Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 32, 7 August 1924 — HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

"E Geofere, he manao maileai no kena ou, t\a nae, ke manao nei au he alualu wale ana aku no ia mahope o ka nene ahiu,'" wahi a ka Gelade pane, me ka maikai ole o kona nanaina ia manawa. "O, aole hiki ia'u ke alo ae i keia manao! Ua hele mai la loko o'u a uluhua haalele, a ina no ko'u hooko ole aku i keia manao e lilo ana au i kanaka pupule, aole e pio iki ana keia inanao ahiki i ko'u maopopo ana i na mea apau. E hele ana au e ike ia Anakala Auguseto a hoike aku i keia mau mea apau iaia." O ka hele aku la no ia o Geofere e huli i ka anakala, a i kona loaa ana aku, hoike aku la i na niea apau mamua ona, elike me kana i hoolala ai, me ka huna ole iho i kekahi mea ani i makemake ai, o ia hoi kona holo ana aku i Nu Mekiko no ka ninaninau ana ina e hiki ana e loaa mai iaia kekahi ike hou no kona mau makua. Ua hoike mai la ka anakala i kona aloha i ke keikl a hoike pu mai Ia no hoi i kona apono i kona manao. Akahi no a maopopo i ka anakala ke kumu o ke anoe ana o ka helehelena o ke keiki, aole no hoi e loaa ana. ka maha i kona uhane ahiki i ka maopopo ana iaia o ka moolelo piha o kona mau makua. Mamuli o kona apono ana i ko Geofere manao, ua komo , pu mai oia e kokua ia Geofere i mea e hoomaaliliia ai ko G«o--fere manao, ua komo pu mai oia e kokua pu mai no i kona ; makemake e ukali i ke keiki ahiki i Nu Mekiko, aka nae ua kaohi aku la ke keiki e noho no oia a oia hookahi no ke holo. Hookahi kumu o ko Geofere kaohi ana i ka anakala aole < holo pu me ia, o ia hoi, ina e maopopo ana i ka anakala ka mea hoehaeha iaia, o ia hoi ka mea e pili ana i kona hanaa ana, aole hiki iaia ke hoomanawanui i ka ehaeha no ka lohe aku o kekahi mea i kona moolelo, ina no o kona anakala kekahi e lohe ana ia mea, a e ike mai hoi i kona hakoko ana me ka pilikia ika manawa e hoikeia mai ana na mea oiaio apau. Ht oi aku ka maikai o kona hakaka hookahi ana no ia ehaeha oia hookahi mamua o ka hele pu ana me kekahi mea. Ma kekahi la ae, haalele mai la oia i na makua, m mamuli o ka ulolohi o ka holo ana o na kaaahi ame na kaa lawe ohua, aole oia i hiki aku i ka Papu Uniona, ma Nu Mekiko, a hala he umi la mahope iho, oia hookahi wale no keia holo ana. I kona hiki ana aku ninaninau aku la oia i kekahi poe no kekahi kanaka i kapaia ka inoa o William Dela, a no kakahi mau la lehulehu kona ninaninau ana aohe nae i loaa iki mai kekahi hoike iaia no ia kanaka.

Mahope mai halawai ae la oia me kekahi kanaka eli gula aoo, mamuli o ke ano ulia, he kanaka i ike i ke kanaka ma ka inoa 0 Wiliama Dela he mau makahiki lehulehu mamua aku, i na ia kanaka i lawe mai iaia ahiki i kela kauhale m& ka Papu Uniona no ka hana ana ma ke ano he kanaka eli gula. I ka maopopo ana ia Geofere o kahi e loaa ai o Wiliam* Dela, liele pololel aku la oia no kahi i kuhikuhiia mai ti iaia e ke kanaka eli gula, a hoea aku la oia ia kauhale i ka tafl* nawa e aneane aku ana ka la e napoo, he pule hookahl wali no hoi ke kaawale mai ka manawa mai a Everete Mepelasona 1 haalele aku ai ia wahi am« keia hiki ana aku la o .Geofert ilaila. Ma keia wahi i lohe ma! al o!a i kekah! moolelo « pill ani no Ane Dela; mamuli o ka Everete ninaninau aku I keii kanaka eli gula i lilo ai i mea hoomanao mau nana i hoala hou ia mai ai hoi na hoomanao iloko ona no kela manāwa e pla ana o Ane Dela. Ua kuhikuhi mai la ua kanaka ell gula la Ja Geofere ! k* he kupapau o Ane Dela ame kahi hale ana o ka noho ana he iwakalua makahiki mamua ak«, a i ka maopopo ana o kahi o ia he ame ka hale e loaa aku ai, huli aku la o Geofere ia mau mea ahiki i ka loaa ana aku iaia. I kahi hale oia i hoea mua aku ai a pli aku la a kau ilum o ka lanai a hele kaapuni ae la no ka nana ana ma na wahi apau o ka hale, elike no me ka Mepclasona nana ana, me ke kiei ana aku ialoko o ka hale ma na puka aniani, a ke noonoo la oia ina o ka hale io ia i noho ai o Ane Dela, kona makuahine, a heaha la ka mea nana i lawe mai iaia ilaila; he makuahine paha oia 1 ola mamua me ka inoa maemae a aole paha; he wahine £aha oia i mareia me ka hanohano o kona inoa a aole paha, a i ole ua lilo paha kana mau hana hewa iloko o kona mau la opio i mea e make koke ai oia mamuli o ka naha ana 0 kona puuwai. laia i hiki ae ai i ka hale ike iho la oia he kanaka kekahi i hiki mua ia wahi liale ma kekahi manawa mamua aku, oiai aohe ke kanaka eli gula aoo nana i kuhikuhi mai i ua hale nei i hoike mai iaia he kanaka opio kekahi mamua aku i hoea mua ia wahi hale, mamuli keia o ke alanuipii i nahaha ame ka mae o.ka mauu i na kapuai wawae. O kana kanaka o ka noonoo ana iho malia, oia no kela kanaka i halawai ai me laua ma Saratoga, a i holo mua mai ai mai ka hokele 'Uniieei States' mai ana i kauoha mai ai ilaila oia e loaa aku ai iaia, a i holo mai la oia ia wahi no ka ike hope ana i kahi ana i noho ai i aneane e hiolo i nei manawa. E ulu mau ana ka makau iloko ona ia manawa malia, he moolelo maikai ole ka i pili i kona hanau ana e lilo ai i mea hookaumaha i kona noonoo, no ka mea, ua maopopo iaia ma ka olelo a ke kanaka eli gula aohe, kanaka ma ka inoa o Wiliama Dela maloko o ia wahi ia manawa. Aole e hiki ana iaia ke hookolo aku mahope o ia kanaka m* kahi mamao mai ia wahi aku, ina aole kela halawai ana oua ma ke ano ulia me ke kanaka eli gula, he kanaka i hana maloko o na lua eli gula malaila no kekahi mau makahiki a he mau aina eli gula ponoi no hoi kona a ma o kana kuhikuhi la i hiki mai ai oia i keia wahi. Ina aole i noho o Wilia'ma Dela maloko o ka Papu Uniona, no keaha la ka oia i hoopaa ai i kona inoa maloko o ka buke a ke kupakako mai ka Papu Uniona mai oia o ka hele ana mai? Ina hoi eia no o Wiliama Dela maloko o ia wahi kahi i noho ai no keaha la oia i hoike ae ai i kona wahi o ka noho mua ana mahope o ka hala hope ana o kekahi mau makahiki lehulehu? . Aia no he mea pohihihi loa, i kana noonoo iho, e pili anm 1 keia mea, a i kana noonoo iho h$ ninau paakiki maoli keim

e !oa.a ole ai ka manaolana no ka loaa o ia kanaka iaia ke huli akL*. A hala kekahi manawa iaia o ka nana ana i kahi hale haalele ■ne la oia a hoomaka aku la e hele i kahi o ka he kupapau i kuhikuhiia mai ai iaia e ke kanaka, ua paa no ia i ka paia a e waiho ana malalo iho o ke kuinulaau paina niii i ka manawa e aneane aku ana e uhi mai l:a pouh', a ike aku la i ke ku mai o ka papa pohaku maba)a keokeo, me ka uluia o kai o ka palaau apuni me na mea ulu hihi. Komo aku la oia iloko € ka pa a hookokoke loa aku la i kahi © ka papa pohaku mahala keokeo e ku mai ana, a ike pu iho la iloko no o ia wahi kekahi kanaka o ke komo ana mamua aku, mamuli o ka meheu ame ka momoe o ka mauu ame ka nahelehele oloko o ka pa, alaila kukuli iho la ilalo i hiki iaia ke heluhelu aku i ka inoa e kau ana maluna o ka pohaku mab?.la keokeo. "Ane," i heluhelu aku ai oia i ka inoa e kau mai ana maluna o ka papa pohaku. « I kona ike ana i ka inoa "Ane" v,ale no e kau mai ana aohe ?Tio«. e ae, noonoo iho la oia malia he moolelo hookaumaha neonoo kekahi no ka hewa i hanaia e Ane Dela, ka mea nona ka he ana e ike iho ana, no ka mea ina he wahine oia i mareia 7īo keaha oia i huna ai i kona inoa, aole ana anei e makemake ana kana kanemare e kau pu ia kona inoa maluna o ia papa p-haku ? *'0, ina no hoi e hiki ana e maopopo ia'u ka moolelo piha, maikai loa, alaila maopopo ia'u ko'u kulana o ke ola ana," i namunamu liilii ivale iho ai no o Geofere iaia iho, i ka manawa ana e kulou aku ana e nana i ka papa pohaku mabala keokeo, me ka hooponihihi loa ia o kona noonoo, me he mea la ma keia wahi iho la pau ka manaolana ana ho ka loaa o ka j moolelo oiaio e pili ana i ke ola ana o kona mau makua mamua i iku. a pela hoi me kona ola ana. "O keia wahine nona keia inoa e kau nei maluna o keia po- j haka o ko'u makuahine ponoi anei oia? lie pili oia ia Wiliarr.a Dela, a he pili o Wiliama Dela ia f u, ina aole pela, at)le J oia e hoike mai ana i kona ehaeha ma kpna manawa i hui ai mr a'u. alaila holomalu mai me ka hui hou ole me a'u. "O Ane Dela anei kana wahine ma ke kanawai? Owau anei ka Ane Dela keiki a he hanau ana anei ko'u me ka inoa maikai a hanohano. a aole paha?" "'O, e na lani hoi!" wahi ana i hooho ae ai me ka leo nui. "Me he mea la aia no he alahele e hiki ai ke weheweheia keia mau ninau pohihihi a moakaka loa. O ina no hoi e hiki ana i kekahi mana ke hoakaka mai ia'u i ka hana e liiki ai ke huaiia ae keia Vica pohihihi ahiki 1 ke ahuwale ana ae!" "Aha! E ka opio oia*anei kau mea i makemake ai, ina pela -%ohe a*u ninau hou ana aku, owau ua kanaka la. Heaha kau e haawi mai ai i mea nou e lohe aku ai i kekahi moolelo hooi-pū-.po oi aku o ka nani mamua o kekahi moolelo i kakauia?" f MOKUNA XXVI HE MOOLELO HOOPIHOIIiOI NOONOO I ka lohe maopopo ana o Geofere i keia raau huaolelo, puiwa ae la oia a ku koke ae la no iluna„ me kona manao he uhane lapu paha a me he mea Ia ua hoopaia mai oia e ka uwila, no keia mau huaolelo ana i manao mua ole ai, a ia huti ana ae i Wahi o ka leo ana o ka lohe ana aku ike mai la i kekahi kanaka e ku aku ana a e nana pono mai ana iaia nona paha na makahiki ma kahi o ke kanalima i ka Geofere koho mai. Mauaua a papaawela ka helehelena o keia kauaka, ke ano o helehelena i pa mau la. e ka la ame ka makani, a i hoi ma kekahi mau hana ikaika, o na ano no a pau o ke kanaka hana ika?ka a pela no hoi me kona mau aahu e komo ana kana e ike ttwj ana. "Owai oe la.v' I ninau aku a: o Gcofere, no ka niea ua maopopo iaia o na \\-hi ano hihiu e like me kela aole ia he wahi palekana no kekahi rnea hele hookahi, ua komo koke mai la no ka noonoo iloko ona malia he kanaka powa ka mea 1 kamailio mai la iaia, a ua ike mai iaia a hahai mai mahope ona me ka nanao ino e hoopoino i kona ola. "Aohe pane a ke kanaka e.hoike niai ana i kona inoa, o kana r» ka pane ana mai, "Aohe o'u e hoopoinō aku ia oe, e ka epi», a manao au aole no hoi paha ia he mea pilikia ke hoike ole s.ioi au I ko'u inoa ia oe. ina mei no ieo'u hoik« aku ia ee i kau mea ī inakemake ai e ike ma ka mea e pili ana i keia he kūpapau ame ka mea nona keia he," "Aone ia he mea pilikia," i pane aku ai o Geofere, me ke auhee koke ana aku o kona mau manao hoohuoi he pwa ke kanaka, "Ina e hiki ana ia oe ke hoike mai i ka woolelo o. nei lede nona keja he e waiho nei, a e hoike pu mai hoi ia'u i kahi e hiki ai e loaa aku ia'u ke kanaka nana i lawe mai i keia lede ianei, e haawi aku ana au ia oe i kekahi uku mn'kai, me ke noī hou ole aku ia oe e hoike mai i kod inoa, Ea, pehea, a heaha ke kumu o kou hahai ana mai nei ia'u a hoea ianei?" **Aole au i hahai mai nei mahope ou. E noho ana au n.i lalo o ka malnmalu o kela ululaau mao a ike mai »ki au ia qc i kou hele ana mai nei. Aehe o'u manao e hoike mai īa'u iho imua ou, aka no ko'u ike ana mai nei i kou maknrwtke loa i •,. .u pahaku Mabala hoomanaei, ua ioaa koke ia'u ka haohao no kou kumu • ka makemake loa ana, o ko'u liele mai nei n® ia e nana. "E fce kaj»ka opiō, owai oe?" Me ka ne« p* aoa mai inina kama wairae. Ia manawa ua hele ae la ka heleheleiia ir.atur.ia o Ire kanaka ā nananakea me ka nui pu • lea hanu, "'He kanaH opio au mai ka liikina loa mai," i pane aku ai o Geofere me ka leo oluolu. "O, o Geofere anei kou inoa?" i ninau hou mai ai ke kanaka. "Ae, oia kau i hoike mai la." "Auwe! O Geofere Dela anei?" "Ae, ua pololei mai la oe." "Ha! ha! Pela no ko'u manao. Aia kekahi hiohiona maluna ou nana i hoopnanuanu ae i ke koko iloko o ko 'u kino holookoa i ka minuke no a'u i kau aku ai ka ike a ko'u mau maka ou,"' wahi a ke kanaka me ka haalulu me ke ano pihoihoi o kana kamailio ana mai. "Ea, e ke keiki, e ke keiki, pehea i laweia mai ai oe a halawai ana kaua maanei i keia mai\awa? Heha ke kumū nui nana 1 koi aku fa oe e liolo mai i kela wahi Vke kahaka. Ua hoopahaohaoia mai la o Geofere no nei mau.huaolelo a ke kanaka. Ma kana hoomaopōpo iho me he mea ta ua maopopo ke kanaka i kekahi mea e pili ana iaia a no ia ike i loaa iaia a ua pili hoi iaia kekahi mea i hanaia, i loaa iho ai ka makau iaia. Ia manawa hoomanao koke ae la o Geofere i kona kulana pouli ma ka manawa ona i loaa ai ia Mr. Hunatere, he wahi kuewa naaupo a pouli o ka noonoo, e hele auwana anā maluna o na alanui o Nu loka. Ua ike anei keia kanaka i ke-

kahi mea e pili ana ia kulana naaupo ona, a i ole oia nei kekahi i komo pu ma ka hoopoino ana i kona kino? Ma kekahi mau huaolelo hou aku i hoomalamalamaia ae ai oia ma kekahi ano. "Ua kupono oe i hoakamailio ma ka moolelo ae la maluna nolaila ua hiki ia oe ke hoakaka mai, "wahi a ke kanaka i kamailio liilii iho ai, e hiki ai no nae ia Geofere ke lohe aku. "Ihea oe i nalowale ai iloko o keia mau makahiki lehulehu i kaahope aku nei ?" ; "'lloko o keia mau makahiki a pau'? i hoopili aku ai ka Geofere ninau ana. "Ehia la ka nui o ia mau makahiki?" i ninau aku ai o Geofere, me ke kapalili o kona houpo. "He ewalu makahiki i hala aku nei mai kela kupulau niai i hala ua ike au ia oe, a mai ia manawa mai he liilii loa kahi noonoo iloko o'u e ike hou aku ana au ia oe, eia ka e ike hou ana no; aole me kela nanaiiia ma kou helehelena. 4< lhea oe kahi i noho ai, ka'u ninaū hou ia oe ?" "Ewalu makahiki mai kela kupulau mai, M i hoomika aku ai o Geofere e hoakaka, me kona haka pono aku i ka helehelena o ke kanaka, "e auwana hele ana au maluna o na alanui o Nu loka ma kekahi la ma kē ano he keiki kuewa i hoopoulila ka noonoo, aūa lilo ka 'u ano hana ame ko f u kulana naaapo i maa mau ole ia na kekahi poe keiki kolohe e hele ana maluna o na alanui o Nu.loka, e hele mai ai.a hoolilo ia'u i mea paani a pekupeku, me ka paipai wale ia e lakou, a he hana lealea loa iho la ia na lakou. 4l Ua liana mai lakou ina hana hoomainoino ia'u ma ka manawa a kekāhi kaalio o ka holo ana mai a ku iho la ma kahi kokoke mai ia'u, a peahi. mai la kekahi kaikamahine ui iau e holo aku e kau iluna o ke kaa, a ia manawa hookahi no i wehe ae ai oia'i ke pani o ke kaalio. "Ia ike ana aku a'u i kela peahi ana mai ana o ko'u holokiki aku la no ia a pii aku Ia iluna o ke kaa, a moe iho la malalo o kona mau wawae, a hoomaka aku la no hoi ke kaalio e-holo a palekana au, he hana hoi i hoopiha loa ia aku ai pa keiki kolōhe me ka inaina nui a hoomaka mai Ia lakou e hailuku i ke kaalio me na popo lepo pohopoho, "Ua lilo au i mea makemake na ka makuakane o ke kaikamahine, ko'u hoopakele, a no kona ike ana i ko'u pilikia ua hui aku Ia oia-me na kauka a hoakaka aku la i ko'u pilikia, a ua laweia aku au i ka hale o na kauka no ka nana ana mai i ko'u wahi i pilikia, a ma ka hoike mai a na kauka 4 kuu kahuhanai ua pō* inoia kekahi wahi o ko'u poo mamuli o ka hahauia ana īne kekahi mea oolea, a o ia ke kumu o ka pouli ana o ko'u noonoo ; ua hooke ka iwipoo i naha i ka 1010, oia ke kumu i pouli ai ko'tt noonoo." Ia Geofere e wehewehe aku ana i ke kumu o kona pilikia ana ke ike pu aku la oia i ka hapai ae o ke kanaka i kona mau poohiwi, a lohe pu aku la no lioi i ka hoopuka ana ae i kekahl mau huaolelo me he mea la ua eha loa oia i ka lohe ana aku. i ka Geofere mau olelo, alaila komo koke iho la no ka manao hooliuoi iloko o Geofere ua maopopo mua no ka paha i ke kanaka ke kumu o kona eha ana. "Ua ike na kauka," wahi' a Geofere o ka. hoakaka palua ana aku, i mea e lohe maopopo aku ai oia, me kt>na hakilo loa aku i ka helehelena o ke kanaka ia manawa, "ua naha kuu iwipoo, a ua, hooke aku ka iwi i naha i ka 1010, a Ua lilo ia i kumu e hoololo hapa ia ai ko'u noonoo no ka manawa, a i lilo ai au i keiki ano naauapo, a i ka hemo ana, ae no o ka iwi o ka loaa hou no ia ia'u o ka noonoo maikai, me ka hiki pu ia'u ke kamailio, aole nae, me ka ilaika o ke kamailio ana, aka, ua lfke au me ke ano o kekahi keiki o elua makahiki, oiai nae he.piau makaliiki lehulehu loa ko'u 0 ke ola ana mai ko'u hanauia ana mai." Ua hapai hou ae la ke kanaka i kona mau poohiwi ihuna i«o ka lua 0 ka manawa, i oi aku ka pinapinai o ia hapai ana ae mamua o ko ka manawa mamua aku, a ua lilo ia hana a ke kanaka ana e ike aku ana i mea hoomahuahua loi mai la i kona mau manao hoohuoL Alaila hoomaka hou aku la o Geofere e kamailio ika i ana aku: "O keia kauka ame kekahi kauka okoa aku, mahope o ko laua kukakuka ana. ua hooholo laua hookahi wale nō hana pono o ke oki i kuu-iwipoō i mea e pau ai. ko'u pilikia a e hoi hou'mai ai ko'u noonoo maikai e like me maiiiua. "O Mr. liunaterc, ke kanaka puuwai hamama a lokomaikai ka mea nana i lawe a malama ia'u, i kauoha i na kauka e hana laua ma na ano apau i mea e ola a e pau ai ko'u pilikia, a ua hooko laua ia kauoha, a mamuli o ka holopono o ka laua oki ana i loaa hou ai ia'u ka maikai e like me mamua, a e like hoi me he mea la aole poino iki i loaa iaū." "O, e hoomaikaiia na lani," i hooho ae ai ke kanaka me ka hauoli, me ka haalulu nae o kona leo, "Aohe mea hookaumaha hou maluna o ko'u lunaikehala ma nei mua aku," wahi hou a ke kanaka. Lamalama ae la ko Geofere helehelena r ia manawa.no keia kamailio mai la a : ke leanaka, no'ka mea ke loaa liilii mai Ia ka ike iaia ma na anuu liilii like ōlt "O na huaolelo mua loa ka i hoopukaia ae e a'u ma.kuu manawa i loaa ai ka noonoo maikai, he mea e pili ana i ka wah.ine nona ka inoa o Magare." 1 ka manawa i Ioh« mai ai o ke kanaka i ka inoa, "Magare" lele ae la oia iluna ,<ne he m6a,la ua pekuia ma'i oia e kekahi mea, a i ©le ua kiia mai paha oia 1 ka t pu me ka inoino loa o kona helehelena ia manawa, a hooho ae la: "Magare!" i hoopili mar ai oia ia Geofere-, me ka helehelena o ka mea ua ha i ka makau. "Ke hoomanao la no anei oe ia Magare?" „ Hina mai la oia imua a kokoke loa ia Geofere me ke kakali o ka puka aku o ka Geofere haina no kana ninau, "O keia wale no kahi-mea hiki ia'u ke hoomanao ae a he ano powehiwehi no nae me ka huikau o ka uoonoo, "i pane aku ai o Geofere," oia hoi, 0 kekahi mea ma kela inoa he nui kona oluolu ame ka lokomaikai ia'u a o Magare kona inoa, a ua aloha au iaia. He wahi hoomanao powehiwehi loa ko'u nona oia hoi ua loaa pu iaia kekahi eha ma ke kino mamuli o kona kuiia ana a i ole hahauia me kekahi pauku laau." I ka lohe ana aku o ke kanaka i keia mau olelo a Geofere, hookolo ae la ke kanaka i kona mau lima, me ka papa ana mai ne ka hikiwawe loa ia Geofere, me ka i'pu ana mai: "Ea, uwoki, uwoki! He mea eae anei kekahi 'i hiki ia oe ke hoomanao a he mea e ae anei kekahi au e hoomanao la?" "Ae, he kanaka nona ka inoa o Keaka kekahi mea hiki ia'u ke hōomanao, a oia kanaka he lokoino, a he hanaino mau ia u ame Magare, a he kanaka hoi a'u i weliweli mau ai, a ke ole au e koho hewa ooe ua Keaka "1 pane aku ai 0 Geofere." liehee iho la k ekanaka a noho ana iluna 0 ka lepo, me ka haalulu a me ka lohe pu ia aku o kona leo nunulu 4 ake hiolo ihō la no hoi na kulu hou nunui mai kona lae iho no kona loaa pono ana aku oia ke kanaka nana i hahau a eha ai ke poo o Geofere. (Aole. 1 pau.)