Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 46, 13 November 1924 — Page 4

Page PDF (1.65 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, NOVEMABA 13, 1924.
hoikeia ae o na mea pohihihi a pau e pili ana i kona hanauia
ana ame kona makua ; aka, ma ka mea oiaio aole e lilo ana ka
maopopo ole ana o ko Geofere mau makua i mea e mare ole
ae ai laua, no ka mea ua aloha laua kekahi i kekahi me ka pili-
paa loa e hiki ole ai ke makala aku, ina no ko laua mare ae e
lilo ana laua i paamare hauoli a kupono loa."
Ua koikoi loa keia mau olelo pai a Miss Lorina no Geofere
a ua Iike hoi me ke kuikele winiwini oi loa i houia mai la i ko
Everete puuwai
Iimo iho la ko Everete mau maka, aka i kona noonoo ana
iho mahope he mea pono loa nona ka uumi iho i kona manao
hoino a hoowahawaha iloko ona, o ka hana naauao ia ana e
hana ai.
"Ke manao nei au o kekahi ana kela o ka mare hanohano e
malamaia ana ma Nu Ioka nei, aole anei ou manao pela?"
wahi ana o ka ninau ana aku i ka wahine opio i hoehaehaia
aku la kona noonoo no na olelo ku i ka hookonakona a ke ka-
naka opio.
"Pela ana ko'u manao ; he eono ana mau kaikamahine kuaoao
o ka wahinemare, a owau ana kekahi o ia poe. Maloko o ka
halepule Pilimota laua e mareia ai," i pane aku ai o Miss Lorina,
ma ke ano hoooioi a ma ke ano hoi e hoomahuahua ia aku ai
ka ehaeha iloko o ke kanaka opio huwa.
"Maloko o ka halepule! Ma ke ahiahi ana anei e mareia
ai?"
"Ae; ma kekahi hora o ka auinala — hora elima, a mai ka hora
6 a hiki i ka 8 e ike ai na hoaaloha ame na makamaka ia laua.
Ua nui na dala a Mr. Huntere i hoolilo aku ai no ka lilo o ia
mare o kana mau keiki o kekahi ia o ka paamare hanohano loa
"O ka'u mea o ke kahaha ana iho nei, oia hoi ka loaa ole ana
aku o kekahi palapala kono ia oe, oiai o oe hoi ko Geofere hoa-
papakula, a he mea pono e loaa aku kekahi kono ia oe, e Mr.
Mepelasona, eia nae ma kau mea i hoike mai nei aohe ka he
kono o ia ano i loaa aku ia oe," wahi a Miss Lorina o ka pane
ana mai.
"Aohe i loaa ae, malia paha aole no au i makemakeia e hele
mai. Ina no ka pau nei o ka mare ana o laua e noho iho ana
no anei laua ma Nu Ioka nei?"
"O, ua haule hope loa oe, e Mr. Mepelasona," i akaaka mai
ai kona hoapapa olelo. "Aole ; e holo aku ana laua no Europa
i ka la mahope iho o ko laua mare ana, ma ka hora 12 awakea,
a e hala ana eono mahina ia laua malaila, Aole anei kela he
mea maikai a hoohauoli loa i ka pamare opio. Ina aole i hoo-
laumaniaia ke alahele no na opio mamua o keia holo ana aku
a laua i Europa ka mea nana e hoolaumania ae a hookahi wai
o ka like, a no ka mea, aole loa he mea nana i mawehe ae i
ko laua aloha mai ka hoomaka ana mai o ko laua hui ana."
Hulili anoe wale ae la no ko Everete mau maka no keia mau
olelo mai la a ka wahine opio, me ka ike mai o ka wahine
opio i ke kokolo ana ae o ka ula ma ka lae o ke kanaka opio,
he mea kumakaia i ka hana a kona puuwai ia manawa, ua eha
loko i ka inaina kohu ole.
"Maluna o ka mokuahi hea ana laua e holo aku ai?" i ninau
aku ai o Everete, no ke ake no e pau pono mai na mea ana i
makemake ai e ike nona iho.
"Maluna o ka mokuahi Scythia, mai Bokekona aku, mamuli
o kekahi hana a Geofere e hana ana malaila ahiki i ka pau ana
mamua o kona holo ana aku no Europa, he hana na ka hui ana
e hana pu nei maloko o ia kulanakauhale.
"Oia ke kumu o ka malamaia ana o ka mare ame ke anaina
ike ma ka hora 5 o ke ahiahi; e haalele iho ana laua ia Nu
Ioka nei ma ke kaaahi ahiahi a e hoea aku ana i Bokekona ma
ke kakahiaka nui loa o kekahi la ae. O, "wahi a ka wahine
opio, e kaawale aku ana kuu aikane, Gelade Hunatere me ka
ike hou ole aku i kona mau maka no na mahina eono !" i nui
iho ai ka hanu o Miss Lorina, me ke kani pu o kana uhu.
"He mea kanalua ole ia e olelo ae," wahi a Everete, a i ka
hala ana o kekahi mau minuke kakaikahi mahope iho me ko
laua kamailio ana maluna o na kumuhana like ole, ua loaa
aku la no nae iaia na mea a pau ana i makemake ai, ku ae la
ua o Everete a hoi aku la, mahope o ka haawiia ana o na lulu-
lima aloha.
O kona manao nui o ia kipa ana aku oia no ka loaa mai o
na hooiaio ana iaia ua pololei na mea i hoikeia mai ai iaia e
pili ana i ka mare o Geofere ma a e hookokoke mau mai ana
hoi ka la e hoohuiia ae ai laua.
O kana hana hope i hoolala iho ai oia no kona hui kino ana
aku me Gelade, ina e hiki ana, ma kekahi wahi. He hana maa-
lahi wale no nae keia i kona manao ina no kona konoia mai e
hele aku i kekahi mau anaina hoohauoli e konoia mai ana; he
mau ahiahi kakaikahi ma ia hope mai oia kekahi i hoea aku ma
kekahi anaina hoohauoli i malamaia ma kekahi hale ma ke ala-
nui Lekinekona.
He oi ae ko Gelade ui me ka lamalama o kona helehelena i
keia manawa, hoihoi kona mau maka ke nana aku me ka piha
i ka hauoli, he minoaka ma kona mau lehelehe me ka piha i ka
laiwale.
He aahu kona e komo ana i kinohinohiia me ka waikala, me
na pohaku momi e anapa ana ma kona ai ame kona lima, me na
kui omau daimana e anapa ana ma kon lauoho.
Iaia i ike mai ai i ko Everete Mepelasona nana pono aku iaia,
lia e wale aela kona kino. No ka like loa o kona helehelena
me Ko Geofere aneane hiki ole iaia ke koho i kekahi mai ko
kekahi ae.
He minuke mahope iho ku ana no o Everete mamua ona
a kunou aku la me ka haahaa loa iaia, me ka haawi pu aku la
i kona Uma iaia no ke aloha ana.
"Ke noonoo iho he manawa loihi loa maoli no ko kaua kaa-
wale ana mai kela manawa hope mai a kaua o ka halawai ana,
e Miss Hunatere," me ka leo mali nana i hoopii ae la i ka ula ma
ko Gelade mau papalina, no kona hoomanao ana ae no kela
manawa hope loa a laua o ka halawai ana ame ke kaawale ana.
Aka i kona noonoo ana iho he oi ae ka maikai e hoopoina loa
aku oia ia mea i hanaia o ka wa i hala, haawi mai la oia i kona
aloha ma ke ano he lede i pakaia ma na loina maikai a pau o ka
hoolauna ana, a i maila :
"Ma ka Hema paha oe i hoohala ai i ka hapanui o kou ma-
nawa, ea, pela ko'u manao, e Mr. Mepelasona," wahi ana. "Ia
oe i hoea mai la i ka akau nei kahi o ke anu, no ka mea, he
hooilo keia, ke makemake ole la paha la oe i ka hoea mai i keia
wahi anu a haalele aku la i kahi o ka pumehana."
"He anu no hoi paha, aka, he mau mea ano nui no nae ma Nu
Ioka nei nana i kono ae i ko'u noonoo e haalele aku ia wahi
pumehana a e holo mai i ka akau nei" i pane aku ai o Everete,
me ka hoihoi loa o kona nanaina ia manawa, no ka ike aku i
ka helehelena ui o ka mea ana e makemake ana ia manawa e
kaili mai a Geofere mai.
"Ae, he nui io no na mea hoohauoli i ka noonoo ma Nu Ioka
nei i keia mau la, e nele ole ai ke konoia aku o ka manao o na
kanaka ma na mokuaina mamao e holo mai ianei," i pane mai
ai o Gelade, me ka hoike ole mai i kekahi mea ano nui e pili
ana nona iho. "E hooliuliu loa iho ana no anei kou noho ana
ma Nu Ioka nei?"
"Pela kou manao a pau keia mahina," i pane aku ai o Everete,
me ka hookoikoi ana iho o kana kalele ana i ka leo maluna
o na huaolelo 'keia mahina.' he mau huaolelo i naholo ae ai ka
ula ma ko Gelade mau papalina, no ka mea, ua ike iho la oia i ko
ke kanaka manao no ka Ia mare o laua e hookokoke mai ana
ke kumu o ko Everete makemake e hooliuliu loa iho i kona
noho ana ma Nu Ioka.
"E Mr. Mepelasona, he hauoli no anei kou noonoo i kou
kaawale mai kou home mai iloko o na la kulaia, oia hoi ke Kali-
kimaka ame ka Hapenuia? He mau la kela la i makemakeia ai
ka ohana a pau e akoakoa ma ka home, a ia oe ka eia oe i Nu
Ioka nei kahi i lalau ai," wahi a Gelade me kona nanakee ana
mai i ke kanaka opio.
"Ae ; no keia makahiki wale no nae hoi. E Miss Hunatere,
e oluolu ana anei oe e hoopaa iho i ko'u inoa ma kekahi o na
hulahula?" me ka nana ana iho i ka apana pepa e lewalewa ana
ma ke kaei o Gelade i hoopaaia me ka lopi kilika.
Wehe ae la o Gelade a paa mai la mamua ona, Ua piha ia
pepa i na inoa o ka poe e hulahula ana, a ua hauoli iho la oia no
ia piha ana, no kona makemake ole e hulahula pu meEverete
Kulou iho la ko Everete mau maka ilalo no kona ike ana
iho o Geofere ko Gelade hoa hulahula ma ka hapanui o na
hulahula e haawiia ana ma ia po. a i mai la :
"Ua lohi loa wau, ke ike nei au ua piha wale no na hula-
hula," wahi ana me ke konou ana aku, "aka, malia paha e hiki
ana no hoi e loaa i manawa no'u e hulahula pu ai me oe ma-
mua o ka pau ana o keia mahina."
Ma ke ano o ko Everete leo mamua o kana mau huaolelo
i lilo iho ai i mea na Gelade e nana pono mai ai iaia, a kokolo
anoe wale ae la no ke anu iloko o kona puuwai i ka manawa
ana i ike mai ai i ka hulili anoe wale ana ae la no o na maka
o Everete.
Ia manawa ua makemakeia mai la oiae kekahi mea e hele
aku, nolaila ku ae la o Gelade a kunou mai la imua o Everete,
noi mai la e hookuu aku iaia a haalele mai la ia Everete, me
kona hauoli loa no ia kaawale koke ana aku ona mai ke kanaka
opio imi hana aku.
E hoohala ana o Gelade i kekahi mau la kakaikahi me kona
hoaaloha Miss Lorina, o kona manawa hope loa ia e hele ae
ai e ike i kona hoaaloha mamua o kona mare ana aku, a e
hoolilo ana na kaikamahine elua ia mau la i manawa hauoli loa
no laua.
Ua kono mai o Mr. Lorina ia laua e hele pu me ia e hoolohe
ia Parepa Rosa, kekahi o na kanaka paulehia i ka himeni, a ua
hoouna aku i kekahi leka ia Geofere e huli aku ia lakou; he
hana ka Geofere o ka hele ana ma ka hapa mua o kela ahiahi,
a no ia kumu i hiki ole ai iaia ke ukali pu mai ia lakou, eia nae,
e hui mai ana no oia me lakou mahope iho o ka pau ana o
kana hana, e like me kana hoakaka maloko o kana leka i kana
wahine hoopalau, Gelade o ka hoouna ana mai.
He omaimai ko Mrs. Lorina ma ia ahiahi, a no ia omaimai
ona aole oia i aa e hele mai ma ia ahiahi, nolaila o ke kane
ka mea i hele pu me na kaikamahine i ka hale keaka.
I ka minuke no a lakou o ke komo ana aku i ka pahu, a oiai
ko Everete mau maka e au aa no ma o a maanei, o kona akenui
no ia o ka ike mai ia Gelade, ua ike mai la oia i ko lakou nei
komo ana aku, a he manawa loihi ma ia hope iho akahi no hoi
ko Miss Ade Lorina mau maka a ike aku i ua o Everete, a
haawi aku la i kekahi kunou haahaa loa me ka minoaka iki ana
aku.
Ia ike ana aku ana, a he minuke paha ma ia hope iho, kulou
aku la oia imua a hawanawana aku la i ka makuakane mamua
aku ona, e noi aku ana e aeia aku o Everete e hele mai a e noho
pu me lakou ma ka lakou wahi e noho ana, a i ka ae maikai
ana mai o ka makuakane, peahi aku la oia ia Everete e hele
mai a e noho pu me lakou.
O ko Everete olu loa ia, no ka mea, o kana mea no ia e
noonoo ana ia manawa o ka loaa o kekahi manawa kupono
loa nona e hele mai ai a noho pu malaila ; he manawa ole, me ka
palua ole hou aku i ke kono, o ke ku ae la no ia o Everete
a hele mai la, a ia hiki ana mai noho iho la mawaena o na
lede opio elua, me kona imi ana mai i kumupale ma kona aoao
no ka Miss Lorina mau olelo kuhalahala, no ko ua o Everete
hele hookahi ana mai aohe hoi he noi aku i kekahi mau kaika-
mahine ui i mau hoahele nona no ka hauoli like ana me ia
ma ia ahiahi.
I kela hoea ana mai la o Everete, hoomamao aku la o
Gelade iaia a kaawale mai a Everete aku. Ua ike iho la oia
i ka oluolu maikai ole o kona noho ana me ka pili aku o
Everete ma kona aoao, no ka mea ke hana hoanoe aku ia
i ka noonoo. o kana kane hoopalau ina no kona hiki mai a
ike mai ia Everete e noho aku ana me kekahi kanaka opio.
ma kona aoao, o kekahi no hoi, aohe ona makemake i ka
lohe mai i ke kamailio o kekahi mau mea ma aoao, oiai
kona noonoo ia maluna o na himeni ui a Parepa Rosa e
himeni mai ana kona noonoo oiai nae, he liilii loa no hoi
ko Everete ma leo e kamailio mai ana he hawanawana la.
I ka manawa i hookuuia iho o ka paku ilalo, mahope o ka
pau ana o ka elua o na hana hoikeike ame himeni, hapai ae
la o Miss Lorina i kana maka aniani a hoomaka aku la e nana
I iwaena o ke anaina.
Aohe i liuliu loa ia nana ana aku ana lamalama ae la
kona mau maka i ka hauoli, a i kona kulou ana aku imua, ani
aku la kona lima i kekahi mea iwaena o ke anaina kokoke mai
ia lakou.
"O, e papa, aia o Sede Natina la ke noho mai Ia ! Me he
mea la ma ka mokuahi hope o ke ku ana mai kona hoi ana
mai. E nana aku paha oe la ke peahi mai la ia'u. E oluolu
anei oe e lawe aku ia'u i ona la no kekahi mau minuke kakai-
kahi wale no, oiai hoi ka paku e kuu ana ilalo? Manao au e
hookuu mai ana no o Miss Hunatere ame Mr. Mepelasona ia'u
no kekahi mau minuke a e hoonanea no hoi laua ia laua iho
oiai kaua ma kahi e, aole e hala ka elima minuke ia kaua a
hoi mai no."
Leha mai la ko Mr. Lorina mau maka ia Everete, me ka
manao e ku ae ana la hoi oia a hele pu aku me Miss Lorina,
no ka mea ua oluolu loa iho la kona noho ana e makemake
ole ai e hooonioniia aku.
Eia nae, aohe manao iki iloko o ke kanaka opio oia ano, no ka
mea o keia ka manawa kupono loa e noho pu iho ai oia me
Gelade a kamailio pu, no ka mea oia kana mea nui e noonoo
ana ia manawa o ka loaa o kekahi manawa kupono iaia e ka-
mailio pu ai me Gelade mai kona manawa mua mai o ka hiki
ana mai Nu Ioka, nolaila he pono iaia e hooko ia manao ona,
ina no he elima minuke wale no ia ana e hui ai me Gelade.
Alaila, i kona ike ana e kaawale aku ana o Mis Lorina me
ka makuakane no kekahi mau minuke, hooikaika loa aku ia i
ko Miss Lorina noonoo i ka i ana aku :
"Ua pono kela, e Miss Lorina, hele e ike i ko hoaaloha ina
he makemake oe," alaila nana aku la i ka hele o ka makuakane
' me ke kaikamahine, me ka hauoli nui iloko ona no ko laua kaa-
wale ana aku, me kona haalele ia ana iho me Gelade mahope.
Ua hoehaeha loa ia ko Gelade noonoo ia haaleleia ana iho
ona me Everete. Aole hiki iaia ke hooili aku i na hoahewa
ana maluna o Ade Lorina, ke aikane, no ka mea, ua maopopo
iaia aole i loaa ka ike ia Ade no kona mau manao hoihoi ole
no Everete Mepelasona; ua makemake oia "me kona naau a
pau, e hoea koke mai o Geofere, i ole ai oia e noho hookahi
me Everete ma ia wahi a laua e noho ana.
I ka minuke no i paa aku ai ke panipuka mahope o Mr.
Lorina me ke kaikamahine, o ka huli koke mai la no ia o
Everete i kona hoa e noho pu ana, huki mai la i kona noho a
kokoke loa i ko Gelade noho, a i mai la :
"E mahalo nui ia ke au o ka manawa, a pela hoi me kela
kaikamahine panau no ka loaa ana iho la ia'u o keia minuke
kiekie loa iloko o ko'u ola ana," wahi ana me ka leo ku i ke
aloha ; a i hou mai la ; "E Gelade, ua poino no anei ia oe kela
mau mea a kaua o ke kamailio pu ana me ka malu loa ma ka
halekula Vasa?"
Nana mai la o Gelade me na maka kahu kaena a i mai la :
"Na mea hea la ? Ina ua poina wau, alaila me ka hauoli au
e hoike aku nei ia oe ua pono ko'u poina ana, ina e ae mai ana
oe ia'u e hana pela no ko'u ame kou pono, no ka mea aohe no
he waiwai o ko'u malama ana ia naau olelo, he mau mea i
kamailioia me ke komo ole iho o ka hoihoi iloko o'u nou,"
(Aole i pau.)
HOOKOMOIA HE HOOPII KOI
IMUA O KA AHA
I wahi e hoihoi hou ia mai ai na
huina dala, i pokole oloko o ka oi-
hana wai ia D. S. K. Pahu ame
mei P, Awana, he mau kakau
olelo i noho hana mua maloko o ke
keena wai; na hookomoia ae he hoo-
pii iloko o ka aha kaapuni ma ka
Poakolu o ka pule aku nei i hala,
e ke keena o ka loio kalana.
He $55,234 ka huina dala i pokole
ia Pahu, o kela no ka huina dala, i
koiia ae ai ma ka hoopii e ku-e ana
iaia; a he $7,477.86 hoi ka huina i
koiia ma ka hoopii e ku-e ana ia
James, P. Awana.
Ua hookolokoloia, a hoopa'iia o
Mr. Pahu, ao ka pili o ka hewa iaia,
a ke noho hana mai nei oia i kona
hoopa'i maloko o ka halepaahao; ua
loaa hoi he hoopii hoahewa e ku-e
ana ia James P. Awana, ke waiho
mai nei no kona hihia imua o ka
aha, pela me ka hihia o Sam K.
Oneha.
Mawaho ae o ke koi maloko o ka
hoopii, no ka hoihoiia aku o ka
huina dala a kela ame keia pakahi
i lawe mi ma ke ano kolohe, e koi
pu ana ia e ukuia ka ukupanee o
kela mau dala, no ka manawa i
laweia ai pela hoi me ke koina o ka
HE HOALOHALOHA NO KO MA-
KOU HOA-PAAHANA
Mr. Solomon Hanohano, ka Luna-
hooponopono o ka Nupepa Kuokoa,
Aloha kaua:— E oluolu mai hoi oe i
kauwahi keena kaawale o ka kaua
Kuokoa, no kela mau huaolelo e kau
ae la maluna, a nau hoi ia e hoike
ae i ke akea.
O makou o na Iala o ka aha ma-
kua, ke Kula Sabati ame ka Aha-
hui C. E. ame ko makou kahu, ka
Rev. Upchurch o ka ekalesia o Ka-
laoa, ke hoomanao aloha nei no ko
makou hoa-paahana i haalele mai i
keia ola ana, maloko o ka Halema'i
Moiwahine ma Honolulu.
Ua haalele mai o Daniel Kalani-
poo Komomua ma ka Poakahi, Oka-
toba, 6, 1924, maloko o ka Halema'i
Moiwahine.
He keiki kupa oia no Kona nei,
he hoa-paahana oiaio oia no makou
iloko o na hana a ke Akua ahiki
wale no i kona moe ana aku Ia, i ka
moe mau loa.
Ke komo pu aku nei makou me ka
makuahine i hooneleia i ke keiki,
pela Iki me na pokii o ka mea i
hala ame ka ohana apau, iloko o na
kaumaha luuluu no ka oukou mea
aloha i hala ma kela ao.
Na ko kakou Haku aloha auanei
e holoi ae i na waimaka mai ia ka-
kou ae iloko o Kona aloha mau loa.
O makou iho no me ka haahaa, ma
o ko makou komite la.
SOLOMON ALOHIKEA,
Hope Kakauolelo o ka Ekalesia o
Kalaoa, Kona Akau, Hawaii.
LILO NA WAAPA KEPANI I
MEA KIPAKU I KA I'A
He hoopii ka i hoea ae imua o ke
komisina o na awa, mai na kanaka
lawai'a mai o Waianae, ma o
Lowell Kupau la, e hoohalahala ana
no ka lilo o na waapa lawai'a o na
Kepani, i mau mea kipaku aku i ka
i'a; e uwalo aku ana i kela papa
komisina, e hookaawaleia kahi e ku
ai o na waapa o na Kepani, ma ke-
kahi wahi e hoopilikia ole mai ai i
ka lawei'a ana o na Hawaii ma na
kapakai o Waianae.
Ua hoomaopopoia, ma ka manawa
a na kanaka lawai'a o Waianae, e
hoomakaukau ai e holo maluna o ko
lakou mau waa, no ka hoopuni ana
1 ke akule, o ka wa iho la ia o na.
waapa Kepani e haalele ai i ke awa,
no ka holo ana i ka lawai'a a i ka
wa e hooholoia ana o kela mau
waapa me ka aila ea, ua hoomaka
koke ke akule e holo i ka moana, no
ka maka'u i ke kapalalu o ka mi-
kini ame ke epaepa o ka huila o
kela mau waapa.
Ma ka manao o na kanaka o Wai-
anae, he hana kupono loa ma ka
aoao o ka papa komisina, o na awa,
ke kukulu ana i mau hoe, mawaho
aku o na palena, a ke akule e komo
mai ia, malaila e kukuluia ai na
waapa lawai'a o na Kepani, aole
hoi o ke komo mai iloko o ke awa,
he hana hoopilikia ka kela mau
waapa, i ka pono o na Hawaii.
HE HOOMAIKAI PIHA
No ka poe koho paloka o ka
apana eha i haawi mai ia'u i na pa-
loka kiekie 2893 ka'u hoomaikai
piha, me ko'u nana ole no ko'u koho
ole ia ana, no ka mea o ko ka lehu-
lehu kuleana no ia, a na na lani e
hoomalu, kiai, a e malama mai ia
kakou a pau, iloko e na la a pau o
ko kakou ela ana ma keia ao.
Ko oukou hoaaloha,
CHARLES K. NOTLEY
Ua manao ka Major Zanni e hoe-
mi mai i ka manawa i leleia e na
mokuea Amerika, na mokuea mua i
loa na laua i kaapuni i ka honua ma
ka lewa, aka nae, ua halawai ka
Major Zannie me na alalai lehu-
lehu mamua o kona alahele, ma kana
manawa e lele ana maluna ae o na
aina ma ka Hikina Loa, a iloko o la
manawa i nahaha ai kona mokuea;
a maloko oia o Iapana no ka ma-
hina i hala e kekahi ana o ka Ioaa o
ka manawa malie kupono no ka hoo-
mau ana aku i ka lele maluna ae o
ka Moana Pakipika.
AOLE E KEAKEAIA KE KOMO
ANA O NA PILIPINO I MAU KOA KIAI LAHUI Oiai na Pilipino he poe lakou i kupono e lilo i mau makaainana Amerika aohe mana o kekahi luna aupuni o ke keena o na limahana o ke aupuni Amerika e hoole aku ai i ko lakou lilo ana i mau makaainana e like me ka rula ana a ke kokua kakauolelo o ke keena o na limahana o ka hoike ana ae ma ka manawa o ka waihoia ana aku o ka ninau imua ona no ke kupono a kupono ole paha o na Pilipino e lilo i mau koa no ka Pualikoa Kiai Lahui Ha-waii e ka Akukana-Kenerala P. M. Smoot o ke Teritore o Hawaii, iaia aku nei i Amerika, a ua hoouna mai ia kokua kakauolelo he kelekalama i ka Loio Amerika ma Hawaii nei he noi e ao ae oia i na kakauolelo o ka aha federala ma Hawaii nei aole e hoole i ko na Pilipino hookupa ana i mau makaainana Amerika, oiai ua kupono lakou e lilo i mau makaainana Amerika. Ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala ka hoi ana mai nei o ke Konela Smoot mai Amerika mai, a wahi ana o ka hoike ana ae, ua hui a kuka oia me ka Peresidena Coolidge, ke kaukauolelo o ka oihana kaua, ke kakauolelo kalaiaina, ke ko-kua kakauolelo o ka oihana lima-
hana ame ka Akukana-Kenerala
Davis maluna o keia ninau, a ua
hoike mai lakou a pau, wahi ana, i
ko lakou noonoo nui ana maluna o
keia ninau me ko lakou makaukau
e haawi mai i na kokua ma na ano a
pau e hiki ana.
O ka hana hiki wale no i na Pili-
pino ke komo iloko o ka pualikoa
Kiai Lahui Hawaii a e hiki ai e ohi
i ko lakou mau ukuhana, oia ko Ia-
kou hoike ana ae ma ke akea i ko
lakou manao e lilo i mau makaai-
nana Amerika a lawe i ka hoohiki,
wahi a ke Konela Smoot, i kulike me
ka rula ana a ka Loio Kuhina Matt-
hewman, ma ka mea e pili ana i ke
kuleana o na Pilipino i komo i ka
pualikoa kiai lahui ke hiki e ohi i ko
lakou ukuhana mai ke teritore aku.
Mamuli o keia rula ana a ka Loio
Kuhina Matthewman aole i oi aku
maluna o ke kanalima mau Pilipino
i haalele a i ole hoopauia mai ka oi-
hana koa aku, a ua hoopiha kokeia
ae ko lakou mau hakahaka e na ka-
naka i ohohia e lilo i mau koa no ka
puali kiai lahui.
Ua nana mai ka ke Keena o ka oi-
hana kaua ma Amerika me ka oluolu
loa i na koa kiai lahui ma Hawaii
nei, wahi a ke Konela Smoot o ka
hoike ana ae, e ua haawiia mai iaia
hookahi makahiki e ohi a e hooma-
huahua hou ae ai i na kanaka noloko
o ia puali, a ua lilo ka hana e pili
ana i ke kukulu ana ae i mau puli
koa o keia ano ma Hawaii nei i mea
ano nui i ka noonoo o na aliikoa
kiekie o ka oihana kaua mamua o na
wahi e ae a no ia kumu i pane mai
ai lakou me ka oluolu i na ninau a
pau e uiia aku ana ia lakou no Ha-
waii nei.
Ka Haawina Kokua No Ka Koa
No ke kokua ana mai i na puali-
koa kiai lahui ma Hawaii nei aia
mawaena o ka $300,000 ame ka $4-
00,000 a ke aupuni federala e hoo-
lilo mau mai nei i kela ame keia
makahiki, wahi a Smoot. Ma ka aoao
hoi o ke aupuni teritore he $25,000
i hookaawaleia no ka makahiki no
keia hana. O keia huina ae la no
1600 kanaka wale no. Ma ke kana-
wai ua hiki i na koa o ka pualikoa
kiai lahui ke hoomahuahuaia ae a
piha ka 3200 kanaka, a he hana ma-
kaala ole no ia ma ka aoao o na
kanaka ma Hawaii nei la hoomahua-
hua ole ana ae i ka heluna o na koa
ahiki i ka loaa ana o ka heluna piha
e hukiia mai al kekahi kokua ma
ke dala mai ke aupuni federala mai
a hoolilo iho maloko o keia teritore.
I kulike me ia a ke Konela Smoot
o ka hoike ana ae, i kona manawa
ma Amerika aku nei na hanaia eia
kekahi mau hooponopono no ka hoo-
una mai Hawaii aku nei i kekahi
aaa aliikoa elua ame elua mau ka-
kiana i Amerika i kela ame keia ma-
kahiki no ke ao pu ana me ka pua-
likoa kumau. E hoounaia aku ana
kela mau kanaka i kahi hoomoana
o na pualikoa Benning i kekahi kula
ao koa malalo o na lilo o ke aupuni
makua.
O na kanaka i hoounaia aku nei no
kela hookuku kiki pu ma Camp
Perry, Ohio, oia hoi ke Konela
Smoot ame 15 mau aliikoa, na haa-
heo o Hawaii nei ma o lakou la,
aole no ko lakou makaukau a aka-
mai wale no i ke ki pu pololei ana,
aka o lakou kekahi i helu pu ia me
4000 mau kanaka mai na wahi like
ole mai o na mokuaina huiia, a mai-
waena mai hoi o na oihana kaua mo-
ana, oihana kaua aina ame na puali-
koa Marina. O ka Buro o ka Ha-
waiian Tourist kekahi mea kokua
nui loa i na keiki mai Hawaii aku
nei. He mau aha hoohauoli ka i
haawiia e na keiki Hawaii maloko
o kahi hoomoana o na koa maloko o
na hale keaka me ka himeni ana me
na mea kani, a ua nui la mahaloia
o lakou. Ina nei no ko lakou make-
make e hoohalaia kekahi mau ma-
hina eono ma ka haawi ana i mau