," i noi aku ai o Everete me ka makemake nui iloko ona e huaiia mai iaia na mea apau. "Ae, eia no, he bebe ui kela o ka hanauia ana maii hoomau mai ai ke kanaka eii gula i ke kamailiō ana," a ua lilo no hoi kela bebe i mea makemake loa ia e na kanaka a pau ma kela wahi eli gula, no ka mea e ike iho no oe nou iho ,he mea malihini loa kela ika ikeia ma na wahi eli gula, ma ko'u manao me he mea la, o ka makamua loa no paha kela o na keiki i hanauia ma'na aina eli gula a iwaena hoi o na kanaka eli gula, a no ia kumu uā lilo ia bebe i mea nui loā a punahele hoi i na kanaka eli gula, me he mea la, nā lakou ponoi ia bebe. "Eia nae, iloko o ka hauoli nui o na mea a pau no ka ana mai o ia bebe ua hooliloia ia hauoli mahope mai i mea hookaumaha mamuli o ka make ana o kona makuahine. "Aole au i ike i kekahi kanaka mamua i oi aku kona kaumaha mamua o William Dale ma ka manawa o ka make ana aku o kana wahine; o kona mau hiohiona hoihoi a akeke mamua aku ua like oia me kekahi kanaka hokukule, e kulou mau ana kona mau maka ilalo ke hele mai, a o kona helehelena no hoi ua like me kekahi lole aiai loa, a he kanaka elemakule loa oia ke kanaka aku, a no ia ike o makou i kona pili kaumaha ua hoomamao mau niakou mai iaia mai i ka hapanui o ka nanawa. "O Annie Dale ka inoa o ka wahine ui a Mr. Dale i niake, ai, a i ka make ana aku o ka makuahine ua haaieleia iho la ka bebe me ka nele i ka mama a he palua ana iho hoi ia i ke kaumaha maluna o William Dale."

"O Annie Dale," i puana malie ae ai o Everete Mepelasona, me ka niniu ae la o kona poo i ka manawa ana i puana ae ai ia inoa, no ka mea, o ka mea ia nona ka inoa ana o ka huli ana e maopopo kona wahi i nalowale aku ai, eia ka i nei kanaka eli gula e maopopo ai iaia kona moolelo. "Ae, o kona inoa ia au i puana ae la," i pane mai ai ke kanaka, me ke kani pu ana iho o kana uhu, "aole loa au i poina iki i kela la i kanuia ai oia. ' "Mai ka Papu Uniona mai kekahi kahunapule o ka holo ana mai, he kanaka opio helehelena u'i, a he kanaka akamai i ka haiolelo, a ua aneane loa e lilo kana tnau olelo o ka haiolelo ana ma ka manawa o ka hoolewaia ana o Annie Dale i mau olelo e hoohuliia ai makou a pau i poe kristiano a e lawe pu aku hoi ia makou i ka lani me Annie Dale, mamuli o ka maikai o kana mau olelo a ku maoli no hoi i ka eehia, he ku maoli i ke aloha na olelo hoalohaloha a kela kahunapule ma kona manawa o ka haiolelo ana. "O ka pahu kupapau i hanaia ai no Annie Dale ua hanaia me ka laau loke a mai Sanata Fe inai ka hoounaia ana mai, me kekahi pahu nui i piha me na pua aala a nani like ole., Aole i hoike mai ke Kapena Dale iaia iho i kela la a po, ua hoopaa oia iaia iho mahai o ka pahu kupapau o ka wahine, me ke kulou a uwe mau ana, malaila oia i noho ai ahiki i ke komo ana aku o makou e kii i ka pahu no ka hapai ana a lawe ae no kahi o ka lua kupapau, a i ka manawa i hapaiia ae ai ka pahu, ua hooho ae la oia i kekahi leo i hiki ole ia'u ke hoopoina, a hina iho Ia oia maluna o ka papahele me ka maule me kona alo ilalo, a i kona hapaiia ana ae ua like oia me kekahi kanaka make. "O. he nui ko makou kaumaha me ke aloha pu iaia! Ua maluhiluhi loa oia no ka nolio mau e kiai i kana wahine iloko o na la e ma'i ana 110 ka hanau keiki a hui pu no hoi me kona kumakena no ka make ana o kana wahine ua lawa loa ia e hooluuluu loa ia ai kona uhane. "He la pili kaumaha loa ia no na kanaka ame na wahine apau ma kela wahi eli gula a makou i noho ai, aole i oi aku mamua o ka hapa kakini wahine ma kela wahi, a o ia poe wahine a pau aole i lihi launa mai ko lakou maikai a oluolu i ko Annie Dale, no ka mea he poe wahine kuaaina ka hapanui o lakou a ua maa hoi i ka noho ana ma kuaaina, i ka manawa i hele ae ai o Ane Dale me kana kane a noho ma kela wahi ua lilo ka ike mai o ia mau wahine i ko Ane Dale maemae o ka noho ana. ka maikai o kana mau olelo ame ke kulana lede oiaio, i mea hoohalike a ua ano akahele mai ka noho ana me ka hookupono mai i ko lakou ano o ka noho ana a pela hoi me ke kamailio ana. "Ua kanuia o Ane Dale malalo iho o kekahi kumulaau paina' kahi no i maa ia Ane Dale i ka noho malalo o ka malumalu o ia kumulaau iloko o na la wela, a ua paia kona he a paa e kana kane mahope mai, a ua kukuluia he pohaku hoomanao keokeo ma ke poo o ka he me kona inoa Ane e kau ana maluna o ka pohaku, a mai kela la mai i kanuia ai o Ane Dale c makaala mau ana na whine a pela pu no me na kane, i ke kau mau i mau pua hou maluna o ia he t elike ka loihi me ka manawa a lakou o ka noho ana malaila. No ka mea i hanaia mahope mai o ko'u nee ana aole i maopopo aku ia'u pehea aku nei la i nei manawa, no ka mea aneane e piha k'a iwakalua makahiki i nei manawa mai kela manawa mai i make ai o Ane." I ka hooki ana iho o ke kanaka 1 kana kamailio ana aia ka hou ke hiolo la mai kona lae iho, a e ikeia aku ana no hoi ka haale mai o na waimaka ma kona mau lihilihi, a ua hiki loa ia Everete ke ike aku ia manawa ua ilihia ke kanaka no ka hoomanao ana ae no kela mau la o ke kaumaha. "Heaha ka hopena o ke keiki?" i ninau aku ai ke kanaka opio mahope iho. "I ka manawa i hele ae ai o William Dale me ka wahine a noho malaila ua hele pu ae no me laua kekahi kaikamahine a laua o ka hoolimalima ana i wahine hana no ke kokua ana ia Mrs. Dale, no ka mea he wahi kino omali 0 Ane Dale, no ia kumu aole ae o.William Da)e iaia e hana 1 kekahi hana, a na ia wahine hana i malama i ka bebe maliope o ka make ana aku o kona makuahine. "Aoie laua i noho loihi loa iho ma kela wahi mahope o ka nalo ana aku o Ane Dale, no ka mahina wale no kela noho ana iho. a nee aku la no kekahi wahi okoa, no ka mea i ka nana aku aole noonoo nui o ke kapena no kekahi mea a ua lilo no hoi ka make ana aku o kana wahine i mea hoehaeha loa i kona noonoo."I ka nana aku i ke kapena ua kohu kuapupule maoli oia, aole

ana mea hoihoi, a mahope loa mai, i ka manawa i mare alfu ai ke lAikamahine hana a ke kapena ia Keaka Henele, t nee aku ana no Kaleponi no ka lilo ana i kanaka mahiai a hanai holoholona, ua panikuia kahi hale a ka ohana Dale i noho ai, a ua kuaiia na iako ha.le apau, a o lakou apau loa ka i hele pu aku." "Owai ka inoa o kela kaikamaiiine kauwa a ka ohana Daler" "O Magare kona inoa i paanaau loa ia'u. No kekahi inoa hou ae ona aole liiki ia'u ke hoomanao i nei manawa," wahi a ke kanaka eli gula. I ko Everete manawa i lohe aku ai i ka inoa Llagare, ua hoohaku'iia ae la loko ona oiai, o keia no ka inoa ana e noonoo ana e hoikeia aku ana iaia. Ia manawa ua loaa ka manaoio iaia ua loaa iaia ke alahele e hanu aku ai mahope o ka moolelo o ko Geofere Hunatere hanau ana. I nei manawa iho la ua hooiaioia mai la iaia o Ane Dale i haalele ae ai ia Rikemona ua-hele aku oia me ke kanalūa ole i kahi o ke kanaka ana i makemake ai, a me he mea la na ia kanaka i hoowalewale iaia me na olelo malimali e heie pu me ia i kela aina eli gula a malaila laua i noho ai ma ke ano he kane a he wahine, ma ke ano noho manuahi, oiai nae. ma ka mea oiaio ua mareia o Ane Dale ia Wiliama Dale malalo o ke kanawai. "Owai ka inoa o kela keiki i hanauia mai ai, ina ke hoomanao la oe?" i ninau hou mai ai o Everete no ke ake ntii no e maopopo aku iaia na mea apau. Nana mai la ke kanaka eli gula me ka helehelena pahaohao a pane mai la: "He ano inoa kupanaha no aohe nae he hiki pono ia'u ke hoomnao ae; alia, e noonoo iki ae.au, he inoa kiekie, o Jefx paha a i ole o Geofere palia, he ano like me ia, o ka hope aku nae aohe loaa pono ia'u." CJa lohe mai la o Everete me ka lawa pono loa o kana mea i hoohuoi ai, eia nae aole oia i haawi aku i kekahi hoomalnmalama ana i kona hoa 110 ke koena aku o ka inoa o ke keiki; aohe 110 ona makemake e loaa aku ka ike a nui i ke kanaka, o ja wale no kana i makemake ai e nui mai ka ike e loaa iaia e pono ai no ka huli ana aku i ko Geofere moolelo o ka hanau ana. "Ua hoi hou aku no nae paha ke Kapena Dale i kela mau aina eli gula ona mahope mai?" i ninau hou aku ai o Everete. "Aole oia i hoi hou ae i ko'u manawa c noho ana ilaila; he akena nana ka mea i hele ae no hookahi a elua paha manawa l'a, 110 ka hana ana ma kona wahi a mahope iho ua kuai oia a ! lilo ia wahi. Mai ia manawa mai aole au i ike hou iaia, oiai ' nae au e haohao mau ana no ka hopena o kalii kamaiki i hanau ai a i lilo ai hoi i mea punahele na makou apau. No kekahi mau minuke ko Everete kulou ana ilalo me ka noonoo nui iloko o na, a mahope iho, wehe ae la i kekahi w;>'ii pahu kii mailoko ae o kona pakeke a hoikeike mai la i ua kii la mamua o ke kanaka a ninau mar la ina paha ua ike oia i ka helehelena o kekahi mea elike me ia mamua. "He like no anei ko Ane Dale helehelena me ia i kau hoomaopopo iho?" wahi hou a ke kanaka opio niele. Nana pono mai la ke kanaka no kekahi manawa i ke kii a i ka helehelena o ke kanaka opio niele, ma ka hopu ana mai i ke kii a hoohuli ae la i kahi o ka malamalama i hiki pono ai iaia ke ike iho a i mai la: "He wahi ano like, a he walii ano like ole no," wahi a ke kanaka. "Aohe palupalu a ano kulike loa o ka oluolu o ka helehelena o nei kii elike me ko Ane Dale; he liilii iki iho kona mau maka, a he piha pono na papalina me ka poepoe o ka helehelena. "O ka'u e olelo ae me he mea la he kaikaina paha keia a i ole he kaikuaana paha no Ane Dale a i ole kekahi pilikoko no paha, aka aole keia o ka helehelena o ka wahine a ke kapena Dale. O ka'u i 'nalu iho la he kupanaha kou malama ana i nei kii a heaha la kou pili i ka mea kino o nei kii. Owai oe, a heaha kou pili i ke kino nona keia kii?" "O Everete Mepelasona ko'u inoa, a no kekahi o na mokuaina o ka Hema mai au, o ka inoa o ka mea nona ke kii a'u i hoike aku nei ia oe o Nani Devenapota. Ua mare oia i kekahi kanaka nona ka inoa o Hanale, he pilikoko mamao mai ko ko'u makuakane aku. "Hookahi a laua keiki he kaikamahine o Ane kona inoa a laua i kapa iho ai. Mahope o ka make ana aku o kona mau makua, ua haalele emoole ilio la oia i ka home kahi ana i noho ai, aohe mea i ike iki i kana wahi o ka hele ana aku a me kona hopena, a ua manao mau ia oia ua māke, a ua lilo no hoi kona nalowale honua ana me ka maopopo ole i mea pohihihi loa i ka poe apau i kamaaina iaia." "Aohe nae hoi ou hoike mua mai nei ia mea, nolaila ua eo au ia oe," wahi ake kanaka eli gula, me ke kahaha nui. "I kekahi manawa he hoea mai no na mea kupanaha elike iho la me keia, nolaila aohe kanalua hou ana iho, o ke kaikamahine a ka wahine nona keia kii oia ka wahine nona ka moolelo a'u i hoike aku nei ia oe. Eia nae, wahi au i olelo mai nei o kona inoa ponoi o Ane Dale, oia anei ka mea oiaio?" wahi a ke kanaka me ka helehelena pahaohao. "Ae, oia kona inoa pololei." "O ia pu kekahi mea kupanaha loa. Alaila, owai o Kapena Wiliama Oale?" "Aohe au i maopopo iaia, malia paha he pilikoko no oia no ka ohana Dale," i pane aku ai o Everete. Mamuli o ka hoomau ana aku o ka laua mau kukaiolelo ana ī maopopo mai ai ia Everete he kanaka kuonoono maoli ka kona hoakamailio, he ona oia nō kekahi mau aina eli gula ma Nu Mekiko a e holo ana oia ilaila no ka hoolilo ana aku ma ke kuai ia mau aina eli gula ana. • No ko Everete hoike aku i kona makemake e holo i Nu Mekiko e makaikai ai, a ua hoike pu aku la i kona makemake e holo pu me ke kanaka ia wahi, na ae mai la ke kanaka e ukali pu aku oia iaia, ai ka holo ana o ka laua mau kukakuka ana ua holo aku la laua no Nu Mekiko. Ua hoike mai ke kanaka malihini i kona hauoli no ka loaa ana o kona hoa e.holo pu ai, a ke noonoo mau la oia iloko ona iho ina no ka ikemaka o ke kanaka opio i kana mau aina eli gula aole e nele ana kona hoohihihi, a malia o noi mai no iaia no ka hoolilo aku ia mau aina ona ma ke kuai iaia. "Ua hiki ia'u ke hoakaka aku ia oe i kekahi mau mea oiaio e pili ana i na aina eli gula, ka waiho ana o ka aina ame na wahi apau e hoopuni mai ana ke ano o ka hana ana e loaa mai ai ke gula, he mau mea au i ike ole ai mamua," w r ahi a ke kanaka. "0, me ka mahalo a nui ia lokomaikai ou," i pane aku ai o Everete," no ka mea, o ka'u no ia e iini nei no ka loaa mai o ia mau hoomaikeike ana mai a oe mai; ina e hele pu ana kaua ma ke ano he mau hoa kaahele pu e oi aku ana ka hoohauoli mai ia'u, no ka mea, loaa hoi paha ko'u kamaaina o oe, ina nae hoi e ike ana kaua pakahi iko kaua mau inoa. O ko'u inoa o Everete Mepelasona, a mai ke kulanakauhale mai o Rikemona, Verekinia, M a hooki iho la ke kanaka opio mai ka mokuaina mai o ka Hema, me ka minoaka pu ana iho. i p«u.)