Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 36, 4 September 1924 — Page 3

Page PDF (1.56 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, SEPATEMABA 4, 1924 EKOLU
HE MOOLELO KAMAHAO
No Ko
Geofere Lanakila Ana
A I OLE
KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA
EPAIA.
Ia kau ana aku a laua iluna o ka lanai a haule iho la noho
maluna o k anoho, alaila hoakaka aku Ia o Geofere i kona ma-
nao o ka hiki ana aku i ka i ana aku :
"He malihini au, a i hiki mai la au ianei no ka ninau ana i
kekahi mea e pili ana i kekahi poe i noho maanei mamua ma-
loko hoi o kela hale e ku mai la ma o aku nei, a oiai hoi aohe
poe e noho nei maloko o ia hale i nei manawa, elike me ka'u
i ike aku nei, no ka mea ilaila mua ae nei au, nolaila hooholo
mai nei au i ko'u manao e holo mai ianei a e ninau aku i ka
poe e noho nei, maanei, a laki no hoi au i kou loaa ana iho nei
ia'u, he kamaaina no nei wahi a'u e manaoio nei e loaa mai
ana na ike apau mai ia oe mai a'u i makemake ai e ike."
Kulou iho la ke poo o ke keonimana ilalo no keia hoakaka
aku la a Geofere. O ke kumu, pela ka Geofere hoomaopopo
iho, ua lilo keia manao i hoikeia aku la iaia i mea hoehaeha
aku i kona noonoo.
A hala nae kekahi manawa i ke kanaka o ia kulou ana iho
«na, alaila nana maikai mai la ia Geofere, a i mai la:
"Aohe wahi maikai e ae e loaa aku ai ia oe ka ike ma na mea
apau au i makemake ai elike me keia," wahi ana me ka nui
o ka hanu ;" no ka mea, ma keia wahi no au i noho ai iloko o
na makahiki he kanakolu-kumamalima i hala aku a o ka make
wale aku no koe, a oiai ua hiki mai la oe no ka makemake e
loaa aku ia oe ka moolelo piha, e hoike aku ana au ia oe i na
mea apau e pili ana i kela moolelo hoehaeha noonoo, o ia hoi
na mea apau i maopopo i ka poe apau e noho nei maanei i
nei manawa, a e hoike aku no au ia oe aole ana ia he moolelo
nou e hauoli ai ke lohe aku oe, ina aole oe i lohe mua."
"Alaila ua pomaikai maoli au i ko'u hiki ana mai la imua ou,"
wahi a Geofere i pane aku ana me ka hoihoi, no ka loaa o kana
mea i makemake ai e ike. I kona wehe ana ae a nana iho i
kana uwaki, i aku la: "Ke ike nei au i ko'u ahiahi loa ma-
mua o ka'u i manao mua ai, a oiai au e makemake nei e hoea
aku i ke kaona mamua o ka uhi ana mai o ka pouli, nolaila e
noi aku ana au ia oe e hoike mai no oe ma na mea au i ike a
i maopopo me ko'u hoonui hana ole aku ma ka ninaninau ana
ma ka mea e pili ana i kela ohana, aia hoi a pau kau hoakaka i
ana mai ea alaila ia manawa au e ninau aku ai i kekahi mau
ninau kakaikahi, ma na mea ano nui a'u i makemake ai e loaa
mai a oe mai."
Alaila hoomaka mai la ke kanaka mahiai e wehewehe i kana
moolelo. "Ua hoea mai ka ohana Henele ianei aneane he iwa-
kalua-kumamakolu a kumamaha paha makahiki i hala, a ua
manao iho makou ua pomaikai nui makou, ua loaa kekahi mau
hoaloha ulakolako elike me ia e nanaia aku ana ma ke ano o
ko lakou ola ana.
"He ekolu wale no ia poe o ka hele ana mai a noho maanei,
o Keaka, kana wahine ame kekahi bebe aneane he mau ma-
hina kakaikahi wale no kona mau la o ke ola ana ia manawa o
ka wahine a Keaka ka mea nana e malama ana ka bebe no ka
mea ua make ka makuahine ponoi o ka bebe.
"No eha paha makahiki ka maikai ame ka hauoli o ka noho
ana o ia mau mea, a mahope mai o ia manawa ua huikau pu
aku la o Keaka me kekahi puulu o ka poe ona mau a i puni
nui hoi ko lakou mau noonoo ma ka waiona, a mai ia mana-
wa mai oia i hoomaka ai e inu rama.
"Mamua aku o kela manawa ua nanaia aku ke kane ame
ka wahine he mau mea i aloha maoli kekahi i kekahi, maikai
a hauoli ko laua noho ana, aohe loheia o kekahi paee mawa-
ena o laua, a iloko o ka manawa ino, e noho mau ana ke kane
maloko o ka hale a hana i na hana a ka wahine, ma o ke kokua
ana i ke kuke, ka holoi lole, ame ka hoomaemae ana i ka hale,
a i ka manawa malie, e hana pu ana ka wahine me ke kane ma
na hana mawaho. Mamuli o keia mau ano maikai a kokua
ko kekahi i kekahi i loaa ai kekahi mau hana liilii i ke kane ma
kekahi mau wahi, a ua loaa nui mai na dala iaia ma ia mau
hana ukupau a aelike e kiiia mai ai.
"Mahope mai o ko Keaka Henele huikau pu ana me ka poe
ino a inu rama, ua lehulehu na manawa a makou i lohe aku
ai i ko laua hakaka mau, aka nae, aole hookahi mea o makou
i moeuhane e hele loa aku ana ka laua hakaka ana ahiki i ke
kukonukonu loa ana ahiki i ka ike ia ana ua make ka wahine,
he nuhou hoolele* hauoli i pahola ae ma keia wahi me he anapa
ana la na ka uwila a i ole me he hoonakolo ana la na ka he-
kili pamalo.
"O, he ku maoli ka i ka weliweli o kena moolelo i ka hoolohe
aku," i hooho ae ai o Geofere, me kona paa ana ae i ka umauma.
" Ae no hoi ; he mau hoaloha pilipaa loa ka'u wahine me Mrs.
Henele mai kinohi mai o ka nee na mai o ia ohana a noho maa-
nei, a e loaa aku ana a e loaa mai ana i kela ame keia manawa
na meaai mai ka'u wahine aku a pela no hoi mai a Mrs. He-
nele mai, elike me ka hana a na hoaloha i pili aloha ka noho
ana, i ka manawa keia e pokole mai ai o na meaai a e hiki ole
ai hoi ke hele aku i ka makeke ma ke kaona e kuai ai i na
mea i makemakeia.
Nolaila, ma kekahi auwina Ia, olelo mai Ia ka'u wahine ia'u,
ua pau ka makou ti, a e hele aku ana oia e ike ia Mrs. Henele
no kekahi manawa pokole, no ke noi ana aka i kekahi wahi ti
uuku no ko makou lawa no ka aina ahiahi.
"I ka'u noonoo iho me he mea la aole i loihi loa kana hele ana
aku a holokiki hou mai ana, ua like koaa helehelena me ke-
kahi lole keokeo i hoopiliia aku ma kona mau papalina a i ole
me kekahi mea i make, me ka wili ana i kona mau lima, a i
ka nana aku me he mea la ua piha loa oia i ka maka'u a i ole
olalau ia paha kona noonoo.
"Ia'u i ike aku ai iaia i ka hoIo ana mai me ia mau ano ona i
maa ole ia'u mamua o ko'u holokiki aku la no ia a hui me ia
ma ka puka nei, a o kona hina mai la no ia maluna o ko'u mau
lima a maule. I kona manawa i pohala ae ai ua haalulu kona
kino holookoa a ua hiki ole no hoi e puka ae kekahi huaolelo
mai kona waha ae a hala kekahi manawa loihi, aka nae, eia iho
a mahope akahi no a ike au i ke kumu, o ia hoi iaia i hiki aka
ai i ka puka o ka hale o Henele ma, ua noke aku la oia i ke
kikeke. Aohe mea i hele mai e wehe i ka puka, a iaia i komo
aku ai iloko ia manawa i ike aku ai oia ia Mrs. Henele e waiho
a make mai ana maluna o ka papahele o ka halekuke, me ke-
kahi moku a puka nui maluna ae o kona lae.
"No ka piha loa o ka'u wahine i ka maka'u no ia ike ana aku
ua piha Ioa oia i ka haalulu a haule aku la ke kiaha ana e paa
ana mai kona lima aku, ke kiaha ana i manao ai, ina no ka loa
mai o ke ti iloko o ia kiaha e hookomo iho ai a hoihoi mai, K
ua nahaha liilii ia kiaha, a me ka uwe kapalili a me ka uwa i
holo kiki hou mai ai oia no ka hale nei.
"Ia manawa ua kahea koke aku la au i kekahi o ka'u mau
keiki a me hookahi o ka'u mau kanaka hana a hoomaka aku la
ko makou hele ana no ka hale o Henele, a loaa aku Ia ka wa-
hine ia makou e waiho ana no maluna o ka papahele, elike no
me ia a kuu wahine i hoakaka mai ai, koe nae keia, ma kahi o
kona make, elike me kana i koho wale aku ai, e olokaa ana
oia i kona poo ma kekahi aoao a i kekahi aoao, me ka auwe
mau ana no ka nui o ka eha."
"Aohe oia i make?" i kamailio koke aku ai o Geofere me
ka pihoihoi. "Aohe; e hoomaikai ia ka Haku! Aole i make.
Ua hapai ae la makou iaia a kaikai aku la a hoomoe iaia ma-
luna o ka moe ma ka rumi ma kekahi aoao aku o ka rumi kuke,
a ia manawa i kena aku ai au i kekahi o kuu mau kauwa e kii
i ke kauka, a i kuu keiki hoi no ke kii ana i kona makuahine
a hele mai, a ia laua i hala aku ai ke kii aku la laua i kekahi
pa wai holoi maka me ka wai a holoi iho la i kona poo.
"No kuu wahine ua manaonao loa oia i ka malama iaia, aka
nae, no ka hiki ole iaia ke alo ae ua lawelawe no oia me ka
hoomanawanui, a no ke aha no la hoi auanei e nele ai kona
haawi iho i kona manawa ame kona noonoo a malama ana
no ia wahine no ka mea he mau hoaloha pilipaa laua no kekahi
mau makahiki lehulehu, me he mua a hope la.
"I ka hoea am mai o ke kauka a nana iho la, kamailio mai
la oia i kona kanalua no ke ola loihi aku o Mrs. Henele; o kela
eha ma kona poo ua ikaika loa ka pa ana, a he mea haohao no
ia iaia ka hikiwawe koke ole ana o ka make i ka wa i pa ai.
"Mawaho ae o ka eha ma ka lae e kakau ana ka uli ma ke
kania-i, me he mea ua uumiia, he hoailona ia e hoike ae ana
ua ikaika ka lawelawe ana a kekahi mea iaia, a ua hala paha
kekahi manawa loihi iaia o ke aumeume ana me ka mea nana
oia i pepehi, a ua lawelawe ikaika maoli ia oia e kekahi kanaka
limakoko.
"I ka manawa a makou i ike ai ua haalele mai o Keaka He-
nele i kela hale me ka lawe pu ana i ke keiki me ia, ua ulu koke
no ka hoohuoi iloko o makou nana no i pepehi i kana wahine,
no ka mea, heaha auanei ke kumu o kona hele ana a nalowale
loa me ka hoike hou ole mai, nolaila, wa waiho koke ia aku la
kela hana i na lima o na luna aupuni.
"Aka nae, ia manawa mai i waihoia aku ai kela hihia iloko
o na lima o na luna aupuni ahiki mai i keia manawa aohe mea
i lohe iki ia mai ua paa o Keaka Henele i ka hopuia, a i ole
hoi ia no ke keiki ana i lawe pu ai, malia paha ua hanaia ke-
kahi mea nona e na luna aupuni, aka nae, aohe a'u mea i lohe
iki ahiki i nei manawa. O, he manawa hana nui a kupilikii loa
kela no kana wahine oiai oia e hakaka ana mawaena o ke ola
ame ka make.
"Ua laweia mai oia e makou i ko makou hale nei a na ka'u
wahine ame ka maua kaikamahine i malama iaia iloko o kela
manawa ona it mai ai no ekolu mahina, a i kona manawa i ola
ae ai ua like oia me kekahi akua lapu, o kela kino nui puipui
ona mamua, ua hele a koe ka iwi, i paa wale no i ka ili."
"Alaila ua ola hou ae anei oia ?" i ninau koke aku ai o Geofre, e
me ka leo o kekahi mea i piha loa me ke kahaha.
"Ae; ua hoi hou mai kona ola a like me mamua, koe wale
no nae keia aohe i like aku kona ikaika me kona manawa ma-
mua, aka nae, ua ola, hookahi no nae mea hoouluhua iaia i
kekahi manawa o ka eha no o kona poo. Aka nae, ua pili
kaumaha loa oia i ka makou nana aku no ka nalowale ana o
kana kane ame ke keiki hanai ana a ua hala no hoi kekahi
manawa loihi mahope mai, mamua o ka hiki ana iaia ke hoike
mai i ke kumu o kona eha ana, a o ka mea hilu loa, iloko o
kona maopopo i ko kana kane hewa e hiki ole ai ke huikala
aku, eia nae, ua huikala aku no oia iaia.
- "Wahi ana o ka olelo aua mai ia makou ua hoi mai ke kane
i ka hale i kekahi po me ka pouli o kona noonoo no ka nui loa
o kona ona, a no ia kumu, ua hiki ole iaia ke ike i kana mea e
hana ai, ua nawaliwali loa ka ikaika o ka lunaikehala iloko ona
e hiki ole ai ke kaohi i ka manao inaina iloko ona. No kona
ike ana i kuu eha me he mea la ua piha oia i ka maka'u, me
kona manao ua make loa au, nolaila ua lawe pu aku la oia i ke
keiki me ia a holo aku la. Ma ko'u hoohuoi ana me he mea
he mau mea hou aku kekahi mamua o ia, aka nae o keia wale
no ka mea i loaa mai ia makou mai iaia mai."
"A," i noonoo iho ai o Geofere, "ua huna oia i ka hewa o ke
kane ana mai ka hoohuoiia ana aku no kona pepehi pu ana ia'u,
a ina paha au i make aole oia e hoike ae ana i ka hewa o ke
kane ana i hanaia iho ia'u, a e hoehaeha pu ia iho ana oia nona
elike kona hoehaeha ia no'u."
"I ka loaa ana o kahi ikaika kupono iaia e holoholo," i hoo-
maka hou mai ai ke kanaka mahiai e hoakaka i ke koena aku
o kana moolelo," ua noi ikaika mai la o Mrs. Henele e hookuu
aku iaia no kona haalele loa iho i keia wahi a hele aku oia no
kekahi wahi e noho ai. Aole hiki iaia ke hoi hou aku a noho
maloko o kona hale oia wale no, wahi ana, a ua makemake oia
e huli i kana kane, no ka hoike ana aku iaia aole oia i pepehi
iaia a make, elike me ia ana paha i manaoio ai.
"Ma ko'u koho aku i kona manao me he mea la ua maka'u
honua oia me ka hiki ole ke hoomanawanui ke halawai aku me
ka makuakane o ke keiki hanai ana i laweia ai mai iaia aku
ina no ka hoea mai o ka makuakane o ke keiki a loaa aku
ka ike iaia ua nalowale kana keiki a e kau mai ana oia i na
ahewa ana a nui maluna oua no kona malama pono ole i ke
keiki.
"No keia manao paakiki ona i ka hele oiai no nae makou e
kaohi mau aku ana iaia e noho mai, ua kuai aku la oia i na
lako hale ame na pono hale a pau, a i ka loaa ana o ke kau-
kani dala, a mahope o kona hoahu ana aku ia mau dala iloko
o ka banako ma Kapalakiko, a mahope o kona hoolaha ana
maloko o na nupepa no ka hoike mai o kekahi mea iaia i kahi
o kana kane e loaa aku ai, haalele mai la ia nei oia wale no
a o ka pau ana ia o ko makou ike hou ana iaia. Aole makou
i ike hou iaia a i ole lohe mai la hoi i kekahi mea e pili ana
nona."
"Iaia i makaukau ai e hele aole anei oia i hoike mai ia
oukou i kona wahi e hele aku ai a noho?" i ninau aku ai o
Geofere. "Ina aole, alaila, pehea oia i manao ai e hiki ana
ke hoikeia aku iaia ina nei no ka loaa ae o kahi o kana kane
noho ai?"
"He ninau ia i hiki ole ia'u ke pane aku, aka nae, malia
paha, na kekahi mea pili no iaia e hoolaha ae maloko o kekahi
lo na nupepa maloko o na kulanakauhale nai," wahi a ka pane
a ke kanaka mahiai, "aka ma ka'u koho aohe mea o ia ano
hanaia.
"Mai kela manawa mai a Mrs, Henele i kaawale aku ai ahi
ki i nei manawa aohe i noho hou ia kela hale a laua. Lehu
lehu pu ka poe i manaoio ua make pu ia Keaka Henele kela
keiki hanai a laua, a ua hunaia kona kino ma kekahi wahi o
ke kula a i ole maloko o ka hale hoahu mauu maloo a laua,
nolaila, mai kela manawa mai i kaulana ae ai ka nalowale ana
aku o Keaka ame ke keiki, mai ia manawa mai ke kauia o ka
weli o kela wahi no ka maka'uia i ka lapu, no ia kumu i loaa
ole ai kekahi mau hoaloha no makou e noho koke mai ai ma
kela wahi.
"Oiai, elike me kau moolelo i hoakaka mai la aole i make o
Mrs. Henele ke hoolana aku nei au i kou manao e hoomama i
kou noonoo maluna o ia kumuhana. O kela keiki E Henele
lawe pu ai ke ola mai nei no oia me ke ola kino maikai, a
o ua keiki la oia no au au e ike mai la, a e kamailio pu nei me
oe."
No ka hikilele loa o ke kanaka mahiai no keia mau, olelo aku
la a Geofere haalele iho la oia i kona noho a ku ae la iluna a
nana mai la iaia nei me ka helehelena o ka mea i piha me ka
maka'u a i mai la:
"O, aole o'u manaoio i kau la i olelo mai nei," me ke kulou
ana mai e nana pono i ko Geofere helehelena," a eia hou, olelo
mai nei hoi oe o Hunatere kou inoa."
"Ae, o ko'u inoa pololei loa o Geofere Dela Hunatere," i
pane aku ai o Geofere, no kona ike ana aku i ka nanaina ka-
laha o ke kanaka.
"Ae, ke hoomanao nei au o ka inoa o kela keiki o Geofere
Dela — a malia he oiaio paha kau ; ina hoi ha pela, e oluolu hoi
oe « hoike mai i kou kumu o ka hoea hou ana mai ianei mahope
o ka hala ana o kekahi mau makahiki lehulehu, a ihea oe kahi
i nalowale loihi loa ai?"
No keia noi a ke kanaka, a oiai hoi ua ola ae la no o Magere
Henele mai kela eha mai ona i loohia ai, a aohe no hoi he wai-
wai o ka huna hou ana iho i ka mea e pili ana ma ko Keaka
Henele mai kela eha mai ona i loohia ai, a aohe no hoi he wai-
wai o ka huna hou ana iho i ka mea e pili ana ma ko Keaka
Henele aoao, pane aku la:
"Ua pakele o Keaka mai ka hahai a huliia ana ae e na kanaka
o ke aupuni, me ka auwana hele ana mai kekahi wahi a i ke-
cahi; ua hele oia a noho ma ka mokuaina o Texasa, a malaila
i kuai ai i kekahi aina hanai hipa, a no kekahi mau makahiki
lehulehu kona noho ana malaila, a mahope mai ua hele ae a
noho maloko o ka mokuaina o Nu Ioka, a malaila au i kaawale
ai mai iaia mai, me ko'u loaa ole iaia mahope o kona noke ana
i ka huli.
"Aneane ma keia manawa i loaa ai iaia ka ike e huliia ana
oia e na makaikiu, a me he mea la, o ua mau kanaka la o laua
na kanaka i hoolimalimaia e Mrs. Henele e huli ia Keaka no
kekahi uku makana hookahi kaukani dala, elike me ia au o
o ka hoakaka ana mai nei, a no kona piha loa i ka maka'u o
paa o kona kau no ia ma ka moku a holo aku no Auseteralia,
a malaila i kuai ai i aina hanai holoholona nana.
"O, aloha ino oia!" wahi a ke kanaka mahiai; "aole aku la
no hoi e ole kona hoehaeha koikoi loa ia. O keia ka hapa ku-
>anaha loa o kena moolelo holookoa. Aole au i manao iki e
ukali mai ana la kekahi haawina poino iaia elike me kela po-
ino i hanaia ai maloko o kela hale e ku mai la ma o. He ma-
ama maikai no nae kela kanaka ia oe? E loaa mau ana ia'u
keia manao aohe malama maikai o kela kanaka ia oe i kou ma-
nawa e bebe loa ana, a o ka oi aku i ko olua manawa i nalowale
like ai."
"O, aohe mea oi aku o ka malama ia'u mamua ona elike ka
loihi me ko'u noho ana me ia," i pane aku ai o Geofere, elike
kana mau mea o ka lohe ana mai a Keaka mai ma kekahi ma-
mua iho au no e ka makamaka heluhelu e hoomanao la, a ia
manawa hookahi noonoo iho la oia elike me ka loihi o ko Ma-
gare hunakele loa ana no kona aneane ana e make i ka lima
o Keaka Henele pela no hoi oia e hunakele pu ai ia karaima i
hanaia.
"No'u no ka hewa a o ke kumu hoi o ko'u nalowale ana mai
iaia mai, ua papa loa mai oia ia'u aole e hele a kaawale loa mai
ka hale aku a maua i noho ai ma Nu Ioka, aole nae au i hoo-
ohe, ke ano mau no hoi o kamalii he makemake e ike aku i
kela ame keia mea a lakou e makemake ai; ua noke oia i ka
huli ia'u aole nae au i loaa me ka pau o kona manaolana no
ko'u loaa hou, a ua koho wale oia ua loaa au i na kanaka i hele
ae ai e huli ia'u a ua laweia e laua."
"A pehea i loaa ai ia oe ka ike no kona holo ana aku i Ause-
teralia, ina hoi ua nalowale mua oe mai iaia aku, elike me ia
au no i kamailio mai nei?"
"Mahope wale mai i loaa ai ia'u ka ike no ia holo ana ona,"
i pane pokole aku ai o Geofere.
"A ma ia nalowale ana ou heaha ka mea i hanaia mai nou?"
"He moolelo loihi ia au e hoakaka aku ai ia oe, aka nae e
hoakaka aku no au ma ka mea ano nui. Ua loaa au i kekahi
kanaka koikoi a waiwai a nana au i malama me kona lawe
ana ia'u i keiki hookama, a nana i haawi ia'u iloko o ka mana
o na kauka ahiki i ko'u ola ana, a nana no hoi i hoonaauao ia'u,
a he keonimana aloha a lokomaikai piha oia a'u e noho aie
nui nei iaia."
"Ea, he keu aku kena a ka moolelo kamahao au i hoakaka
mai la, a malia, o na hooponopono ana no paha ia a ka Mea
Mana Loa! A pehea ka mea e pili ana i ko makuakane, ua
lohe iki no anei oe i kekahi mea nona, a i ole ua ike no anei
oe i kona helehelena?" i ninau mai ai ke kanaka mahiai.
"Oia hoi ka'u mea pohihihi loa la i hoea mai la ianei, no ka
hoao ana e hoike ia mai a loaa ia'u ka ike," i pane aku ai o Geo-
fere me ka helehelena kaumaha, no ka mea ia manawa ma kana
noonoo iho aneane loa e hoikeia mai iaia kekahi mau mea. oiaio
e hoopauia ae ai kona pohihihi i oi aku mamua o kekahi ma-
nawa mamua aku.
"O ka mea wale no i maopopo ia'u no ko'u makuakane nana
mai au oia kona inoa ke Kapena Wiliama Dela, a no kekahi
manawa i hala he mahele lehulehu ka kana iloko e kekahi maa
aina eli gula ma Nu Mekiko, kahi a laua o ka noho ana a ma-
laila i make ai kuu makuahine.
"Ilaila au no ka hoao ana e huli a e loaa mai hoi kekahi mau
hoike mai na kanaka mai e noho mai la ma kela wahi, eia
nae, aohe mea hookahi ma kela wahi i maopopo i kona wahi
i hele aku ai, a oki loa aku hoi kona wahi e noho mai la i nei
manawa, a no ia maopopo ole au e huli nei ina e hiki ana e loaa
oia ia'u.
"I ka nele ana o ka loaa mai ia'u o kekahi ike e pili ana nona
mai kela wahi mai no ia kumu au i hoea mai nei ianei a nienie-
le aku nona i ka poe i kamaaina i ka ohana Henele, no ko'u
manao, malia paha hoi ua hoea mai ua makuakane la o'u ia
nei i kekahi manawa, a ua maopopo la hoi i ka poe e noho
ana maanei kahi o kuu makuakane i noho ai, i pololei hoi ka'u
huli ana aku iaia a Waa, no ka mea ma ka moolelo i hoikeia
mai ia'u, ua holo mai ka oia ianei a i kela hale o ka ohana He-
nele i kuu manawa e hanana ana e Mrs. Henele, a malia ua hoea
hou mai paha oia ianei a ike ua nalowale au, a e hoike iho ana
i kekahi poe o onei, o ia oukou, no kona wahi e loaa aku ai
paha, ina ua loaa mai kekahi ike ia oukou e pili ana no'u ame
ko'u wahi e loaa ai."
(Aole i pau.)
HE MOOLELO
No Ke
Kaikamahine O Ka Pouli
A i Ole
Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na
Alahele o ka Poe Ino.
Iloko no o ka ike pono iho o Mine, i kela hana epa a Matado ma ke kapa ana iaia iho o Pilipo Kuaina, aole nae i loaa he koa iloko ona, e ku-e aku ai i kela kanaka, no ka mea ua lawa kona ike o na manawa i kaahope aku, no ka makaukau loa o Matado e pepehi mai iaia a make, ke lilo oia i mea kumakaia
kela kanaka, nolaila i wahi e palekana ai kona ola, pela oia ae aku ai e alakaiia aku oia e Matado, elike me kekahi lawe-hala, e alakaiia ana e ke kanaka o ke aupuni, no ka amana likanaka.
Komo aku Ia lakou noloko o ka hale, a ma ka puka o ke keena hookipa, i loaa aku ai o Kamuela ka Paele, e ku mai ana me ka makaukau, e lawe aku i ka papale ame ke kuka koloka o ka malihini, a e palaki mai hoi i kona paalole, ke ke la o Matado, ina oia e hookuu aku ana ia Mine, e holo polo-ei ana kela wahine no ka hale maluna, a malia e hana aku ana oia, i kekahi mea e loaa pono ai ko ia nei kolohe, nolaila aku la oia ia Mr. Kakona, a o Pilipo hoi ma ka inoa pololei i ka pane ana aku:
"E oluolu mai oe e Mr. Kakona, e hoihoi aku ia Miss Rudena noloko o ka rumi hookipa, a e kakali iki ae hoi au a pau ko'u mau hemahema liilii i ka hooponoponoia e keia kauwa, a iloko o na minuke pokole, e hoea aku ai au, i hookahi ko kakou nanea ana maloko o kela keena."
Ke kuaki loa la o Mine, no ka hiki ole iaia ke kaawale aku mai kela mau kanaka mai, nolaila ae wale mai la no oia, e hoi-loiia aku e Pilipo noloko o ka rumi hookipa.
Ke kakali la ke komohewa ahiki i ka nalo ana aku o Pilipo ame Mine noloko o ka rumi hookipa, a ma kahi mamao loa hoi, e lohe ia mai ai kana mau manao i makemake ai e kamailio at mua o ke kenerala, alaila i mai la:
"Aole anei i maopopo ia oe e kuu kenerala maikai, ua hoo-cahaha loa mai oe i ko'u manao i keia po? Aole loa au i moeuhane mua, ahiki i kuu hoea ana mai nei ma kou home i keia )o, he elua au mau kaikamahine e ola nei; ma kau mau leka apau i kakau ae ai ia'u, ke hoomanao nei au, he hookahi wale no au kaikamahine i hoike ae ai, oia o Kaloke Rudena, ka hoolina o kou mau waiwai apau. Ua kuhihewa anei au e kuu kenerala, ma keia mau mea a'u e hoakaka aku nei imua oe?"
"Aole oe i kuhihewa," wahi a Keneala Rudena, me ka nui ana iho o kona hanu. "O ka mea oiaio maoli e Pilipo, aia kekahi kuhihewa nui i hanaia, eia wale iho nei no ka maopopo ana ia'u no Mine, he mau la kakaikahi aku nei i hala. Penei ke ano o ka loaa ana o keia mau kaikamahine elua. He elua o'u manawa i mare ai i ka wahine, o ka mua, ma Sepania, he iwa-calua-kumamalua makahiki ae nei i hala, a o ka elua o ka manawa ma Amerika nei. Aole i lilo kela mare mua ana o'u i ka wahine, i mea hauoli, no ka mea he manawa pokole wale no mahope iho o kela mare ana, ua kaawale iho la au mai kuu wahine mai, a aole au i halawai hou me ia mahope mai, iloko o keia ola ana."
"Akahi aku Ia uo a maopopo ia'u e kuu kenerala. Alaila ua ala mai ka paha he hoopaapaa, he hakaka inawaena ou ame kau wahine, ahiki i ko olua kaawale ana, a i ka hanau ana mai o kau wahine i ke keiki, ua hunakele loa oia i ua keiki nei, a ma kekahi ano e ae paha, pela i loaa mua ole ai ia oe ka ike nona? O ka mea oiaio loa anei ia?"
"Ae, he aneane loa no elike me kena au e kamailio mai Ia," wahi a Kenerala Rudena, me ka huna ana iho i ka mea oiaio. "He moolelo loihi ka i pili i ko'u mare mua ana, e ui-ha ai oe ke hoolohe mai. E waiho loa ko kaua kamailio ana no kela moolelo, a kekahi manawa kupono, i ka manawa kupono, i ka