| | HE MOOLELO
No Ke Kaikamahine 0 Ka Pouli A i Ole
Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na
Alahele o ka Poe Ino. "He kohu ole maoli ko kakou kamailio ana no kela moolelo
oiai no nae o keia kekahi o na mea ano ole loa ma ka honua
nei," i hooho ae ai o Mine. "O keia kekahi o na moolelo kaao
he moolelo i hakuia e kekahi o na kanaka kakau kaulana o Se pania."
MOKUNA IX. "No ka hoopau ana i ko kakou pohihihi no keia moolelo, e
olelo ae kakou he kaao wale no ia," i komo mai ai o Kaloke ma
ka hoike ana i kona manao. "He nani nae ia, ua lohe ae la ka
kou i kekahi hapa o kela moolelo, ke makemake nei au e lohe
aku i ke koena. He keu aku maoli kou noeau ma ke kamailio
moolelo ana e Mr. Kuaina, a ua hele au a hialaai loa e ake ana
e hoomau hou mai oe i ke kamailio ana aku i ke koena i koe o
kau moolelo.
"Owai hoi ia mea hialaai ole ke noonoo iho, no kekahi wa-
hine, i ke kaahele mau, ma na wahi like ole o ka honua nei, no
ka maka'u i kana kane, ahiki i ko laua hui ana ma kekahi wahi
o ka pau ae la no ia o ka huhu o kana kane a hoopakeleia ke
ola o kela wahine. Nolaila e oluolu oe e Mr. Kuaina e hoomau
aku i ke kamailio ana mai i kau moolelo? Heaha ka hana a
kela wahine i hoalaia mai ai ka manao inaina iloko o kana
kane?"
"Ke ole au e kuhihewa, o ia no ka huli ana o kela wahine
iloko o na pakeke o ka lolewawae o kana kane, i ka manawa e
hiamoe ana, a lawe i kana mau dala," i kamailio mai ai o Pilipo
me ka akaaka pu.
"Aole o'u makemake i na olelo hoomaauea! Ke kokoke loa
aku nei kakou i ka wa e hoi ai e hiamoe, a aole au e hoi ana
e hiamoe, ahiki i ka lohe ana i ka moolelo piha o ka Momi o
Bacelona, a i ole ka Wahine e Kakali Ana."
"Lawe mai i supa na'u !" i kahamaha mai ai o Kenerala Ru-
dena, iaia i ike aku ai i ka wahine malama hale. "E wiki, ua
hele au a pololi loa !"
"E noho malie olua e Mr. Kakona ame papa. Aole he ai
upa o ka Wahine e Kakali Ana, hookahi wale no ana mea na-
na, o kona okiia mai, a o kana kane ka mea nana e oki. E noho
hamau na mea apau, a e hoomau mai oe e Mr. Kuaina i ke
kamailio ana i kau moolelo."
''Elike me ke kanaka i liia iluna o ka amana likanaka," i pane
hou mai ai ke kenerala ma ke ano hoomaewa. Ua lawa keia
mau kamailio ana a'u e Kuini, nolaila e noho hamau loa na
mea apau, a e hoomau aku oe e Mr. Kuaina i ke kamailio ana
i kau moolelo, e kamailio aku ma ka hoikeike ana i na hiona ku
i ka weliweli apau, a o ka makou ka hoolohe aku."
"Heaha auanei ka'u mea hou iho e hana ai, o ka hooko wale
aku no i keia leo kono, aole anei pela e Miss Rudena?" i alawa
hou aku ai ka Matado nana ana ia Mine, me ka minoaka ma
kona mau papalina.
"He mau makahiki lehulehu ae nei i hala, e noho ana kekahi
wahine u'i, he wahine opiopio keia me ka punihei i na mea
nani o ka honua nei. Ua kapaia aku oia ka Momi o Bacelonia,
mamuli o ka u'i ame ka nohea o kona helehelena u'i. Nui
na kanaka opio u'i, me ko lakou mau kulana hanohano, i noi
aku iaia e lilo mai i wahine na kekahi o lakou, a ua kui'o maoli
no ka manao o kekahi poe, eia nae, aole hookahi o kela poe
kanaka ana i maliu aku ai i ka lakou mau uwalo ana mai imua
ona."
"Heaha iho la hoi ke kumu?" i kahamaha mai ai o Kaloke.
"Eia no ke kumu, he wahine kela i makemake i ka waiwai,
ta hanohano ame ke kulana, ua lilo kona wahine u'i a huapala,
i mea nona e moeuhane mau ai, e hoea mai he la e hoea mai ai
kekahi keikialii, a lawe aku iaia i wahine nana maloko o kona
halealii, a ilaila oia e noho ai me ka lawelawe ole i kekahi mau
hana, aka o ke komo wale no i na lole nani, na lako hoonani
gula, ahiki i kona make ana.
"Ua ku'i aku ke kaulana o ka u'i o kela wahine apuni o Se-
pania, ahiki i ka lohe ana o kekahi kanaka opio, iaia e hooma-
kakan ana no kana huakai makaikai i Bacelona, a hooholo iho
la oia i kona manao, e hele aku e ike i kela wahine u'i, no ka
oiaio, o na mea i hookaulanaia ae no kona huapala.
"Ua hui kino i'o kela kanaka me ka Momi o Bacelona, a
ua haulehia oia i ke aloha me kela wahine, elike me ka nui ae
o na kanaka i hoea aku imua o ua wahine nei. Ua ike no kela
kanaka opio, aole ona waiwai, aole ka hanohano me ia, koe
wale no na dala maloko o kona pakeke, aole nae ia he kumu
nona e haawipio ai i kona makemake, e lilo mai kela wahine
nana.
"Aole au e hooloihi loa ana i ka'u moolelo, aka eia no ka mea
oiaio. I wahi e lilo mai ai ka Momi o Bacelona i wahine mare
na kela kanaka opio, kahiko iho la oia iaia iho, me kekahi paa-
lole nani, aia hoi na komo daimana e anapa ana ma kona mau
manamanalima, a e hulali ana hoi na pihi daimana ma ke alo
o kona palule, ua hoea aku la oia imua o ua wahine nei.
"Elike me ke ano mau o na kanaka kolohe apau, i piha me
ka maalea, hoike aku la oia imua o kela wahine, he keikialii
oia no Italia, me ka nui o kona waiwai ame ke dala, a e hele
kaapuni ana oia i ka honua, no ka makaikai ana, ahiki wale no
i kona hoea kino ana aku i Sepania.
"Na kela mau olelo hoonuinui oiaio ole, a hui pu iho no hoi
me ka u'i o ka helehelena o kela kanaka, ke kilakila o kona
oiwi kino ame ka hiehie o kona kulana, ua manaoio mai la ua
wahine nei i kela mau olelo, a komo pu iho la no hoi ka ma-
naoio iloko o ka opio, no ke aloha ana mai o kela wahine iaia."
"O kela kekahi o na kanaka hupo maoli!" i pane mai ai o
Pilipo.
"Malia paha ua hupo i'o oia, pehea nae e hiki ai ke alo ae,
i ka hana a ke aloha wela e hana mao ole ana iloko o kona
puuwai. Ua hele ke aloha o kela kanaka opio a nui maoli, na
ia aloha i alai ae i na mea apau, hookahi wale no noonoo nui
iloko ona, o ia kona noho aku iloko o ka hauoli, no ka hoo-
koia ana o ka iini a kona puuwai.
"Ua ike no kela kanaka, e loaa pono ana kana mau hana
hoopunipuni, me ia ike no nae, o ka manaolana iloko ona, ina
e hiki ana iaia ke hoikeike aku i na hana apau, e loaa ai ke
aloha oiaio iloko o kela wahine, alaila e huikala mai ana no
oia i kekahi la no kela hana hoopunipuni ino loa, a o ko laua
noho aku no ia me ka maikai ame ke aloha o kekahi i kekahi. | "Malalo no o na hana maalea a kela kanaka opio, me k
kamailio ana aku, aole laua e hiki ke mareia imua o ke akea
o ala mai auanei na ku-e ana mai ke aupuni mai o Italia a ma
kona ohana mai, hooholo iho la laua e mareia ma ke ano malu
loa, a ma kekahi po, ua holo mahuka aku la laua no kekahi
wahi kaawale o ke kulanakauhale, a maloko o kekahi luakini
i ka mauna, i hooliloia ai laua i kane a i wahine.
"No na mahina ekolu ka noho pu ana o kela mau mea, ma
ke ano malu loa, i ka po wale no e hoi aku ai ke kane imua
o kana wahine, me ka ike ole ia mai e na kanaka ma kela wahi
a e hui ana no hoi laua i ke ao, me ka loaa ole o na manao hoo
huoi iloko o ka lehulehu, no ko laua mareia ana.
"I ka manawa i manao ai kela kanaka, ua aloha i'o aku ka
Momi o Bacelona iaia me kona puuwai apau, akahi no oia a
hoike okoa mai i kana hana apuhi, me ka uwalo ana aku imua
e kela wahine, e lilo oia i mea kokua mai, ma ka hoolilo ana
iaia, i kanaka maikai, i kanaka e haaheo ai kekahi wahine nona."
"Auwe no ka hoi e ! Ua hoomahuahuaia ae ka hupo o kela
kanaka, ma ka hua'i ana ae i kona ano oiaio," i pane hou ma
ai o Pilipo.
"Aole aku la no hoi e nele ka uwe kuwo o kela wahine e Mr
Kuaina," i pane mai ai o Kaloke, "me ka noke ana mai iaia
i ka nuku ame ka hoopuka i na oleloino.''
"He okoa paha ka uwe, a he okoa ke kuwo! Ua noke ma
la kela wahine i ka hoopuka i na olelo hailiili kuamuamu e
hiki ole ai i na pepeiao ke hoolohe aku, me ka nonoi okoa ana
ae i na diabolo haukae apau o ka po, e hookau mai i kekahi
hoopa'i ikaika loa maluna o kela kane, e hiki hou ole ai i ua
kane nei ana ke ike i ka malamalama o ka la. Mamuli o kela
mau ano o ua wahine nei, ua hiki hou ole iho la i kana kane
ke hoomanawanui iho, a ike maoli aku la oia me kona mau
maka a elua, ma kahi o kela wahine oluolu, me na minoaka ma
na papalina i na minuke mamua aku, eia ka he moonahesa oia
iloko o ke koloka o ka hookamani.
"He mau minuke helu wale aku no i hala, he mau huaolelo
waipahe ka mea e pua'i mai ana mai kona waha mai, o ia no
oe o ka waiu ame ka hone, e hoike okoa mai ana i ka nui o ko-
na aloha, a ina e kaawale aku ana ua kane nei ana mai iaia mai
aole e hiki iaia ke ola hou aku; ma keia manawa nae o kona ike
ana iho ua hoopunipuni aku oia, ua loli hikiwawe loa ae kela
ano oluolu ona, ahiki i kona lilo ana i wahine hehena.
"O ka hopena mawaena o kela wahine ame kana kane, ua
hiki ia oukou ke koho mai, no ka mea o ke awawa mawaena
o ke aloha ame ka hoowahawaha, he ololi ia. Mai kela ma-
nawa mai, i make loa ai kela aloha o ke kane no kela wahine
a mailoko mai o ka lehu o kela aloha, i oili ae ai ka inaina ame
ke ino, i like aku me na ano i loaa i ua wahine nei.
"Ma ka manawa a kela kane e hele mau aku ana e ike i ka
Momi o Bacelona, ma ke ano he keikialii oia no Italia iloko o
ke kulana hoonalonalo, ua kapa oia i kona inoa o Toda Matado
aka iloko nae o keia manawa o ka ulu ana mai o ka paio ha
hana mawaena o ka wahine ame kana kane, akahi no oia a
hoike aku i ka mea oiaio loa, o Toda maoli no kona inoa polo-
lei, a he hoa oia no kekahi puulu o na kanaka powa e noho
ana ma na mauna o Sepania, a i kauia ka weli e ke aupuni
a maluna o kela poe kanaka powa, i kauia ai kekahi uku ma-
kana e ke aupuni, no ka hopu ana ia lakou a paa.
"Mawaho ae o kela uku makana i haawiia e ke aupuni, ua
paku'iia aku he kauoha hou, e lukuia kela puulu o na ka-
naka powa, mai na kane ka lakou mau wahine ame na keiki
ahiki i ke koe ole ana hookahi o 'akou ma ka honua nei.
"No ke aloha o Toda i kela wahine, ua hoike okoa aku
oia i kona manao, ina ua aloha i'o mai oia iaia me
ka puuwai oiaio, alaila e haalele no oia i ka noho poo ana
no ka puulu o na kanaka powa, me ka nana ole i kana hoo-
hiki i hana ai, a e kokua aku ua wahine nei iaia, ma ke ola
ana aku, ma ke ano pololei, me ka hooikaika ana. e loaa he
inoa hanohano nona, he inoa e haaheo ai kela wahine. Me
ka hookamani ole, i hoike pu aku ai oia, oiai ua lilo kela wahine,
i wahine mare nana, oia pu kekahi i kaa aku malalo o ke aka
o ka make ke ikeia ae kona mareia ana ia Toda Matado, e
kiia ana oia i ka pu, elike me ka make ana o na ilio mekala ole.
"Me kela mau hoakaka imua o ka Momi o Bacelona, i aka-
aka aku ai o Toda Matado ma ke ano pahenehene, a haalele
aku la i ua wahine nei, iloko o ka weliweli ame ke kaumaha.
"No na pule elua mahope mai, aole i ike hou o Matado i
kela wahine, aka i kekahi la, hoea mai la kekahi elele imua
ona, me ka lawe ana mai i kekahi leka mai ka Momi mai o
Bacelona, e hoakaka mai ana no kona makemake e ike iaia, ma
kekahi wahi o ka mauna, a malaila laua e kukakuka pu ai no
na mea e pili ana i ko laua noho aha ma ia hope aku.
"Maloko o kela leka o ka hoounaia ana aku, e ka Momi o
Bacelona, e hoakaka aku ana ua wahine nei, no kona mihi ana
me ka walania loa i kana mea i hana mai ai, a hoakaka pu mai
a no kona aloha i'o ana iaia ; a oiai ua mare pono ia laua ma na
kanawai o ka aina, ua paa loa kona manao e hoi mai a noho pu
me ia ma na mauna, a hui pu aku me ka puulu o na kanaka
powa."
"Malia paha he hana maalea wale no kela na ka Momi o Ba-
selona, i wahi e poino ai kana kane?" i ninau mai ai o Kaloke.
"O ka mea oiaio maoli no ia, ua hiki loa i kekahi keiki uuku
ke ike aku i ka manao o kela wahine. O ka manao maoli o
kela wahine i kinohi, e huli hoi hou aku ana o Toda Matado
imua ona, mamuli o ka nui o ke aloha o kela kane iaia, nolaila
aole ona wahi kanalua iki, no ko laua halawai hou ma kahi ana
i hoikeike aku ai maloko o kana leka.
"Ua oi aku nae ko Matado ike ame ka naauao, mamua o ka
wahine i noonoo ai, no ka mea ma kahi o kona hooko ana mai
elike me ka manao maloko o ka leka, ua hoaahu iho la oia
I kona paalole maluna o kekahi o na kauwa lawelawe a hoouna
mai la no kahi i hoakakaia ai nona ame kana wahine e hui ai.
He oiaio, ma ka hora umi o ka po, ka manawa i hoikeia ma-
oko o ka leka, ua hoea aku la kela kauwa, a hui pu me ua
wahine lokoino nei, a o keia iho na huaolelo mua loa ana i
kamailio mai ai:
"O oe mai la ka ia e kuu aloha,' me ka nee ana mai imua
no ka hui pu ana me ke kauwa, a mamua o ka hiki ana i ke
kauwa ke pane aku i hookahi huaolelo, ua ki mai la oia i kana
pu panapana, a ku ka poka ma ka puuwai; a oiai kela kauwa
e wili ana i ka eha iluna o ka honua, ua haawi ae la ua wa-
hine nei i kekahi hoailona, a iloko o ka imo ana a ka maka, i
hoopuni koke ia ae ai ke kauwa poino, e na koa o ke aupuni.
"1 ka laweia ana mai o ke kukui a hoomalamalama maluna
o ka helehelena o ke kauwa ike koke iho la ka Momi o Bacelona
kona kuhihewa, aole kela o Toda Matado, a no kona maka'u
a piha i ka weliweli, o hoike ae auanei kela kauwa i ka mea
oiaio loa e pili ana iaia, e kau mai ai na ahewa ana maluna
ena, no kona pahele ana i kekahi kanaka hewa ole, iloko o ka
umii o ka make, o kona kulou aku la no ia imua, aia no kela pu
panapana ke paa la iloko o kona lima, o ke ki aku la no ia ma
ke poo, a na kela poka hope, i kaili ae i ke ola mailoko mai
o ke kauwa."
"Auwe no ka hoi ka weliweli o na hana a kela wahine aloha | ole!" i hooho ae ai o Kaloke, me ke kau ana aku o ka lia ma
ka'u maluna ona.
"Ae, a e ike aku ana oukou i kana mau hana haahaa o ki
epa ame ka lokoino. Mamua o ka hooko ana aku o ka Momi
o Bacelona i kela karaima pepehikanaka, ua hele aku oia imua
o na poo o ke aupuni, ma ke ano maiu, a hoike aku la o ke ka-
naka ana i makemake ai e kumakaia e make, he ipo aloha oia
nana, aole hoi he kane i mareia, a o ua ipo la, he hoa oia noloko o
ka puulu o na kanaka powa, a ua hoohiki paa kela kanaka, ina
aole oia e mare aku ana iaia, alaila e pepehiia mai ana oia a
make.
"Hoonuinui aku la oia i na poo o ke aupuni, no kona hele
a piha i ka maka'u, a no ia maka'u i hooholo ai kona manao e
hele aku e hui pu me ua ipo nei ana ma kela po ma kekahi
wahi iuka o ka mauna; me kona hoohuoi nae, aia na kanaka
powa, ke hoomakakiu mai la iaia, a ina aole e haawi aku ana
ke aupuni i na kokua ana no kona palekana, aohe ana mea
e ae e hana aku ai, o ka mare wale aku no me kela ipo aloha
ana ; a ina no kona hoao e pepehi aku i ua ipo nei a make, aole
no ia he kumu nona e pakele ai, aka e paa mai ana oia i ka
hopuia, e ka nui ae o na kanaka powa, a lawepioia aku ma-
lalo o ko lakou malu, e hookauia mai ai na hana hoomainoino
maluna ona.
"No ka hooiaio ana aku i kela moolelo hakuepa a ua wahine
nei i hoakaka aku ai imua o na poo o ke aupuni, waiho aku
la oia i kekahi mau leka apuhi ma ke ano he mau leka i hoouna-
ia mai iaia e ke kanaka ana i makemake ai e kumakaia, me ka
hooia ana aku maloko o kela mau leka, he hoa ua kanaka nei
no ka poe powa e noho ana ma na mauna.
"Mamuli iho la o keia hana epa a hoopunipuni o ke ano haa-
haa loa, ua hoea mai i ka hookoia ana o kona mau makemake,
aole nae maluna o ke kanaka ana i lili makawelawela loa ai,
aka maluna o ka mea hewa ole, elike me ia a oukou i lohe aku
nei. He pinao ka Momi o Bacelona, i hei i ka upena, mamuli
o kona makemake ponoi iho, aka iaia nae i ike ai mahope mai
aole i kupono kela upena i wahi nona e noho ai, elike me kana i
moeuhane mau ai, pela oe e Miss Kaloke e ike mai la, i kona ho-
ao ana e haehae i na maka o ka upena, i wahi e loaa hou ai iaia
ka noho lanakila ana.
"Na ole ae la ka inaina o kela wahine, i ka make ana aku
o ka mea hewa ole, ame kana mau poka i ki aku ai i kela kau-
wa, komo pu aku la oia ma ke kokua ana i na koa o ke aupuni,
ma ke puhi ana i ke kino i ke ahi, elike me na kino o na powa
apau i paa i ka hopuia mamua aku, a lawe mai la i na dala
makana a ke aupuni ma ke ano alunu a makee waiwai."
"Heaha ka hopena o kela kane a ua wahine nei i makemake
ai e make?" i ninau mai ai 6 Kaloke.
"Aohe mea i lohe hou ia nona mahope mai. I ke ao ana ae
nae ma kekahi kakahiaka mai, ua puka ae la maloko o na nu-
pepa kekahi moolelo, no ka make ana o kekahi hoa o ka poe
powa, i hoao e lawe me ka limaikaika i kekahi wahine opio,
elike me ka hana mau a kela puulu i na wahine opio mamua
aku, a ua kiia oia. a make, a puhiia kona kino i ke ahi. Ua
hoike piha ia ka moolelo o kela hana maloko o ka nupepa, me
ka hunaia ana nae o na inoa o ka wahine ame. ke kane i make-
make e aihue iaia ; a i ka uhi ana mai o ka malu o ka po, ua
nalowale aku la o Toda Matado mai kona mau hoa aku."
"He keu no kela a ke kanaka hohewale!" i komo mai ai o
Pilipo ma ka hoakaka ana i kona manao. "Malia paha ua ike
kela kanaka, i ka piha maalea o ka wahine ana o ka mare
ana, a ua maka'u o kau mai auanei ka make maluna ona, pela
oia i holo mahuka ai i pakele kona ola?"
"Malia paha pela ka mea oiaio, aka nae pehea la ke ano o
kona holo mahuka ana, a ihea la oia i mahuka aku ai, ame
kona hopena, aole he mea hookahi i maopopo nona mahope mai.
"Ke leka kekahi i hoounaia mai e kana kane mare, maloko o
ua leka nei, e hoakaka mai ana kela kane, aia mau ka make
maluna ona i kela ame keia manawa mamuli o kona kumaka-
ia ana, i kekahi o na hoa o ka poe powa, a e pana'i aku ana
kona ola, no ke pani ana i ke ola o ka mea i make. Ua hiki
oa iaia ke haawi ae i ke kauoha i kekahi o ka poe powa, o
kona make no ia iloko o ka imo ana a ka maka, aka nae ua
>aa kana hoohiki, oia ponoi no ka mea nana e hookau mai i
ka make maluna ona, a e kakali mau oia o kona hoea mai i
kela ame keia la me ka weliweli, no ka hookau ana mai i kona
hoopa'i, a o ua hoopa'i la, he oi aku kona ehaeha, imua o na
hoopa'i apau i noonooia e ke poo, a i hookoia aku e na lima e
ke kanaka.
"Nolaila i kulike ai me kela moolelo, eia no ua Momi noi e
Bacelona ke noho nei me ke kakali ana i ka hoea mai o ua
kane nei ana, me ka nalu mau ana i ke ano o ka hoopa'i e hoo-
kauia mai ana maluna ona. O ka hoea ana mai la ia i ka ho-
?ena o keia moolelo."
"Pau e iho la ka hoi keia moolelo, me ka maopopo ole aku
e ka hopena," wahi a Kaloke o ka pane ana mai. "He moolelo
maikai loa keia na kekahi mea haku moolelo e hoopau pone
aku ai, ma ka imi ana i na alahele e loaa ai ka hui hou ana
o ke kane me kana wahine, ma ke ano maikai. Pehea la, ua
loao no nae paha kekahi mea, e kakau i ka hopena o keia mo-
olelo ea?"
"Ae, hookahi mea i hoao e haku i kana moolelo mai ka mua
mai ahiki i ka hopena me ka maikai," i pane ae ai o Toda Ma-
ado. "Ua hookomo kekahi kanaka Palani hanakeaka he mo-
olelo ma kekahi o kana keaka, me ke ku nae o ka hopena o
kana moolelo i ka weliweli.
"Ma ka hopena o ka moolelo a keia kanaka kaulana i hana
ai, ua halawai hou ke kane me ka Momi o Bacelona ma ke
no ulia, oiai ua wahine nei, e noho ana iloko o ka hanohano
ame ka waiwai, elike me kana i iini mau ai. Mamuli no o
kela ano epa me ka hoopunipuni, i loaa aku ai kela kulana ha-
nohano a waiwai i ka Momi o Becelona, ua poina iho la nae
a'u, ke ano o kana mea i hana ai, eia nae, mai keia epa mai
ame ka hoopunipuni, i hoea aku ai oia i kona hopena.
"Ua nui ka uwalo ana aku o ua wahine nei imua o kana kane
hoopakele ae iaia, a e noho hou laua ma ke ano he wahine
a he kane me ke aloha, aole nae ia he kumu no kela kane e
maliu aku ai, no ka mea iloko o kona mau ano hookamani
pau, aole i noho pouliuli kela kane, aka ua ike oia i ka mea
oiaio loa, ua haulehia ua wahine nei i ke aloha, no ka mana-
wa mua loa me kekahi kanaka opio u'i, he kanaka nae aohe
wahi lihi hoihoi iki iloko ona, no na lihilihi maka o ua Momi
lei o Bacelona."
"A ke ike aku la au, akahi no a loaa maoli ke aloha i ua
wahine nei, elike me ke aloha o kana kane mare iaia," i hooho
e ai o Kaloke. "He keu i'o a ke akamai o kela kanaka, i ka
hoopau ana aku i ka moolelo me ka makaikai, aole anei, i
oke mai kela kanaka i ka akaaka pahenehene, ahiki i ka ike
koa ana iho o ua wahine nei i kona mau ano lapuwale?"
"Aole pela, aka penei : O kela kanaka i haulehia ai ka Momi
Bacelona i ke aloha kupouli, he pio oia no kekahi hana i hoo-
ala mua ia e kana kane mare no ka hooili ana mai na kana
wahine e pepehi aku iaia a make. Aole o Toda Matado i ma-
kemake, e hoopaumaele i koha lima me ke koko hala ole o
kekahi mea, aka pela iho la e hookoia ai kekahi mau hana elua
hoolala mua ia eia.
(Aole i pau.) | HE MOOLELO KAMAHAO
No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE
KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA
EPAIA "Ua hiki i'o mai no oia ianei," i pane koke mai ai ke kanaka
mahiai, "ua hoea mai oia no ka manawa hope loa aneane elua mahina mahope iho o ko Mrs. Henele haalele ana mai ia ma-
kou. Ua hui au me ia a ua kamailio pu. I ka'u nana aku iaia
ua pili kaumaha loa oia i kona manawa i lohe pono aku ai i ka
moolelo o kou nalowale ana me ka maopopo ole o kahi i laweia
aku ai.
"Ua hoopuka ae oia he mau hoolaha ma na wahi like ole
me ka haawi pu i kekahi makana kiekie elima kaukani dala
i ka mea a poe paha e hoike aku ana iaia i kou wahi e loaa ai ina
e ola ana, a hookahi kaukani dala no kekahi mea e hoike aku
ana iaia me ka oiaio no kou make ana ame ke kumu o kou
make ana, a mamuli o keia mau hoolaha ua ninau mau iho au
ia'u iho no keaha la i loaa ole ai kekahi moali ike e pili ana
nou i kekahi poe a hoike ae iaia?"
Aohe manao o Geofere ia mea he kamahao. Ua maopopo
iaia ia manawa aole kauaka hookahi e hiki ana e hoomaopopo
mai nona oiai he keiki hupo maopopo oia ia manawa ona i
nalowale ai, aohe mea hiki ke hoomaopopo mai i kana mea
e kamailio aku ai, a oiai no hoi oia e kaa ana malalo o ka Keaka
Henele malama maikai ana me kona hookuu ole ia e hele laula,
he keiki oia i maopopo loa ka nalowale mai ko ka lehulehu ike
aku, a laki wale no kona loaa ana a lapaauia, malama maikai
ia e kona mau makua hookama, a iloko no o ia manawa apau
aole hookahi mea i maopopo iaia o ke keikikane oia a Kapena
William Dela ka mea nana na hoolaha me na makana kiekie
loa no kona hoikeia aku.
Ua piha oia i ke aloha ia manawa, i kona wa i hoikeia mai
ai e ke kanaka mahiai i ka nui o ke aloha o kona makuakane
iaia, a eia nae, i kana nana iho he mea hiki ole ke hoakakaia ae ;
no ka mea, ina o kela kanaka ana i halawai ai ma Saratoga o
kona makuakane oia, no keaha la hoi oia i hoike maopopo ole
mai ai iaia aka, ua huna oia iaia iho, elike me ia ana i hana ai.
"Alaila aole oia i hoike mai ia oe i kona wahi e loaa aku ai
ina no ka loaa ae o kekahi ike ia oukou no ko'u wahi e loaa ai,
pela anei?" i ninau aku ai o Geofere.
"Aole loa, a he mea kupanaha no ia ke noonoo iho, aohe no
hoi he ulu ae o kekahi noonoo iloko o'u a ninau aku iaia no ia mea, palaka loa iho la," wahi a ke kanaka mahiai. Ua ni-
nau aku au iaia i kahi ona e loaa aku ai ma ka leka o kana o ka pane ana mai e hoouna pololei aku i ka leka i ka Pahuleka
i Iakaia Helu 43, ma Sanata Fe, oia wale no ka mea kupono e
hanaia, a e ike iho no oe nou iho, i ka pohihihi loa o kona wahi
i noho ai a e noho mai la no paha i nei manawa, ina ke mau
la no kona ola ana."
"Kupanaha no!" wahi a Geofere, alaila kulou iho la kona
poo ilalo me ke kaumaha o ka naau no kahi e loaa aku ai o
kona makuakane. Ua hoka loa oia ia manawa, no ka mea iaia
i hiki ai i kela wahi a imua hoi o keia kanaka, ua lana kona
manao e loaa mai ana kekahi ike piha a maopopo loa iaia mai
ke kanaka mahiai mai, a me ia ike e loaa mai ana iaia e hiki ai
iaia ke hookolo aku ahiki i ka loaa ana o kona makuakane, ke,
Kapena Williama Dela iaia.
"Ka pahuleka i Iakaia Helu 43 ma Sanata Fe," wahi ana o ka
1 noonoo ana iho, "o ia wale iho la no. Kupanaha, pehea it e
maopopo ai ke huli aku?"
"Ae, o ia wale iho la no; malia paha aohe makemake o ko
makuakane e ikeia ae kona inoa e ka lehulehu mai o a o, ma-
muli o keia pilikia iho la i hanaia maanei," wahi a kona kama-
aina.
"Malia io paha o ia ke kumu o kona hana ana Iaia iho," i
pane aku ai o Geofere, me ka lamalama ae la o kona helehelena,
a eia nae, noonoo iho la oia he mea pono a he hana hoi ia
nana ka ninaninau ana aku i ka poe o ka haleleka ma Sanata
Fe, no ka inoa o ke kanaka nona ia pahuleka he iwakalua ma-
kahiki i hala aku, ina e hiki ana ia naea ke hanaia.
"Ua hoea hou mai no nae paha oia ianei mahope mai o kela
manawa au i hoike mai nei?" i ninau hou aku ai oia, mahope
iho o ko laua kamailio ole ana no kekahi minuke.
"Ae, ua hiki hou mai oia no elua manawa, elike me ka'u e
hoomanao nei, a ma kela manawa hope loa ana o ka hiki ana
mai i olelo mai ai oia ia'u, " 'aole au e ike hou aku ana i na
maka o kuu keiki aloha — ke manaoio nei au ua make oia.' ".
Haloiloi iho la na waimaka ma ko Geofere mau maka, ame
ka uumi loa i ninau hou aku ai : "O ka manawa hea ia ana i
hoea hope mai ai, ina e hiki ana ia oe ke hoomanao i ka Ia,
ka mahina a makahiki paha?"
"O ka manawa hope loa, ke ole au e koho hewa, aneane he
umi makahiki i kaahope aku nei, a mai kela wa mai ko'u ike hou
ole ana iaia. Ke kaumaha nei au no ka hiki hou ole aku ia'u
ke hoike aku ia oe no kekahi mau meahou aku, o keia wale no ka
mea hiki ia'u ke hoomanao ae," wahi a ke kanaka mahiai o ka
pane ana mai, no kona ike ana mai i ka helehelena kaumaha
o ke kanaka opio," a he mea hoao ikaika loa no hoi keia ia oe
e uiha mau ai oe, no ka mau o kena manao hoouluhua a hoo-
kaumaha i kou noonoo."
"Ae, he olelo oiaio loa kena au i hoike mai Ia, aka nae, he
mea pono no e huliia keia mea pohihihi a ahuwale ae maloko
o kekahi manawa kokoke a loihi iki aku paha ma keia mua
aku," i pane aku ai o Geofere me ka paa o kona manao.
Ia Geofere i kamailio ae ai i keia mau olelo hope ku pu ae
la oia iluna ia manawa, me ka haawi pu ana aku i kana hoo-
maikai i ke kanaka mahiai lokomaikai no ka hoike ana mai
iaia ma kekahi mau mea ana i makemake ai e ike, ma ka mea
e pili ana i kona makuakane, a iaia i kau ae ai maluna o kona
lio, a oiai e aneane iho ana e uhi na eheu o ka po ia mauawa, ua
kuupau aku la oia i ka hoIo o kona lio aia ka pono a hoea aku
i ka hale, me ka pilihua no o ka noonoo ame ka pohihihi loa o
ke alahele e hiki ai ke huli aku i kona makuakane,
"O kela Pahuleka i Iakaia nona ka Helu 43, he moowini loa
ka ike e hiki aku ai ka huli ana, aka nae, ke paa nei kuu manao
e hoao ana no au e huli aku ahiki i ka loaa ana mai o kekahi
mau hoakaka ia'u, nui a uuku paha, me ko'u nana ole aku i na
akeakea mamua o ke alahele," wahi ana iaia iho, oiai no oia e
hoomau ana i ka holo no ka hoea koke ana aku i ka hale. MOKUNA XXIX.-Ka Halawai Ana i Manao Mua Ole Ia | |