Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 35, 28 August 1924 — HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.

"O, mc ka mahalo la oc, mc ka mahalo nu!; a !na a!t lit Akua, Nona kekahi a'u c hoOmaikai ae nei, no kona hooloihi ana mai i kuu mau la a* ike hou aku au ia oe, a iloko o kou noonoo maikai no'u," wahi o ka pane a Keaka me ka hoohaahaa loa iaia iho ia manawa. "Ke manaoio nei au," wahi hou a Keaka o ka hoomau ana mai, a mahope hoi o kona noonoo ana no kekahi minuke," e pono no e kapaia aku ia he hana na ka Mea Mana Loa, o ia kou nalowale ana mai a'u aku ma Nu loka, no ka mea ina paha no kou holo pu nei me a'u i Ausetelalia, he kanalua au ke olelo ae e loaa ana ia oe kekahi lapaau maikai ia elike me ia i lapaauia ai oe, a ua maopopo loa ia'u i nei manawa aole e hoi hou mai ana kou noonoo maikai me oe, a aole no hoi ot e lilo ana i keonimana, eliiee me ia a'u e ike aku nei ia oe i nei nianawa. Ke haawi aku nei au i ko'u mahalo ia oe no kou hoike mai ia'u i ka inoa o ke kanaka lokomaikai i hoomakamaka mai ai ia oe, no ka mea mamuli o ia hoaloha ou 1 lilo ai oe he kanaka noonoo maikai i keia la, a i lilo pu ai no hoi he keoiiimana." "Ae, e hoike aku ana au i kona inoa ia oe, aka nae, mamua o ko'u hoike ana aku, ke makemake nei au e pane mai oe i na haina no kekahi mau ninau a'u e ui aku ana ia oe, e pili ana no kela manawa loihi loa i hala." "Ua makaukau au e pane aku; e ike aku ana oe i ka mea au i makemake ai mai a'u aku," wahi a Keaka. "Ua pono, a eia ka mea a'u i makemake loa ai e ike» o ia keia, e hoakaka mai oe i na ano apau o ko'u makuakane; owai kona inoa piha, a heahavkona kulana; he kanaka hoopono auei oia, a he kanaka waiwat no anei ?" "O ka hoakaka maikai loa e hiki ke loaa aku ia oe nona, o !a no kou hele ana e nana i kou helehelena ponoi iho iloko o ke aniani kilohi," wahi ana, me kona nana pono mai i ko Geofere helehelena ame kona kino mailuna a lalo; "no ka mea ua aneane loa kou helehelena ame kou ki'ekie, koe kou nui, me ia mamua o kekahi kanaka okoa aku, i ko'u manawa i ike mua aku ai iaia ma kela manawa ona i lawe mai ai i ka wahine uuku ui ana ,no ka noho pu ana me ia maanei. He wahi okoa paha kana i hele ai la a halawai me ia wahine, a iaia i hoi mai ai ua kahi oia i kona umiumi nui puhuluhulu a pau a hamole kona helehelena, o kona lauoho pu kekah i okiia, a he paalole hou loa kona e komo ana." "I mai hoi oe o Dela kona inoa, o ia anei? Ua maopopo loa anei ia oe o kona inoaia?" i ninau aku ai o Geofere. "Aole hiki ia'u ke hoohiki aku ia imua ou, aka nae, ua kamaaina na kanaka apau e noho ana ma keia wahi o Kapena William Dela kona inoa, koe wale keia, pehea la i loaa ai kela inoa Kapena iaia, he kapena molA paha, a i ole he Kapena paha no ka oihana koa Amerika? E kahea mau ae ana no nae kana wahine iaia o "Wile", a i kekahi manawa o "Bile", a ma na manawa apau e heaia ae ai kona inoa o Wile e ike mau ia aku ana ka minoaka ma kona mau papalina." Lamlama ae la ko Geofere helehelena no keia hoakaka mai la a Keaka. I ke iho la oia ua aloha io no ka ke Kapena Dela i kana wahine ana o ka lawe pu ana mai i kela wahi, o kana wahine mare nae paha oia a aole paha. "Ua maopopo no anei ia oe ka inoa o kela wahine mamm 0 kona mareia ana me ke Kapena Dela?" "Aohe; o ia ka mea hiki ole ia'u ke pane aku; aole owau wale no, o Magare pu kekahi, me ia pili mau aku no o Magare me Mrs. Dela, eia nae, aohe manawa iki i loaa ai ia Magar» ka inoa o kona mau makua nana mai oia. O kekahi kumu o ka pohihihi loa aohe kamailio mau o kela mau mea no ko laua mau makua, a aohe no hoi he mea hookahi i maopopo i ko laua wahi o ka hele ana mai." "A pehela, he hoea mai no nae paha kekahi poe malihini e ike ia laua i kekahi manawa? Aohe anei o laua mau makamaka i heie mai e ike ia laua, a i lohe iki oe i kona inoa, a i ko lakou paha?" "Aohe; a i ka nana aku me he mea la aohe no o laua makemake i kekahi mea; o ke kane iho la no ka lehulehu o ka wahine a o ka wahine iho la no hoi ka lehulehu o ke kanaka, o laua\ wale iho no ia laua iho. E noonoo mau ana o Magare no ke kupanaha o kela mau mea, oiai aohe wahi leka loaa mai i kekahi o laua, aohe no hoi he holo leka aku o kekahi o laua; i waiwai no paha ke kakau leka ana i ka ohana a ikekahi niea aloha ma kahi mamao i ka ohana me he mea la, he mau mea ohana ole loa laua." "A pehea i kau nana aku ia Mrs. Dela, he hauoli no anei kona noho ana?" i niele hou aku ai o Geofere me ka leo liilii loa, me he mea la he kahua kupono ole loa ia e komohewa wale ia aku e kekahi mea, he kahua kapu ma na ano a pau. "O, ua like oia me na manu, e kani mau ana kona leo h!meni," i pane ae ai o Keaka," a he hiki pu no iaia ke himeni elike me na manu. Lehulehu na po ana kanaka hana o keia wahi i hele aku ai a noho ma kela wahi ma o me ka ike ole ia mai, a hoolohe aku i kona himeni mai xne ka hookani pu i ka piano; he piano uuku kana oka loaa ana mai Santa Fe mai; he hoihoi mau kona ano me ka minoaka mau o kona helehelena 1 na manawa apau, a ke kamailio mai oia me he mea la, e akaaka mai ana, ua like oia me kekahi kukuna malamalama iloko o kekahi wahi pouli, no ka mea, aole mea hookahi e noho ana ma keia wahi i nele ke aloha, ka makemake ame ka pili o ka naau iaia, aohe no hookahi wahine ma keia wahi apuni i like aku me ia." "Ia manawa no ka mua loa, akahi no o Geofere a ike iho i ke konikoni o ke aloha iloko o kona puuwai no kona makuahine, ina no kona ola e lilo ana kona makuahine i mea punahele loa nana, no ka mea, ma kana mau mta o ka lohe ana mai la a Keaka mai, ua lilo kela wahi hihiu a waonahele i wahi hoohauoliia e laukanaka ai mamuli ona. Eia nae no ka mea pohihihi e pili ana i kona makuakane, ame ka pili ana o kona makuahine iaia, i kana noonoo iho oia mau no ka pouliuli aohe i loaa mai na hoakaka maopopo ana e hoopauia ae ai kela manao kanalua iloko ona ua mare ia laua. Ina e hiki ole ana e loaa ka moolelo piha iaia no ko laua wahi o ka hele ana mai, e hiki ole ana no ke hookolo aku mahope o ka moolelo o kona makuakane, a he mea hookaumaha no ia I kona noonoo ia manawa. "A h« anl so I

Dela mai kona mau aina eli gula rnai maanei? Ua uku ponoia | no anei kena luhi?" i ninau aku ai o Geofere. '"Aohe i loaa ka pemaikai iaia; a o kekahi mea kupanaha loa ia i ko'u noonoo ana. Aohe i oi aku ka mea i loaa mai iaia mauiua o kona mau hoolilo ma keia wahi, eia nae, i ka nana aku me he mea la r.o'ne no ona nana nui ia mea, hoomau no i ka hana ana, a e loaa mau ana nae kekahi manao ia'u, o ke kumu paha o kona nana ole i ka nui o kona hoolilo me ka nui ole o na pomaikai i leaa iaia me he mea la he mau kuleana a niahele jio kekalii ona mai kekahi mau aina e eli gula mai. "Xa lua maina hea la ia, ina i maopopo ia mea ia oe?" i ninau aku ai o Keofere. "Aohe hiki ia'u ke pane aku n%gna ninau au; no keia kumu, aohe ona kamailio v.ale mai i kana mau hana ma kekahi mau wahi e aku," wahi a Keaka. "Ma ke kumu hea-ka oe i manao ai he mau aina eli gula e ae no kekahi āna ma kekahi ir.au wahi e aku?' wahi hou o ka Geotere niele. "A eia no, mahope o kona noho ana mai maanei no elua a ekolu paha mahina e hele aku ana oia no kekahi wahi no kekahi manawa, aole nae no ka loihi loa, aka, e hele pinepine mau ana oia, a ke hoi mai Jiauoli kona helehelena elike me kekalii manu, alaila noonoo iho la au no kona laki wale mai no ke kuinu o ia hauoli ana ona, no ka niea, ina aole pela e hookukule ana o ia ke hoi mai, me ke Vanmaha o ka helehelena a hoihoi ole ke kamailiō mai, no ka inoino o ka noonoo no ke poho ana. a i o!e kekahi haawina pakalaki e ae." "Heaha kana mau hooponopono i hana ai ma kona manawa i haalele iho ai ia'u malalo o ka malama ana a ko wahine?" "Aohe mau mea i hanaia," v.ahi a Keaka. "No ka nui no 0 ko Magare makemake me ke aloha pu ia oe, ua makemake no oia nana no oe e malama me ka uku ole. mamua o ka haawi ana aku ia oe na hai e malama niai, a oiai he kapena lokomaikai mau no kela ua haav;i mai la oia ia Magare elua haneri dala no ka hoomaka ana, me kekahi mau makana nui e ae na Magare, no ka Magare mea i hana ai no ka wahine ahiki i kona make ana. "AlaiŪ no na makahiki mua elna no liookahi manawa ana e holo mai ai e ike i ke keiki i!oko o kela ame keia mahina, me ka haalele pu iho i kekahi huiua dala nau —aohe ia mea he maua iloko o Kapena Dela, he kanaka puuwai hamama oia me ka piha lokomaikai, a i kona manawa e liolo ole mai ai, e hoouna mau mai ana oia he bila dalā he mau haneri ka waiwaiio." "lloko o ia mau manawa ana e holo mai ai e ike ia'u aole anei oia i hoike mai i kona wahi e noho ana ia manawa, a i ole ia, kainai-lio mai la hoi i kekahi mea no kona manao e lawe aku ia'u me ia?" wahi hou o ka Geofere ninau. "Aole hookahi huaolelo; o kana mea wale no o ka hoike ana mai. ina no kou nui kupono alaila e hoihoi aku ana oia ia oe 1 k( ,' ahi ku!:i noliopaa." * i'.ln.:, i kau r.ana aku he ike aku no anei oe i kona aloha i-• n!f ».a ula e nahoio ana ma ko Geofere mau pap'alina ; .u aku ai oia i keia ninau, me ka hoohakalia nae o ia ninau i aku. "U, ua nui kona aloha ia oe, no ka mea, i kela ame keia manawa e hoi aku ai ona, e helelei niau iho ana kona mau wajmaka nou ; i ka'u nana aku iaia me he mea la aia mau no oe ī kona poli, a elike hoi me kela mana v .va ou i liemo mai ai mai ka opu mai o kou makuahine. Mai kona manawa e hiki mai ai ahiki i kona manawa e hoi aku ai iluna wale no oe o kona mau lima e kau ai me kuna honihoni mau iho ia oe, aka nae aohe ona noho liuliu iho." '"Pehea ka loihi mamua aku o ko'u loaa ana i kela eha ulia kona hiki hepe ana mai e ike ia'u?" "Ma ko'u manao he makhiki a oi, ina ke hoomanao pololei nei au, aka r.ae o ia mau no ka hoea mau mai o ke dala a ke hoea oie mai oia ea, haueli loa o Magare, no ko Magare hopohoi)o no o kaili kokeia aku oe mai iaia aku. "E haohao nuiu ana au no kana mea i hana ai i kona hiki hope ana mai a ike iho la ua hele oe; ma ko'u kolio iho, aole i nele aku la ka loaa o ka nianao ia ia' ua make oe, a i ole uā kailiia oe e kekahi mea. ua lilo kela he puupuu ikaika loa iaia," walii a Keaka i hoōki iho ai i kana kamailio anā, a kulou iho la me ka namunamu liilii ana e hiki ole ai ia Goeiere ke lohe aku. MOKUNA XXVIII Xo Geofere Holo Ana i Kahi i Eha ai Oia "Ihea kau wahi i manao ai e hele mai nei aku, e Keaka?" i ninau aku ai o Geofere mahope wale iho, mahope o ko laua noho mumule ana no kekahi mau minuke, a iloko o ia manawa aia na manao like ole iloko o laua a elua. • "I Kaleponi. Ua hooholo au i kuu manao e hele aku e ike hou i na wahi apau a'u i noho ai mamua, oiai nae, he la ino loa kela no'u ke hoea aku ilaila. Ua ike au ame kuu Magere ī kekahi niau la hauoli loa oiai maua e noho ana ma kela wahi aina hanai hololiolona uuku mahope loa aku o ke kulānakaUhale o Kapalakiko. Aohe au i kuai ia wahi, ua hoolimalima wale no, ka mea aohe i lawa ka māua dala ia manawa e kuai ai i home no maua, aka ina no ka hiki e hoihoi houia mai kuu wahine me a'u, alaila, me ka hauoli loa au e hoolilo aku ai i nei manawa i ka'u mau dala apau i loaa mai," a kani uhu iho la ka leo uhu a Keaka me ka haloiloi pu mai o na waimaka ma kona mau lihilihi. Ua IHo ka ehaeha ame ka manaonao no ka ike hou aku i kahi ana i noho pu ai me ka wahine i mau mea hoehaeha loa iaia ia minuke. O kena helehelena he ula pu wale no, nunui na kulu hou i hiolo mai kona lae iho, a ke haalulu wale la no kona kino holookoa ia manawa, (me he mea la, ia hai aku ka make ana o kana wahine, iaia no, hoopunipuni ka uwe iho.) "Ina no kou holo i Kaleponi, alaila ov/au pu kekahi e manao nei e holo pu me oe, e -Keaka, ke ae mai nae hoi oe," i pane aku ai o Gcofere, mahope o kona noōnoo ana no kekahi manawa. "A9olco'u manao he palekana kou ke hele o oe wale no, no ka ike hou ana aku i kou honie mua i nolio ai. E hoala kokeia aku ana na manao hoohuoi iloko o kekahi poe, a malia he hana ana ia e hookomoia aku ai oe iīoko o ka pilikia; aka ina no ko'u hele aku aole e'inanao mai ana kekahi mea he mea kamahao ia ina e ninau aku ana au no ko'u kahu hanai nana au i maiama." "A eia hoi paha ua ike na mea apau i ko kaua hele pu ana," wahi a Keaka. "He mea oiaio loa' ia; aka ina he mau ninau maikai ole ke, ninauia mai ana e hiki ana ia'u ke hoakaka akū ua holo mahuka āku oe i Ausetelalia, oiai au e malamaia ana e kekahi mau hoaloha malokō o Nu Ioka; o ia mau olelo apau a'u e hoakaka aku ana he mau mea oiaio loa." , " "0, me ka mahalo ia oe; ua oi aku kou lokomaikai ia'u nia-

mua o ka mea hiki ke haawiia mai ia'u; akā iha no no ko'u ike e hoao ana lakou e hopu mai ia'u, oia ko'u manawa c hele ai. Aole hiki e loaa ka maha i kuu uhane ahiki i kuu ikemaka ana aku i kahi o kuu Magare i kanuia ai," Avahi a Keaka i pane aku ai me ke kani ana iho o kana uhu, me ka nui pu ana iho o ka hanu. "E hele pu oe me a'u," i pane aku ai o Geofere," a e loaa aku ana ia kaua ma kela wāhi na mea apau au i makemake ai e ike, o ka'u mea e makemake loa nei e ike ina* ua hele ae kuu makuakane ma kela wahi mahope o kona haalele loa ana. Ina ua hele ae oia malia ua waiho ae oia i kekahi 'hoike i ka poe malaiīa e noho mai la i nei manawa no kona wahi i noho āi i mea e hiki ai ke huli aku iaiaf ina nei no ka ikeia ae o ka kaiia wahi e hele aku ai." ' - Ma ka Goefere nana aku ia Keaka ia manawa ua piha loa oia i ka mahalo rio ka hoolaumaniaia ana o kona alahelē ma-muli-o nei mau hoakaka a kokuā aku la ana, ma kekahi kakahiaka nui ae haalele v like ihō la laua ia kauhale a kamoe pololei aku la ka holo ana no Kapalakiko ka pahuhopu. Aka nae, mamua o ko laua haalele ana iho ua oki mua niai la o Geofere i kekahi mau lala mai na mea hihi mai e ulu ana mahai o ka'he' o kona makuahine, a owili iho la a paa iloko o kekahi pepa i pulu i ka wai, a hookomo iloko o kekahi wahi pahu kini, a hoouna aku la maloko e ka ekeleka ia Gelade me na hoakaka piha maloko o kana leka no'kahi o ia mau mea i loaa ai. ''E kuu aloha," wahi ana maloko o kana leka," e hiki ana ia oe ke lapaau i keia mau mea a'u e hoouna aku nei ia oe, e oluolu oe e hana iho pela, no ko'ii pono. He kumu ano nui no ka'u o ke noi ana aku ia oe .e hana iho ia mea no'u, aia »ae a hoi aku au alaila hoakaka aku au ia kumu." I ka loaa ana aku o keia mau lala o na mea hihi ia Gelade, a mamua o kona hoi ana aku i ka home me kona mau makua no Bur6kcline, ua hoaa mua oia ia mau mea a ua ulu, elike me ka Geofere noi maloko o kana leka iaia. Ua hoea aku la o Geofere ame kona hoahele i kahi kauhale uuku e pilii kōkoke aku ana i kahi a Keaka i noho ai, i he mau mile kakaikahi wale no hoi mai ke kulanakauhale mai-o Kapalaleiko, aueane i ke awakea ma kekahi la pumehana o ka mar hina o Augate. Mahope iho.o ka pau ana o ko laua aina awākea he mau liora lehulehu ko laua o ka hoomaha ana, a i ka manawa i ahiahi aku ai a oluolu mai la no hoi ka ikaika loa o ka wela o ka !a, hoomaka aku la o Geofere e hele o ia wale nō no kā makaikaivana i kāhi hale muā a Keaka i noho ai, 110 ka hoao ana e huli i kahi o ka he o Magare i kanuia ai. Aohe i nui kana hana ma ka huli ana aku i kahi o ka hale īnua a Keakā Henele i noho ai, he'hale uuku me kekahi hale 'noahu mauu ke ku ana ma kekahi wahi kaawale āneane elua mile mai ke kaona mai, a ma kekahi wahi aku fte elua a ekolu paha mau hale e ku mamao mai ana ana e ike aku ana. Aohe ona ike kanaka aku i ka maaloalo mai, me he mea la, ua pau loa no paha kanaka o ia wahi i ka haalele ia wahi, a ma kekahi mau liale ana e ike aku ana ua hakahaka kaupaku ho ka pau o ke pili i ka popōpō a helelei. No kahi hale a Keaka Henele i noho ai ua hihihiia e na mea hihi a ua piha 110. hoi oloko o ka pa i ka nahelehele mai oao, a iaia e nana aku ana'i na nvea apau ua like me kekahi wahi » noho mua ole ia e ke kanaka. Ia Geofere i hele aku ai a ku ma kahi o ka puka aniani, naka e wale ae la no kona kino me ka haalulu oiai oia e kiei aku ana iiia ka puka auiani iloko o ka halekuke, kahi o ka hana karaima i hanaia ai e Keaka maluna ona anie Magare, a i lilo ai hoi ia karaima i hanaia i mea hoepoino iaia no kekahi mau makahiki, a i make ai hoi leona kahu hanai waliine, Magare. Oiai oia e hoomau aku ana i ka nana ana ke hoomaopopo loā la oia mai ka manawa niai i haalele loa ia ai ia'hale hiki ia manawa aole i noho hou ia ia hale e kekahi mea; me hea la ua haaleleia ia hale me ka manao konakona a hoowahawaha loa me he mea la he hale lapu i piha me na uhafte ino.. laia eku la ke ninau la oia iloko iho ona pehea la o Magare i loaa ai, a heaha la ka mea i hanaia no ka huli ana i ka mea nana i pepehi iaia a make. 5 -Aole i loihi loa kona ku ana malaila; no ka mea ua lilo iho la ia wahi i wahi hoihoi ole loa nana me ka ulu pu o na manao nianaonao iloko ona, a o kekahi aohe no hoi he mea hookahi malaila ana e ninau aku ai i mea e loaa mai ai na hoakaka piha iaia jio na mea i hanaia no ko Magare kino ame kekahi mau mea e ae ana i makemake ai e loaa mai ka ike. Hooholo iho la oia e hele aku i kekahi mau hale e.ku māi ana he hāpaha mile paha ka mamao a e ninau aku i ka poe e noho ana māloko o ia mau hale no ka mea i hanāia no ko Magare kino, a e ninau pu aku no hoi inap.aha ua hoea mai ke Kāpena William' Dale e ike ia wahi mai ka manawa mai o ka make ana aku o Magare. O kona ee ae la no ia maluna o kona lio a holo pololei aku la no kahi o na hale ana e ike aku ana, o kaupaku āme ka puka 'uwahi wale no nae mau mea hiki pono ke ike aku, a maloko o na minuke kakaikahi wāle no hoea aku la oia i ka hale nui o na hale e ae, a he oi ae no hoi kona maikai mamua o na hale e ae, a he poe ulakolako ke noho ana maloko o ia hale, pela kana hoomaopopo iho, mamuli o ka nani o na mea apau ana e ike aku ana, mai ke kihapaLpua e hoopuni ana, ia hale a pela hoi me ka maemāe o ka hale, kahi o ka maluhia ame ka lako e noho alii ana. . Oke kanaka nona ia hale ka mea mua loa i loāa aku iaia e ho-a mai ana 1 kana mau bipi waiu noloko ka pa niai ke kula mai. He kanaka aoo oia i kana nana aku nona paha na makahiki aia ma kahi o 'ke kanaono ma kana koho iho, he hele- , helena oluolu a kulāna keonimana oiaio kona, he hikiwawe ka- ' na oni ana me ka ikaika o kona kino me ia hele no nāe a oo kona kino i kana nana aku. Haawi aku la oia i konā aloha a hoolauna pu aku la no iaia iho ia manawa, a noi pu aku la ina paha e haawi mai ana oia i manawā li.ilii nona e ninau akii ai a e pane mai ai hoi : i kana mau n|nau. Kahea aku la ke keonimana i kekahi keiki e hele mai e nana i kana mau pipi waiu,.a i ka hoea ana mai o ke»keiki a kaa aku la ka malama ana i na bipi iaia, kono mai la ia Gebfere e lele iho ilalo a e komo pu aku me ia iloko o ka hale, māluna o ka lanai a malaila laua e kāmakamaiiio ai, me kona hoike pu mai ī kona hauoli e hoike mai ia Geofere i na mea apau a Geofere e makemake ai e loaa mai iaiā mai na mea nae i hiki iaia ke pane mai. ' Ua niaikai loa keia kono i ko Gcofere manao, nolaila mahope ilio o kona lele ana iho ilalo a hoopaā akū Ia i kona lio i ka pou, ukali aku la mahope o ka hakuhale me ka naau mama.no ka mea, aohe leanalua iloko ona e loaa mai ana kekahi hoike iaia elike me na mea i loaa ā i maopopo i ke keonimana. (Aole i pāu,)