| | HE MOOLELO No Ke Kaikamahine O Ka Pouli A i Ole Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na
Alahele o ka Poe Ino. Aole he manawa e ae i hookaniia ai kela bele kahea, ko
wale no ma na manawa pauahi, ame na manawa e ikeia ai o
kekahi mau pilikia ano nui; nolaila i ka wa i kani aku ai k
ele kahea, a e laweia ana hoi kona leo kani e na welelau o
'- -A makani, i ka loa ame ka laula o Pinelana, ua loheia aku la
ka haluku o na wawae o na kauwa mai na wahi like ole mai o
kela home, a iloko o ka manawa pokole ku ana no he mau
kauwa lehulehu ma kahi o ke alapii, me ke kakali ana mai i
ke kauoha mai ko lakou haku wahine opio aku, no ke kumu
o ko lakou hoalaia ana aku ma kela po.
"Manao anei oe e Pilipo, ua opulepuleia ko'u noonoo? Ma ke
ano o ka'u mau mea e hana aku ai, e ike mai ai oe, eia no au
iloko o ko'u noonoo maikai."
"No kou paakiki kuhihewa ea, ke hoike aku nei au ia oe i ka
mea oiaio loa, aole e ala mai ana kou makuakane ame Mr. Ka-
kona, mamuli o ka bele kahea, ua hala aku laua no kekahi
A ahi mamao Ioa i keia po."
O ka Kaloke pane, no kela mau olelo a Matado, o ia no ka
noke ana ae i ka akaaka, oiai ua maopopo loa iaia, aole e hiki
i kona makuakane ke haalele iho i ka hale, me ka lawe pu ole
i kekahi o na kauwa, a mamua nae o kona kamailio okoa ana
mai i kona manao, i olowalu like mai ai ka leo o na kauwa
i ka ninau ana mai :
"Owai ka mea nana i hookani ae nei i ka bele kahea?" me ke
-omo aluka ana mai o na Kauwa Paele iloko o ka hale, aia
"- "i na ipukukui hele-po ke paa la iloko o ko lakou mau lima,
a ua hele a piha i ka pihoihoi.
"Owau ka mea nana i hookani aku nei i ka bele kahea, ke
makemake nei au ia oe e Kamuela, e hele aku noloko o ka
rumi o kuu makuakane, a e hoala aku iaia, me ka olelo pu aku
i-a makemake au e hele mai oia imua o'u, no ka mea ua hooma-
hukaia aku o Mr. Keoki Kakona, a ua maopopo i keia kanaka
kona wahi i hele aku ai," wahi a Koloke, o ka pane ana aku no
kela ninau a na kauwa.
"Ua maopopo anei i keia kanaka?" i pane hou mai ai na
kauwa, me ka hele ana aku o kekahi poe o lakou e hooko i ke
kauoha a ko lakou haku wahine, a ke ku la no hoi kekahi poe
o lakou ma ka aoao o Kaloke, e kakali ana o ka hoikeia aku o
ka lakou mau mea e hana hou mai ai.
"Ma ke ano he kauwa lawelawe o Mr. Kakona malalo o'u,
pela wale no au i maopopo ai i kona wahi i holo aku ai, ua
.a; ele mai oia ia Pinelana nei, no ke kulanakauhale o Louvile,
me ka ukali pu ana aku o Kenerala Rudena me ia ma kela hua-
--." i hoakaka mai ai o Matado ma ke ano hoopunipuni, i
,; "' e pau ai na manao pioloke o na kauwa.
"E ae mai ana anei oe e hele pu me a'u imua o kuu makua-
kane, a hoakaka aku iaia, i kau mau olelo apau i kamailio mai
?--?" wahi a Kaloke me ka hopu akoa ana mai i ka lima Ma-
:-.'].-).
iloko nae o kela manawa i hoea mai ai na kauwa a Kaloke
o ka hoouna ana aku e kii ia Kenerala Rudena, a o Kamuela ka
i pane mai, me ka leo i piha me ka pihoihoi :
"Auhea oe e Miss Kaloke, aole o Kenerala Rudena kou maku-
akane maloko o kona rumi."
"Aole i'o anei kuu makuakane maloko o kona rumi i keia
manawa?" i pane aku ai o Kaloke me ka luliluli ana ae o kona
: "o.
'Aole kou makuakane maloko o kona rumi i keia manawa,
o kona wahi i hele aku ai, aole he hookahi o makou i maopopo.
Aole oia i hiamoe iki maluna o kona wahi moe, aka no kona
kuka ame ka papale, pela me kona ipupaka, aole makou i ike
i ka waiho mai maloko o ka rumi."
Me ke kakakali hou ole iho a pau pono na olelo a Kamuela
e hoakaka mai ana, o ke pale ae la no ia o Kaloke i kekahi mau
kauwa, a holo aku la noloko o ka rumi o kona makuakane,
oiai hoi o Matado e nana aku ana me ka noke ana ae i ka aka-
aka ma ke ano pahenehene.
No kekahi mau sekona helu wale no kela nalo ana aku o
Kaloke, oili hou mai la ua kaikamahine nei iwaho, ua hele hoi
kona helehelena a kunahihi, a o ia ka Matado o ka nalu wale
a holo aku la noloko o ka mmi o kona makuakane, oiai hoi o
ana iho no iloko ona, ina ua nana aku o Kaloke iwaho mai
ka puka aniani aku, a ike ia Mine, ma ka luawai kahiko, alaila
e hoea mai ana i ka manawa a laua e auamo ai i kekahi poino
nui, no ka loaa pono o ka laua karaima puuwai eleele i hana
ai ma kela po.
'Iloko nae o ka nanea ame ka noho pouliuli o na mea apau
i ka Kaloke hana i noonoo ai, poha mai la ka leo o ua kaika-
mahine nei i ka i ana ae i na kauwa :
"Ke makemake nei au i kekahi poe o oukou e na kauwa a
kuu makuakane, e ku kiai i keia kanaka, ahiki i ka maweheia
ana ae o kekahi hana pohihihi loa. Ke hoohiki nei au ma ka
-a o na lani, ua ike keia kanaka i na mea apau i hanaia ma
keia po. Ua kamailio mai oia i na olelo hoopunipuni ia'u, a
mamuli o kona ae okoa ana mai, no kona ike ana i na mea i
' -aia, ke olelo ae nei au, aole loa oia e hookuuia aku e hele
' akila ahiki, i ka ulaaia ana ae o keia hana nui i piha me ka
---iihihi."
'Aole anei e hiki ia oe e Kaloke ke manaoio mai, no ka'u
mau mea i kamailio mua aku nei, ua hala aku kou makua- kane ame Mr. Kakona no Louvile?" wahi a Matado me ka hooi-
'--- '-^ ana e uumi i kona mau manao pihoihoi a maka'u no ka
?! pono o kana hana kolohe.
"Ua kamailio i'o mai nei oe pela, aka nae ua hooiai'o Ioa ia
" - ka'u mau mea i hoohuoi ai i kinohi, no ka oiaio ole iloko
o kau mau olelo apau i kamailio mai ai i keia po, aka ua hoao
ii oe e hoopunipuni imua o kuu alo, me ko manao kuhihewa
' "mi aku ana au ia oe.
"Ua kamaaina loa au i na ano apau o ko u makuakane, ma-
muli o ia kamaaina e hui pu me kekahi mau mea e ae, pela au
' .e ai, aole oia i holo aku no kahi mamao mamuli o kona
manao ponoi iho. Ua loaa iaia kekahi eha iaia i komo ai i ke
kaua, he eha i paa mau aku iaia ahiki i kona hooluolu ana o
ka mea wale no nana i hooluolu mai iaia no na makahiki lehu-
lehu ae nei i liaia, o ia kekahi mau laau ana i malama ai, ua
oa aku nei no kela mau omole laau ia'u iloko o ka rumi, ina
- kona hele no ka huakai loa, aole loa oia e hoopoina ana i
kela mau omole laau. .
"Akahi a hooiaio loa ia mai ka'u mea i lohe ai, mai kona
waha ponoi mai kela leo uwe kahea, o ka. oili ana mai, maloko
" -.a pa o kona home nei, nolaila ke kauoha aku nei au ia oukou
' na kauwa a kuu makuakane, e hele oukou e huli i kona kino,
a lawe mai e hoike ia'u, i ka mea i loaa ia oukou!"
Hakalia no a pau kela mau olelo i ke kamailioia ae e Kaloke,
o ka oili aku la no ia o kekahi poe Paele he umi-kumamalua | nowaho o ka hale, no ka huli ana, "ina paha aia ko lakou haku ma kekahi wahi iloko o ka poino, aia hoi o Matado ke noho la me ka hele a piha i ka haalulu me ke kamailio wale ana ae no iaia iho: "E kuu akua, ina aia no o Mine ke kakali mai la ma ka luawai o ko'u hoea aku, e loaa pono aku ana oia i na Paele, me ke kino make o Kenerala Rudena ame Mr. Kakona, iloko o ke kulana kupouli o ka noonoo." Iaia no nae e noho ana me ka piha loa i ka maka'u, haawanawana ana no o Mine ma kona pepeiao i ka pane ana iho : "Aohe hopohopo ana e Matado i koe, ua hoohioloia aku nei e a'u na paia o ka luawai kahiko, mahope o ke kiolaia ana aku o na kino a elua iloko o ka luawai." O ke ano o ka hoea ana mai o Mine, ina paha ua ikeia oia e na kauwa aole paha, he ninau pohihihi loa ia i hoalaia ae iloko o Matado, o kana wale no e ike la, aia o Mine ma kona aoao, a ua pomaikai hoi laua, no ka loaa ole ana aku ua o Mine i na kauwa ma kekahi wahi mawaho o ka hale. "Mai hoikeike wale ae oe i kou ano pihoihoi e Matado," i hawanawana hou mai ai o Mine. "E waiho mai oe i keia kaikamahine malalo o ko'u malu. Hookahi kumu o ko'u hoi koke mai nei, ua lohe au i ke kani o ka bele kahea, no ia kumu i hiki hou ole ai ke kakakii mai ia oe, aka kiola aku nei i na kino a elua iloko o ka luawai, a kipapa aku nei i na pohaku maluna iho, e hiki ole ai ke ikeia e na kauwa." MOKUNA XVII. Aole o Kaloke i noho pouliuli i ke kulana mawaena o Matado ame Mine, ua ike aku oia i ka hawanawana o Mine ia Matado, ua hoomaopopo hoi i ke ano o ka nana ana aku o kekahi maluna o kekahi, a o ia ka Kaloke o ka pane ana aku : "Ua hookahaha loa ia mai ko'u manao e Mine no kou hele pololei ana mai nei a hui pu me keia kanaka me kou hawanawana ana aku ma kona pepeiao, me kou ninau mua ole mai ia'u, i ke kumu o ka uluao'a o na kauwa maloko nei o ka home." "Aohe a'u ninau ana aku ia oe e ka mea hemolele loa, ua lohe mai nei au i na kumu o ka hoalaia ana o na kauwa ; no-laila ma ke ano owau ka haku o keia home, aole au i make-make e kamailio pu me kekahi mea haahaa matado iho o ko'u kulana, aka me Pilipo Kuaina wale no." Ua hu wale aku kau mau olelo e Mine mawaho o na palena kupono ;" wahi a Kaloke me ka hoohuoi iloko ona, o Mine kekahi i komo pu iloko o kekahi hana ohumu e hoopoino i kona makuakane ame Mr. Kakona. "Malia paha pela i'o, aka nae eia no au iloko o ko'u mau noonoo maikai apau. Ke ninau aku nei au ia oe, e hoike mai i ka manao o kou hoala ana i na kauwa i keia po! No ka hele ana anei o kou makuakane no kekahi wahi mamao, me ka hoike mua ole ana aku ia oe no ia mea, pela iho la i loaa ai ke kuleana ia oe e hoala ai i na kauwa i keia po, a e kamailio aku ai imua o Mr. Kuaina ma ke ano e kapaia aku ai oia he mea hana karaima? Mawaho no au o ko'u mmi kahi i ku mai ai a hoolohe i na mea apau i kamailioia mawaena ona ame oe." "Ae, i kou lohe ana i na mea apau, o ke kumu iho la anei ia o kou hele ana mai a hui pu me keia kanaka me ka hawanawana ana aku i kekahi mau olelo au i makemake ole ai e loheia aku e a'u?" wahi a Kaloke me na manao hoohuoi no ko Mine ano. "Ua maopopo anei ia oe e Mine, ka nalowale ana aku o kekahi mau kanaka elua mailoko aku o keia home, ma ke ano kupaianaha loa. Ua maopopo anei ia oe, o kekahi o kela mau kanaka, oia no ke kane hoopalau a kou kaikaina, a o kona kokoolua, oia kou makuakane?" "Ua maopopo au i kena mau mea au e kamailio mai nei," wahi a Mine, me ke ku pololei ana ae iluna, alaila hoomau hou mai la i ke kamailio ana: "Uamaopopo pu ia'u, ua hoao mai oe e hapala i ka inoa maikai o kuu kane hoopalau nei ; a o ka mea nana i hookahaha loa mai i ko'u noonoo, o ia no ka ike i loaa mai ia'u no kou wahi i loaa mai ai; e kohu ole ai kou lawe ana ae i ka mana iloko o kou lima, a hooko aku i na mea au i hana ai i keia po." "Aole keia he manawa no ke kamailio ana i na mea pili ohana, he nui loa ka manawa no ia mea, aka ke manao nei nae au, ua oi ae ko'u haaheo, e hoikeia ae ko'u ohana imua o ke akea, mamua o ka moolelo o kou hanauia ana. Ina o oe i'o ka wahine hoopalau a Pilipo Kuaina ea, alaila ke hoomaikai e aku nei au ia oe ke kaikamahine a Ineka Baroni, a o oe kekahi wahine pomaikai loa, i ka loaa ana o kekahi kanaka i piha i ka epa ame ka hoopunipuni !" me ka huli ana ae o ua o Kaloke imua o Matado a i mai la : Aole loa au i poina i kou kamailio ana mai nei e pili ana i ke kelekalapa ame ka meahuna no ko Mr. Kakona holo ana aku no kahi mamao; a ke hoomanao pu nei no hoi au i kou olelo ana mai nei, ua ukali pu aku kuu makuakane mahope o Mr. Kakona, o kela mau hoakaka au, aole he kuikahi o kekahi me kekahi." "Heaha hoi ka mea e kuikahi ole ai e Kaloke? Ua kamailio i'o aku nei au ia oe, no ka hele ana aku o Mr. Kakona, no kekahi hana i pili i ko olua hauoli iho, me ko'u huna ana iho nae i kekahi mea okoa ae ae, aka nae i wahi e hoopauia ai kou pohihihi ea, ua komo pu aku o Kenerala Rudena iloko o na mea e pili ana i kela hauoli, a ke lana nei kuu manao, aole oe e hookikina mai ana ia'u e hua'e ae i ua meahuna nei, ua pili no ia i kou mau makua." Mamua o ka hiki ana ia Kaloke ke pane aku, no na olelo hoehaeha noonoo a Matado i kamailio mai ai, ku ana no kekahi wahine Paele ma kona aoao, e paa ana he iliwai ma kekahi lima, a he kukui helepo ma kekahi lima, a e hamama ana no hoi ka waha o kona lole, e hoike mai ana, i ka puoho ana ae o kela wahine me ke komo ana i kona lole ma ke ano pupuahulu. "E hoike koke mai e kuu haku, heaha ke kumu o ke kani ana ae nei i ka bele kahea? Iloko ka hoi o ko'u nanea i ka hiamoe, kani ana keia bele kahea, o ko'u ala awiwi ae la no ia, a holo mai la, me ka hopu ana aku i kekahi mea e loaa ana i kuu lima. Ua ike au, i ka manawa e kani ai kela bele kahea, aia kekahi hana ano nui, he pauahi paha a i ole, he mau poino e ae, a ina aole he pilikia, alaila he hana kela na kela wahine Paele kolohe na Kite." "O oe ka keia e Mama Molex," i pane iho ai o Koloke. "Mai hoahewa wale aku oe maluna o Kile, aole nana i hookani aku nei i ka bele, a manao. au, aole no paha oia i hoea mai nei, oiai aole au i ike iki iaia i keia po; aka owau ponoi no ka mea nana i hookahi aku nei i ka bele kahea, e kakali iki iho nae oe pela a mahope, alaila hoakaka aku ai i ke kumu o ka hookaniia ana o ka bele, a e kakali ae hoi au i na olelo a keia keonimana i manao ai e kamailio mai ia'u. "E hoomau aku i ke kamailio ana mai, i na mea au i manao ai e hoopuka mai imua o'u, a kahamaha e ia mai nei e keia wahine, no na mea no ia e pili ana i kekahi meahuna, i pili i ko'u mau makua. Aole loa he meahuna i pili i ko'u hanauia ana mai, no ka mea o Kenerala Rudena no ko'u makuakane, a o kana wahine i make o ko'u makuahine no ia, a o keia wa-hine Paele ko'u mea nana i malama, mai ka wa bebe mai ahiki wale i ka nui ana." "Aia hoi paha la, ua kuhihewa loa oe no kou mau makua oiaio, no ka mea o ke kelekalapa nana i kono mai i kou makukane ame Mr. Kakona e haalele iho i ka hale nei me ka pupuahulu loa, e pili ana no ia no kekahi kanaka ame kana wanine, me ko laua koi ana mai, o laua kou mau makua oiaio loa, aole e koko a he iwi o Kenerala Rudena iloko ou." "Ke manao nei au ua opulepuleia oe e Mr. Kuaina, a i ole ke hooi ae nei oe i kou mau ano hoopunipuni a wahahee," wahi Kaloke, me ka hiki ole iaia ke uumi iho i kona akaaka. "Mamua o ka mare ana o kuu makuahine, e ikeia ana oia ma ka noa o Miss Budika, a o ka inoa o ko'u makuakane oia o Rudena, nolaila." "Nolaila ke kukulu wale nei no oe i kou mau manaolana | iluna o ka makani puahiohio," i ka kahamaha mai ai o Mine i na olelo mawaena o Kaloke ame Matado. "O ka mea oiaio loa i lohe oe e Kaloke, aole kou makuahine he ohana Budika, a oki loa aku hoi ka holo ana o ke koko o ka ohana Rudena iloko ou ; aka he kaikamahine makua ole oe, i laweia mai e Rudena ame kana wahine, mailoko mai o ka home, o na keiki makua ole." "Aole oe i laweia mai kela ano hale mai e Kuini, aka mai kekahi hale mai o ka poe maikai, ua maopopo loa ia'u ka'u mea e kamailio nei," i pane ae ai ma ka wahine Paele, aia hoi o Koloke ke ku la, me kona piha loa i ke kahaha, no kana mau mea e lohe aku la, e kamailioia ana nona. "Heaha kau mea i kamailio mai nei e Mama Kaloke?" i hopu mai ai o Kaloke ma ka lima o ka wahine Paele. "Aole anei au he kaikamahine na Kenerala Rudena ? Aole e hiki ia'u ke manaoio i keia mau olelo, ahiki i kuu lohe ana mai ka waha ponoi mai o kuu makuakane. Ina he oiaio keia mea, ke pohihihi loa nei au i kahi o ka loaa ana aku o ka ike i keia mau mea. He mau pule helu wale ae nei no ka hoea ana mai o keia mau mea a noho ma Pinelana nei, eia nae ua oi aku ka laua mau mea i ike mamua o'u, ka mea i noho a kamaaina i keia wahi. "Ua lehulehu na manawa a'u i lohe ai, i ke kamailio o na kanaka o keia wahi no ko'u kulike loa me ka ohana Kaina, ina he mea oiaio kela, alaila o ka ohana Kaina ame ka Ohana Redena, he hookahi no kela ohana mai kinohi mai. Oiai nae aole kuu makuakane maanei i keia manawa, aole loaa au e manaoio ana i keia mau olelo, aka he hookahua wale ana no keia no ke- kahi hana manaoino i hookumuia iloko o keia mau mea no'u, a no kuu makuakane paha." I kela hooki ana iho o ka Kaloke kamailio ana aku, o ka manawa ia i holo mai ai kekahi mau kauwa maiwaho mai o ka hale, a kaa e mai la no ia Kamuela ke kamailio ana: "E hele koke ae kakou e Kaloke iwaho, no ka mea ua ike aku nei makou, ua hanee na aoao o ka luawai kahiko, oiai nae, i keia auwina la iho nei no i hanaia ai na puna kameki hou loa; a aia hoi na kulu koko makamaka hou loa, ma ha'i o kela luawai." Ua like pu kela hoakaka a ke kauwa Paele, me kekahi poka pa-hu i kiolaia mai iwaena o kahi a Matado ame kona mau hoa e ku ana, aia ua kanaka nei ke alaalawa la ka nana ana maluna o Mine pela hoi o Mine e nana aku la maluna o kana kane, ma ke ano maka'u a hopohopo, no ka loaa pono o ke karaima a laua i hana ai. No Kaloke hoi, hooho ae la oia i kekahi leo o ka mea i piha me ke kaumaha, hoopoina ae la oia i na mea e pili ana i kona hanauia ana, alaila huli pa-pu mai la imua o Kamuela a i mai la: "Aia anei na kulu koko ma ke ka'e o ka luawai kahiko? Ua hoohioloia anei na paia o kela luawai?" "Ae e Miss Rudena," wahi a Kamuela me ka pihoihoi. "O Kamekona ka mea nana i ike i keia mau mea, iaia e holo mai ana, no ka hooko ana i ka leo o ka bele kahea. Aole oia i holo ae ma ke alanui loihi, aka ua oki pokole mai oia maloko o ka mala-ko, ahiki i ka hoea ana i ka luawai kahiko, a holo loa mai la e hoike ia makou, no kana mea i ike ai, oiai makou e huli ana i kou makuakane maloko o ka ululaau paina. "I ko makou lohe ana i kela meahou, holo like aku la makou apau no ka luawai, a ike aku la i ka oiaio o na mea apau i kamailioia mai. Ua hiolo i'o na pohaku hou, i hanaia me ka puna kameki i keia auwina la koke iho nei no, i hoohiolo maoli ia kela e na lima kanaka, a o ka mea oi loa aku o ko makou kahaha, o ia no ka hauka'e o ka waha o ka lua, me na kulu koko makamaka hou loa." "Auwe no ka hoi e !" i hooho ae ai o Kaloke. "O keia anei ka mea oiaio loa au e Kamuela e kamailio mai nei ia'u? Ma kou manaoio anei, ua hoohiolo maoli ia aku na pohaku ma ka waha o ka lua; a o ka oukou mau mea i ike ai, he mau kulu koko ia?" "He oiaio loa na mea apau a'u i kamailio aku nei, aole he hoopunipuni iki iloko olaila. Me ka malamalama o ke kukui helepo, i ike ai makou apau i na kulu koko hou loa, a ike pu iho la no hoi i na hoailona, no ka hoohiolo maoli ia ana o na pohaku ma ka waha o ka lua. Ma ko'u manao maoli e Kuini, ua hanaia he karaima pepehikanaka, ma kahi kokoke i ka luawai, a i wahi e nalo ai kela karaima, ua kiola okoa ia aku ke kino o kekahi mea iloko o ka lua, a hoohioloia aku na pohaku maluna iho, no ka huna ana i ke kino make malalo." "Owai ka mea hiki ke manaoio aku i keia mau olelo hoopunipuni !" i komo mai ai o Matado, ma ke kamailio ana, i wahi e hiki ole ai ke manaoia aku na hoakaka a ke kauwa Paele, me kona hele okoa ana mai imua, a ku iho la ma ka aoao o Kamuela, me ka i ana aku i ka Paele : Ua opulepuleia oe e keia Paele naaupo!" me ka hopu okoa ana aku ma na poohiwi o ka Paele, a hooluliluli aku la imua a ihope. "Ina mawaho aku nei o keia home i hanaia ai ke karaima i keia po, alaila pehea i lohe ole aku ai kekahi mea i ka haluku mai mawaho? O ka mea oi loaa aku o ke kupaianaha, o ia no ka noho pouliuli o na mea apau, a mahope o ka hanaia ana o ke karaima ame ke kanuia ana o ke kino, o ka wa ka ia e ikeia ae ai, aole loa au i lohe mua i kekahi hana o keia ano, ma keia manawa wale no." "He mea oiaio loa kona au e kamailio mai nei e kuu haku," i pane aku ai ke kauwa Paele me kona piha i ka maka'u ame ka haalulu, ke haukeke wale la no kona mau lehelehe, elike me ke ano o ka poe maka'u wale, aka nae pane aku la no ua o Kamuela i ka i ana aku : "Aole i'o he hookahi mea i lohe i ka halulu, ina ua hanaia he karaima pepehikanaka ma kekahi wahi o keia pa nui; a iloko no hoi o ia manawa hookahi, aole no he mea i lohe i ka haalele ana iho o Kenerala Rudena ame Keoki Kakona, ina ua hala aku laua no kahi mamao; nolaila o ka mea oiaio loa, aole he mea i ike iki i na hana o keia po, ahiki i ka oili ana mai o ka malamalama o ka la ma ke kakahiaka." "Ke apono aku nei au i kena mau hoakaka au e Kamuela. O e na Lani e aloha mai ia'u ! Ua nalowale aku elua mau kino ola ma ke ano pohihihi loa; nolaila ua hana i'o ia ke karaima pepehikanaka, a malia aia kela mau kino elua ilalo o ka luawai kahi i waiho ai." "Ea, heaha keia buke moolelo kaao hou au i heluhelu ai e Kaloke?" wahi a Mine o ke komo pu ana mai e kamailio, me ka nee ana mai a ku ka ka aoao o Matado. "Aole he mea e ae nana i hoala mai i na hana hoopihoihoi noonoo i keia po, o oe wale no, mamuli o kou mau manao hoohuoi kohu ole," alaila noke okoa ae la ua wahine ino nei i ka akaaka ma ke ano hoopahenehene. "Ua hoike aku nei o Mr. Kuaina i ka mea oiaio loa ia oe, no ke kumu o ka haalele ana mai o kuu makuakane ame Mr. Kakona ia Pinelana nei, aole anei ua lawa kela hoakaka ana e manaoio aku ai oe iaia ?" "Aole loa au e manaoio aku ana i kekahi o kana mau mea i hoike mai nei, no ka mea aole keia o kona hoopunupuni wale ana mai no ia'u, aka ua nui a lehulehu wale na manawa ana i pulapu mai ai ia'u i keia po," i apane aku ai o Kaloke me ke koa ame ka maka'u ole. "Pehea la oe e Kaloke i pupuahulu loa ai, ma kau mea e makemake nei e hooko aku, heaha ke kumu o kou kakali ole ana me ka hoomanawanui, ahiki i kou kauohaia ana aku e hana pela? Owai auanei oe e Kaloke, e hiki ai ke hookoia aku kau mau kauoha? Owau ka haku maluna o keia home, a maluna o na mea apau o kuu makuakane, aole o oe ! "O kuu makuakane ka mea i nalowale ma ke ano kupaianaha loa, a o kuu kane hoopalau nei, ka mea nana i hoakaka ae, i kona wahi o ka hele ana, nolaila aole a'u mea e ae e hana aku ai, koe wale no ka manaoio aku, i ka pololei o kana mea i kamailio mai nei." (Aole i pau.) | HE MOOLELO KAMAHAO No Ko Geofere Lanakila Ana A I OLE
KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA. "E hoao ana wau ! Ua loaa ia'u na mea apau e lilo mai ai
ia'u a e lilo aku ana no hoi, aole loa wau e haawipio ana ahiki
i ka hookoia ana o kuu makemake me ka lawelawe ole aku me
ka limaikaika."
Elua hora ma ia hope iho ua pau kona mau aahu ame kona
mau pono a pau i makemake ai e lawe pu, i ka hookomoia
iloko o kona pahulole, a ia pau ana hele aku la e ike i ka makua-
kane ame ka makuahine mamua o kona haalele ana mai.
Ua hoike mai la na makua i ko laua kahaha no keia hiki-
wawe loaa ona i ka hele me ka maopopo ole ia laua mamua, me
ko laua kue loa mai i kona haalele koke iho aohe hoi he kali a
pau na la kulaia, oiai ke Kalikimaka ame ka Hapenuia e hoko-
koke mau mai ana, na manawa hauoli loa iloko o ka noho o
hana ana iloko o ka makahiki; aohe nae he hooloheia aku O
ia kaua mai a laua, no ka mea ua ike mua ae nei kaua i ke kumu
nui o kona makemake loa ana e hele, no ke pahele ana aku no
ia i ko Gelade noonoo i mea e lilo mai ai iaia, a e hoka aku ai
hoi kona enemi, Geofere.
Iloko o ka ikaika o ka manao kaohi o ka makuahine, he ole
nae ka hooloheia aku o kona leo, ua paa loa ko Everete manao
no ka hele, aohe mea hiki ke hoohuli ae i kona noono mai kana
kumuhana ano nui ae i manao ai e hooko aku.
"He mare hanohano loa ke malamaia ana maloko o Nu
Ioka a owau kekahi i konoia mai no ka hiki ana aku ilaila ma
kela manawa o ka mare e lawelaweia ai," wahi ana o ka hoa-
kaka ana ae i na makua aohe nae oia i hoike aku i na inoa o
na mea e mareia ana, a he mau olelo palau wale no hoi ia ana
o ka olelo ana aku ua kono ia mai oia," nolaila aole hiki ia''u
ke haule mai kela mare mai me ko'u nana ole ae i na mea ake-
akea mamua o ko'u alahele."
"Pela no, aka e hoea aku ana no hoi i Nu Ioka i ka manawa
kupono e ike aku ai oe ia mare, ina no aole oe e haalele iho ana
ahiki i ka pau ana o ke Kalimaka ianei, he akea loa kela ma-
nawa nou e holo ai," wahi a ka makuahine o ka hoakaka ana
mai, no ka mea ua anoe loa kona noonoo no ka hele koke o ke
keiki ma ia manawa, oiai oia e hoohuoi mai ana, ma kona ike
mai i ka helehelena kaumaha o Everete, owai la na mea e mare-
ia ana, me ka loaa pu iho la o kekahi manao maopopo iaia e
hoonui wale ana no ke keiki i ka popilikia nona iho ma o kona
hele ana no Nu Ioka.
"Malia paha e hiki ana no ia'u ke hoi mai ma ka manawa e
malama ai olua i kekahi anaina nui maanei ma ka la kaliki-
maka," i pane aku ai ke keiki no ka hoomama ana ku i ka
makuahine, i aeia mai ai oia me ke kue hou ole ia mai," aka, e
pono au e holo aku i ka akau no hookahi a elua paha pule a
hoi mai no hoi."
Ma ke kakahiaka o ke ono o ka la i hoea aku ai oia i Nu
loka, a holo pololei aku la no ka hale halawai o ke kalapu i
lilo ai oia kekahi o na lala, a mailaila mai i loaa mai ai iaia ka
I ike no na hana a pau e hoomakaukau ana no ka mare,
I kekahi la mahope mai hele aku la oia a kipa aku la i ka
hale o Ade Lorina, ke aikane puna a ke onaona a Gelade Huna-
tere, mamuli o kona ike he hoamuu3ha pilipaa loa o Ade no
Gelade, a aole no e nele ana ka loaa mai o na ike a nui iaia mai
iaia mai e pili ana no ka mare o Gelade ma.
Ia kipa ana aku ona me ke ohaoha oia i hookipa ia aku ai i
ka home, a ia pau ana o ka laua ike ana ninau mai la o Miss
Ade Lorina: "l^iea oe i pee ai, e Mr. Mepelasona, i keia hooilo?
Ua olelo wale iho no au ia'u iho o ka pau no ka paha keia o
ko Mr. Mepelasona ike ana mai ia makou mai kela manawa
mai no o ka hemo ana mai ke kula mai. Ua loaa ka manao
hoohuoi ia'u ua haalele loa mai oe ia makou a he uku kou hoea
hou mai e ike ia makou."
"Eia no ke kumu o ko'u holo ole ana mai ianei, iloko o kela
mau manawa aku nei maloko o kekahi o na mokuaina ma ka
Hema ka hapanui o ko'u manawa o ka hoohala ana, a mamuli
o kekahi manao nui nana i kono ae nei ia'u e holo mai i oi aku
ka ikaika mamua oka hiki ke kaohi ia'u e noho aku i ka home,
pela iho la wau i hiki mai la ianei, no ka ike ana aku i na hana
a ko oukou poe maanei, a no ka hoololi ana no hoi i ke ano o ke
ola ana maloko o keia kulanakauhale, malia, o kahi keia e loaa
mai ai o na mea hoohauoli kiekie, "i pane aku ai o Everete me
ka helehelena i lilo ai i mea no na maka o ke kaikamahine e
kulou mau iho ai ilalo.
"E noho iho ana anei oe maanei ahiki i ka pau ana o EA U
kulaila?"
"Aia paha i ka nana ana aku,'" i pane aku ai o Everete me
ka akaaka pu ana aku, he wahi aka hoi i kapalili anoe wale
ae ai no ka houpo o ka wahine opio.
"He hooilo nui keia o na mea hoohauoli ana hou la o Nu
Ioka nei, a he lehulehu ana no hoi na mea e hoohauoliia ai kou
noonoo e like ka loihi me kau e koho iho ai e noho," i pane mai
ai o Miss Lorina. "Ua lohe aku paha oe i ka mea e pili ana i
ka mare hanohano nui e malamaia ana ma ka la kanakolu o
keia mahina, pela no ko'u koho iho'," wahi hou a ka wahine
opio.
"Ka mare hanohano! Ko wai mare?" i hoohuahualau aku
ai ka Everete ninau ana, me he mea la aohe oia i ike a i maopopo
mua, oiai nae o ka manao nui hoi ia O kona kipa ana aku, i mea
e loaa mai ai iaia na mea a pau e pili ana ia mare mai a Miss
Lorina mai.
"Auwe, o ko hoapapakula no hoi, ke kanaka opio 1 like loa
ka helehelena me kou, o Geofere Hunatere, a me kuu aikane
aloha Gelade Hunatere. Ea, ua hookahaha mai oe ia'u e Mr.
Mepelasona no kou lohe mua ole ana ia mare ae o Iaua !" wahi
a Miss Lorina, no ka loaa ole ana aku o kekahi palapala
kono ia Everete.
"Ahe! Alaila e mare ana o Geofere Hunatere ia Miss Gelade,
ea, oia anei? E noi aku ana wau ia oe e hoike mai, ina ua mao-
popo ia mea ia oe, owai ka inoa e kauia aku ana maluna o
Gelade mahope o ko laua mare ana?" i ninau aku ai o Everete,
me ka hoopinana ana ae i kona mau lehelehe ma ke ano hoo-
wahawaha, aole ia Gelade, aka, ia Geofere, ke kanaka opio
pooole ana e noonoo mau ai.
"Kupanaha no kau ninau, aohe hoololi ana i kona inoa, no
ka mea ua hookamaia o Geofere i keiki na Mr. Hunatere ma
ke kanawai, no ia kumu aohe mea akeakea, e kau aku ana ka
inoa o Mr.. Hunatere maluna o Geofere, "wahi a Miss Lorina
me ka maikai ole o kona noonoo no keia wahi ninau manaoino
no ke kane hoopalau a kana aikane.
"Auhea oe, e Miss Lorina, o kela kane hoopalau a Gelade
i keia la aole i hiki iki e huaiia ae ka mea huna e pili ana i na
makua ona, ke waiho nei ia me ka pohihihi loa, a ina ua mao-
popo ia mea i keia manawa owai kona mau makua?" wahi a
ka Everete ninau.
"Aohe au la i lohe iki."
"A pehea, ua hauoli no anei oe no ko laua mareia ae me ka
maopopo ole o ka moolelo ma ka aoao o ke kane, e Miss
Lorina?"
"O' ua hauoli wau, hauoli loa wau, a no ka mea, ma ko'u
nanao he kanaka opio maikai loa o Geofere ma na ano a apu.
Me ke kanalua ole au e olelo ae, e hauoli Ioa aha oia ina no ka | |