Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 35, 28 August 1924 — HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino. [ARTICLE]

HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na Alahele o ka Poe Ino.

I kela la ame keia la, e ike mau ia ana o Keoki Kakona i ka noho pu, hele pu, a himeni pu, e lilo ai ke kaawale ana aku o kekahi mai kekahi mai, i kumu hookaumaha i ko laua mau noonoo pakahi, a mamuli o kela ano iwaena o na opio, ua lilo ia i mea hookaumaha loa aku i ka noonoo o Kenerala Rudena, ahiki i kona kamailio okoa ana aku ia Kaloke ma kekahi kakahiaka, ma ka pane ana aku i kana kaikamahine: "Auhea oe e Kuini," wahi ana iaia i alakai aku ai ia Kaloke noloko o ke keena waiho buke, "aole o'u makemake iki i kou pili mau me Mr. Keoki Kakona, o noonoo mai auanei kela kanaka opio, aia maoli ka makemake iloko ou nona. No'u iho, ua mahalo nui au i kela kanaka opio ame kona mau ano; eia nae aia mau maluna o Pilipo ke kau nui ana o ko'u noonoo, aole maluna o kona hoaloha. E hoea mai ana o Pilipo ma ka po o ka la apopo, nolaila e hoomanawanui kaua e kuu Kuini, ahiki i kona hoea ana mai, alaila maopopo pono ka mea e hana aku ai." "Ke kani mai la ka bele no ka paina kakahiaka, e hele kaua e ai," i pane aku ai o Kaloke, me ka noonoo ana iho i kona laki loa, i ka loaa ana he kumupale kupono, e hiki ole ai iaia ke pane akii;no na olelo a kona makuakane iaia, me ke kaha ana aku o ua kaikamahine nei, hele no kahi e waiho mai ana 0 ka rumi aina. "Ke hopohopo loa nei au, he mea makehewa wale no ko'u hoao ana aku e komo hokai, ma ka mea a ka'u kaikamahine i hooholo mua ai i kona manao," i namunamu liilii wale iho ai no o Kenerala Rudena, me ke ku ana ae iluna, a ukali aku la mahope o Kaloke noloko o ka rumi alna. "Ua hoohihi maoli no o Kuini ia Keoki Kakona, a ke hopohopo loa nei au, aohe mea hiki ke hoololi ae i kona noonoo, a no ia ano a'u i ike aku ai maluna o kuu kaikamahine, ke kaumaha loa nei au." He he kumu e ae, o kela hoopipili mau o Kaloke me Keoki Kakona, mamuli mai no ia o ka manao hoohihi no kela kanaka opio, a no ia kumu hookahi no hoi, i hoopipili mau aku ai o Keoki Kakona ia Kaloke. Aole nae o Kaloke hookahi wale no ma kela manao makemake a hoohihi ia Keoki Kalakona, aka o Mine pu kekahi, ua haulehia maoli oia i ke aloha ia KeoJuJsakona, ua hoao oia e hoomanawanui, ma ka hu-na ana 1 kela aloha iloko ona, ahiki i kona hua'i okoa ana ae iwaho, ma ke kamailio ana ae iaia wale iho no i kekahi la: "Ina penei mau ko'u ike aku- i-ka pili-<x Kaloke m« Keoki Kakona, i na la apau, e lilo maoli ana au i wahine hehena," wahi ana me kona piha loa i ka nauki, no ka hoea kpke ole mai 0 Pilipo Kuaina. "E pono au e hooholo i kekahi mea a'u e hana aku ai, ina ia no ka hoohana i ka laaumake maluna o Kenerala Rudena, a i ole mare aku paha ia Pilipo Kuaina, a hanai pu aku iaia i ka laaumake. Hookahi nae mea paa loa iloko o kuu noonoo i keia manawa, aole loa o Kaloke e mare ia Keoki Kakona. Ua hiki loa ia'u ke uumi i ke kania-i o kela kaikamahine, ahiki i ka lewalewa ana o kona alelo iwaho. I wahi nae e hoomamaia ae ai ko'u noonoo, e pono au e hooholo 1 ka'u mea e hana aku ai, o lilo auanei au i wahine opulepule, i ka ike mau aku i kela kaikamahine, me ke kanaka a'u i aloha ai." Me kela manao nae iloko o Mine, e lawelawe aku i kekahi mau hana, e hoea mai ai i ka hookoia ana o kona mau manao lapuwale, aole oia i 'hoohana iki i kekahi mea, ahiki i ka po i hoea mai ai o Likeke I>ugale, i hoololi i kona inoa o Pilipo Kuaina, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu, i ike mua ae nei, ina mea i hoolalaia maw.aena o na hoaloha, ma kela po wale no i maopopo ai kana mea e hana aku ai, aole mamua aku. Ma kela po e hoea mai ai o Pilipo Kuaina, ua hoouna okoa ia aku la ke kaa no ka hale hoolulu kaaahi, no ka hoihoi ana aiai iaia, a oiai e kakali aiia o ka huli hoi mai o ke kaa, akoakoa tku la na mea apau noloko o ke keena hookipa, no ka luana ana, ahlM i ka hoea ana mai o ka malihini. Aia o Kenerala Rudena ke nana l3i i na meahou o ka nupepa puka ahiahi o kela la, ke hookani la hoi o Kaloke i ka piano, me ke ku aku o Keoki Kakona ma kona aoao, no ka paa ana i ka pepa leo mele, oiai hoi o Mine e noho mai ana ma kahi mamao, me na maka kokoe, i piha me ka manao lili, me ke kakali ana o ka hoea mai o Pilipo, ina he pupuka ka helehelena 0 kela kanaka, alaila e haalele ana oia iaia ame kona mau waiwai, a komo pu mai iloko o na paio ana me Kaloke, e lilo o Keoki Kakona i kane mare nana. Oiai nae o Mine e noho mai la, nana i ka hookani aku o Kaloke i ka piano, ke ike pono mai la oia i ka hoohie o Kaloke, 1 ka manawa a Keoki Kakona, e nana aku ai maluna o kona helehelena, a e pane aku ai paha i kekahi mau huaolelo pokole; no keia hiona ana e ike mai la, ua hele maoli oia a piha me ka lili, a no kona manao, ina e hoomau loa aku ana oia i ka noho ana ma kela keena, e lilo mai ana oia i wahine 1 ulupuni me na manao hehena, ku okoa ae la oia, a hele aku la nowaho o ka lanai. "Ua aku au me ka hoomanawanui iloko o keia mau la, ahiki i ke kaakaa maoli ana o kuu mau maka. no ke kulana oiaio maw§ēna o Kaloke ante Keoki Kakona. Ua ike maoli aku au, aiar ka manao hoohihi ame ka makemake iloko Kakona, no Kaloke, elike me ko Kaloke aloha iaia; no .kela ano nae a'u i ike aku nei ia laua, ua konoia mai au i keiā po', e hoohana aku i ka mana o ka laaumake maluna o Keijerala Rudena, me ke kakali hou ole aku. "Me ka mana auanei o ka laaumake, e holo koke mai ai na waiwai o Kenerala Rudena maluna o'u, a me ia waiwai e kaili mai ai au ia Keoki Kakona, mai ia Kaloke mai, me ka hoohoka ino aku i keia kaikamahine hookano a piha hooio. Ua lilo ka helehelena kanaka u'i o keia kanaka, i mea ume aku i ko'u puuwai, ahiki i ko'u kapa ana aku iaia ke Keikikane o ka Malamalama, a he Kaikamahine hoi au no ka Pouli, e pono ai e hooliloia maua i hookahi iloko o ke apo o.ka mare. Ua haulehia au i ke aloha no keia kanpka, a ke hooko ole ia ka iini a kuu puuwai, e pepehi no au iaia a make, mamua o kona liio ana aku ia Kaloke Rudena." Ua nanea maoli o Mine i ke kamailio i na meahuna iloko o kona puuwai, oiai oia e noho 'ana ma kekahi wahi pouliuli, mao ki lanal s> k* «i £uiwi q& i ka l„Qh« aku i ]fii

nakeke o na huila o ke kaa, eia ka ua huli hoi mai, a hoomao popo iho la oia, ua hoea mai ka malihini hanohano i upui* aku ai no kela po. "Aohe mea nlna e hoololi ae i ka'u olelo hooholo, no ka'u mea e hana aku ai," i kamailio hou ae ai ua o Mine. "Pehea ka u'i ame ka huapala o Pilipo Kuaina, aole loa ia he kumu no'u e mare aku ai iaia; aole hoi e lilo ka nui o kana dala ame kona waiwai, i kumu no'u e ae aku ai e mare me ia, a haawipio aku ia Mr. Kakona, na kuu enemi ino, aole loa!" Ma kela wahi i hooki honua iho ai ua o Mine i kana kamailio ana, no ka mea ua ike aku la oia \ ka holo ana mai o ke kaa a ku iho la mamua pono o ka hale, a ike aku la no hoi oia i kekahi helehelena, i hele a kamaaina loa iaia, e noho iluna o ke kaa, ma o ka malamalama la o ke kukui, e pa pono aku ana maluna o kona helehelena. Ua hoao ae la ua o Mine e hoopuka i kekahi mau olelo o ke kahaha ame ka hikilele, aole nae he oili ae mai kona waha aku. Manao iho la oia e holo no ka pee ana iaia iho, mai kela kanaka mai, eia nae i ka nana'iho, aole he wahi ikaika i koe iloko o kona kino, nolaila hookahi no hana ma kona aoao, o ia ke ku malie i kahi hookahi, a kakali aku o ka hopena e kau mai ana maluna ona. I kela ku ana iho o ke kaa mamua o ka hale, lele mai la ke keonimana a kaua i maopopo mua ae nei o Likeke Dugale kona inoa, me ka pii ana mai noluna o na anuu o ke alapii, hele pololei mai la oia ahiki i ka loaa ana o Mine, a iloko o kona kahaha, hoopuka ae la oia i keia mau olelo: "O e na lani" wahi ana me ka malie. "O oe anei keia e Mine, a eia oe maloko nei o keia home?" "Auwe, o oe ka keia e Toda Matadb!" i pane aku ai no hoi 0 Mine me ka leo hawanawana, ke ano o ka mea i nele me ka ikaika e puka pono aku ai kana mau olelo. MOKUNA VIII. No kekahi mau sekona pokole, aole hiki ia Likeke Dugale, a kaua nae e ka makamaka heluhelu e kapa aku ai iaia i keia manawa, ma kona inoa oiaio o Toda Matado, ke pane aku, aka ke ku malie loa la oia i kahi hookahi, me ka haka pono ana aku o kona mau maka, maluna o ka helehelena haikea o Mine, pela no hoi o Mine e napa pono mai la iaia, me ka piha 1 ke kahaha ame ke kuaki. O kahi nae o ka laki no keia mau mea apuhi elua, he ano kuli ke kalaiwa o ke kaa nana i hoihoi mai ia Matado no Pinelana, aole oia i lohe mai i na olelo hikimua i kamailioia mawaena o ka nialihini ame Mine, ina nei no ka lohe pono o kela kalaiwakaa i ka laua mau olelo, o ka lioea ana mai ia i ka loaa pono ana o ka laua mau hana kolohe, na hana kolohe kiekie i ike mua ole ia i lawelaweia e ke akamai ame ka noeau o ke kanaka. Aole nae i nele ka hookomoia ana aku o na manao kahaha iloko o kela kalaiwakaa, iaia i nana mai ai i ke ano o ka halawai ana o ka malihini nie Mine, aka hoohuli aku lk oia i na lio, no kalu o ka halekaa, a hele aku la me ka namunamu wale ana iho no i keia mau olelo: "He keu aku o Mine a ka wahine kupaianaha hookahi a'u i ike ai! H e mea kau la i kona ike ana mai i ka piha hoihoi loa o ka malihini a'u i hoihoi ma nei, i ka hele ana aku a hui Pu me ia, a hoike pu mai oia i kela ano hoihoi, me ka hookipa aku i ka malihini, me ka piha ohohia, o ke ku wale mai no ka ka kela wahine e nana, me he mea la, aole he wahi lihi hoihoi iki iloko ona. "Heaha kau e puiwaiwa nei e Kimo," i kamailio iho ai oia i kekahi o na lio. "Auwe o oe ka keia e Kite, heaha kau hana e pee nei oloko o ka nahelehele? E hookaawale koke oe mai kena wahi ae, o hehiia aku auanei oe e na wawae o. Kino, o kou make no ia." O kela mea a ke kalaiwakaa i kahea aku ai ma ka inoa o Kite, o ka wahine Paele no ia, a Mine o ke kipaku ana mai, aoie he makemake i kauwa lawelawe nana, i ka holoholo oia ma kela po, a i ka lohe ana mai i ka nui o ka leo o k e kalaiwa i ke kamailio, pela oia i hele ae ai no ke alanui e hoea aku ai i ka halekaa, aka i kona lohe ana mai i na olelo ikaika i kamailioia aku nona, hopu iho la i kekahi mau iliili; a nou mai la i ke kalaiwakaa, me ka i ana mai: "He keu oe e kena kanaka kuli a ka hupo! Heaha kou kuleana e kamailio wale ai no i na mea pili ia ha'i, me kou maopopo mua ole? E hoi pololei oe no ka halekaa e kena kuli! Makehewa kou ola ana ma keia ao e keia Niga poneko," me e keeni ino ana iho o Kite i kona mau wawae iluna o ka lepo, | a nou hou mai la i na pohaku iliili i ke kalaiwakaa. | a ka ulia wale no ko Kite hoea ana ma kahi e kokoke ana 1 na anuu o ke alapii, a ike i ke ano o ka halawai ana o ke kanaka opio mahhini me Mine, me kona lohe ole aku nae i na olelo i kamaihoia mawaena o laua, no ka liilii loa o ka leo; a e kokolo mai ana oia, ahiki i ka pili ana mai ma ka aoao ō ka hale, no ka hoolohe ana i na mea e kamailioia ana mawena o Mataao me Mine, īke e ia oia e ke kalaiwa. N° kela nui /> ka leo o ke kalaiwakaa, i loaa aku ai ka hoo;naopopo ana la Mine am e Matado, he mea hou ae kekahi ma kela wah ,; akahi no a kamailio hou mai o Mine, i ka i ana ae: La, heaha keia hana hou au e Matado i hoolala ai?" wahi ana me kela leo hawanawana no ona. 3 ™ ai kamailio nu > ae oel" i pane iho ai o Tado ■u i "l' , ° PU ana mai ma kekahi lima o Mine, a upiki , la . me k f. eha maoli - "Mai hoopuka hou mai oe i kela inoa ma keia wahi, o ike auanei oe i ka uumiia aku o ko kania-i. Ke hoomanao ne. no nae paha oe i ka mea a'u i hana aku ai maluna ou he makahiki ae nei i hala ea? E hele ae kaua no keKahi wahi e ike ole .a mai ai, a ilaila au e hoakaka aku ai imua ou 1 kekahi mea ano nui!" Aole e hiki ia'u ke hele pu aku me oe!" wahi a Mine, me tca noao ana e hoomamao iaia iho mai ia Matado aku. M a maO P O P° 'oa ia Mine, mamuli o kona kamaaina i ko Matado ano, ina nei ntf kona ae aku i ke koi a kela kanaka e hele laua no kekahi wahi kaawale mai ka hale aku, e pepehiia na oia a make e Matado, o keia ke kumu o kona hookololohe, ana me ka hoolalau hou ana mai nae ijcana kamailio ana. Aole e h'k, la u ka haalele iho i ka hale nei e Matado, o makemakeia ma. auanei au, a kaheaia mai paha, e ha'oha'o mai ana ka poe o ka hale nei no ko'u wahi i nalowale ai." Alaila neaha kau hana o keia wahi? O oe anei kekahi o na auwa lawelawe ma keia home? E wiki me he mea la ke lohe ? 1 ka mai 0 kekahi mea. O oe anei ka wahine lawelawe a Miss Rudena?" Ruden'a liwelawe ' aka owa , u P onoi no 0 Miss "Mai hoao oe e pulapu mai ia'u e Mine! Heaha ke ano o kau hana maloko nei o keia home? E hoike mai oe i ka mea oiaio loa, aole ka hoopunipuni I" k* pMq ka u i hpike la ja SS» fi Miss Kudeiuk au, ke

kaikamahine ponoi a Kenerala Rudena, a o ka hooilina o Pinelana nei." "He keu aku oe a ka wahine hoopunipuni, ua manao au, ua kaawale aku la kela ano ou, eia no ka ke-pipilipaa mau nei me oe. "Aole keia he hoopunipuni, o keia ka mea oiaio loa, o ia hoi, ua manao lakou, owau i'o ke kaikamahine hiapo a Kenerala Rudena, aole ht kanalua ana no ia mea. Aole keia he manawa no ka hoakaka ana aku i kou pohihihi, oiai ke hele mai nei kekahi mea; o ka'u kauoha wale no ia oe, mai lilo oe i mea kumakaia ia'u, a i ka holopono ana auanei o ka'u mau mea apau e hoolala nei, o ko kaua lilo ana ia, i mau mea waiwai loa ma ke ao nei. "Ke hoohiki aku nei au imua ou, a imua o na akua lapu apau o ka po, owau ka hooilina oiaio loa nona keia home ame na waiwai pu o Kenerala Rudena, a heaha mai nei hoi kau o keia wahi? Ma ka inoa hea oe e hele nei, i papa mai ai oe i ko'u kaheā ana aku i kou inoa oiaio? Heaha keia hana kolohe hou au 1 hoolala ai, elike me kou mau ano lapuwale a'u i kamaaina ai?" Ma kela wahi i hooki honua iho ai o Mine i kana kamailio ana mai, oiai ke hookokoke loa mai la kekahi mea e hele mai ana nowaho o ka lanai, a ke lohe maopopoia aku la hoi ka leo o Mr. Keoki Kakona, i ka pane ana ae: "Ua maopopo loa ia'u ua lohe mai nei au i ka nakeke o na huila kaa, me he la ua hoihoiia aku nei paha ke kaa noloko o ka hale," a no kela mau olelo, i pale ino aku ai o Matado ia Mine, a kaawale mai iaia aku, o kona nee aku la no ia imua a ku ana imua o ka puka, a i ka hemo ana mai o Keoki Kakona a 0 Pilipo Kuaina hoi ma kona inoa oiaio, hopu mai la oia i ka lima o kona hoaloha hookamani, me ka i ana mai: "Nani maoli kuu hauoli i kou hoea ana mai nei e Pilipo," wahi ana me ka huli ana ae.a kamailio aku la ia Kenerala Rudena: "Aia hoi paha la, ua pololei i'o ka'u mea i lohe mai nei, ua hoihoiia ke kaa noloko o ka hale, a eia o Pilipo mawaho nei kahi i kakali ai, o ka hookipaia aku maloko o na ipuka o Pinelana Home." Ke lohe pono mai la o Mine i kela mau olelo i kamailioia mai no Matado, eia ka o Pilipo Kuaina ka inoa kapakapa o ua kanaka nei, ia wa i kulana aku ai oia ihope, me he mea la, ua pa'iia aku kona umauma e kekahi mea, aole nae i ikeia aku kela ano ona, no ka mea i ka maopopo ana ia Kenerala Rudena ua hoea aku ke keiki a kona hoaloha o kona mau la opio, hopu mai la oia i ka lima o Matado, me ka hoopuka ana mai 1 na olelo hookipa o ka piha hoihoi: "O e Pilipo kuu keiki," wahi ana me ka pa'ipa'i ana aku o kekahi lima maluna o kona poohiwi, "na ke Akua e hoomaikai mai ia oe! He keu aku ake kilakila o kou oiwi kino e kuu keiki; ke hokipa mai nei au ia oe maloko o kuu home, a ua hamama kona mau ipuka me he home ponoi la nou." "Me na mahalo he nui ia oe e kuu kenerala, no ka lahalaha o kou puuwai, ma ka hookipa ana aku ia'u maloko o kou home," wahi a Matado, me ka pahola ana ae o ka minoaka ma kona mau papalina, e hoike okoa aku ana, i kona hauoli, no ka holopono loa o ka ,epa ame ke kolohe ana i hoolala ai, no ka poino o kona hoaloha, a no kona.ohi hoi i kekahi pomaikai nui. "Pehea la au e haawi ae ai i s ka nui o ko'u hoomaikai e Mr. Kakona, no keia hokipa ohaoha i loaa ia'u. Ke hauoli loa nei au no ka hui pu ana me oe e Kenerala Rudena—k6 haaheo nei hoi i ka halawai ana me ka -hoaloha pilipaa loa o kuu makuakane, a ke nana aku nei au maluna ou, me he niakuakane ponoi la no'u." "O ke ano kena o ke kamailio ana e kuu keiki, he'keu āku maoli no a kou piha rula," i pane hou m£i ai o Kenerala Rudena me ka helehelena hoihoi. Ua kulike loa maoli TRS oe me ke kou makuakane e Pilipo, e manao ana au la, e kaokoa ae ana kou mau aiio mai iaia raai. He mau holomua loa keiā na me ka helehelena hoihoi. Ua kulike loa maoli no oe me e kuu keiki aole pela i ko maua mau la me kou makuakane, ua maa no makou, i kela ano kahiko o na elemakule." "He mea oiaio no ia au e kamailio mai la e kuu kenerala maikai," wahi a Matado me ka minoaka ana aku. "Aia iloko o na palaoa o kela ano kahiko o ka hoomo'a ana, ka ono maoli, o na palaoa o keia manawa, me na mea hoohuihui he nui, e loaa ai ko lakou ono; a ke manao nei auT, ua hiki loa ia'u ke hooiaio aku imua ou, ua oi ae no ka ono o na palaoa o ka wa kahiko, imua o na palaoa o keia wa." "E hoomaikai nui loa ia oe e Pilipo, o oe kekahi kanaka keonimana loa a'u i ike ai," wahi hou a Kenerala Rudena, me ka nalu wale ana iho no iloko ona, i ke kulike ole o ko Pilipo ano me ke ano o kona makuakane, mā ke kamailio ana ame ka akaaka ana. "Aole au hoomalimali hou ana iho e Pilipo, mai keia manawa aku, e lawe aku 'oe ia'u i makuakane nou, a e hoolilo hoi i keia hale, me he mea la o kou home ponoi no ia mai kou mau la kamalii mai. Ua lawa keia ku ana o kakou mawaho nei, aole he hana maikai ma ko'u aoao, ka hooloihi wale ana i ke kamailio maanei, aka e komo mai iloko nei o ka hale," i kela manawa nae i ike mai ai oia ia Mine, i ke ku aku ma kahi pouliuli, alaila huli aku la kana kamailio ana ia Mine, i ka pane ana aku: "Aole au i maopopo mua eia oe e Mine iwaho nei o keia hu'ihu'i me kou lole lahilahi. Ke ano iho la no nae ia o ka poe opio he ikaika ko lakou koko, ina elike me a'u nei, ka loaa i ka rumitika, aole au hoonana āna mai e hele iwaho nei o ka hu'ihu'i. Hele mai e kuu milimili, i hoolauna aku ai au ia oe, imua oke keiki a kuu hoaloha. E Mine, o Pilipo Kuaina keia, a e kuu Pilipo, o keia ka'u kaikamahine, Miss Mine Rudena, oia nei ka'u makahiapo, a o ka hooilina hoi o ko'u mau waiwai apau." "Ua hoohauoli loa ia mai ko'u manao, i ka halawai ana me kau kaikamahine," wahi a Matado, me ka hopu ana *mai i ka lima akau o Mine, a hoopili ae la ma kona mau lehelehe/ me ka puana hou ana ae i keia mau huaolelo: " 'O ka poe i loaa ia* lakou ka mana, na lakou e nohoalii ma ka' honua, a o ka poe i nele ia mea, aole o lakou waiwai/ wahi aka olelo a ko mea nana i kaili ae i kuu puuwai. E loaa ana anei ia'u ka hanohano, o ka lilo ana, i mea nana e hoihoi aku ia oe e Miss Rudena noloko oka hale? He puanuanu i'o'owaho nei, a he lahilahi no hoi kou }ole, e hoi kakou iloko o ka hale, i kahi pumehana!" Me kela mau olelo i hoopukaia aku e Matado, haawi aku la oia i kona lima ia Mine, a hopu mai la no hoi o Mine, oiai aole fte mea e ae ana e hana mai ai ma kona aoao, o ka liooko wale mai no i ko Matado manao, ana no nae e ike la, e weluwelu liilii ana kona mau manaolana i hoolala mua ai, no ka lilo aku q na waiwai o Kenerala 'Rudena iaia.