Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 44, 30 October 1924 — Ke Kumu Kupono e Kohoia ai o Pilipo Laiki i Elele [ARTICLE]

Ke Kumu Kupono e Kohoia ai o Pilipo Laiki i Elele

(Na LORINA A. KAKINA) O ka ninau ano nui e hooholoia ana ma ke koha balota o Novemaba 4 e hiki mai ana, o ia no keia: Owai la ko Hawaii Elele i ka Ahaolelo Nui? Eia elua moho—William P. Jarrett ka moho Demokalaka ame Pilipo Laiki ka moho Repubalika. 'Ma na mea e pili ana i ko laua mau, kulana piliklno, aole no he mea like ole iwaena o laua. He mau kanaka maikai wale no laua. Ma ko laua ano makaukau hoi, ua oi aku ko Pilipo Laiki makaukau mamua o William P. Jarrett. Ua hanauia o Pilipo Laiki ma Hawaii nei, a ua maopopo no hoi iaia na mea i makemakeia no Hawaii nei, ame na kulana apau. Ua hanauia no hoi o Jarrett ma Hawaii nei; he luna oia no ka Halepaahao no kekahi mau makahiki, a he maikai no kana mau hana malaila; a ma na oihana hooko ame na mea pili kuloko ua kußono no o Jarrett. O Laiki hoi, ua loaa iaia na hoenaauao maikai ia ma Hawaii nei a ma Amerika; a ua puka pono mai hoi mai ke kula kanawai mai o Kikako; a ei» hou, he loio holomua oia no na makahiki i hala aku nei. Aka, o ke kumu kupono loa e hoouna aku ai na mana koho o Hawaii ia Pilipo Laiki i Elele, aole mamuli o ko laua mau kulana; a aole no hoi ma ka oi ae o kona naauao. Ina no paha e hoololiia ae ke kulana i keia wa o Jarrett ka moho a na Repubalika a o Laiki ka moho a na Demokalaka, alaila e koho ana no au ia Jarrett. O ke kumu nui i kupono ai e kohoia aku o Pilipo Lrfiki, 0 ia no ke kulana i loaa ia kakou ma Hawaii nei, e pili ana 1 ke dute maluna 6 na waiwai e hookomoia nei iloko o Amerika. O'ka ninau no ke dute, he mea kahiko io no keia, a aole hoi he mana koho o.ka Elele; aka, e nana mai kakou. Ina no paha he makemake a hoihoi ole no paha kakou i ka poe mahiko, a i ole ia, he apono a apono ole paha kakou i na "Hui nui elhna," aole o ia ka ninau; aka, o ka mea maopopo o kakou apau, iloko o Hawaii, ke loaa nei ko kakou mau ola ana ma ka pii pololei mai, a ma kekahi ano e ae paha mailo-

ko maj o na puka i loaa mai na mahiko mai. Mamuli o na puka i loaa mai na mahiko mai, ua piha iho la ka kakou mau ipuhao ma na home; a i ka wa hoi e emi mai ai na mahele puka, e emi mai ana no na ipuhao e kukuku ai na mahu. Malia o oleloia mai he kumu paio kahiko loa keia, a mea hoopau manawa wale, nolaila, he kumu nawaliwali loa ia. Aka nae, e hoomanao iho i keia; ina aole keia dute nmllina o na waiwai komo ae iloko o Amerika, aole e ku i kem la he mau mahiko uala ame na mahiko iloko o ka aina ma kua. A ma ia kulana hookahi no na mahiko o Hawaii nei. Ina e hoemiia mai ke dute maluna o na kopaa, alaila, o ka hapanui o na mahiko o Hawaii xTei e pani ana na puka o ia mau mahiko. Malalo o keia mau kumu, oka mea kupono wale no i kela ame keia e noho ana ma Hawaii nei, e kokua i ka paaia o ke kanawai dute. I keia wa ke ikeia nei ke kue loa nei ka aoao Demokalak* ma ka aina makua i ke kanawai dute, a oi loa aku maluna e. ke kopaa. Aia no he komisina i kohoia mai ka hale mai o na Lunamakaainana, he ekolu Demokalaka a he ekolu Repubalika. 'O kekahi o na komisina Repubalika ua hiki ole iaia ke haawi i kona manao ma keia ninau, no ka mea he kuleana kona ma ke kopaa; nolaila, o na Demokalaka, ua waiho mai i ka lakou hoike e hoemi loa ia ke dute maluna o ke kopaa; o na Repubalika elua i koe iho, ua hana iho la i ka laua hoike e paaia no ke dute elike me ia i keia la. O ka mōho Presidena Mr. Davis o ka aoao Demokalaka, ke kukala aku nei oia ame na alakai o ia aoao, e hoemiia, a i ole e hoopau loa ia ke dute maluna o na kopaa. Aia keia hoike a ke komisina i ka Peresidena Coolidge; a ke noonoo nei oia i kana olelo hooholo i keia wa. Nolaila, 'ua maopopo loa o ka ninau kalaiaina ano nui ma ka aina makua, oiano ka ninau e pili ana ike dute. Ina e kupaa ana o Peresidena Coolidge, alaila, e ku iho ana ke kanawai dute elike me ia i keia manawa. Nolaila, i keia la, oiai keia ninau e pili ana ia Hawaii ke paioia nei me ka ikaika loa, a oiai no hoi o ka ninau hakaka kalai aupuni he hahana loa na paio ana, a ina e koho aku ana kakou i elele Demokalaka, ua like no ia me ko kakou pa'i ana aku i na papalina o ka poe kokua i ka paaia o ke dute iluna, me na kawele i hooma-uia; a e loaa ana lakou i ke anu. He mea hoi ia e kokua aku ana i ka poe e makemake nei « hoopauia ae ke dute maluna o ke kopaa. He mea ia e hiki ai i na Demokalaka ke olelo aku, eia <» Hawaii, he aina hooulu ko, a ke kau nui nei hoi ko lakou holo» mua maluna o ke dute kiekie maluna o ka kopaa, o ia ka olelo a na Repubalika; a o Hawaii hoi me kona mau maka no • kaakaa mai ana, ua koho mai lakou i ke kanaka ma ka aoao e kue maoli nei ma ke akea, i ke kanawai dute maluna o na kopaa. O na olelo a Jarrett e olelo nei, he kokua oia i ke dute maluna b na kopaa he ano ole ia mau olelo; a aole no e nanaia mai ana; no ka mea, aole ia o ke kahua alakai o. ka aoao Demokalaka. Aole io no he mana koho o Jarrett, aka, o kona kohoia ana he mea kokua loa aku ia i ka poe kue i ke kanawai dute; a e pa'i aku ana hoi i na papalina, o ka poe e kokua mai nei ia kakou. Nolaila, e ka poe koho o Hawaii, o keia ka manawa kupono no kakou e hoike aku ai i ko kakou kulana maoli ma keia ninau ano nui no ko kakou mau pomaikai. Mai hoopalaleha ma keia ninau ano nui; aka, e hoouna aku i Elele ma ka aoao o kona puuwai ame ka uhane, a o ia no hoi ke kulana like ma ka aina makua ame Hawaii nei; e kakoo ana i ke dute maluna o na kopaa o na aina e e hoounaia ae ana iloko o Amerika; a pela e loaa ai ia kakou o HaW€iu nei ka lanakila kamahao.