| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | |
| | | Nupepa Kuokoa KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII | | |
| | | Ka Nupepa Pookela o ma
Nupepa Hawali | | |
| | | Hoopukaia i na Kakahiaka
Poaha Apau. | | |
| | | | |
| | | |
| | | BUKE LX1II—HELU 44 NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, OKATOBA 30, 1924. NA HELU APAU, 6632 | |
| | | |
| | | HALAWAI HE MOKULELE ME
KA ULIA ILUNA O KE LEWA Hoopakeleia ka Poe Maluna o Kela Mokulele Mahope o ka Lana Ana ma ka Moana o Alenuihaha no Kekahi Mau Hora Loihi | | |
| | | Kanakolu a Oi Mau Hawaii i Loaa na Aina Ma ka Poakahi Nei ko Lakou
Koho Ana i na Aina o Pa-
laau Amo Hoolehua HOOKOEIA KEKAHI MAU APANA AINA Makaukau Kela Mau Ohana
Hawaii e Hoi no Molokai ma Keia Mua Iho Ma ka Poakahi iho nei, i wae ae ai he kanakolu-kumamakahi mau ohana Hawaii i ko lakou mau apana aina, ma na aina hoopulapula o Palaau ame Hoolehua, a iloko o keia mau mahina aku, e hoi ai lakou no Molokai, no ka noho ana maluna o kela mau aina. E ukali aku ana i kela wae ana i ko lakou man apana iho, na kakauinoa pu ae kela mau oliana Hawaii, malalo o kekahi palapala i hoomakaukauia, no ko lakou mau apana iho, pela hoi me ka hoolimalima o 99 makahiki, ame ka palapala noi, no ka. huina o $1500, ma ke Ano aie i ke aupuni, uo ke kuai aua aku i na makaukau e hoi aku ai lakou maluna o na aina hoopulapula. Mahope iho o ka wae ana i na apana aina, i haawi ae ai ka Hope-kiaaina Brown, i kekahi mau olelo hoolana i kela mau Hawaii, no ka hooikaika e loaa ka holomua o ka hana hoopulapula, me ke kuhikuhi ana aku, i kekahi mau ano meakanu e hooulu ai iloko o keia manawa. O na ohana Hawaii, i loaa ko lakou mau apana aina, pela, hoi na apana a lakou i wae ae ai ma na aina hoopulapula o Palaau ame Hoolehua, o ia keia malalo iho nei: Apana 1, hookoeia; 2, lilo ia Frank Antone Mitchell; 3, Mrs. Ruby Apiki Bright; 4, Albert Perkins; 5, Mrs. Kaehu Hobron, Jr.; 6, Mrs. Kalei Pardy; 7, Albert Keawe; 8, Prank Kaaihue; 9, Akoni Aki; 10, Manase Makekau; 11, Mrs. H. Paaluhi; 12, Thomas Lishman, Jr.; 13, Otto Kahinu; 14, Jacob Kahue; 15, 16, 17, 38 ame 19 hookoeia; 20, Mrs. Rebecca Meyer; 31 and 32, hookoeia; 33, Mrs. K. Kaloikoa; 34, Hannah Kameekua; 35, David K. Kinney; 36, Mrs. Kalehua Makanani; 37 Samuel Kalama; 38, Manuel Spencer; 39, Bessie Kalua; 40, Lynch Kekahuna; 41, Peter Kamalii; 57 ame 58, hookoeia; 59 Edward Ayau; 60, 61 ame 62, Sam Kekahuna Leo-nui; 63, Francis O'Sullivan; 64, John Naumu; 65, Mitchell Pauole; 66, John A. L. DeFries; 67, Mrs. Kalaia Miller ame 68, Mrs. Dora Brede McAngus. KA HOKU KELEMANIA MUA LOA I HOEA MAI KA MANAWA MAI O KE KAUA Ma ke ahiahi loa ana iho o ka auinala o ka Poakahi nei ke kipa ana mai o ka moku lawe ukana Kelemania Louise Hemsoth, o ka moku Kelemania ame loa ia i kipa mai i keia awa mai ka manawa mai o ke kaua nui ina Europe, me ka piha ukana, a hekau mawaho o ka nuku o ke awa, a ma ka Poalua nei i hoomau, aku ai kana holo ana mo Auseteralia ka pahuhopu. Aole i poinaia e ko Honolulu nei mau kini ke kipa ana mai o na moku Kelemania like ole i keia awa mai na wahi like ole mai o ka Moana Pakipika iloko o ka manawa i ala ae ai ke kaua nui ma Europa no ka hoolulu ana maanei, a i ka manawa i komo aku ai o Amerika i ke kaua ua paa na moku Kelemania e ku ana maanei i ka hopuia e na luna au-puni Amerika, o ka hapanui o na enekini o kekahi mau moku ua hoopoinoia e na kolu o ia mau moku mamua o ka lawepioia ana e Amerika. O keia moku lawe ukana Kelemania i kipa mai ai ka Louise Hemsoth, he moku nui ia nona na tona be 2952, a malalo o ka hoomalu ana a ke Kapena Kelemania Hagenon. Ma ka la 14 o Iune i hala kona holo ana mai Hamburg Kelemania, mai. Ma na lono i hoea mai i keia keena, e lanakila holookoa mai ana na moho Repubalika o ka mokupuni o Kauai, nolaila o Kauai ka mokupuni mua loa e hoouna mai ana i kekahi wahine, oia o Mrs. Rosalie Keliinoi iloko o ka hale o na Lunamakaainana i keia kau o ka ahaolelo. | | |
| | | Nui ka Poe Eha Ma na Ulia Kaa Oto Like Ole Aole Nae Hookahi Ola i Poino ma Kekahi o Kela Mau Ulia Otomobile UKE OLE NA KUMU O
KELA MAU UUA KAA Hoihoiia Kekahi Poe Noloko
o ka Halema'i no ko La-
kou Lapaauia Mai Malalo ae nei o Kawailoa, Waialua, ma ka auwina la o ke Sabati i hala, i halawai ae ai he eha mau haole koa me ka poino, mamuli o ka ulia kaa otomobile, o kahi nae o ka laki, ua pakele mai ko lakou mau ola ma ka apua, a mawaho ae o kela mau koa eha, he keiki uuku kekahi i halawai pu me ka poino, me ko lakou hoihoiia ana no ka halema'i ma Waialua e lapaauia mai ai. I kulike ai me ka moolelo o ka ulia i halawai ai kela poe koa me ka poino, e hookeleia ana ka ke kaa otomobile a lakou e kau ana me ka puahia loa, ma kahi o ke kana-lima mile i ka hora, e holo ana mai Waialua aku no Kahuku, a he hookahi hoi kaa otomobile okoa aku, e holo mai ana mai Kakuhu mai no Waialua. Hoohahi ka kumu o ka hooku'i ana o na kaa a elua i kahi hookahi, o ia no ka pololei ole o ka hookeleia aua o ke kaa mai Waialua aku, aka e holo kekee ana ia, a ma ka oleloia, ua kahi'ohi'o ka mea nana e hookele ana i kela kaa, pela i halawai ai me ka poino. Oiai nae ua poino like ua kaa otomobile a elua, ua pakele nae ka poe maluna o ka elua o na kaa otomobile, aole he mau poino i loaa ia lakou. Ma ke alanui Beritania hoi, ame ko alanui ololi Aala, ma ka hora eha a oi o ke ahiahi o kela Sabati, i hoku'iia ae ai kekahi Pake nona na makahiki he 43, a nona hoi ka inoa o Young Sing Yet, e ke kaa otomobile, e hookeleia ana e Lee Suk Chun. Ma ka hora ewalu hoi o ke kakahiaka o kela Sabati, i hooku'iia ae ai o Manuel Cabral e kekahi kaa otomobile mauka ae nei o Kalihi, a hoihoi awiwiia ae oia noloko o ka halema'i o na poino ulia, no ka lapaauia mai o kona mau wahi i poino. I kulike ai me ka hoike a na makai, o G. Morinaka, ka mea nona ke kaa otomobile, o ka hooku'i ana ia Manuel Cabral. AOHE LONO I HOIKEIA AE I KA OIHANA MAKAI NO KA OHANA O KE KAUKA I MAKE AI Ahiki mai i ka Poalima o ka pulo aku la i hala aohe lono i hoikeia ae i ka oihana makai o Honolulu nei mai na makamaka a i ole mai na hoaloha mai o ke Kauka John Van Denburg mai Amerika mai mahope o ke kelekalapaia ana aku e ka Makainui Trask i Kapalakiko no ka hoao ana e maopopo na pilikoko o ke Kauka i oki ai i kona puu me ka pahi umiumi ma kekahi manawa mahope iho o ke aumoe o ka po Poaha i hala; loaa aku oia e waiho ana iloko o kona rumi maloko o ka Hokele lapana ma ke kakahiaka hora 8 o ke kakahiaka o ka Poaha o ka pule aku la i hala ua make, a e kahe ana ke koko. Aohe kumu maopopo o kona lawe ponoi ana ae 1 kona ola koe wale no ka manaoloia ua hana oia ia hana hoopokole ae i kona ola mamuli o ke-kahi mai kuluma nana i hoouluhua mau i kona noonoo, iaia i holo mai ai no Honolulu nei he kulana nawai-liwali kona a me he mea la o kona kumu no ia o ka holo ana mai no kaimi no i kahi e loaa ai iaia o ke ola kino maikai. Me ia kulana mai no nae ona aole oia i hoike ae i kekahi ano hana a i ole manao paha e hoopokole koke ae ana oia i kona ola ma kela ano, o kana wale no o ka hoike ana aku i kona mau hoaloha e holo mai ana oia i Hawaii nei mai Amerika mai me ka lawe pu mai me ia i kona kaa oto. Oia hookahi wale no ka i holo mai i Hawaii nei, a mahope iho o kona make ana ua kelekalapa koke ia aku kona make ana i na luna aupuni ma Kapalakiko e hoikeia mai kona wahi i noho ai ma Amerika ame kona mau pilikana e ola mai la, aka nae, ahiki mai i ka po o ka Poalima aku la i hala aohe lono i hoikeia ae i ka oi-hana makai, ua lana nae ka manao o ka Makai Nui Trask e loaa ae ana ka hoike ma ka Poaono aku la i hala. | | |
| | | UKALI KA MAKE MAHOPE O KA ULIA HEIHEI KAA OTO Kahuli Kekahi Kaa Heihei Maloko o ke Kahua Hoikeike Fea a Poino ke Kiakaa—Make Oia ma ka Halema'i Mahope Mai | |
| | | HOOKUU KA HOIKEIKE FEA TERITORE ME KA HOLOMUA Piha na Mea Apau me na Manao Hauoli no na Mea a Lakou i Ike ai Iloko o na la Apau e Malamaia Ana na Hana Hoikeike | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | | | | | | | | Ailolo ka paka hoikeike fea o ke
Teritore, elike me ka olelo mau a
ra Hawaii, mamuli o ka ukali ana
aka o ka make i kekahi o na kiakaa,
o na kaa heihei ma ka ulia ma ka
Poalima aku nei i hala, a pakele
mahunehune mai hoi ke ola o ke-
kahi kiakaa okoa iho oiai nae. ua
kahuli like ko laua mau kaa a elua.
Ma ka auwina la o kela Poalima,
o ka heihei kaa kekahi o na hana
hoikeike ano nui, me ka makahehi
nui ia no hoi e ka poe makaikai, i
kau a mea o ka puahia o ka holo
ana o na kaa heihei, a no ka ake no
hoi kekahi o koonei poe, e ike maka,
i na loea hele a lehia ma ka hoo-
kele ana i na kaa oto heihei.
O ka haole i halawai me ka make
maloko o ka Halema'i Moiwahine
ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o
ka Poaono mai, oia o Garrison, a o
kona kokoolua hoi. i halawai pu ai
me ka ulia poino, a i hoopakeleia
mai kona ola, oia o Dan Richards,
he mau kanaka kaulana like no i ka
hooholo ana i na kaa oto heihei.
He ekolu mau kaa i komo ma ka
heihei ana ma kela auwina la, o ke
kaa Helu 4 nae, ka i kahuli, me ka
ukali ana aka o ka make i kona
hookele, a o ke kaa 57 ka i hooku'i
mai me kela kaa a o kona hookele
ka i pakele mahunehune mai ke ola,
a o ka ekolu o na kaa heihei o ia
ke kaa Helu 47 o ke kaa ia i hala-
wai ole me kekahi ulia poino.
Ua hoomaka like kela mau kaa a
ekolu e holo no ka heihei ana me
ke kaa Helu 47 nae mamua loa, ke
kaa Helu 57 aku, a o ke kaa Helu
4 mawaho loa o kahi heihei.
Ua holopono ke kakelekela ana o
na kaa a ekolu ma ka puni mua,
a i ke kau like ana i kahi hookahi, o
ka manawa. ia i kuupau ai o kela ame
keia kiakaa i ka holo o kona kaa, me
ka oili ana o ke kaa 47 mamua, a
mahope pono aku hoi ke kaa helu 4,
a mahope loa aku ka Helu 57.
I ka hoea ana ma ka aoao ma ewa
o ke kahua heihei, ua puehu ae la ka
epo iluna o ka lewa, i na huila o
ke kaa mamua loa, a mailoko mai
o keia lepo, i ikeia aku ai ke ka-
lana o ke kaa Helu 4, me ka holo | ana mai hoi o ke kaa mahope aku.
a hooku'i i ke kaa mamua.
Iloko o na manao pihoihoi o na
mea apau, i loheia aku ai na leo
hoohoo mai ka poe makaikai mai,
i ike pono i ke kahuli ana o na
kaa otomobile elua, me ka holo ana
aku o na kaa otomobile, a hookau ae
la i na mea i eha, me ka hoihoi ana
noloko o ka halema'i e lapaauia mai
ai ko laua mau palapu.
Ua kukonukonu maoli ka eha i
loaa ia Garrison, ua puka ke poo, ua
haki ka auwae, me ke kahe awai
ana o ke koko, a no kona kokoolua
hoi, ma ka wawae kona wahi i eha.
Iloko nae o kela ulia, aole i nele
ko ka lehulehu ike ana i na heihei
kaa ma kela auwina la, no ka mea
ua hoomauia no ka holo heihei ana
o kekahi mau kaa elua.
0 na kaa i komo ma keia heihei
ana, o ia ke kaa Helu 47 ame ka
Helu 37. Ko na puni elima, o ke
kaa Helu 47 wale no mamua i na
manawa apau, aka ma ka puni Hope
loa nae, oiai na kaa elua e hooko-
koke aku ana i ka pahu eo, o ka
wa ia i oili aku ai ke kaa Helu 57
mamua, a kaa ke eo iaia, me hapaha
mile ka mamao mamua.
Hoihoiia ke Kino no Amerika
Ma ka mokuahi City of Los An-
geles o ka haalele ana iho ia Honolulu
nei, ma ke awakea o ke Sabati aku
la i hala, i hoihoiia aku ai ke kino
make o Mr. Garrison, me ka ukali
pu ana aku o kana wahine, no ko
laua home ma Santa Ana, Kaleponi,
kahi e malamaia ai ke anaina hoo-
lewa, imua o ko laua mau oliana ame
na hoaloha lehulehu.
Ma ka hoakaka a Kauka Ayer, o
ka oihana makai, i kona manawa i
huli pono ai i kahi o ka poino, ma-
hope o ka make ana o Mr. Garrison,
i olelo ae ai oia, o ke kumu o ka
make ana o kela haole, mamuli no ia
o ka naha ana o koaa poo.
No ka pomaikai nae o ka wahine-
kane-make, e malama ae ana na ka-
naka heihei kaa, he heihei mawaho
o ka paka hoikeike fea, ma ka au-
wina la o keia Poaono, he hookahi
dala, ka uku no ke komo ana e nana
i kela heihei, a he hookahi dala me
ka hapalua, ka uku no ka noho ma-
loko o ka hale. | | | | | | | | | | | | | | | | Mamuli wale no o na ulia pomaikai, i hoopakeleia mai ai ke ola o kekahi poe eono, o ke kau ana maluna o ka mokulele, o ka haalele ana iho ia Honolulu nei, ma ke kakahiaka o ka Poakahi aku la i hala, no ka halihali ana i na nupepa ame na leka no ka mokupuni o Hawaii. Ma ke alahele iluna o ka lewa no ka Mokupuni o Hawaii, me na nupepa ame na ekeleka, i halawai ai ka mokulele 3585 me ka ulia, mawaena o Maui ame Hawaii, a hookuu iho la ilalo maluna o ka moana o Alenuihaha, a no na hora lehulehu i lana ai kela mokulele iloko o ke kai, e paialewaia ana e na ale hanupanupa o ka moana, ahiki wale uo i ka hoopakeleia ana e ka moku Ludlow, o ka hoounaia ana e huli i ka mokulele mai Puuloa aku. Ka Moolelo o Kela Huakai Ma ka hora ehiku me umi-kumamalima minuke o ke kakahiaka o kela Poakahi, i haalele iho ai ka mokulele 3585 ia Puuloa, me ka piha i na nupepa ame na ekeleka no Hawaii, mawaho ae o na aliikoa ame na mikanika o kela mokulele o A. L. C. Atkinson kekahi ame Lorrin P. Thurston, ma ke ano he mau ohua. Ma ka hora ewalu a oi o kela kakahiaka aia ka mokulele ke hoo-kikakaha la ma ka aoao komohana o Molokai, me ka ikeia aku o kekahi mokulele okoa aku, e kiola ana i na ope nupepa ame ka leka ma Kaunakakai. Ua hoomau kela mokulele i kona alahele ma ka laina pololei no ka mokupuni o Lanai, me ke ahuwale o ke kuahiwi o Haleakala ma Maui eia nae ke ikaika mai la ka pa ana a ka makani, a ua ike pu ia aku ho ke kuakea o ka moana i ka ale. Ma ka hora eiwa me kanaha mi-nuke, aia ka mokulele maluna ono o ka. moana o Alenuihaha, mawe-na o Maui ame Hawaii a e umi minuke mahope iho, ua hoounaia mai la he kelekalapa uwea ole no lalo o Puuloa, e hoakaka ana, aole he pilikia i halawai ma ke ala hele. Ka Loaa Ana o ka Poino Iloko o ka maikai o ke lele ana o ka mokulele, a i ke kani ana o ka hora umi me elima minuke, o ka manawa ia i pau ai ka hiki ana i ka enekini o kekahi aoao o ka mokulele ke hana, no kela kumu i hooholo ai na aliikoa, na lana e hookele ana i ka mokulele, hookahi wale no hana pono, o ia ka hookui ana i ka mokulele iloko o ke kai. "Ua hikiwawe loa kela poino ana o ka enekini, me ka loaa ole he manawa a ke kanaka kelekalapa e hoouna mai ai i kekahi hoike ilalo o Puuloa, no na kokua. I ka haule ana o ka mokulele iluna o ke kai, he o ia mau no ka maikai o ka enekini o kekahi aoao me ka loaa ole o kekahi poino i ka mokulele a i ole i ka poe paha e kau ana iluna, ma kela haule ana iho iluna o ke kai. Me kela enekini hookahi i koe i hoao ai na hookele o ka mokulele e hooholo i ka moku, no Hawaii no ka hora a oi kela hooholo ana ua ikeia, ina e mau ana ka holo malie ana, me ka paku-iku'i mau mai o na ale i ka mokulele, e hoea mai ana i ka wa e hakihaki ai na eheu, o ka pau no ia o ka poe ma luna i ka poino. Ua hoopaaia kela enekini, hooka hi hana, o ka noho malie iluna, e waiho aku na ka makani ka hana Oiai e lana ana me ka maopopo ole o ka palekana o na ola, ua hoo kuaia mai la ka manu nunu, me ka hoike, no ka poino i halawai me kela mokulele. Iloko o kela manawa a ka maka ni e puhi nei i ka mokulele, aia na ale kawahawaha o ka moana, ke po'i mai la i ka mokulele, me ka hele o na mea apau a pulu i ke kai hookahi mea oi loa aku o kona pi likia, oia o A. L. C. Atkinson, nu kona poluea, he hiamoe wale no kana hana. Ke nee mau la ka manawa imua me ka ike ole ia mai o kekahi wahi hoailona no ka hoea aku o na ko kua, aia mau no nae na manaolana iloko o ka poe maluna o ka moku lele, e hoea aku ana no Ka hoopa-kele iloko o ka wa kupono. Ke iho aku la ka la e napoo i ka ilikai, a oiai e molehulehu loa iho ana, ia wa i ikeia mai ai ka uwahi o ka moku hoopakele Ludlow i kahi mamao loa, a manao ae la ka paleka ne. Ua loaa pu ka ike i ka Ludlow no kahi e lana ana o ka mokulele iloko o ke kai, he oiaio iloko o na manaolana hauoli, i hoea aku ai kela moku, eia nae me ka hana nui, i hoohikihikiia mai ai ka poe oluna o ka mokulele ahiki i ko lakou kau ana iluna o ka moku hoopakele. Mamuli o ka nunui o na ale o ka moana, aole no kela he liana maalahi, ka lawe ana mai i ka poe o ka mokulele noluna o ka moku hoopakele, o A. L. C. Atkinson, ka mea i loaa i ka ulia, oiai e hoaoia ana e hookau noluna o ka Ludlow, he pilikia nae e poino ole ai kona ola. No ka mokulele hoi, mamuli o ka manao o na aliikoa, he mea makehewa wale no ka hooikaika ana e hoopakele ae i kela moku, ua kiia aku i ka pu, a hoopiholoia iloko o ka moana, a huli hoi mai la ka Ludlow no Honolulu nei, eia nae ua | pau aku na ope nupepa ame na eke-
leka, i ka lilo i ka kai; hookahi
nae mea pomaikai loa, o ia no ka
hoopakeleia ana mai o na ola, o
kela poa apau maluna o ka moku-
lele. . HE KANAWALU KAUKANI A OI
AKU POE I HIKI AE I FEA
MA KA PULE I HALA Ma ka Poakahi iho nei ka hoike
ana ae o ka Lunahooia Teritore,
Thomas H. Tredway, ka lunahoo-
malu o ke komite waiwai o ka Fea,
he 69,098 ka heluna nui o na kanaka
makua ame 11, 047 ka heluna nui o
na keiki i uku no ke komo ana ae
i ke kahua o ka Fea ma ka pule aku
la i hala. O ka hoike o na dala a
pau i loaa no ka fea aohe i makau-
kau no ka hoolahaia ana ae, aka,
makaukau ana ma keia mau la iho
elike me ka Treadway o ka hoike
ana ae.
O ka huina nui o na kanaka i
komo ae i ke kahua ma kela ame
keia la o ka pule mai ka Poakahi
mai a ka Poaono a i uku i ka uku
komo, elike me ia malalo nei: Na
makua, ma ka Poakahi 8,407, aohe
uku komo no na keiki i hoopaaia;
Poalua, he 12,208 mau «akua a U
4,924 mau keiki; Poakolu, he 12,-
104 mau makua a he 44 mau keiki;
Poaha he 9,394 mau makua, a he
47 mau keiki; Poalima, he 9,012 mau
makua, a he 1,787 mau kamalii kula;
ma ka Poaono, he 17,975 mau ma-
kua, a he 4,245 mau keiki.
Ka kana hoakaka ana ae i ka
like ole o ka heluna o na kamalii, ua
hoike ae ka lunahoomalu o ke komite
Treadway o ka uku komo no na mea
apau he 25 keneka. Ma ka Poalua
ua kakiia na keiki he10 keneka ka
ukukomo. Ma ka Poakolu ame ka
Poaha na kakiia na keiki he 25
keneka ka uku komo, mamuli o ka
kuhihewa, oiai nae he 10 keneka ke
kupono e kakiia ai ia lakou. Ma ka
Poalima ame ka Poaono, ua kakiia
na kamalii be 10 keneka ka aku
komo pakahi. No ka makaukau ole
o ka hoike no na loaa o ka fea
iloko o na la eono ke kumu i hoo-
paneeia ai ahiki i ka makaukau
ana alaila hoopukaia ae ma ke akea. NOI AE KA PUUKU CONKLING
I MAU KEENA OI AE O KA NUI
NONA Maloko o kekahi leka a ka Puuku
Kulanakauhale ame kalana David
L. Conkling o ke kakau ana ae i
ka Loio Kulauakauhale ame kalana
William H. Heen i hoakakaia ao ai
ka makemake loa ia e loaa ona keena
oihana oi ae o ka nu! nona, i mea e
kupono ai ka lawelawe ana i ka
hana, a i hiki ai hoi e loaa kekahi
wahi e maluhia ai o na palapala e
pili ana i kana oihana.
"Ua koiia mai au ma ke kanawai
ma ke ano be puuku no ke aupuni
kulanakauhale ame kalana e malama
loa a e hoolako i kekahi keena oi-
hana maloko o Honolulu," wahi e
ka Conkling hoakaka maloko o kana
leka. "Ke kakau nei au i kekahi
leka a hoouna aku i ka Loio kulana-
kauhale ame kalana Wm. H. Heen,
e noi aku ana iaia ina e hiki ana 0
loaa he mana ia'u ma ke kanawai e
hoolako ai ia'u iho me kekahi keena
a maloko olaila e lawelaweia ai na
hana o ke keena waiwai o ke ku-
lanakauhale ame kana elike me
ia i makemakeia e lawelaweia ai na
hana.
"Ua hoonuiia ae kela ame keia
keenahana maloko o ke Teritore ma-
loko o na makahiki he umi a'u i
kohola ai i puuku no ke kulanakau-
hale ame kalana, a koe iho la ko'u
keenahana oia mau no ka uuku a i
hoouuku hou ia iho no. Aohe wahi
paa a kupono e malamaia ai me ka
maluhia o na palapala a mau buke
ano nui o ke aupuni kulanakauhale
ame kalana, ua hoahuia aku ia mau
mea maloko o na holopapa hamama
e hiki ai no i kela mea keia ke kii a
lawe me ka ike ole ia." O ka ma-
nao kanawai o ka loio Kulanakaule
Heen ka mea i makemakeia ma keia
palapala a ka puuku Conkling. He ekolu mau la kulaia aupuni o
keia mahina ae, ka la koho baloka,
ka la hoopau kaua ame ka la hoa-
ohaloha i ke Akua. He o ia man ke kulana mahae ma-
waena o ka Meia Wilson ame ka
papa o na lunakiai maluna o kekahi
mau hana i lawelaweia e ka papa,
me ka hoole o ka eia i ke kakau
ana i kona inoa, maluna o aa kauoha
pili dala. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | Iloko o ke leo nakolokolo o na
pukuniahi o ka oihana koa, a iloko
hoi o ke kauluwela o ka lewa i ka
malamalama o na ahikao, i hoea
mai ai i ka hopena o ka hoikeiki
fea o ke Teritore, ma ka po o ka
Poaono aku la i hala, kekahi o na
hoikeike fea holomua loa i ikeia
ma keia mokupuni.
O kela po Poaono, ka helu ekahi
loa, o ka piha i na kanaka, a ua
hele no hoi a na hora o ke aumoe,
akahi no a huli hoi aku ka lehu-
lehu no ko lakou mau home, hoo-
kahi o ka haalele koke o na
kanaka i ke kahua hoikeike fea,
no ka pau e o ka manawa e holo
ai na kaa uwila.
Ma ka hora ehiku a oi ma kela
po, i hoomaka mai ai ka oihana koa,
e hoikeike i kekahi hiona o ke-
kahua kaua, ua hele na wahi apau
e huli pono aku ana i ke kahua,
a piha i na kanaka, iloko nae o
ia piha aole i pau iho ka poe ma-
kaikai, no ka mea he mau kaukani,
i hoohala i ko lakou manawa, ma
ke komo ana ma kela ame keia
wahi o na hana Loikeike, na hana
hoopihoihoi noonoo, na wahi kuai
no hoi, a i hakalia no a pau ka
hoikeike a na koa, o ka wa ia i
momoku aku ai ka lehulehu, no na
hele a hookeke maoli.
Me he mea la, o kela ka manawa
i ikeia ai ke kaheawai o na dala
a ka lehulehu, no ka mea na hele
na wahi imi dala a piha, me ka
loaa ole he rumi no kekahi poe e
home aku ai, pela no hoi na wahi,
o na mea pahele noonoo, aia a ka-
awale ae, kekahi poe, alaila noho
aku ana kekahi poe.
Ma ke ano nui ke olelo ae, mai | ka weheia ana o ka paka hoikeike
fea o ke Teritore, ahiki wale no i
ka pau ana, e piha mau ana i ka
poe makaikai, mai ke ao mai ahi-
ki i ka po ana; ua nui no hoi ka
mahaloia o na mea hoikeike o kela
ame keia ano. '
Ma ka aoao o ke komite fea, pela
me ka Hope-Kiaaina Raymond C.
Brown, ua hiki ole ia lakou ke ka-
ohi iho, i ka hoike ana ae i ko
lakou mau manao mahalo, no ka
holomua loa o na hoikeike ma na
ano apau, iloko o keia manawa mua
loa o ka weheia ana o ka fea; a
mamuli e na manao ohohia iloko
o na kanaka kalepa, ame ke no
kuaaina poe, ke kau aku nei ko la-
kou manao, no ka hooiia ae e ka
holomua, ma ka hoikeike fea o keia
makahiki ae e hoea mai ana.
Oiai nae, ua pau ka hoikeike
fea, e lilo ana kela kahua ma keia
mua aku, i wahi e malamaia ai o
na lealea hooikaika kino, no ka
mea o kela kekahi o na kahua nui
akea no kela ame keia ano lealea.
Ma ka mea oiaio ke olelo ae, ua
nui na pomaikai i loaa ma ka aoao
o ke aupuni, no kela kahua, ma
keia hoikeike fea, a ua ohi pu no
hoi kekahi mahele nui o ka poe,
he man meakuai ka lakou maloko
o ka paka, i na dala mahuhua, pela
me na kaa uwila ame na kaa oto-
mobile; hookahi nae mea i mahalo
nui ia, o ia no ka loaa ole o keka-
hi mau ulia i na kaa otomobile,
iloko o ka hele a piha na alanui,
ma keia ano iho la, i ikeia ai ka
makaala ame ka makaukau o na
makai, ma ka hooko ana i na hana
apau i waihoia aku ia lakou, e na
poo o ka oihana makai. | | | | | | | | |
| | | | | | | | | HOOKAULUAIA KA UKU HOO-
MAU ANA I KE KOI A FIELD-
GROVE O ka palapala noi a ke Kapena makai Fieldgrove o ka waiho ana ae mamua o ka papa uku hoomau a ke aupuni kulanakauhale no kona hoo kuuia mai ka hana aku me ka loaa pu o ka uku hoomau iaia na heluheluia ae mamua o kekahi manawa pokole o ka noho ana o ka papa maloko o ke keena o ka Meia ma ke kakahiaka o ka Poalima aku la i hala. O ka ma'i i loaa iaia ma kona kino i ka mauawa ana e hana ana malalo o ka oihana makai ke kumu i hoakakaia maloko o kana pala pala noi no kona noi ana ae, alike me ia a ke Kaukauolelo Kalauoka lani o ka hoike ana ae. No keia noi a ke Kapena Makai Fieldgrove o ka waiho ana ae i ka papa i noiia ae ai kekahi hoike mai ke Kauka A. K. Hanchett ae, ke kauka o ke aupuni kulanakauhale no ka mea e pili ana i ke ano o ko Fieldgrove ola kino, kona ma'i io a pela aku, a waiho ae imua o ka papa, a na kauoha pu ia mai ke Ka kauolelo Kalauokalani e noi ae i ka Makainui Trask no kekahi hoike piha mai iaia ae no ka mea e pili ana i ko ke Kapena Fieldgrove hihia, a i ka manawa e loaa ae ai o na hoike piha mai ke Kauka Hanchett a ma ka Maikainui Trask ae ia manawa e kahea ae ai ka Meia i na hoa o ka papa no ka noonoo a hoolohe ana maluna o ka palapala noi a ke Ka pena Fieldgrove. Ma kekahi manawa kokoke aku nei i ala ka hoopanee ana V na Ko mi sin a Ninauninau oihana i ka hoo lohe ana i ka hihia o ke Kapena Makai Fieldgrove ahiki i ka waiho ana ae o ka Makainui Trask i na kumuhoopii e kue ana ia Fieldgrove no ka hana i kupono ole na kekahi alii makai e hana ai ame kona lawe ana i kekahi waiwai mailoko aku o ka rumi e waihoia ai na mea hoike ma ka halewai, i hoopiiia ae ai o Fieldgrove, i mea e hiki ai i ka pala pala noi no ka hookuu ana ia Field grove mai ka hana aku ame ka loaa aku iaia o kekahi uku hoomau, ke noonoo mua ia. He hoopii ka i hookomoia ae e ka Makainui Trask e kue ana ia Field-grove imua o ke komisina no ka lawelawe ana me ka lima ikaika i kekahi Pukiki ona i hopuia a laweia ae iloko o ka halewai, nona ka inoa o Vincent, ma ke ahiahi o ka la 25 o Sepatemaba, a mamuli o ia lawelawe ino ia ana o Vincent i haki ai he ekolu man iwiaoao o Vincent pela ka oleloia. | KA AELIKE A KE AUPUNI KU-
LANAKAUHALE AME KA OI-
HANA KOA Maloko o ke keena o ka Loio
Kulanakauhale Wm. H. Heen ma ka
Poalima o ka pule aku la i hala i
noho ai kekahi ahakukakuka ma-
waena o na luna aupuni o ke au-
puni kulanakauhale ame na aliikoa
o ka oihana koa no ka noonoo ana
no kekahi aelike a ua akoakoa ae ma
ia ahakuka ke Konela Frederick M.
Brown, ka lunakanawai o ka oihana
koa ma Hawaii nei, ka Loio kulana-
kauhale Wm. H. Heen, ka lunakana-
wai o ka aha hoomalu Harry Steiner
ka hope loio kulanakauhale H. B.
Stafford ame ka Makainui D. K.
Trask.
Ua kukakukaia me ke akahele a
ua loaa kekahi aelike o ia hoi ua ka
oihana koa no e hookolokolo i kona
mau kanaka haihai kanawai apau,
koe ka poe e kue ana i na kanawai
o ke aupuni kulanakauhale e pili
ana i ka holo ana o na kaa, he hoo-
koe nui ana mai i kekahi mau hoo-
lilo o ke aupuni kulanakauhale ma
keia ano o ka lawelawe ana i na hihia.
I kulike me ia a ka Loio Kulana-
kauhale Heen o ka hoike ana ae,
aole e lilo ana ka aelike i hanaia i
mea hoopaa i kekahi aoao i aelike,
ua hiki no ke hoololiia ma kekahi
manawa. Ina e manao ana na luna
aupuni kulanakauhale e hookolokolo
i kekahi kanaka iloko o ka oihana
koa i kue i ke kanawai, ua hiki no ia
ke hanaia, ma o ka hoike ana aku
i na mea olaio i hanaia e ka mea
hahaki kanawai i ka oihana koa.
"I ae wale aku no makou i mea e
hiki al i ka oihana koa ke hookolo-
kolo i kona mau kanaka i hoopiia no
na hewa feloni, a pela hoi me na
hihia mikamina, ma ka manawa e
hopuia ae ai e na makai o ka oihana
koa.
"O na kanaka o ka oihana koa e
kue ana i na kanawai e pili ana
i ka hoIo ana o na kaa oto a e
hopuia ana e na makai o ke aupuni
kulanakauhale, e hookolokoloia ana
lakou e na aha hookolokolo kulana-
kauhale'' elike me ia a ka Loio
Kulanakauhale Heen o ka hoike ana
ae.
0 ka hihia o ke koa Z. B. Golden
i hoopiia ae ai no ka pepehikana ma
ka mea e pili ana i ka snake ana
o kekahi koa okoa aku, o ia kekahi o
na hihia feloni i hoopiia ae i hoi:
hoiia aku na na aliikoa o ka oihana
koa no e hookolokolo mai iaia. Ma
ka moolelo i pili i keia hihia ua
pepehiia ka kela koa i make ai ma-
waho aku o na palena o kahi i hoo-
koeia no ke aupuni federala.
| | | | | | | | |
| | | | | | | | | PIO MUA KA IHOIHO KUKUI NUI MAMUA O KA MANAWA
I KOHOIA Ma kahi hoikeike a ka Hui Home
lmua ma ke kahua o ka Fea Terl-
tore i na la i hala aku la he ihoiho
kukui aui ka i kukulu a i hoaia, a ua
manaoia aole e pio ana ia kukui
ahiki i ka auwinala oka Poaono aku
la i hala, eia nae, aole i hiki ia
manawa, na pio e ka oe ahi ma ka
kora 1 o ka auwinala o ka Poalima
aku, elike me ia i hoomaopopoia ka
manawa o ia pio ana e A. H. Tarle-
kekahi o oa kanaka kakau mea
hou no ka Avalataisa ma ke kahua
o ka Fea.
O keia ihoiho kukui nui i kukulu
a i hoaia ae ai ua manaoia e hoo-
mau ana kona a ana ahiki i ka au-
winala o ka Poaono eia nae i ka ma-
nawa i ike ai ka hui inisua aole e
mau ana ka a ana ahiki i ka ma-
rawa i kohoia, ua hoaia ae he ihoiho
hou me ka haawiia ana he makana
hou elike me ka makana i haawiia
i ka mea koho pololei no ka manawa
e pio ai ka ihoiho mua.
Aneane ma kahi o 5000 poe i koho
ra ka loihi o ka manawa e a ai ka
i loiho ahiki i ka manawa e pio ai,
e ka mea koho pololei loa iaia ka
makana e lilo ai. He hana hookuku
keia i hoolalaia mai ka hoomaka
ana mai o ka wehe ia o ka Fea ma
ke kakahiaka Poakahi, a ma ia ma-
nawa no hoi i hoomakaia ai e hoa
ke ihoiho. Hookahi wale no koho
a kela ame keia i aeia:
Ahiki mai nae i ka hora hope loa
o ka Fea ma ka Poaono aku 1 i
hala aohe i hoikeia ae ka mea koho
malolei i lilo aku ai ka makana.
ka mea la aohe mea hookahi i polo-
lei ke koho.
HANAIA HE HOUPAHI MA KA
HUU KOOLOU Ma ka hapalua o ka hora elua o
ka wanaao o ka Poaono aku la i
rala, i lawelaweia ai he hana hou-
pahi ma Kaalaea, Koolau, o ka mea
i houia i ka pahi, he Paele nona ka
inoa o Brown, a o ka mea nana i
hou i ka pahi, ua manaoia na Bonito
Alabungbung.
Ua hoihoi loa ia mai ka mea i
eha no ka lapaauia. aku maloko o
ka Halema'i Moiwahine, a ma na
mea i hoikeia ae o na kauka o ka | LOAA HE KINO MAKE ILOKO
O KE KAI Ma ke alawai oki ma Waikiki ae
nei, ma ke kakahiaka o ka Ponono
aku la i hala, i loaa aku ai ke kino
make o kekahi Kanaka Hawaii, i
maopopo ole kona inoa, i kohoia
nae kona mau makahiki, aia ma
kahi o ke 65 a i ole 70 paha. 0.
S. Nahalea ka mea nana i ike i
kela kino make, a nana i hoike ae
i ka oihana makai.
Ma ta manawa i loaa ai ke kino
make, aole i manaoia, ua halawai
kela kanaka me kona hopena poi-
no, mamuli o ka powaia ana, a pe-
pehiia ana paha e kekahi poe, eia
nae ,mahope o ka hono o ke poo,
ua ikeia kekahi wahi uliuli.
E komo ana kela kanaka i keka-
hi lolewawae kaawe, a maloko o na
pakeke o ka lolewawae, i loaa aku
ai he ehiku mau keneka, me keka-
hi pahi-pelu liilii.
Ua hoihoiia mai ke kino make o
kela Hawaii no kalu waiho kino
make o ke aupuni, no ka huli pono
ana aku o ka oihana makai, i kona
inoa, ame kona ohana.
I kulike ai me na hoike i loaa
mai i Honolulu nei, ua hele o Hilo
a piha i na Pilipino olohani o na
mahiko o Kau, o ka hoakoakoa ana
aku ia lakou ma kela kulanakau-
hale. halema'i, e palekana ana ka mea
poino.
Ma ka moolelo uuku e pili ana i
kela hana houpahi, ua hele kela mau
mea i ka ahaaina ma ka po o ka
Poaono, a ia laua o ka haalele ana
aku i kahi ahaaina, ua ala ae la ka
kekahi hoopaapaa mawaena o laua,
me ke koi okoa ana aku o Alabung-
bung ia Brown e hakaka laua, ua
hoole aku nae e Brown i kela manao
hakaka, ia manawa ka i houia aku
ai oia i ka pahi.
Ua hele lanakila o Alabungbung
ma kela po me ka paa ole i ka hopu-
ia e na makai, aka ma ka hora eiwa
nae o ke kakahiaka o ke Sabati
mai, i paa ae ai oia i ka hopuia e
ka Hope Makai Nui Robert W.
Davis o Koolaupoko, ma kahi ko-
koke i Kaalaea. | | | | | | | | |
| | | |
| | | | |
| | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |