| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o na
Nupepa Hawaii | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | BUKE LXIII—HELU 42 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, OKATOBA 16, 1924. NA HELU APAU, 6630 | |
| | | |
| | | Paa He Lawehala Mahope
O Kona Alualuia Ana Aku Lele Kela Lawehala Mailuna Aku o ka
mobile o McDuffie—Komo ka Makai Nu lehu
Trask ma ke Alualu Ana Iaia | | |
| | | Ikaika ka Ua o
Ka Haule Ana
Ma na Koolau Nui na wahi i Hoopoinoia o ke Alanui Holopuni e ka Wai a ka Ua LILO KA PAA O KEKAHI
MAU UWAPO I MEA OLE Halana pu ia na Kauhale o na Kepani ma Laie ma na Wahi Haahaa O ka hopena o ka hoopoluluhi o na la hope o ka pule aku la i hala, o ia ka haule ana mai o kekahi kuaua ko'iko'i ma ka huli Koolau aku nei o keia mokupuni, ma ka Poaono i hala, une ka halana pu ia o kekahi mau walu haahaa e ka wai, a pau hoi kekahi mau uwapo i ka lilo i ka wai, me ka nui o na poino i lona i kekahi mau wahi. No na hora he umi-kumamakahi ka haule aua o ka ua mawaena o Kaneohe ame Kahuku, o ka hopena o kela hana maoole a ka ua, o ia no ka halanaia ana o na hale ma na wahi haahaa, a o na uwapo keia i hanaia, ua lilo ko lakou paa i mea ole, i ka wa a ka wai i kahe aku ai me na kumulaau nunui. I kulike ai me na hoike, o ka loaa ana mai i ke kulanakauhale nei, ma ka po ana iho o kela Poaono, ma ka mahiko o Laie kalii oi loa aku o ka poino, me ka halana pu ia o na aina kanuko, amo na home o La limahana mahiko. Mawaena o Kahuku ame Hauula, he ekolu mau uwapo i lilo i ka wai, a ma ka olelo a na kamaaina o na Koolau, o kela kekahi o na ua ikaika loa i ike ole, ia no kekahi mau makahiki lehulehu ae nei i l»ala. No kekahi mau la aole e hiki ana ke alanui holopuni ke helela: he elua mau uwapo kaaahi i poino i ka wai, me ka poino pu o na alahao kaaahi. Mahope iho o Aa holo kino ana e nana i ke kulana o na poino i hanaia e ka wai, i hoakaka ae ai Enekinia Kalana Cain, aole e hiki ke heleia mawaena o Hauula ame Laie, i kau a mea o ka piha o ke alanui i ka lepo. No ka ikaika loa o ka wai a ka ua, ua lilo ka halekaa maluna o ka aina o Jonah Kumalae, pela me ka pa ma kahi he ekolu haneri kapuai ka loa, a ke nana aku ma na" kapakai, he ula pu wale no i ka lepo a ka wai. Ma ka mahiko o Laie, nui wale na kauhale o na Kepani i lilo i ka wai, o na auwai kahiko keia, me na wahi hookahekahe wai, ua lilo lakou i mau mea ole, i kau a mea o ka nui maoli o ka wai. No kekahi mau la, aole e hiki i ka lehulehu ke hele mawaena o Kahana ame Hauula, o ke alanui ka keia ma Hauula mauka, aohe ikeia iho, a o na poino i kohoia, aia ma kahi o na kaukani dala lehulehu. POINO KE ALAHAKA HOU O MOANALUA I KA WAI Mamuli o kekahi kuaua koikoi o ka haluku ana iho ma ka auwina la o ka Poalima aku la o ka pule i hala, nona ka hohonu o ka wai ua i anaia ma ka mea ana ua he 93 o ka iniha, i hoopoinoia aku ai kekahi mau materia ma kahi o ke alahaka hou e hanaia mai nei i nei manawa ma ke kahawai o Moanalua ae nei, ke alahaka hoi o ka hoomakaia ana aku nei e hana hana aole i liuliu loa ae nei na la i hala e ka Hawaiian Contarcting Company, a nona na lilo i kohoia he $61,000, me ka hana pu i na alanui e ae mai ai maluna o ia alahaka ma na aoao a elua a o ka poino ka ia i ka wai. Ma ka hora 9 o kela po iho ua hoikeia mai la e J. K. Mokumaia, o Moanalua, "o ia mau no ka moana o ke kahawai i ka wai, ua kualilii mai nae," wahi ana. O na papa ame na kua i hanaia ai no ke kii o ke alahaka e hoopihaia iho ai me ke konakalika ua lilo i ka wai, a he elua mau pauma, hookahi ma kela a ma keia aoao o ke kahawai i nalowale. Ma ka manawa o ka hoikeia ana mai o kela poino, ua hoike ae ka ka Enekinia o ke aupuni kulanakauhale Louis S. Cain aole e nui loa ana ka poino e hanaia ana e ka wai, oiai, wahi ana o ke kailua o ke alahaka he mau la aku nei i hala ka nininiia ana o ke konakalika a ua paakiki mamua o ke kahe holomoku ana ae la a ka wau | |
| | | Nui na Poino i
Loaa ma Kekahi
Mau Ulia Kaa Hookahi Nae Mea Laki Loa
Aole Hookahi Mea i Ma-
ke ma Kela Mau Ulia NUI WALE NA KUMU NO KELA MAU POINO Hauhili Ekolu Mau Kaa Oto-
mobile Mauka ae Nei o ka
Pali o Nuuanu Pomaikai ka ha'o o kekahi la me ka loaa ohe o na ulia kaa otomobile, pela hoi ka nele ole o ka halawai o kekahi poe me na poino. Ma na ulia o ka Poaono aku la i hala, ame ka po ana iho ma kela la, hookahi mea i kukonukonu loa ka poino i loaa iaia, a ho lehulehu hoi ka poe i loaa na poino liilii, a he nui na kaa otomobile, i poino a i manuhe'u. Makai ae nei o ke alanui o Iwilei, he hookahi Pilipino i eha loa, mamuli o ka hooku'iia ana aku o ke kaa baikikala ana e kau ana e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e M. Miyiki, Ma ka oleloia, aole he laikini hookele kaa o kela Kepani. Mauka ae nei hoi o ka Pali o Nuu-anu, i hauhili ai kekahi mau kaa ekolu, me ka nui o na poino i loaa i kela mau kaa. O ka moolelo o kela hauhili ana o na kaa, elike me ia i hoikeia ae ai i ka halewai, e K. L. Chang, e holo ana ka oia maluna o kona kaa ma ke alanui pali, no ka huli Koolau, a iloko o kona nanea, i ike aku ai oia i kekahi kaa i kukuluia ma ka aoao r kela alanui. Oiai he ihona kela wahi o ke alanui, ua hoopaa iho la oia i ka peleki o kona kaa, me ka hoohuli ana i ka kaa no kekahi wahi e ae o ke alanui, i ole ai e hooku'i me kela kaa mamua mai, ua pakika aku la nae kona kaa, a hooku'i ana i ke kaa i kukuluia ma ke alanui. He kaa hou aku kekahi mailalo mai o ka pali ka i holo mai a hookahi ka hauhili ana, o na kaa ekolu i kalii hookahi. Mawaho ae nei hoi o Kamoiliili, i hooku'i oi elua mau kaa i kahi hookahi, me ka hopuia ana o na kiakaa no laua na kaa i hooku'i ai, e ka Makai Lii, a ma ka oleloia, ua kahi'ohi'o ka kela mau kiakaa. AOHE BALOKA O KA ELELE JARRETT MA NIIHAU Ma ka manawa o ka heluia ana o ua baloka o ka mokupuni holookoa o Niihau ma ke koho baloka wae moho o ka Poaono aku la i hala, aohe baloka hookahi i haawiia no ka Elele Jarrett, ua pulumi holookoa o Phillip L. Rice i na baloka o ia mokupuni, a laki ka loaa ana ia D. L. Conkling hookahi wahi baloka maloko o ia mokupuni, elike me ka hoike o ka loaa ana ae e hoike ana penei. ~ Phillip L. Rice, he 51; David L. Conkling, 1; William P. Jarrett, 0. He hapa ka-mokupuni o Niihau no ke Kalana o Kauai a o ia ka mahele ekahi o ka apana lunamakaainana 6. O ka huina nui o na baloka o Bice ma ka apana koho lunamakaainana Eono he 1316; Jarrett, 509, Conkling, 129. O na baloka i loaa i kela ame keia o na moho elele apuni ke teritore oia keia malalo nei: Na apana Jarrett Rice Conkling Haw-H 1391 1044 688 Haw-K 876 536 432 Maui 1404 1380 361 Ap. 4, Oa- 2249 2442 2221 Ap. 5, Oa- 2600 1697 1323 Kauai 509 1316 129 Huina Nui 9028 8415 5154 Huina nui o na baloka i haawiia no na moho elele ekolu he 22,597. He 613 ka oi ae o na baloka i haawiia da Jarrett mamua o ko Bice, a he 3874 hoi mau baloka ka oi aku mamua o ko Conkling. Ina no ka hoohuiia o ko Rice mau baloka me ko Conkling e loaa ana ka huina o 13,569 e ku-e aku ai i ko Jarrett mau baloka 9028. He 3261 mau baloka oi aku o Rice mamua o ko Conkling, a he 613 hoi mau baloka oi aku o Jarrett mamua o ko Rice. O ka nai ana e loaa ia Rice na baloka oi aku maluna o ko Jarrett he ninau paakiki ia i nei manawa. Nui ka ua ma Kauai, elike me na hoike o ka loaa ana mai i keia kulanakauhale, eia nae aole he mau poino ano nui i ikeia ma na wahi i haule ikaika iho ai ka ua. | | |
| | | Kapaeia Aku ke Kapena
Fieldgrove e D. K. Trask Waihoia na Kumu Hoohalahala Ku-e Iaia Imua o ke Komisina Makai no Kona Kupono Ole e Hoomauia i Makai | | |
| | | Elua Makahiki Paahao Ka Hoopa'i o Manlapit Kauia Mai ka Hoopa'i Kanono Maluna o ke Alakai o na Pilipino Olohani Ame Kona Kokoolua—Hoohalahala Nae Laua | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | Mahope iho o ka nokeia ana aku
i ke alualu no kekahi mau kuea,
maloko ponoi iho nei o ke taona,
i paa ae ai o Saichi Kita, i ka
hopuia e k a Makai Nui David K.
Trask, ma ke awakea o ka Poaono
aku la i hala, a noho ana i Kua-
papanui, kahi o na lawehala apau
e hoopaaia ai.
O ka moolelo o kela hopuia ana o
Saichi Kita e ka Makai Nui Trask,
penei no ia:
Mahope koko iho o ka hora umi-
kumamalua o kela Poaono, ua hoea
aku la ka Makaikiu McDuffie mua,
no ka halewai maluna o kona kaa
otomobile, o Saichi Kita pu kekahi
me ia, a e lawe ana oia, no ka hoo-
paa ana i kana lawehala no ka
halewai.
I ka hoea ana o ke kaa otomo-
bile no ka halewai, ua lele aku la
o McDuffie ilalo ma kekahi aoao;
a iloko o kela manawa hookahi, i
lele aku ai o Saichi Kita ma ke-
kahi aoao, a hoomaka aku la e holo
ma ke alanui Betela.
No kela ike ana o McDuffie, ua
mahuka kana lawehala, hoomaka
aku la oia e alualu mahope. E
hoomakaukau ana ka Makai Nui
Trask e kau maluna o kona kaa oto-
mobile, uka nae iaia i ike aku ai ia
McDuffie e alualu ana ia Saichi Kita,
hoomaka ku la oia e alualu, aole
i loihi ia holo ana mai, ua kaa aku
la oia mamua o McDuffie me ka ka
hahani loa aku mahope o, ka lawe-
hala.
I ka hoea ana no ke alanui Hoi,
ua holo aku la o Kita a komo ma
ke alanui ololi ma waikiki o ka | Ua hoihoi hou ia mai ka la hala
no ka halewai, e McDuffie, e ka
ukali pu ana mai o ka Makai Nui
Trask me ia.
Ma kekahi manawa ae nei i hala,
he makai kuikawa o Saichi Kita, i
hoolimalimaia e ka Makai Nui
Trask, no na mahiko, eia nae, i ka
wa i hoomaopopoia ai aole he pili-
kia e hoalaia mai ana e na lima-
hana olohani, i hoopauia ai kona
noho kiai ana.
Mai kela manawa mai, i hoomaka
ai o Kita e hoopuka i kekahi mau
kikoo dala apuka, mo ke kikoo ana
i kela mau kikoo dala ma na hale-
kuai, ame na hale banako.
No kela mau kikoo dala apuka, i
waihoia ae ai ka huli ame ka hoo-
kolo ana mahope o Saichi Kita, ia
McDuffie e na haku na lakou e hoo-
limalima nei iaia a o ka hopena o
kana hookolo ana, o ia no ka paa
ana o ke kolohe i ka hopuia, aohe
no nae he manawa, a puehu hou ka
huku o ka manu.
Ma ka huliia ana aku o kona kino
maloko o ka halewai, i loaa aku ai he
mau dala keokeo, me kekahi kiko
dala hou, ame na likiki hookaa.
Ma ka oleloia, aia ma kahi o ka
hookahi haneri dala i kikooia e Sai-
chi Kita, mamuli o kaua mau kikoo
apuka. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Ma ka Poaono aku la i hala, i
waiho ae ai ka Makai Nui Trask
he elua kumu hoopii hoohalahala e
ku-e ana i ke Kapena Makai Wal-
ter Fieldgrove, imua o ke komisina
makai, no kela kumu, i kapaeia aku
ai oia mai ka oihana makai aku,
ahiki i ka maopopo ana o ka ho-
pena o kona hihia.
Ma kekahi o na kumu hoopii hoo-
halahala o ka waihoia ana ae me
ke komisina makai, e hoakaka aua
ia, no ka lawe ana o Fieldgrove i
kekahi pu raifera mailoko aku o ka
halewai no kona home, ma ka la
15 o Mei, 1924; a ma ka la 20 o
Iulai, o ka 1924 no, i hoihoi hou ia
ae ai kela pu.
No kela kumu hoohalahala mua,
ua kakooia me kekahi palapala hoo-
hiki i kakauinoaia e ka Makai Hart
ka makai i hoihoi aku ai o Field-
grove i ka pu raifela.
0 ke kumu hoopii elua, o ia no ka
hoeha ana o Fieldgrove ia Manuel
Vincent, ua kakoo pu ia kela hoo-
pii e ka palapala hoohiki.
Ma ka palapala hoohiki i kakau-
inoaia e ka Makai Peter Wright,
ua laweia aku o Manuel Vincent
no ka halewai e Kapena Fieldgrove | malalo o ka hoopii nu ka ona, a
mahope o ka ninau ana aku o Field-
grove i ka inoa o ka lawehala no
kekahi mau manawa, i hopu aku ai
ma kona lima a ka aku la iaia
ahiki i ka hina ana ilalo me ka
moe malie no hookahi minuke.
Ua kulike ka William F. Meyers
ike me kela ae la maluna, koe wale
no nae kona hoakaka ana ae no
ka laweia ana o Vincent e hoopaa
malalo o ka halewai, a iaia i hele
aku ai e nana mahope mai, i ike ai
oia e auwe ana o Vincent i ka
eha, ma kona iwiaoao akau.
He nui hou ae kekahi poe makai,
i hoike i ka lakou mau mea o ka
ike ana, i hanaia aku maluna o
Vincent e ke Kapena Makai Field-
grove.
Wahi a ka Makai Nui Trask, he
nui a lehulehu wale ka, ka poe i
kahea aku iaia ma ke -kelepona, no
ka lakou mau mea i ike ai no Field-
grove, o kana o ka hoakaka ana aku
i kela poe, o ia ka liana ana i ka
lakou mau palapala hoohiki a waiho
ae imua o ke komisina makai, i ka
manawa e hooloheia ai ka hihia e
ku-e ana i ke Kapena Makai Field-
grove. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Mahope iho o ka hoopaneenee mau ana no kekahi mau la ae nei i hala, kau mai ai ka Lunakanawai Kaa-puni James J. Banks i ka hoopa'i maluna o Pablo Manlapit, ke alakai o na limahana Pilipino olohani, ame kona kokoolua, oia o Cecilio Basan, e noho laua maloko o ka halepaahao, mai ka elua makahiki aku ka haahaa, ahiki i ka umi makahiki ke kiekie, me ka lawelawe i na hana ikaika. Ma ka hookau ana mai i ka hoopa 'i maluna o kela mau alakai olohani, i hoakaka ae ai ka Lunakanawai Kaapuni, aole i noonoo ka aha, no ke kupono a kupono ole paha, o ka hoala ana o na Pilipino i ka olohani, aka ua noonoo wale no ka aha, no ka hakinakiia ana o ke kanawai. O ka hewa i pili i keia man Pilipino, o ia no ko laua komo ana ma kekahi hana ohumu, e hoike wa-hahee, me ka hoopukaia ana ae o kekahi manao maloko o ka nupepa Pilipino, e ahewa ana i na luna oihana o ka halema'i ma Waipahu, no ke kipakuia ana o kekahi Pilipino me kana keiki ma'i. Ua ikeia nae ka oiaio ole o kela mau manao i hoopukaia, elike me ia i ikeia ai ma o na hoike la, ma ka manawa e hooloheia ana ko laua hihia imua o ka aha kiure, me ka kekahi ana o na kiure, ma ka lakou olelo hooholo, e ahewa ana ia laua, elike me ke kumu hoopii. Mamua o ka hookau ana mai o ke kahu o ka aha i ka hoopa'i, ua hoohaiaia hookahi hora me ka hapa a ka Loio Pittman, ka loio o na mea i hoopiiia, ma ka waiho ana | aku i na uwalo ana no ka pono o
kona mau haku.
Ua kukulu mai oia ma ke ano
hoohalikelike, i ka olohani i hoalaia
e na Pilipino, ua like pu me ke
kaua, ma ia ano he kuleana ko ka
poe olohani, e lawelawe ai i na ala-
hele apau e kaa ai ka lanakila ma
ko lakou aoao.
Wahi a ka Loio Pittman, mamuli
o ka ike o Pablo Manlapit, i ka
pilikia o kona lahui kanaka, i komo
aku ai oia e kokua ia lakou, ma
ka paio ku-e ana aku i na ona o na
mahiko, a ma ka hana ana pela, aole
ia i pili i ka hewa.
No ka pane ana i na olelo a ka
Loio Pittman, i hoakaka mai ai ka
Lunakanawai Pittman, he hookahi
wale no mea ano nui i konoia ai ka
aha, e noonoo ma kela hihia, o ia uo
ka hakihakiia ana o ke kanawai; o
ka pololei a pololei oleo ka olohani
ana a na limahana Pilipino, he ninau
okoa loa ia.
0 ka olohani, wahi a ka Luna-
kanawai Banks, ua kaokoa loa ia
mai ke kaua mai, e pono ole ai i na
kanaka ke hoohuikau i kela mau
mea a elua. Ina ua manao ka poe
olohani e lawe mai i ke kanawai
iloko o ko lakou mau lima, a e
hoohana aku elike me ka lakou
i manao ai, alaila o na hopena awa-
hia apau e oili mai ana mamuli o ia
mau hana, he mea pono lakou e
auamo.
Ua hoohalahala ka Loio Pittman
i ka olelo hooholo ame ka hoopa'i,
a ua kauia mai hoi ka bona, o eli-
ma kaukani dala pakahi, maluna
o na lawehala, no ke kakali ana
ahiki i ka wa e hooloheia ai ka
laua hoohalahala. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | KE HOOIKAIKA MAI LA O JAR-
RETT AME RICE MA HAWAII. Aia na moho elele lahui o na aoao
kalaiaina a elua, ma ka mokupuni
o Hawaii, ke hooikaika baloka mai
la iloko o keia mau la, ma ke kaa-
hele ana ma ka mokupuni holookoa.
Ma ka aoao o ka Elele Jarrett,
o J. Frank Woods, ka moho sena-
toa Demokarata ame Harry Allen o
Hilo ame Ioela Kiakahi, ke kaahele
like mai la, ma ka hooikaika baloka
ana, a o Philip L. Rice hoi, ame
D. L. Conkling ame David Ewaliko,
ke kaahele like mai la, no ia hana
hookahi no.
Ma ka hoakaka a A, L. Castle,
o ka huli hoi ana mai nei mai Ha-
waii mai, aia he manaolana nui, no
ka lanakila o Philip L. Rice maluna
o Jarrett ma Hawaii, pela hoi na
moho senatoa ame na lunamakaai-
nana Repubalika o Hawaii Hikina
ame Hawaii Komohana.
Wahi ana, o-na manao paee iwaena
o kekahi mau alakai Repubalika,
ma ke kau koho baloka wae moho
aku nei i hala, ke kau i ala ae ai
na paio hahana ana mawaena o na
moho senatoa, ua auhee aku ia
iloko o keia mau Ia, a e haawi ana
na Repubalika oiaio apau i ka lakou
mau kakoo ana, i na moho i waeia.
Mahope o ka hoohala ana i keka-
hi mau la, ma ke kaahele ana ma
na ahi like ole o ka mokupuni o
Hawaii, e hoi mai ai na moho elele
lahui no Maui, a hoomaka ke kaa-
hele ana e hooikaika baloka, ma-
mua o ka huli hoi ana mai no Oahu
nei, no ke komo pu ana me koonei
mau moho, iloko o ka paio kalaiaina
ana.
Ma ka oleloia, elike me na mea i
hoomaopopoia ma Hawaii, aia ka
manao hopohopo iloko o ka Elele
Jarrett, no keia kau koho baloka ae
e hoea mai ana, no ka mea o na
baloka kiekie loa i loaa iaia ma ke
koho baloka wae moho aku nei i
hala, aole ia mai na Demokarata
aku, aka mai na Repubalika aku, a
ina e hoi ana kekahi mahele nui o
kela mau baloka ia Rice, e emi
loa mai ana kona mau baloka malalo
o ko Bice.
Ma ka hoakaka a Mr. Castle, aia
malalo o na hoohana ana a Henry
K. Martin o Hilo, na hana kalaiaina
ma Hawaii Hikina, oia kekahi o na
loea kalaiaina i kau aku ai na hili-
nai piha ana a ko Hawaii poe.
No na hooikaika kalaiaina ma
Oahu nei, ke noho hamau loa mai
nei ia iloko o keia mau la, hookahi
nae mea maopopo, o ia no ka liuliu
hoomakaukau ana o kela ame keia
aoao kalaiaina iho, no ke ku ana
aku imua o ke kahua mokomoko, ma
na pule hope o keia mahina.
O ka manaolana nui iwaena o na
Demokarata ka aha 'i o ka Elele
Jarrett i ka lanakila ma keia koho
baloka ae, aia no ia ma ka Moku-
puni o Oahu nei; ua maopopo ia la-
kou, e lilo aaa o Kauai ame Maui,
ia Rice, aka me kekahi heluna ba-
loka kiekie e loaa ia Jarrett, ma
ka apana elima, e hiki ole ana ia
Rice ke hoemi iho i kona mau ba-
loka. | KAMAILIOIA KO KUMALAE
KULEANA HOLO MOHO. Elike me ke ano mau o na hana
kalaiaina, o ia ka hoalaia mai o
kekahi mau ninau, i ka wa e ikeia
ai, aia he wahi kumu liilii a mau
kina 'una 'u paha e pili ana i kekahi
poe moho, pela iho la i oili ae ai
iloko o na la aku la i hala, kekahi
mau mea e pili ana i ke kulana
holo moho o Jonah Kumalae.
O Jonah Kumalae kekahi moho
i waeia ma ka aoao Demokarata no
ka hale o na lunamakaainana, mai
ka apana elima mai, a oiai nae eia
kona noho ana ma ka apaha eha,
ua hoalaia ae kekahi muu manao,
no kona kuleana ole, e lilo i moho.
Ma ka mea oiaio maoli, he mea
koho o Jonah Kumalae ma ka apana
elima, he mau home kona ma ke
alanui Liliha, a ma Hauula; he home
no hoi kona e ku nei ma ka apana
eha, a aia malaila kona noho ana
i keia manawa ame kona ohana.
Ma ka manao nae o ke Kakau-
olelo Brown, aole i lilo ko Jonah
Kumalae noho ana ma ka apana
eha, i kumu e kupono ole ai koiia
hele moho lunamakaainana ana, oiai
he mea koho oia ma ka apana elima,
a he mau home no kona malaila.
Ma ka hoakaka hoi a Jonah Ku
malae, aia no kona home noho oiaio
maoli ma ka apana elima, o kona
noho ana ma ka apana eha, ma-
muli ia o kana oihana, a ma ke-
kahi olelo ana ae noi, no kana oiha-
na wale no ke kumu o kona noiia
ana ma kela apana, a ua manao oia,
aole he mau kumu kupono iki, no
ka hoala ana mai i kekahi mau ma-
nao e ku-e ana iaia.
KAKOO KA LOIO KUHINA I NA
KAHUWAIWAI 0 KAMEHAMEHA Ma ka ninau, i waihoia aku imua
o ke keena o ka loio kuhina, e pili
ana i kahi o ka hoike a ka Loio
Charles Davis, e olelo ana, no ka
pololei ole o na kahuwaiwai o na
Kula Kamehameha, ma ka ae wale
ana no i na keiki Hawaii a hapa-
Hawaii paha e komo maloko o kela
mau kula; ua waiho ae ka Hope
Loio Kuhina Charles B. Dwight, i
ka manao kanawai o ke keena o
ka loio kuhina, ma ka paina awakea
a ke kalapu Hoeueu o na Hawaii,
ma ka Poalima aku nei i hala, e
kakoo ana i na hana a na kahuwai-
wai o kela mau kula, a e ku-e ana
hoi i ka hoike a ka Loio Davis.
Ma ka manao kanawai o ke keena
o ka loio kuhina, e hoakaka ana
ia, no ka moakaka loa o ka manao
maoli, maloko o ka palapala kauoha
hooilina a ke Kamaliiwahine Bernice
Pauahi Bishop, o la no ke kukuluia
aku o na kula no na keiki Hawaii
wale no, aole na keiki o na lahui
e ae, oiai nae, ma ka manao o ka
Loio Davis, ua aeia na keiki o na
lahui e ae, mawaho o na Hawaii, e
komo maloko o na Kula Kameha-
meha.
O kahi wale no maloko o ka pala-
pala' hooilina, e haawi ana i ka ma-
na i na kahuwaiwai, ma na mea
pili i ka hookomo ana i na keiki
i kela mau kula, o ia no ko lakou
mau ano kupono, ua pili nae keia i
na keiki Hawaii wale no, aole i na
keiki o aa lahui okoa ae. | | | | | | | | |
| | | | | | | | | UKALI KA MAKE MAHOPE
O KA HAKAKA AKA Malalo ae nei o Kailua, i ala ae
ai he hakaka mawaena o kekahi
mau Kepani elua, ma ka po o ka
Poaono aku la i hala, a o ka hopena
i ikeia, o ia no ka make ana o ke-
kahi o kela mau Kepani, a paa hoi
kekahi i ka hopuia,
I kulike ai me ka moolelo o kela
pilikia, i a paani piliwaiwai ka
ke Kepani i make ma ka po o kela
Poaono, a iaia i makaukau ai e hoi
no kona hale, noi aku la oia i ke-
kahi ipukukui helepo, e haawiia mai
iaia.
Ua hoole mai la ka elua o na Ke-
pani i kana noi, o ka hoomaka ana
keia o ke ala o ka hoopaa inawaena
o laua, ahiki i ka hahau okoa ana
aku o ka mea i make, i ka ipukukui,
a iloko hoi o kela manawa hookahi,
i unuhi ae ai ka elua o na Kepani
i kana pahi, a hou mai la i kona
hoa.
Ua hoihoiia mai ke Kepani i moku
5 ka pahi noloko o ka Halema'i
Moiwahine, a ma ke kakahiaka o ke
Sabati ae oia i make loa ai, a ua
hopuia hoi ka mea hou-pahi, a hoo-
paaia ae maloko o ka halewai ma-
lalo o ke kumu hoopii, he pepehi-
kanaka. UA MAKE O ICHII MAMULI O
KA PEPEHIIA ANA. Mamuli, o kekahi hoopaapaa ha-
hana i ala ae mawaena o kekahi
mau Kepani hana alanui ma Kailua
ma kekahi la o ka pule aka la i hala,
he hakaka i hahau aku ai kekahi i
kekahi me ka pou ipukukui a me ka
pahi hoi kekahi i hou mai hi, elike
me ka hoakaka ma ka moolelo, ua
make kekahi o laua o Ichiyi ka
inoa maloko o ka halema 'i Moiwa-
hine ma ke kakahiaka Sabati nei,
a o ke Kepani nana i hou me ka
pahi o Yoshlmitsu ka inoa, aia oia
maloko o ka halepaahao e paa mai
nei ua hoopiiia ae no ka hewa pepe-
hikanaka.
O na wahi o ka Ichiyi kino i moku
aia ma ka opu a ma ka a-i, a ua loaa
aku kona kino e waiho ana mahai
o ke alanui ma Kailua i na makai
ma ka po o ka Poaono aku la i hala,
a laweia mai i ka halema'i Moi-
wahine kahi ona i make ai.
He mau limahana keia man Ke-
pani a elua ho ke alanui e hanaia
mai nei ma Kailua, o ke kumu o ka
ulu ana ae o ka hoopaapaa mawaena
o nei mau kanaka a i ukali mai ai ka
make i kekahi o laua, aohe mea i
maopopo. Ma ka moolelo me ka
pou kukui ka o Ichiyi i hahau aku
ai ia Yoshimitsu a la manawa i hou
«ku ai o Yoshimitsu iaia me ka pahi. | HAAWIIA KEKAKI MAU MA-
KANA I KA POE I ANEANE
POLOLEI LOA NA KOHO Ma kahi o na haneri ka nui o ka
poe i hoea ae i ka halekuai lako
hale hou o ka Bailey Furniture Com.
pany o ka weheia ana ma ka Poa.
ona aku la i hala wa ke alanui Papu
Na ka hui himeni Kewalo i hoolako
aei na mea kani no ia manawa, a
mahope iho o ka pau ana o ka
haawiia ana o na makana i. ka poe
koho i aneane e pololei Ioa, he mau
meaai mama ka i kaipuuia mai i ka
poe i hiki aku.
He elua mau makana 1 hoopaaia
e ka hui o Bailey a e haawiia mai
ana i ka mea e koho pololei ana i
ka nui o na iniha ia i hanaia ai
a paa ka noho ie; o ka lua o na koho
hookuku, no ka huina waiwaiio o
na lakohale apau e ahu ana maloko
o ka halekuai lakohale o Bailey.
I ka mea pololei a i ole anehenele
aku paha i ka heluna oiaio o aa
iniha ie i hanaia ai a paa ka noho
ie he mau lako hale ie ke loaa aku
ana ia meakoho, oia hoi he moe ie,
pakaukau ie, a mau noho ie a pela
aku, a o ka mea koho pololei a i ole
anehenehe aku paha i ka pololei i
ka huina waiwaiio o na lako hale
apau e ahu ana maloko o ka hale-
kuai he mau lako hale no ka rumi
aina ka makana.
O Ah Oi, o ke alanui Moi ka mea
i lilo ai ka makana mua; o kana
koho he 31,416 iniha ka loihi o ke
ie i hanaia ai a paa ka noho ie hoo-
kahi. O Blossom Fong ka mea i
ukali aku malalo o kana koho, o
kana huahelu he 31,440.
Ma ke koho hookuku elua, e pili
ana i ka waiwaiio o na waiwai a
pau e ahu ana maloko o ka halekuai
o Bailey, o G. B. Hayes o ka Beach
Walk ame W. A. Matthias o ka hale-
kuai o Lewera & Cooke na mea i
koho kailike loa. O ka laua koho
he $45,000 ka waiwaiio o na wai-
wai apau. O ka waiwaiio pololei
loa nae he $44,600.85.
Ua lona mai i keia mau mea koho
hope he mau lako hale no ka rumi-
aina pakahi mamuli o ke kulike loa
ana o ka lana mau koho. E KOKUA ANA O
HEEN IA JARRETT 0 ka paio kalaiaina mawaena o
na moho elele lahui, kekahi o na
paio hahana, e hooukaia aku ana
ma keia mua iho, no ia bana, i ku
okoa mai ai ka Loio Kalana Heen
iwaho, a hoike ae, no kona makau-
kau e haawi aku i na kokua ana i
ka Elele Jarrett, ma ka hele ana e
haiolelo nona ma Oahu nei. Nui ka holomua o ka hoikeike loa o ka malamaia ana mai nei a Mani, a ua laweia mai kekahi mau mea hoikeike, no ka fea e malamaia aku ana mo keia mokupuni. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | KANALUAIA KO KUMALAE KU-
PONO E LILO I MOHO Ke ooloku mai nei na Demoka-
laka o ka apana Elima no ko Ku-
maiae kupono ole e lilo i moho luna-
makaainana mai ia apana mai a he
mau hana ke hoolalaia mai nei e
kaupale ana i ka hookomoia o kona
inoa iloko o ka paa paloka o na
moho mai ia apana mai ma ke koho
paloka laula o Novemaba 4.
O Kumalae ke kolu o na moho luna-
makaainana kiekie o na paloka ma
!a apana ma ke koho paloka wae
moho o Okatoba 4 aku la i hala.
O na moho kiekie loa o na paloka
ma kela koho ana oia o George H.
Holt Jr., ka moho Demokalaka hoo-
kahi wale no iloko o ka hale o na
lunamakaainana i ke kau o ka
1923, nona na paloka kiekie 1689;
o Charles H. Holt, ka hope ilamuku
mua i koho ole ia elua makahiki i
hala nona na paloka 1560; no ke
koIu o Jonah Kumalae, nona na
paloka 12,39; William E. Miles 966;
D. M. Kupihea, 955 Kim Aki Ching
SS4.
Ina no ko Kumalae kupono ole
nei e lilo i moho a kukalaia ae kona
inoa aole i kupono e lilo i moho e
kaa aku ana na ke Komite teritore
Demokalaka ka wae ana i kanaka
no ke pani ana ma ko Kumalae
wahi, a o ua kanaka la oia no ka
mea i loaa iaia na paloka kiekie
malalo iho o ko Kumalae mau paloka.
Ma ka olelo a ka poe kue ia Ku-
malae, iloko o ka makahiki ame
hapa i hala aole i noho paa o Ku-
malae ma ka apana elima, iloko o
ia manawa ma ka apana Eha o Ku-
malae i noho mau ai.
Maloko o kekahi hale ma ke ala-
nui Liliha o Kumalae i noho ai ma-
mua a ua nee ae nae oia a noho
maloko o ka hale nui ona i lilo
ai iaia ma ke kuai oia kela hale
kahiko o ka onamiliona Spreckels
ma ke alanui, ma Kamoiliili makai
ae e ka paka o Kamoiliili.
He hale ko Kumalae ma kela huli
Koolau, eia nae, he hale hoomaha
wale no ia nona ma na la hope o ka
pule a ma na la kulaia. O ke kumu
kuhalahalaia nona ua hoopaa oia
i kona inoa ma ka apana elima, aka
nae , ma ka oleloia aohe no i lilo ia
hoopaa ana ona i kona inoa ma ka
apana elima i mea pono, oiai ma ka
Kumalae olelo ponoi o ka hoike ana
ae aia oia maloko o ka apana Eha
kahi i noho ai kahi o kona home
mau.
Ma ka olelo a ka poe kue ia
Kumalae he poe no maloko iho o
kona aoao kalaiaina ponoi e waiho
ae ana ka lakou i ka lakou hoohala-
hala imua o ka Loio Kuhina Mat-
thewwan, no kona manao kanawai
maluna o keia ninau. | APONO NA HAWAII I KA HOOKO
O NA KAHUWAWAI O NA KULA
KAMEHAMEHA I KE KAUOHA He olelo hooholo me na manao
lokahi ka ka ahahui Civic Hawaii
o ka hooholo ana ma ka paina awa-
kea a ia ahahui maloko o ka Cooke
Hall ma ka Poalima o ka pule aku
Ia i liaia, e haawi ana i na apono
ana i na papa kahu waiwai o na
Kula Kamehameha i ka mahalo no
ke kaupalenaia ana o na keiki-
kane ame na kaikamahine Hawaii
wale no ke hookomoia aku iloko
o ia niau kula.
He olelo hooholo keia i hooholoia
mahope iho o ka heluhelu ana ae o
Charles B. Dwight, ka hope loio ku-
hina, i ka olelo hooholo u ka loio
kuhina e pili ana me keia kumu-
hana. He olelo hooholo keia a ka
loio kuhina i noiia ae ai mamuli
o ka hoike a Davis, ka mea iaia ka
hana i waihoia ae ai no ka huli a
noii ana i ka hoike a na kahuwai-
wi o na Kula Kamehameha, a i noi-
ia ae ai ka manao kanawai o ka
Ioio kuhina maluna o ia hoike. Ma
ka hoike a Charles S. Davie o ka
hoihoi ana ae imua o ka aha e hoa-
hewa ana ia i na kahuwaiwi o na
Kula Kamehameha uo ka hooko ole
i ka makemake o ka mea nana ke
kauoha, Mrs. Bernice Pauahi Bishop,
a e hoakaka ana o Davis maloko o
kana hoike aole e kaupalena ana
na Kula Kamehameha i na keiki
Hawaii wale no, aka e aeia na keiki
a na lahui e ae e komo aku ia mau
kula.
Maloko o ka hoike a ka hope loio
kuhina Dwight o ka heluhelu ana
ae ua hoakaka maopopo ia ka ma-
nao o ka mea nana ke kauoha oia
no ka hoolako ana i mau kula no
na keiki Hawaii, a ua hoakakaia
me ka moakaka loa o ka wae ana
i na haumana no ia mau kula ua wai-
hoia na ka papa kahuwaiwi e koho
a e hooholo.
Ma ka koakaka a W. O. Kamika,
kekahi lala o ka papa kahuwaiwai,
ua loaa ka ike maopopo i na kahu-
waiwai elike me ka loihi o ka
heluna o na keiki Hawaii e kakali
ana no ke komo ana aku iloko o ia
mau kula, ua kulike ole me ka ma-
nao o ka mea nana ke kauoha ka-
hookomo ana mai i na keiki o na
lahui e iloko o ia mau kula. Wahi
ana he manaolana kona ma keia
mua aku e hoonuiia ae ana ka
halekula a he mea pomaikai no na
keiki a na lahui e ae mawaho ae
o na Hawaii ke hookomoia aku iloko
o ia kula ina nae e loaa ana kekahi
rumi no lakou e komo aku ai.
O ke kumupoo o ke Kula Frank
E Midkiff kekahi i haiolelo maloko
o kela halawai. O Charles E. King,
ka peresidena o ka ahahui ka mea
nana i hoomalu ia halawai. | | | | | | | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |