Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 42, 16 October 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

moolelo no LON OaAMAKAHIKI KE AT.TT KAE'AE ? A AOHE LUA MA EA HOOPAPA, AMB KE KAUA. MOKUNA Xm. (Kakauia » Z. P. K. KawaikaumaHkamakaokaopua) (Hoomauia maL> Aka, ma ka hoomaka ana « ike ke koa kumu ole o Kahihikolo, :a ka manawa i haalele ai ko ; -noikamakahiki lehulehu, a koe o T Eoikamakahiki wale no, aka, hoo- - -;hi kānaka kamaaina i ukali pu - » ia huakai a ke alii, no Kauai - o Kapaihiahilina kona inoa. I ka manawa o ke alii e hele ana, * i ka huli ana ae ihope, e nana . Kona lehulehu, aia hoi, hookahi .?naka e ukali ana mahope ona, -• kanaka • wale no, aole oia i a o kona nui i hele pu mai ai r.si Hawaii mai, aole hookahi i koe; pau loa i ka haaleīe iaia. I ka manawa o ke alii i ike mai r a Kapaihiahilina e ukali ana, oia i ekemu mai, aka, hoomau r-:u la no o Lonoikamakahiki i ka re".e imua, me ka mea ole nana e knhikuhi i kahi ana i hilinai nui ai f ike; a i ka alawa hou ana o Loeoikamakahiki ihope, e ukali ana rn o Kapaihiahilina mahope onaj ia r.r»uawa, akahi no a kamailio aku o Tuoikamakahiki iaia, me ka ninau b \: *'E hele ana oe ihea!" T aku la o Kapaihiahilina: "I -iknli wale mai nei no au ia oe, no mea, lolie ae noi au i ou poe kanaka i hoi ae nei, ua pau i ka ] ?alcle ia oe, nolaila, aloha au ia ee a ukali mai nei.^' 0 ua o Kapaihiahilina, iloko o kr>na manawa i lohe ai ua haaleleia, rolaila, iawe ae Ia oia i umeke poi, ne na kauna oopu, a imi aku la i 3ce alii. He mea mau lioi ia Kapaihiahilina i na la apau o kana ukali ana ia Lonoikamakahiki, ka malama ana i na kanawai o ke kapu olii. 0 ■9 hoi, i ka manawa kakahiaka nui, Ā:>. manawa e loihi ana ke aka o ke a:;:, aol® o. : Kapaihiahilina i ike i ao laua kokoolua o laua wale no, a f 'e aku i ke aka, aka, malama mau £ -• oia i ke kapu alii. He mea mau ia Lonoikamakahiki ka nana ana ia Kapaihiahilina ma iena ano menemene alii, a iloko o kokahi la o ka laua hele ana, i k ; manawa e hookaawale ana o Kapaihiahilina iaia iho, ma ka hele ar.a, ame ka noho ana, ame ka moe s.ia. MOKUNA XIV. 1 aku la o Lonoikamakahiki iaia: hookapukapu uiai oe ia'u, no mea, o oe no ko'u hoahanau t onoi, aole a'u mea «ui ae, ooe i.'->okahi wale no: nolaila, ma ko'u' . . i -)ni e moe ai, malaila mai oe, niai J • okaawale mai oe ia'u, no ka mea, pale ka pono; eia kaua i ke au akua kahi i hele ai." Xolaila, ua hookoia ka ke alii olelo, a noho pu Ia laua. I ko laua hele ana ma lia kuahiwi i 0 Kauai iloko o lea lipo nahelehele j ]floa, ua nui ko laua pilikia i ka * ; o ka hala kaao ka laua ai ia; a pilikia no hoi laua i ke kapa, o ka lauki ko laua kapa; a nelo laua ! 1 ka malo, o ka palai i hiliia ko 1 laua malo. Pela mau ko laua hele «•ra ahiki i kahi a ua o Lonoikamakahiki i ake nui ai e ike, o ia hoi Kahikikolo, ahiki wale i ka hoi .'-•'."5 mai i kai. Aka, i ko laua wa e hele ana iloko « ra pilikia he nui, pilikia ai, pili- . « a kapa, pilikia malo, pilikia i ka ua. aia no nae iloko o ko Lonoikanakahiki manao ka mea e hiki ai 3"ia e hana aku ar ia KapaihiahiliTi - a i ka hoi ana o laua mai ka huakai hele inauna ae, lilo ae 0 Kapaihiahilina i punaliele nui, * s i kuhina nui hoi. • > na mea apau a Lonoikamaka- - ■■•iī. na mea nui, na me» liilii i aku ai i na kanaka ame na >: ukau alii; o na aina hoi apau, '"i eo ia ma ko Kapaihiahilina ka hooponopono. Aole he mea e ae ma ko Lonoikamakahiki . o Kapaihiahilina wale no, a oia e no ke poo kiekie ma ka Mo- -• ';>-:ni o Hawaii apuni. 1 ko Lonoikamakahiki hoi ana i mahope iho o kana huakal 1 mauna, lawe ae la oia ia Ka- ] ' ..ialiiliua i Hawaii, i hookohu aku 022 ia Kapaihiahilina, ma kona > kuhina nui, a pnnahele nui hoi. M j ko Lonoikamakaliiki wahi moe, ' ':>i!a o Kapaihiahilina e moe ai, kona wahi e noho ai, malaila i'"J no me Kapaihiahilina. 0 ka i'-oieulou kapu alii hiki ole i na pui:;i:.ole mua ana ke komo aku, maiuiln o Kapaihiahilina e noho ai. -\ka i ka hiki ana o LonoikamakaV « i Hawaii me Kapaihiahiliaa* mai la na ilamuku ame na

kaolelo a Lonoikamakahiki, ua kela aku ke aloha o Lonoikamakahiki, ka punahele maoli o Kapaihiahilina, mamua 6 na punahele mua; alaila inoino loa ae la ko lakou manao no Kapaihiahilina, no ka mea, aole i hanaia kekahi mau punahele mamua elike me keia. I kekahi la, hoakoakoa ae la o Lonoikamakahiki' i kona mau kaukaualii apau, ame kona mau kakaolelo apau, a aku la i ko Kapaihiahilina lilo ana i poo kiekie ma ka aina apuni o Hawaii. Aka, he mea oluolu ole nae ia i ko na alii manao, ame ko Lonoikamakahiki alo alii apau. MOKUNA XV. Hoonohoia O Kapalhiahilina X Kahina NiM.—Ka Imihalaia Ana.

Kana Mele Ku I Ke Aloha. Mahopo iho o ko Kapaihiahilina lilo ana i kuhina nui no Lonoikamakahiki, haawi ae la o Lonoikama* kahiki i hookahi ahupuaa, o Hihiu nui, he wahi ahupuaa no ia e waiho ana ma Kohala; a nolio ae la o Kapaihiahilina ma ka noho kuhina nui, imi ae la na luna malalo ona i hewa no Kapaihiahilina. Ua loaa no ka hewa he hewa nui no, ak* nae, no ka punahele nui launa ole no, aole e manao ana o Lonoikamakahiki he hewa ia -no Kapaihiahilina; a no ka hewa ole o Kapaihialiilina ma na meao ke alii, imi liou ae la na luna malalo ona i mea e hewa ai. Nolaila> loaa ae la ka hewa o Kapaihiahilina ma ka moekoloho ana me Kaikilani ka Lonoikamakahiki wahine ponoi, mamuli o ka hoowe'awe'aia e na luna e imihala nei. A no ka ike o na luna malalo iho o ua 0 Kapaihiahilina ua hewa me Kaikilani, hele aktt la ka poe na lakou e manao ino nei o Kapaihiahilina, he -hetfa ia nona e hewa ai. Alaila, hai aku la ua poe manao ino nei ia Lonoikamakahiki i keia hewa ana o Kapaihiahilina me Kaikilaui, Aka, i ko Lonoikamakahiki lohe ana i keia mea, aole ia he hewa i ko ke alii manao; a no ka loaa ole o ko Kapaihiahilina hewa, ma keia mau mea, imua o ke alii, alaila, ua maopopo i ua mau luna nei, ua pakela loa ka punahele o Kapaihiahilina e hiki hou 010 ai, ke imiliala hou aku; no ka mea, ua ike maoli aku la lakou i ka puna<hele maoli no. Nolaila, hoopau loa ae la ua mau luna nei i ko lakou manao imihala. Hookahi palia xnalcahiki o Kapai* hiahilina ma ka noho kuhina nui, alaila, holo aku la oia i Kauai, me lea manao 110 e hoi hou mai ma kona noho kuhina nui. I kela manawa o Kapaihialiilina 1 Kauai, manao ae Ia ke alo alii e imihala hou i mea e hewa ai o Kapaihilani ma kona noho kuhina nui ana, mai ka punahele ana ia Lonoikamakahiki. Nolaila, lawe ae la ke alo alii apau i na olelo akiaki he nui, ma ka olelo ku i ka hoowahawahaia; nolaila, loaa i ke alii ka manao e hookaawale ae mai ko Kapaihiahilina noho ana ma ka noho kuhina a hoopau ae la i kona punahele; a hoohiki iho la 0 Lonoikamakahiki L olelo paa, aole e ike hou i na maka o Kapaihiahilina. Mamuli o na olelo akiaki a ke alo alii, pau ae la ka punahele nui j> Kapaihiahilina ia Lonoikamakahiki. Ma ia noho ana a Kapaihiahilina i Kauai, aole i liuliu hiki aku la ka lolie ia Kapailiiahilina, ua pau kona punaliele, ame kona noho -kuhina nui ana, no ke'alii Lonoikamakahiki. mana'o ae ia oia e holo mai e ik® i ka oiuio, no ko ke alii Lo- | uoikamakahiki hoopau . ana i kona j nolio kuhina nui ana nona. (Lonoikamakahiki.) Nolaila, liolo mai la o Kapaihiahilina i Hawaii nei i ike aku ai oia i ka pau i'o ana o kona punahele. Ia Kapaihiahilina i kau mai ai iluna o na waa a holo mai la i Hawaii nei, o ia no ka hoomaka ana o Kapnihialiilina e haku i mele, e pili ana no ko laua hele mauna ana, ko laua alo ana i na inea"o kela pilikia ame keia pilikia he nui. Ia holo aha a ia nei (Kapaihiahilina) ma Kohala ko ia nei hiki mua ana. He makemake oia o ka oiaio. Ua laweia ko ia nei aina i waihp aku ai iluna nana e malama, ahiki i kona hoi ana niai Kauai mai. I kona hiki ana i Kohala, ike aku la oia, i kona aina i- haawiia aku ai a lil.o loa nona, ike aku la oia he luna okoa ke ana aole kana luna i hoonolio ai (konehiki) a oiai, o Jia ia nei konohiki ua pa'iia ae la; ia manawa o Kdpaihiahillna i hoomaopopo ai, ua hoopauia kona noho kuhina ana. Nolaila, holo aku la oia (Kapaihiahilina) i Kona e ike pono i ko ke alii manno nona. Ia manawa e noho ana o Lonoikamakahiki ma Kahaluū Kona, Akau> no ka mea, he kapu heiau kana ia wa. I ka hiki ana aku o Kapaihiahilina mawaho aku o Kahaluu, ike mua ia. mai la o Kapaihiahilina ma na waa; a no ia mea, kena koke ae la o' Lonoikamakahiki e pani ka puka o ka hale, aka, aole sae i pani koke ia ka puka ia manawa, a i ka manawa i pae aku'ai na waa iuka, hoomaka ana o Kapaihiahilina e hele aku ana e ike i ke alii, t makaukau e paniia ka puka. (Aole i pau.)