Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 44, 30 October 1924 — HOONANEA NO KA MANAWA. [ARTICLE]

HOONANEA NO KA MANAWA.

MOOLELO KO LOKO&AMA&AMl XX Jcfi ALn KAE'AE'A AŌHE LŪA MA KA *OOl»A»A, AMA fc£ KAŪA.

MOKŪWA XV. (Kakauia e Z, JP* &. KA\va_ikaumtU' kfl»&kēOka*ptis)" (Hoomātil& mlLi olelo ā« la 0 Loiloikftmfe« KaMkl i fift klAi puki o ka hal« alli, « w«h« M k« 0 kh b4t« alii, 6lft o Kapftihtt&lUna « holo hha mn* uahO »« o ft i kft ik« flnft o Loaoikamakahikl, dliilft> faoo<ifif aku 1& ola 1 n& elelē, « kU aku ift paihifthilltt& & i ke kli ahii o &t el«l« mamuH o ka ōlēlō a ke alli, a lnwai aku ia h»« Kat>aihiahilirtft, mē kd ōUlo AkUi •'l kii W&l U6i msko« ift 00 « "hc»i> ua liōouha m&l fcēl iii ilidkōti ē ōlel6 aku ia 'oe e hoi> no ka mea» ua nui loa ke alohi 0 ke alii ia 6« i kfl k-alik&u āh& 60 Wīl ka • , eiike Hl« kō o)u.i h«lē aku l& makoi/, aia tto kt alii (LonoikaW&Uahilii) k6 Uwe la." A lōhe 0 Kapaihiahiliua, alalla) o!tlo 6ku la oift i fta cl«lo ta« ka i' aku.

"iĒ hoi oukou a i lte alii» e liai aku i kutt aloha i&ia, «olfe ftu i hoi «ku lio ka tia iiōolohe āku ,oia i nfc alelō & ka poe ak'iāk'i o konā ald plil. ''Malia paha o ua poe la nO kēkahi i heli pu inB ia, « Ai i ka pu& pala • ka h&l& • P6oku,' * humē pu 1 ka maio hu inki, ka pālai moe anu o k£ kuahiwi) ilolaila, ke hoi Uei au a WailiO Ha iwi ia Kauai,- a ina ha make ao'u, abl6 lioi ana; akā, ina h* makfe notia il6 kuu lioa ukali ino, i K&Uai no feol au e uwo mai ai iala. 0 U hoi ōUkou." A pau ka Kapaibia)jili»a olēlo i Ua mau luna nei, alaiia, hōi ftku la lakōu, a halawai me aHi (Lonoikiimakaliiki), a hai aku lft i na mea apau a Kapaihiahilina i olelo iiiai āi. Ma keia ihea a ua pOe elelē nei i olelo inai āi, he mea pono ole īott i& Lonolkhiu&kaliiki; aolāila, hooliU ae la o. Lonoikamakahiki i konā biau hoewaa elua, ii Kapahi, Moanaikāiai\va, Kipunuiāiākamau a ō ke keiki hoōkama o Kamahualelej ā, niamua 6 kona (LonoikamakahikJ) iiolō auoy kauoha ae la oiā. ia leilani, Kealiiokalani, KalaUiOUiM, ame Keakealani:

''Eia au ke h6te ft6i, e nx>ht oukou i ka aina, e nana kekahi o oukou i kekahi, mai kekeu oukōo. lioi i hele au a i inaliu toai i kn ukali loihi ia aku> a hoi niai maua, aka boi, i maliu ole mai kela, alalla, ukali aku no au mamuli onft (K&pftr ihiahilina), a malia pAha 6 . maliti mai i ka Ukali loihi iā aku. O i hoi e, he makOle ka huh», 0 helo a ka lihl pepeiao." A pau ka. Lonoikamakahikl olelo ana i keia maxj ol«lo, kāu aku la oia iluna o na waa a h«lo *km la. Il imi ana aku i Lonoikamakahiki, halawai aku la oia me Kapaihiahi)ina mi* Anwhoomalu, ma Kekaha, ma ka palenii o am« Kohala. A peiiel no ktt moolel» o iā Imi ana a Lonoik&makAhiki. X "ka knftn&tta i imi aku ai o ua o Lonoikomakahikl, ua pa« mua aku o Kapalhiahlilna, i Anaehoomalu h mahope aku fākou nel, (Lonoikam«o kasiki ma)..1 k* mtaawa i ike aku >ai o Loboikamakahiki ia Kapaihiahilina • noho mai ana i kāliiwie, ma kahi 0 kau ana na waa o. lakou (Kapalhiahilina ma), alaila, uwea aku la o Lonoikamakahiki, ma ka uwehelu āna, elike me ka laua hele ana. A ike mai la no hoi o Kapaihiahilina i ka uwehelu aku a ke alii, n'aila, nwehelu mai la no hoi oia; a ia laua i halawai ai> a pau lfa laua uwe ani, kau iho la o L*m makahiki he olelo hoohiki. Mokuna XVI. Ia Lonoikamakahiki ma i hui pu ai, alaila kau iho la o Lonoikamakahiki i olelo hoōhiki mawaena o laua, aole e loaa hou kekahi ka-e, aole hoi e hot)lohe i na olelo akiaki a kona mau aialo. I mea nae e paa ai ka laua olelo hoohiki, kukulu iho la o Lonoikamakahiki i wahi ahu pohaku (heiau), 1 wahi no laua e pule ai, me ka hoohiki imua o ke akua o Lonoikamakahiki, no k6 laua hoopaa ana i ka laua olelo hoohiki. A ike aku la o Kapaihinhilina, ua hooiaio, mai - o Lonoikamakahiki i kana hoohiki ana, ia.manawa ko Kapaihiahilina ae ana aku e hoi pu me Lonoikamakahiki. A pau ka laua kapu heiau ana malaila, hoi aku la 4aua i Kona a noh'& iho la ma Kaawaioa, Kona, Hema. Ua oleloia ma keia moolelo I& laua hana ana i olelo hoohiki no ke kukutu ana i ke ahn pohaku ma Anaehoomalu, ua kapaia ka Inoa o iā palena mawaena o Kohola ame Kona o '"'Ke Ahu a Lono'o ia ka inoa mau o kela wahi ahiki i keia manawa, o ia hoi ke kukulu ana o ]

Lonoiknmakahiki i ahu pohnku. 0 kii» hin* ana & L6iioik<irtakahiki, o- k& palena ih6 la ia mawaena o Kokala ame Kona, ahiki i lteia la a mau loa aktt| aiamuli tlo ia o k«ia hoohiki āna a Lonoikailinknhiki ame Kapaihiahilina. Ma kei& hol hōu ant aH o hiahiiina mb Lonolknmakahiki, ua nolio hou iho la o Knpnilnaliiliiia ma koßa kulaiiā kuhina nui eliko hie kelA nohō tntta aba. M* kM& noho kuhin» nui hou ana 0 Kapaihiahilina, kuknkuka ae la oia m& Lonoikamakahiki, i wahi e kaāw&le aku ai ka poe na lakou i ni'a&i'a walo ia Kapaihialiilina, mai ko alb &ku o ke alii, oiai ua hoole aku 0 &af»āikiahilinn, i ka wa a I-olioikattifilf&liiki i koi in.li ai ē hol hou iftua ft aoho like, a pfenfei ua olelo hoole & K.lli»ihidhnhift; "Aole au e hoi hou aku a nolio pu me o#, ata &» kanw&ie aku ka poo nft iikou i &i'afii'a wnlō ia'tl inai kou ftlo āk\i, alalla hoi ākU āu lflo ofe," a nd ia nicft i kūknkuka ai o Lonoikānilkahlki ®e Kapaihiahiliua* Uā, ninau aleu nae o Lonoikamakahiki i feo Krfpaihiahj)ina manao no ka pa« na iakou i «i'ani'a wnīo iaia,' ina pahft 0 ka māke ko Khpaihiahillnā Wftketiiakē, ua ae aku o Kapāi* hiahiliilA, Oiai fto nāe 0 kfl īliMiAO heokahi tio ia o Lonoikanmknhiki. fl«nb kela i ,kft īionoikiimnkaBĪki Hiallho, lio ka ma pāiiiiahilinh, mea 6 koi nkt| «i/lie hdbkō wale mai »0 ka Lonoikanlft* kahiki; noiaila ma keia kukakuka ktta a laUa, Ua hoohoio iho la o Kapaihiahilina, e ptUi ka poe na lakou 1 ni'ani'a.iaia, i ka make e pono ai. AkA hoj, i in*ā 6 ha)axtai oie ai lakou fti6 ka ihakē maihoino, mh leii pepelii maoli ana aku, ua waihoia ko lakmi ināke ma ke kaua arift; hfe oiaid, tlā pau loa ka poe na lnkou i lU'ani'ā ia KapAihlnhiUun. i kti make, aohe ahailono i koe. Mahope mai o kela manawa, kau pono ih-o la o Kapaihialiilina iiund o ke kulana kuhina nui no Lonoikā» makahiki, me ka ni&u o kona hfiē ahiki i ka make ana. • ■ ī ko Kapaihinhilina make ana tku, Ua noho tnal o Lonoikamakalnki, ni« hoali hou ole ia o keknhi kau* mahopi mai ahiki tval6 iio i konā makfc ftha, iol4 he kipi a piau kuee ana, āka he mnikai wnle no. A hala o Lonoikamaknhiki i ka make, ua el<Slōia, ua lilo ke aupuni o Hawaii ia Kenkenlnni a mai ka manāwa nini o ka lilo ana o Hawaii iaia ahiki i na niii nimoku mahope mni ona ahiki ia KamOhnmeha. aole i lkēla «ia keia moolelo na kaua nul iloko o'ia nianat\ra. Aka i ko Keoua. manawa i noh:

ai ke kipi ana o na nlii ai oknna b[>bu* Nolaila ua liiki mal kakOu i ka hope o ka moolelo o'Lonoikamakalliki» ke alii i ufho ni« ka maluhia a elemakulo, a make no liol nla konA aina hanau o Napoopoo, Kona, Ilema; Hawaii. Ke hnawi aku nei nu l kuu hlolia uui ka poe keluhelu i ka moolelo o LohōiktiSiakftliiki, a 1 ka Limahoo* ua keiki hoonohohua o ka pāpāf>h'i, ko'u welina pau ol«.